Σύγχρονες Εκπαιδευτικές Διαστάσεις της Βιολογίας ΕΠΑ 488 Διδάσκων : Κωνσταντίνος Μανώλη Μέλη ομάδας: Νάταλυ Χατζηπέτρου 974428 Ερασμία Κυριάκου 981208

Φυσικές Επιστήμες Γ’ Τάξη Δημοτικού Ενότητα : Ανθρώπινο Σώμα Ενότητα : Ανθρώπινο Σώμα Υποενότητα : Αισθήσεις του ανθρώπου Χρόνος : 3x80 λεπτά

Πόσες είναι οι αισθήσεις ? Σκοπός Κατανόηση της σημασίας όλων των αισθήσεων Γνώση αισθητήριων οργάνων και προφύλαξη αυτών Απόκτηση υγιεινών συνηθειών Πόσες είναι οι αισθήσεις ? Στην Γ’ Δημοτικού ασχολούνται με τις τρεις αισθήσεις ( όσφρηση, γεύση και ακοή ) διότι τις άλλες δύο τις έκαναν στην Β’ τάξη Οι αισθήσεις είναι πέντε : όραση, όσφρηση, γεύση, ακοή και αφή Κάθε αίσθηση έχει το δικό της αισθητήριο όργανο Μάτια Γλώσσα Δέρμα Μύτη Αυτιά

Σχέση εγκεφάλου με τα αισθητήρια όργανα Τα αισθητήρια όργανα είναι συνδεδεμένα με αισθητήρια νεύρα, τα οποία μεταβιβάζουν τα διάφορα ερεθίσματα του περιβάλλοντος στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος τα επεξεργάζεται  δημιουργεί μια αίσθηση δηλαδή ένα συνειδητό αποτέλεσμα. Π.χ. ζέστη  αφή-δέρμα  σύνδεση με νεύρα μεταβίβαση ερεθίσματος από το περιβάλλον στον εγκέφαλο.

Εγκέφαλος Όλες οι αισθήσεις έχουν άμεση σχέση με τα νεύρα και κατ’ επέκταση με τον εγκέφαλο

ΌΣΦΡΗΣΗ Αν δεν το πει η ερικα πιο πριν να πω ότι δίνουμε έμφαση στις 3 από τις 5 αισθήσεις

Τι είναι η όσφρηση; Τα πιο πολλά σώματα στη φύση έχουν μια δική τους χαρακτηριστική μυρωδιά. Έτσι πολλές φορές αναγνωρίζουμε μια ουσία από την μυρωδιά της. Η μυρωδιά προέρχεται από την εξαέρωση πτητικών ουσιών, οι οποίες μπαίνουν στη μύτη μας μαζί με τον αέρα που αναπνέουμε και προκαλούν το αίσθημα της όσφρησης.

Εγκέφαλος - Οι υποδοχείς της όσφρησης στην κορυφή της ρινικής κοιλότητας ερεθίζονται από τις οσμές. Τα νευρικά ερεθίσματα από αυτούς τους υποδοχείς ταξιδεύουν προς το βολβό της όσφρησης (το τέλος του οσφρητικού νεύρου) και κατόπιν στα οσφρητικά κέντρα του εγκεφάλου, όπου γίνεται η ερμηνεία τους. Μπορούμε ν’ ανιχνεύσουμε πάνω από 10.000 μυρωδιές.

Το αισθητήριο όργανο της όσφρησης… Η ΜΥΤΗ Αποτελείται, στο σύνολό της, από λεπτά οστά, από χόνδρους, από μυς κι εξωτερικά σκεπάζεται με δέρμα.

Χαρακτηριστικά της μύτης Οι μύτες των ανθρώπων δεν είναι πανομοιότυπες. Μοιάζουν μεταξύ τους στα γενικά χαρακτηριστικά, διαφέρουν όμως στο : α) Σχήμα β) Μέγεθος  δεν επηρεάζουν την όσφρηση.

Τα μέρη της μύτης (εξωτερικά) Σκληρό μέρος (στην κορυφή της μύτης): προστατεύει την περιοχή στην οποία γίνεται η πραγματική διαδικασία της όσφρησης. Χόνδρος ή Τραγανό : Το μέρος της μύτης το οποίο δεν είναι ούτε σκληρό ούτε μαλακό. Αυτό χωρίζει τη μύτη σε δύο περιοχές (κοιλότητες) που λέγονται : Ρουθούνια

Τα μέρη της μύτης (εσωτερικά) Στο βάθος και πάνω απ' τον ουρανίσκο βρίσκεται το κύτος της μύτης. Το ρινικό διάφραγμα χωρίζει το κύτος της μύτης σε δύο ρινικές κοιλότητες. Οι κοιλότητες αυτές καλύπτονται από ένα βλεννογόνο υμένα που εκκρίνει τη βλέννα (μίξα).

