Η Αναγκαιότητα δημιουργίας Δικτύου Υπηρεσιών Παροχής Ταξιδιωτικής Ιατρικής στο πλαίσιο της Δημόσιας Υγείας Ι. Ντεβές Κ. Γερολυμάτος

1 Το υπάρχον σύστημα και τα προβλήματά του

Υπάρχον σύστημα 1. Εμβολιαστικά και συμβουλευτικά κέντρα στις Διευθύνσεις Υγείας των Νομαρχιών 2. Oλιγάριθμα κέντρα κλινικών υπηρεσιών Ταξιδιωτικής Ιατρικής καταγεγραμμένα στην ISTM (International Society of Travel Medicine)

Προβλήματα Αποσπασματικές δράσεις Διαχωρισμός της Πρόληψης από τη Θεραπεία Μικρός αριθμός κέντρων Προσβασιμότητα Υστέρηση στην εκπαίδευση Ενημέρωση, προμήθεια ενημερωτικού υλικού, τόσο για το κοινό / ταξιδιώτες όσο και για τους γιατρούς Ελλιπής καταγραφή και αξιοποίηση στοιχείων Έλλειμμα στην ανατροφοδότηση (feedback) του συστήματος και στην έρευνα (σαν συνέπεια του προηγούμενου)

Ειδικά στον ταξιδιώτη που επιστρέφει

Συχνά η διάγνωση και η θεραπεία γίνονται σε μη εξειδικευμένο κέντρο παροχής πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας περίθαλψης (ιατρείο, νοσοκομείο κλπ.)

Η συνειδητοποίηση της ειδικής φύσης του προβλήματος 1. Θα εξαρτήσει την περαιτέρω πορεία του ασθενή, από το ενδιαφέρον, τις γνώσεις και τα «αντανακλαστικά» του κατά περίπτωση θεράποντα. 2. Ανάλογα με τα παραπάνω θα οδηγήσει (όχι σταθερά) σε: Ανασκόπηση βιβλιογραφίας «της στιγμής», Αναζήτηση γνώμης ειδικού (expert opinion), Ιατρικά συμβούλια, παραπομπές…,

Αποτέλεσμα Απώλεια χρόνου, κόστος, επισφαλής εξέλιξη

Εργαστηριακή διάγνωση 1. Η αναζήτηση των Εργαστηρίων Αναφοράς θα γίνει με διαφορετική συχνότητα και ταχύτητα. 2. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν «συνήθη» διαγνωστικά εργαστήρια με άλλοτε άλλο αποτέλεσμα.

Θεραπεία. Εκβαση. Καταγραφή 1. Ειδικά φάρμακα θέλουν παραγγελία, εξηγήσεις, καθυστερήσεις. 2. Η Αναφορά του νοσήματος μπορεί να καθυστερήσει ή (το πιθανότερο) να ξεχαστεί.

2 Ανάγκη Δικτύου Ιατρείων απέναντι σε λίγα μεμονωμένα

ανάγκη πολλών Ιατρείων, με εύκολη και γρήγορη πρόσβαση (φιλοσοφία Πρωτοβάθμιας περίθαλψης) πιο πολλοί ταξιδιώτες, για διάφορους λόγους Αύξηση αναγκών

Συντονισμός και προτυποποίηση (Standarization) 1. Eνιαία προέλευση υλικού (ενημερωτικού, ιατρικού…). 2. Σύνταξη και ενιαία εφαρμογή Κατευθυντηρίων Οδηγιών (guidelines). 3. Επαφή με Εργαστήρια αναφοράς

Ιεραρχία του Δικτύου, με «φυγόκεντρες» και «κεντρομόλες» δράσεις

Παραδείγματα φυγόκεντρων δράσεων 1. Διάχυση αποτελεσμάτων επιδημιολογικής επιτήρησης 2. Alerts 3. Σύνταξη και αλλαγές Guidelines 4. Αποστολή υλικού 5. Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση 6. Αποτελέσματα έρευνας

Παραδείγματα κεντρομόλων δράσεων 1. Ανατροφοδότηση (feedback) καταγραφές, αναφορά προβλημάτων κλπ. 2. Αναφορά ειδικών νοσημάτων 3. Επιδημιολογική επιτήρηση γενικά 4. Τήρηση αξιόπιστων στατιστικών 5. Επικοινωνία με Εκτελεστικές Αρχές 6. Έρευνα (πολυκεντρικές μελέτες) 7. Αναφορά σε εργαστήρια