Λόγω της βλέννας… Γιατί υπάρχει ? Έχετε διερωτηθεί ποτέ γιατί ακούτε να σας λένε, ειδικά την ώρα της γυμναστικής, πως πρέπει να εισπνέετε από τη μύτη και όχι από το στόμα; Λόγω της βλέννας… Γιατί υπάρχει ? Υγραίνει και θερμαίνει τον αέρα που εισέρχεται στις κοιλότητες και "συλλαμβάνει" όλες τις ακαθαρσίες που μπορεί να εισέλθουν με τον αέρα στην μύτη. Επαφή με ακαθαρσίες  α) φτάρνισμα (αποβολή από τον οργανισμό) ή β) αποβολή με την βοήθεια των τριχών που έχουμε μέσα στη μύτη. Στο στόμα δεν υπάρχει τέτοιος μηχανισμός γι' αυτό και είναι πιο σωστό να αναπνέουμε από την μύτη. 2ο Έτσι προστατεύει τους πνεύμονες από ακαθαρσίες που θα μπορούσαν να τους προκαλέσουν βλάβες. 3ο ώστε να αποτρέπουμε τις ακαθαρσίες από το να μπαίνουν στο οργανισμό μας.

Η ρινική κοιλότητα χωρίζεται σε δύο τμήματα, που λέγονται μοίρες και είναι: Α)Η οσφρητική μοίρα : είναι εξαπλωμένα τα οσφρητικά κύτταρα, τα νημάτια κι οι τρίχες που καταλήγουν οι κλάδοι του τρίδυμου νεύρου, που εξασφαλίζει την όσφρηση. Β)Η αναπνευστική μοίρα : περνάει ο αέρας  που αναπνέουμε και προχωράει προς τους πνεύμονες.

Λειτουργίες της μύτης Αναπνοή : Μύτη και στόμα  φάρυγγας  λάρυγγα  τραχεία  πνεύμονες 2. Όσφρηση : αέρας + διάφορες ουσίες μύτη (προς το σκληρό μέρος)- εκατομμύρια κύτταρα ευαίσθητα στις μυρωδιές  εγκέφαλος Ο αέρας, μαζί με τις διάφορες ουσίες, εισχωρεί στη μύτη μέσ’ από τα ρουθούνια. Προχωρεί στην περιοχή της μύτης κάτω από το σκληρό μέρος. Εκεί υπάρχουν εκατομμύρια κύτταρα ευαίσθητα στις μυρωδιές. Το νεύρο που συνδέεται με τα ευαίσθητα κύτταρα μεταφέρει το μήνυμα κατευθείαν στον εγκέφαλο. Αν η μυρωδιά είναι γνωστή, τότε ο εγκέφαλος την αναγνωρίζει. Αν, όμως, η μυρωδιά είναι άγνωστη, τότε ο εγκέφαλος την αποθηκεύει για μελλοντική χρήση, ώστε να την αναγνωρίσει στο μέλλον. Αναγνώριση γνωστής μυρωδιάς Άγνωστη μυρωδιά , αποθηκεύεται για μελλοντική χρήση

Λειτουργίες της μύτης 3. Χροιά ήχου φωνής : Όταν είμαστε γριπωμένοι και η μύτη μας είναι κλειστή. Ακούγεται διαφορετικά η φωνή μας. 4. Μπορείς να ανιχνεύσεις πράγματα που δεν μπορείς να δεις, να αγγίξεις και να ακούσεις. Άρα  προειδοποίηση  ασφάλεια p.x. xalasmena trofima, fwtia 3. Η μύτη δεν είναι μόνο όργανο της όσφρησης. Η μύτη ή ρινική κοιλότητα διαμορφώνει τη χαρακτηριστική χροιά του ήχου της φωνής. Η φωνή μας ακούεται αλλιώτικα, όταν η μύτη μας είναι κλειστή. Αυτό συμβαίνει, συνήθως, όταν είμαστε γριπωμένοι. 4.Π.χ. προειδοποιήσει για κάτι που καίγεται πριν δούμε καπνό ή φωτιά Π.χ. προειδοποιήσει ότι το φαγητό είναι χαλασμένο πριν το γευτούμε

Η όσφρηση και οι διαταραχές της Α) Υποσμία : είναι η μειωμένη ικανότητα ανίχνευσης ορισμένων οσμών B) Ανοσμία : αδυναμία ανίχνευσης οποιασδήποτε μυρωδιάς. Γ) Δυσοσμία : όπου μια ευχάριστη μυρωδιά μας μυρίζει άσχημα και το αντίστροφο. Αίτια? Α) Η ηλικία επηρεάζει την όσφρηση ; Mε την πάροδο του χρόνου, παρατηρείται σταδιακά ατροφία όλων των ιστών στο εσωτερικό της μύτης που συμμετέχουν στη διαδικασία της όσφρησης Β) Πώς μας επηρεάζει το κάπνισμα; Tο κάπνισμα προκαλεί βλάβη στον οσφρητικό βλεννογόνο και για το λόγο αυτόν οι καπνιστές έχουν μειωμένη οσφρητική ικανότητα. Γ) πολύποδες στη μύτη Δ) Μήπως είναι ιγμορίτιδα  μπερδεύετε κάποιες οσμές ή να μυρίζετε κάτι που δεν υπάρχει Δ) Μπορεί να φταίει η αλλεργία Τι πρέπει να κάνω ? Α) Aποφύγετε όσο μπορείτε το μολυσμένο περιβάλλον και τους χώρους όπου υπάρχει πολύς καπνός και δεν αερίζονται καλά. Β) Kαθαρίζετε τη μύτη σας από τις βλέννες, φυσώντας την απαλά. Kαλύτερα είναι να φυσάτε το κάθε ρουθούνι χωριστά Γ) Φάρμακα : πρέπει να τηρείτε τις οδηγίες του σκευάσματος και τις συμβουλές του γιατρού σχετικά με τον τρόπο που θα τα χρησιμοποιείτε. Mη χρησιμοποιείτε αποσυμφορητικά για τη μύτη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Aποφύγετε να λαμβάνετε μεγαλύτερη δόση .