3 Η ανάγκη σύνδεσης του δικτύου αυτού με το δίκτυο της Δημόσιας Υγείας

3Α Γενική Θεώρηση της σχέσης Ταξιδιωτικής Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας (Background)

Κατά τους Beaglehole και Bonita Η Δημόσια Υγεία μπορεί να ορισθεί ως: «Η συλλογική δράση για τη διαρκή / αειφόρο ανάπτυξη της Υγείας του πληθυσμού» Beaglehole R. et al (2004) Public health in the new era: improving health through collective action. Lancet, 2004, 9426: 363

Σημαντικά στοιχεία του ορισμού 1. Η θεώρηση της υγείας «του πληθυσμού» 2. Οι συλλογικές (και συνεπώς οργανωμένες) δράσεις 3. Η «αειφορία» μέσω της λειτουργίας και ανατροφοδότησης υποστηρικτικών συστημάτων 4.Η διαρκής ανάπτυξη με το σύνολο των δράσεων προαγωγής και προστασίας της Υγείας πέραν της ιατρικής φροντίδας και περίθαλψης (π.χ. η Πρόληψη με όλες τις έννοιες και πτυχές της)

Η Ταξιδιωτική Ιατρική περιλαμβάνει (ή πρέπει να περιλαμβάνει) αυτά τα στοιχεία; 1. Η έννοια του «πληθυσμού» (οι ταξιδιώτες κάθε είδους είναι πλέον μεγάλα και αυξανόμενα σε μέγεθος τμήματα του πληθυσμού) 2. Η έννοια της «πρόληψης» είναι από ορισμό συμβατή με την υγεία του ταξιδιώτη

Ειδικότερα Σύμπτωση και συνύφανση της Ταξιδιωτικής Ιατρικής τις τελευταίες δεκαετίες, με αυτό που ορίσθηκε ως Νέα Δημόσια Υγεία (New Public Health) Η μεταβολή του περιεχομένου και η προσπάθεια εκσυγχρονισμού του πλαισίου, των απαιτήσεων και δομών της Δημόσιας Υγείας, σε παγκόσμια κλίμακα, μετά τη δεκαετία του Νέα Δημόσια Υγεία (New Public Health )

Τάσεις, έννοιες, τομείς, απαιτήσεις, προκλήσεις της Νέας Δημόσιας Υγείας που ταιριάζουν ακριβώς με το «προφίλ» της Ταξιδιωτικής Ιατρικής.

Παγκοσμιοποίηση Μαζική κινητικότητα Ανθρώπων, Προϊόντων, Πληροφορίας,Τεχνολογιών Ταξιδιωτική Ιατρική Εξαγωγή «ενδημικών» νόσων μέσω ταξιδιωτών (Ελονοσία, Σχιστοσωμίαση) Γρήγορη εξάπλωση επιδημικών εκρήξεων από τη μία άκρη της υφηλίου στην άλλη (SARS, Γρίπη, Αιμορραγικοί Πυρετοί) Διάδοση ανθρωποζωονόσων μέσω ζώων

1.Αναδυόμενες (emerging) λοιμώδεις νόσοι 2.Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι 3.Τροπική Ιατρική 4.Επιδημιολογία – επιδημιολογική επιτήρηση (surveillance)

Πρόληψη Πρωτογενής (ενημέρωση και αγωγή υγείας ταξιδιώτη ή εν δυνάμει ταξιδιώτη, εμβολιασμοί) Δευτερογενής (εξέταση, διάγνωση και πρώιμη - έγκαιρη θεραπεία ασυμπτωματικών ή πρώϊμα συμπτωματικών ασθενών)

«Οριζόντια» και ειδικότερα πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (π.χ. δίκτυο Ιατρείων ή ιατρών Ταξιδιωτικής Ιατρικής που να ενσωματώνει δράσεις Δημόσιας Υγείας (αγωγή υγείας, πρόληψη) «Κάθετα» προγράμματα (προφύλαξη και εμβολιασμοί «ανά νόσημα») +

Cost / effectiveness (εδώ: φθηνές και απλές προληπτικές ή πρώϊμα θεραπευτικές ενέργειες στον ταξιδιώτη αντί ακριβών χρονοβόρων θεραπειών, ή ακόμη αντί νοσηρότητας - θνησιμότητας) Διατομεακότητα (interdisciplinary - multidisciplinary) Διεπιστημονικότητα Διακρατική συνεργασία