Γεύση και όσφρηση έχουν συνεργική δράση …Το φαγητό δεν έχει την ίδια γεύση όταν είσαι γριπωμένος … Γιατί συμβαίνει αυτό ? … ΜΗ βιαστείτε να ρίξετε το φταίξιμο στη γευστική σας απόληξη. Είναι πιθανό να έχετε χάσει μερικώς την ικανότητα όσφρησης. Εάν δεν μπορείτε να μυρίσετε, πιθανώς δεν μπορείτε να γευθείτε και πολύ καλά. Η όσφρηση και η γεύση είναι αλληλένδετες λειτουργίες. Τα κύτταρα που δέχονται την όσφρηση και τη γεύση βρίσκονται στο στόμα και τη μύτη, αντίστοιχα. Η όσφρηση είναι 10.000 φορές πιο αναπτυγμένη από την αίσθηση της γεύσης

Oι αλλαγές στην όσφρηση επηρεάζουν τη γεύση Eρεθίσματα  υποδοχείς της όσφρησης και της γεύσης  νευρικά ερεθίσματα  κέντρα όσφρησης και γεύσης (στο φλοιό του εγκέφαλου). Συμπεράσματα : Oι αλλαγές στην όσφρηση επηρεάζουν τη γεύση Η γευστική απόληξη από μόνη της δεν δίνει γεύση στα φαγητά. Η όσφρηση και η γεύση είναι δυο αδερφές αισθήσεις που αλληλοσυμπληρώνονται. …Άλλωστε όταν θεωρούμε ένα φαγητό γευστικό ή νόστιμο συνήθως μας αρέσει η μυρωδιά του και το αντίθετο… Οι υποδοχείς της όσφρησης και της γεύσης διεγείρονται και τα νευρικά ερεθίσματα που δημιουργούνται, ταξιδεύουν προς τα κέντρα όσφρησης και γεύσης, που βρίσκονται στο φλοιό του εγκέφαλου αντίστοιχα.

Μέσα από έρευνες… Μια οικεία μυρωδιά μπορεί να αποτυπωθεί στη μνήμη μας περισσότερο απ’ ότι ένα όνομα ή ένα πρόσωπο. Οι οσμές επηρεάζουν τη διάθεση του ανθρώπου, την απόδοσή του στην εργασία και γενικότερα τη συμπεριφορά του. Μια μυρωδιά μπορεί να συνδεθεί με κάποιο γεγονός στη ζωή του ατόμου. Η αναγνώριση οσμών φαίνεται να ξεκινά πριν τη γέννηση. 2ο Οι συναισθηματικές αντιδράσεις τεκμηριώνονται με φυσιολογικές μετρήσεις, όπως αγωγιμότητα του δέρματος, καρδιακός παλμός, ρυθμός βλεφαρίσματος. Οι οσμές επηρεάζουν τη διάθεση και η διάθεση επηρεάζει το πώς σκεφτόμαστε και πώς ενεργούμε (συμπεριφορά). Euxaristi myrodia kali dia8esi pio paragwgikos, pio dimiurgikos kaliteri simperifora genikotera 3ο Π.χ μυρωδιά νοσοκομείου 4ο Σε έρευνες όπου οι μητέρες κατανάλωναν κατά την κύηση προϊόντα με χαρακτηριστική μυρωδιά, όπως σκόρδο, καπνό τσιγάρου ή αλκοόλ, τα βρέφη τους, όταν γεννήθηκαν, προτιμούσαν αυτές τις μυρωδιές σε σχέση με τα βρέφη που δεν είχαν εκτεθεί σε αυτές τις οσμές. Αυτές οι προτιμήσεις που μαθαίνονται από νωρίς επηρεάζουν τις προτιμήσεις του παιδιού σε φαγητά και γεύσεις κατά την παιδική ηλικία. SOS Η όσφρηση στον σκύλο είναι μια από τις πιο ανεπτυγμένες αισθήσεις καθώς μπορεί να είναι ως 100.000 φορές πιο ισχυρή από του ανθρώπου έχοντας παράλληλα μεγάλη απομνημονευτική ικανότητα των οσμών. SoS Τα βακτήρια έχουν όσφρηση (Δρα Rachel Herz)

Αίσθηση της γεύσης

Τι είναι η γεύση ;;; Γεύση είναι μία από τις πέντε αισθήσεις που βρίσκεται στο βλεννογόνο της γλώσσας και της στοματικής κοιλότητας. Δημιουργείται από την επαφή των διάφορων ουσιών με τη γλώσσα και το εσωτερικό του στόματος. Αισθητήριο όργανο της γεύσης

Χαρακτηριστικά της Γλώσσας Γλώσσα  αποτελείται από πολλές ομάδες μυών. Κάτω επιφάνεια  ομαλή Πάνω επιφάνεια  ανώμαλη  έχει εσοχές και προεξοχές Ονομάζονται θηλές Βρίσκονται τα γευστικά κύτταρα

Γευστικά κύτταρα  Αυτά ανιχνεύουν τη γεύση μιας τροφής όταν αυτή είναι υγρή ή έχει αναμειχθεί με σάλιο. Όταν η τροφή και η γλώσσα είναι ξηρή τότε τα γευστικά κύτταρα δεν μπορούν να ανιχνεύσουν τη γεύση της. Ο καθένας μας έχει περίπου 10.000 γευστικούς κάλυκες-κύτταρα, όμως όσο μεγαλώνουμε κάποιοι από αυτούς πεθαίνουν. Κάθε κάλυκας περιέχει  25 περίπου κύτταρα αισθητηριακών υποδοχέων επάνω στα οποία υπάρχουν μικροσκοπικά τριχίδια της γεύσης . Meta t a 50, giafto kai oi geroi lene pos ta FAGitaa einai agefsta … γευστικούς υποδοχείς, εξειδικευμένα κύτταρα που αντιδρούν σε διάφορες χημικές ουσίες, που βρίσκονται στην τροφή μας, διεγείρονται, Είναι πολύ ευαίσθητοι στις τέσσερεις γεύσεις: γλυκό-πικρό-ξινό-αλμυρό.

Περιοχές γεύσης γλυκιά •αλμυρή •όξινη •πικρή Πιο ευαίσθητη Κάθε ομάδα γευστικών καλύκων/κυττάρων ανιχνεύει διαφορετική γεύση γι‘ αυτό και η γλώσσα είναι χωρισμένη σε διάφορες περιοχές γεύσης Περιοχές γεύσης γλυκιά •αλμυρή •όξινη •πικρή •ουμάμι ή πικάντικη  Έκτη αίσθηση : λίπους .…όμως έχει αποδειχθεί ότι η αντίληψη όλων των γεύσεων γίνεται από όλη την γλώσσα.… Πιο ευαίσθητη Ίσως να μπερδευτήκατε αλλά είναι γεγονός. Αμερικάνοι επιστήμονες ανακάλυψαν για πρώτη φορά μια έκτη αίσθηση στη γεύση, άγνωστη μέχρι τώρα, η οποία σχετίζεται με την αναγνώριση του λίπους από τη γλώσσα μας. Μέχρι τώρα οι επιστήμονες νόμιζαν ότι η ανθρώπινη γλώσσα είναι φτιαγμένη για να ανιχνεύει 4 βασικές γεύσεις: το γλυκό το αλμυρό το ξινό και το πικρό. Πριν από λίγο καιρό ανακαλύφθηκε και μια 5η αίσθηση που έχει να κάνει με το πικάντικο. Οι Αμερικάνοι επιστήμονες από το πανεπιστήμιο Σεντ Λούις της Ουάσιγκτον, δημοσίευσαν τη μελέτη τους στο περιοδικό “journal of lipid research” και ανακοίνωσαν την ύπαρξη μιας νέας αίσθησης, της έκτης που έχει να κάνει με την αναγνώριση του λίπους.  γευστικούς κάλυκες της γλώσσας ο οποίος αναγνωρίζει τα μόρια του λίπους. Η σχετική γευστική ευαισθησία δεν είναι ίδια σε όλους και ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Πράγμα που πιθανώς να εξηγεί γιατί κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν ευκολότερα τροφές με λίπη, αφού δεν έχουν την ίδια γευστική επίγνωση ότι τρώνε λιπαρά φαγητά. Με τη νέα ανακάλυψη οι ερευνητές ευελπιστούν ότι θα συμβάλουν στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας.

Περιοχές γεύσης Οι πικρές γεύσεις ανιχνεύονται στο πίσω μέρος Οι πικρές γεύσεις ανιχνεύονται στο πίσω μέρος Οι ξινές γεύσεις στα πλαϊνά άκρα Οι γλυκές γεύσεις στην άκρη Οι αλμυρές γεύσεις ακριβώς διπλά στην περιοχή όπου ανιχνεύονται οι γλυκές Νευρική ίνα , ενώνεται με το γλωσσοφαριγκικό νεύρο του εγκεφάλου   Η γεύση είναι ο μοναδικός τρόπος για να ξέρεις τι γίνεται στο στόμα σου. Πολλές φορές αυτό σε βοηθά από το να κάνεις κάτι κακό στον εαυτό σου. Σκέψου τι θα γινόταν εαν δεν πρόσεχες ότι το γάλα που κρατάς στα χέρια σου είναι χαλασμένο και δεν γευόσουν την άσχημη γεύση του; Σίγουρα δεν θα καταλάβαινες πως έχει χαλάσει και θα το έπινες με αποτέλεσμα να κάνεις κακό στον εαυτό σου! Οι γευστικοί υποδοχείς ελέγχουν την τροφή για σημαντικές χημικές ενώσεις που δεν εξατμίζονται όπως τα άλατα, και επομένως δεν μπορεί να γίνουν αντιληπτές με την όσφρηση.  Τα νεύρα που βρίσκονται σε αυτές τις περιοχές μεταφέρουν τις πληροφορίες στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος αναγνωρίζει κατά πόσο η γεύση είναι γλυκιά, αλμυρή, ξινή ή πικρή και το σώμα αντιδρά ανάλογα.