Risk Assessment / Risk Societies Διαχείριση αβεβαιότητας/κινδύνου σε «κοινωνίες του κινδύνου» ή σε «κόσμο του κινδύνου», Ποσοτική αξιολόγηση κινδύνου, Εξέταση «όλων των σεναρίων» Κατάστρωση βασικών και εναλλακτικών σχεδίων αντιμετώπισης Διαχείριση κρίσεων στην Τ. Ι. Εισαγόμενα νοσήματα Επιδημίες, Απομόνωση / καραντίνα ανθρώπων και ζώων, Απαγόρευση προσέγγισης, Αντιμετώπιση πανδημιών…)

Συμπέρασμα Η φιλοσοφία και η πρακτική της Ταξιδιωτικής Ιατρικής είναι «σάρκα από τη σάρκα» της Δημόσιας Υγείας και ειδικά της «Νέας Δημόσιας Υγείας».

3Β Σύνδεση με το δίκτυο Δημόσιας Υγείας Σε ποιο σκέλος του;

Κλασικά, η Δημόσια Υγεία έχει 2 μεγάλους βραχίονες που διαπλέκονται σε κάποιο βαθμό 1. Το Σύστημα Υπηρεσιών Ιατρικής φροντίδας - περίθαλψης, δηλαδή την κλασική Κλινική και Εργαστηριακή Ιατρική 2. Το Σύστημα Υπηρεσιών της «αμιγούς» Δημόσιας Υγείας (δηλαδή όλων των υπόλοιπων μη-κλινικών δράσεων της ευρείας Δημόσιας Υγείας)

Το Δίκτυο Ιατρείων Ταξιδιωτικής Ιατρικής πρέπει να συνδέεται και με τους δύο βραχίονες της Δημόσιας Υγείας, γιατί οι ανάγκες της Ταξιδιωτικής Ιατρικής είναι σύνθετες και άπτονται και των δύο συστημάτων Όπως:

1.Ιατρική φροντίδα / περίθαλψη Διάγνωση, θεραπεία, εμβολιασμοί χημειοπροφύλαξη, αναφορά νοσημάτων, διάχυση και εφαρμογή guidelines, συμβολή στην ενημέρωση και κλινική έρευνα… 2.Αμιγής Δημόσια Υγεία Ενημέρωση και Αγωγή Υγείας, κατάρτιση guidelines, επιδημιολογική επιτήρηση, τήρηση στατιστικών στοιχείων, θέματα απομόνωσης - καραντίνας, διακρατική συνεργασία για διάφορα θέματα (ανταλλαγή πληροφοριών και στοιχείων, διαχείριση κρίσεων, ασφαλιστικά θέματα και παροχή περίθαλψης στις χώρες προορισμού), έρευνα, δημοσιεύσεις

Έτσι, απαιτείται 1. Ένταξη στο Δίκτυο Ιατρικής Φροντίδας - περίθαλψης (Νοσοκομεία, μονάδες πρωτοβάθμιας περίθαλψης, συνεργαζόμενα εργαστήρια, ΥΠΕ) 2. Διασύνδεση με τις δομές Δημόσιας Υγείας (ΚΕΕΛΠΝΟ, κεντρικές υπηρεσίες ΥΥΚΑ, υπηρεσίες Νομαρχιών, ΚΕΔΥ / ΠΕΔΥ, άλλα Εργαστήρια αναφοράς, Αεροϋγειονομεία, Υγειονομεία λιμανιών, ΕΚΕΠΥ για τη διαχείριση κρίσεων)

Υπάρχει ώφελος από τη σύνδεση του Δικτύου Ιατρείων Ταξιδιωτικής Ιατρικής με το Δίκτυο Δημόσιας Υγείας; 3Γ

1.Έτοιμες υποδομές 2.Προσβασιμότητα 3.Ανθρώπινοι και υλικοί πόροι 4.Μηχανοργάνωση 5.Διοικητικές υπηρεσίες

Οικονομική διάσταση της σύνδεσης 1.Οικονομίες κλίμακας σε: Πόρους Προσωπικό Υποδομές σε σχέση με τις παρεχόμενες υπηρεσίες 2.Προστιθέμενη αξία (added value) του «προϊόντος» της Δημόσιας Υγείας γενικότερα

Συμπέρασμα Είναι σαφής η αναγκαιότητα δημιουργίας Δικτύου Υπηρεσιών Παροχής Ταξιδιωτικής Ιατρικής στο πλαίσιο της Δημόσιας Υγείας

Σας Ευχαριστούμε