Κάποτε η γεύση αλλοιώνεται… Πολύ ζεστό Πολύ κρύο ΠΟΤΕ ; ; ; Τσιγάρο Προκαλούν ζημιά στα γευστικά κύτταρα . αν δεν θέλετε να γευτείτε την απαίσια γεύση του φαρμάκου που πρέπει να πιείτε, γλύψετε λίγο πριν ένα παγάκι! σκεφτείτε το πολύ καλά λοιπόν πριν δοκιμάσετε ένα τσιγάρο... αξίζει να χάσετε την γεύση του αγαπημένου σας παγωτού ή φαγητού;

Λειτουργίες της γλώσσας Α)Εκτός από την γεύση (ανίχνευση 4 γεύσεων), η γλώσσα : Β) Εξυπηρετεί την αφή Γ) Διαμορφώνει την ομιλία και Δ)Βοηθά στην κατάποση της τροφής Βοηθά επίσης στον καθαρισμό χειλιών και δοντιών Η γλώσσα εργάζεται ακόμη και την νύκτα ενώ κοιμόμαστε. Πρέπει να σπρώχνει συνεχώς το σάλιο θα γεμίζαμε το μαξιλάρι με σάλιο!

Αφή και Γλώσσα Μας προειδοποιεί για επικίνδυνα πράγματα, που μπορεί να βρίσκονται στην τροφή μας. Αντιλαμβάνεται πότε κάτι είναι πολύ κρύο ή ζεστό, Αιχμηρό Σκληρό ή μαλακό Ομαλό ή ανώμαλο 4ari kokalo

Ομιλία και Γλώσσα Με τις διάφορες κινήσεις, που κάνει στο στόμα, βοηθά στη διαμόρφωση των διαφόρων φθόγγων. 2) Το μπροστινό μέρος της γλώσσας είναι πολύ ευέλικτο ώστε, με τη βοήθεια των δοντιών, να μπορούμε να προφέρουμε διάφορες λέξεις. 3) Οι μυς που βρίσκονται στο πίσω μέρος της γλώσσας βοηθούν στο να κάνουμε κάποιους ήχους που δεν μπορεί να κάνει το μπροστινό μέρος της. "κατακόκκινο καπέλο". Το πίσω μέρος της γλώσσας που δουλεύει περισσότερο, ειδικά όταν προφέρεις το "κ";

Τροφή και Γλώσσα Μπροστινό μέρος της γλώσσας  κινείται πολύ άνετα, σπρώχνει την τροφή που παίρνουμε μέσα στο στόμα και ανάμεσα στα δόντια για να την κόψουν σε μικρά κομματάκια. Οι μύς που βρίσκονται στο πίσω μέρος της γλώσσας  βοηθούν στην κατάποση αφού σπρώχνουν την κομματιασμένη τροφή προς τον οισοφάγο (ο σωλήνας στο βάθος του στόματος) ο οποίος θα την οδηγήσει στο στομάχι.

Προστασία Γλώσσας ΓΛΩΣΣΑ αξίζει καλή φροντίδα. αποφεύγετε τα πολύ ζεστά και πολύ κρύα Βουρτσίζετε την μαζί με τα δόντια ΓΛΩΣΣΑ μην την ταλαιπωρείτε με σκουλαρίκια Αποφυγή πολύ δυνατών μπαχαρικών και παρόμοιων προϊόντων Μην την ταλαιπωρείτε με το κάπνισμα

Ακοή Είναι μια από τις 5 αισθήσεις του ανθρώπου με την οποία ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα ηχητικά ερεθίσματα. Αισθητήριο Όργανο ακοής : το αυτί Η ανικανότητα να ακούσει κάποιος λέγεται κώφωση.

Αυτί : αποτελείται από 3 μέρη • Εξωτερικό αυτί → πτερύγιο , ακουστικός πόρος/κανάλι. • Μεσαίο αυτί → σφύρα, άκμονας, αναβολέας (στο ένα άκρο βρίσκεται το τύμπανο και στο άλλο το ωοειδές παράθυρο) • Εσωτερικό αυτί → λαβύρινθος (περιέχει τους ημικύκλιους σωλήνες και τον κοχλία) Όπως είπαμε στην διαφάνεια του εγκεφάλου υπάρχει το κοχλιακό νεύρο που συνδέεται με τον εγκέφαλο Ακουστικός πόρος = ακουστικό κανάλι

Εξωτερικό αυτί Το εξωτερικό αυτί χωρίζεται από το μεσαίο με μια μεμβράνη, που λέγεται τύμπανο. Μέσα στον ακουστικό πόρο που βρίσκεται στο εξωτερικό αυτί, παράγεται η κυψελίδα (το κερί). Το μαλακό σημείο στην άκρη του εξωτερικού μας αυτιού ονομάζεται λοβός.

Πορεία του ήχου Τα ηχητικά κύματα από το εξωτερικό αυτί –πτερύγιο (το οποίο είναι διαμορφωμένο με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να συλλέγει τους ήχους), περνούν στο ακουστικό κανάλι/πόρο. Ο ακουστικός πόρος που είναι γεμάτος με αέρα, καταλήγει στον τυμπανικό υμένα μεταφέροντας ηχητικά κύματα. Τα ηχητικά κύματα ακουμπούν στον τυμπανικό υμένα κάνοντας τον να αναπτύξει παλμικές δονήσεις.   Αυτές οι δονήσεις ταξιδεύουν στο μέσο αυτί, θέτοντας σε κίνηση τρία μικροσκοπικά κόκαλα :  τη σφύρα, τον άκμονα, και τον αναβολέα. Τα ακουστικά αυτά οστά, μεταφέρουν τις παλμικές κινήσεις από τον τυμπανικό υμένα στη μεμβράνη της ωοειδούς θυρίδας, η οποία χωρίζει το μέσο από το εσωτερικό αυτί.

Πορεία του ήχου 5) Το εσωτερικό αυτί περιέχει τον κοχλία και τους ημικύκλιους σωλήνες. Ημικύκλιοι σωλήνες είναι τρεις σωλήνες γεμάτοι με λέμφο, η κίνηση της οποίας δίνει πληροφορίες στον εγκέφαλο σχετικές με την ταχύτητα και την κατεύθυνση της κίνησης. 6) Οι δονήσεις συνεχίζουν την πορεία τους μέσω του κοχλία και βαθιά μέσα στο εσωτερικό αυτί. 7)  Οι φυσικές παλμικές δονήσεις ανιχνεύονται από τα αισθητήρια τριχοφόρα κύτταρα, η διέγερση των οποίων έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νευρικών ώσεων. Τα νεύρα μεταφέρουν αυτές τις ώσεις στον εγκέφαλο, όπου και ερμηνεύονται ως ήχος. 8) Στο εσωτερικό αυτί βρίσκεται, επίσης, και το κέντρο της ισορροπίας. Το κέντρο αυτό στέλνει συνεχώς μηνύματα στον εγκέφαλο για τη θέση του σώματος και έτσι συντελείται η διατήρηση της ισορροπίας. 5)Στο εσωτερικό αυτί υπάρχουν νευρικά κύτταρα που μεταφέρουν το μήνυμα (ήχο) στον εγκέφαλο. 6) Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και ερμηνεύει τα νευρικά ερεθίσματα που προκάλεσε ο ήχος και είναι αυτός που μας πληροφορεί αν είναι η μητέρα μας που μας καλεί για φαγητό ή ο φίλος μας για παιχνίδι.

Λειτουργίες του αυτιού Αντιλαμβάνεσαι : τη διεύθυνση και την απόσταση από την οποία προέρχεται ο ήχος Ενημερωνόμαστε για πράγματα που δε βλέπουμε : το πέρασμα αυτοκινήτου τη φωτιά Αντιλαμβάνεσαι : τη χροιά την ένταση και το ύψος της φωνής Καταλαβαίνεις τη ψυχολογική κατάσταση του άλλου: λυπημένη φωνή χαρούμενη φωνή θυμωμένη φωνή ήρεμη φωνή Στο εσωτερικό αυτί υπάρχουν ειδικά όργανα που πληροφορούν τον εγκέφαλο για τη θέση και τις διάφορες κινήσεις του σώματος ώστε να ρυθμίζεται η ισορροπία του σώματος. Ρυθμίζει την ισορροπία του σώματος

Προστασία Αυτιού ΠΩΣ ;;;;; Το αυτί είναι πολύ ευαίσθητο Επομένως χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα και προστασία ΠΩΣ ;;;;; επικίνδυνη η χρήση αιχμηρών αντικειμένων αποφυγή χώρων με δυνατούς θορύβους καθαριότητα Όχι αφαίρεση όλης της κυψελίδας  είναι αναγκαία για την προφύλαξη του αυτιού

Μέσα από έρευνες… «Το έμβρυο, ήδη από την κοιλιά της μητέρας, ακούει και έχει καταγράψει την μουσική που προτιμά η μαμά. Έτσι, όταν αυτό γεννηθεί έχει ήδη κάποιες μουσικές προτιμήσεις, σύμφωνα με αυτά που έχει συνηθίσει να ακούει» (Παπανικολάου, Ε.) Άλλες έρευνες, επιμένουν ότι η μουσική μπορεί να αυξήσει το IQ των παιδιών. Οι ειδικοί, υποστηρίζουν πως η μουσική που κάνει τα μωρά εξυπνότερα είναι η κλασική και μάλιστα ο Μότσαρτ. Τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του, καθώς στο διάστημα αυτό ο εγκέφαλος τριπλασιάζεται σε βάρος και δημιουργεί δεκάδες δισεκατομμύρια νευρικών συνδέσεων. Η κλασική μουσική είναι όπως τα μαθηματικά, αφού οι συμφωνίες μετρώνται με μαθηματική ακρίβεια για να υπάρξει το τέλειο αποτέλεσμα. Τυφλοί  αναπτύσσουν την ακοή Οι κωφοί  κραδασμούς εδάφους

ΟΡΑΣΗ Το μάτι είναι το αισθητήριο όργανο της όρασης. Είναι ένας στρογγυλός βολβός. ‘’Αν το δω, το πιστεύω’’... περισσότερο από το ¼ του μυαλού μας είναι αφοσιωμένο στην όραση.

Τι υπάρχει μέσα στο μάτι; Το χρωματιστό μέρος του ματιού είναι η ίριδα. Στη μέση της ίριδας υπάρχει μια μικρή οπή, η κόρη του ματιού. Η κόρη του ματιού στο αδύνατο φως διαστέλλεται (μεγαλώνει). Eνώ στο έντονο φως  συστέλλεται (μικραίνει). Ο σκληρός χιτώνας (ή το λευκό του ματιού) είναι ένα ανθεκτικό περίβλημα που περιβάλλει τον οφθαλμικό βολβό και διατηρεί το σχήμα του. Ο χοριοειδής χιτώνας, ο οποίος τροφοδοτεί το μάτι με τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες, καλύπτει εσωτερικά το σκληρό. Ο χιτώνας αυτός περιλαμβάνει τον κερατοειδή χιτώνα, τον κρυσταλλοειδή φακό και την ίριδα. Η κόρη του ματιού στο αδύνατο φως διαστέλλεται (μεγαλώνει), ώστε να μπαίνει περισσότερο φως στο μάτι, ενώ στο έντονο φως  συστέλλεται (μικραίνει), για να μπαίνει στο μάτι λιγότερο φως. Tο τοίχωμα του αποτελείται από τρεις χιτώνες : Ο εξωτερικός είναι ο σκληρός χιτώνας (το ασπράδι του ματιού), O μεσαίος είναι ο χοριοειδής χιτώνας O εσωτερικός, είναι ο αμφιβληστροειδής χιτώνας. Ο κερατοειδής χιτώνας είναι το μπροστινό μέρος του σκληρού χιτώνα.

Οι φωτεινές ακτίνες από ένα αντικείμενο καταλήγουν στο μάτι, αφού περάσουν από τον κερατοειδή χιτώνα και την κόρη του ματιού, και συγκεντρώνονται πίσω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Αυτό το σημείο είναι γεμάτο νευρικά κύτταρα, τα οποία στέλνουν μηνύματα μέσω των οπτικών νευρών στον εγκέφαλο μας. Εκεί ερμηνεύονται ως μορφές, μεγέθη και χρώματα, έτσι ώστε να γνωρίζουμε τι ακριβώς βλέπουμε. Οι φωτεινές ακτίνες  κερατοειδή χιτώνα + κόρη του ματιού  συγκεντρώνονται πίσω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα  νευρικά κύτταρα  μηνύματα μέσω των οπτικών νευρών στον εγκέφαλο

Αυτοπροστασία του ματιού Η φύση από μόνη της έχει προνοήσει για την προστασία του ματιού. Τα βλέφαρα (με τις κινήσεις που κάνουν) μαζί με τις βλεφαρίδες, εμποδίζουν τις σκόνες και άλλα σώματα να εισχωρήσουν στο μάτι. Τα φρύδια εμποδίζουν τον ιδρώτα να πέφτει στα μάτια. Το δάκρυ περιέχει μια ουσία που εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό μικροβίων.

Ξέρατε ότι… Η όραση στον σκύλο δεν θεωρείται η πιο ανεπτυγμένη αίσθηση αφού βλέπει μόνο ένα μέρος των χρωμάτων του ηλιακού φάσματος (αποχρώσεις του μπλε και του κίτρινου) και θολά σε αποστάσεις πέρα των 50 εκατοστών. Η οπτική οξύτητα του ανθρώπου είναι 10 φορές πιο δυνατή από της γάτας. Παρ' όλα αυτά η κατασκευή του αμφιβληστροειδή της, της επιτρέπει να αντιληφθεί και την παραμικρή κίνηση. Αλλά ότι δεν κινείται, δεν μπορεί να το δει..  Όπως ο άνθρωπος έτσι και τα ζώα έχουν ανεπτυγμένες τις πέντε αισθήσεις. Ο σκύλος (san na exei miopia)…. Γάτα… Φίδι… Zwa pu lampun ta matia tus sto skotadi otan pesun aktines fotos panw tus… giati? Poia? Ti simvainei akrivws?

Αφή Αισθήσεις του δέρματος Η δύναμη μιας αγκαλιάς... η αφή έχει μεγάλη θεραπευτική δύναμη 

Αφή ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Το δέρμα αποτελείται από δύο βασικά στρώματα: το λεπτό εξωτερικό στρώμα που ονομάζεται επιδερμίδα το παχύτερο εσωτερικό στρώμα που ονομάζεται χόριο. Η επιδερμίδα αποτελείται από νεκρά κύτταρα. Κάτω από την επιδερμίδα βρίσκεται το χόριο (κυρίως δέρμα) που περιέχει αιμοφόρα αγγεία, νεύρα και αδένες. Κάτω από το δέρμα βρίσκεται ένα στρώμα λίπους το οποίο λειτουργεί ως μόνωση, απορροφά τους κραδασμούς και χρησιμεύει επίσης σαν αποθήκη ενέργειας.

Δέρμα: Υποδοχείς Αισθήσεων Δέρμα: Υποδοχείς Αισθήσεων Το ανθρώπινο δέρμα έχει 5 υποδοχείς αισθήσεων. Στην αφή  συμπεριλαμβάνεται το μαλακό, σκληρό, τραχύ, μυτερό Capillaries  τριχοειδή αγγεία sweat pore  πόροι που βγαίνει ο ιδρώτας

Ξέρατε ότι… Τα μάτια μας έχουν πάντα το ίδιο μέγεθος από την μέρα που γεννιόμαστε, αλλά οι μύτες και τα αυτιά μας συνέχεια μεγαλώνουν; Όπως και το δακτυλικό αποτύπωμα, έτσι και το αποτύπωμα της γλώσσας είναι μοναδικό για τον κάθε άνθρωπο; Οι γυναίκες ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους σχεδόν τις διπλάσιες φορές από τους άντρες; Τα μάτια σας ανοιγοκλείνουν περισσότερες από 10.000.000 φορές το χρόνο; Ο αέρας που βγαίνει από τη μύτη στο φτέρνισμα, έχει ταχύτητα πάνω από 100 μίλια την ώρα; Όταν φταρνιζόμαστε, η καρδία και οι πνεύμονες μας δεν λειτουργούν για περίπου, 1 δευτερόλεπτο; (μύτη) Το ανθρώπινο όργανο που μπορεί να αυξήσει το μήκος του 20 φορές είναι η κόρη του ματιού; Είναι αδύνατο να φταρνιστείς με τα μάτια ανοιχτά; (μύτη)

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Στα ελληνικά π.χ. μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή την ενότητα της επιστήμης και να προσαρμόσει ανάλογο μάθημα.

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Μάθημα 1 Θέμα : Η μύτη μας και η αίσθηση της όσφρησης Χρόνος: 1 Χ 80 Στόχοι : Το παιδί Να αναφέρει ότι η μύτη είναι αισθητήριο όργανο της όσφρησης. Να περιγράφει με 2-3 προτάσεις το όργανο της όσφρησης. Να επισημάνει διαφορές και ομοιότητες που υπάρχουν μεταξύ της μύτης του και της μύτης των άλλων παιδιών. Να κατανοήσει τη χρησιμότητα της όσφρησης αναφορικά με τη συμβολή της : α) στην αποφυγή κινδύνων β) στον καθαρισμό του αέρα που αναπνέουμε γ)στη διαμόρφωση του ήχου της φωνής. Να διακρίνει τις μυρωδιές σ’ ευχάριστες, δυσάρεστες, λεπτές, βαριές, ουδέτερες. Κριτική στους στόχους Αρνητικά Ο 2ος και ο 5ος στόχος θεωρούμε πως δεν είναι διατυπωμένοι ως στόχοι αλλά ως δραστηριότητες . 3ος στόχος : δεν είναι σωστό να συγκρίνουν τις μύτες τους τα παιδιά μεταξύ τους γιατί κάποια παιδιά μπορεί να νιώθουν άσχημα για τη μύτη τους με αποτέλεσμα να έρθουν σε δύσκολη θέση. Θετικά Ο 4ος στόχος είναι πολύ καλός γιατί τα παιδιά είναι σημαντικό να αναγνωρίζουν τις λειτουργίες και τη χρησιμότητα της μύτης

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κριτική του βιβλίου Σχολικό εγχειρίδιο Αρνητικά Η μυρωδιά μπορεί να μην φτάνει σε όλα τα σημεία της τάξης. Είναι δύσκολο να καταλάβουν από πού προέρχεται η μυρωδιά Θετικό Καλή ως σκεπτικό αλλά όχι πρακτική Αφόρμηση : Kλειστά μάτια Ανοίγει μπουκάλι με δυνατό άρωμα Κατευθυντήριες ερωτήσεις Προσπάθεια εντοπισμού της στον χώρο Αισθητήριο όργανο που χρησιμοποιούν Α) κάποιοι μαθητές μπορεί να την μυριστούν πιο γρήγορα από κάποιους άλλους ή πιο έντονα και να κάνουν σχόλια. Β) δεν διευκρινίζει αν η εκπαιδευτικός θα κινείται ή θα είναι στάσιμη, θα περνά από δίπλα τους Ερωτήσεις δασκάλου Τι συμβαίνει ? Τι νιώθετε? Είναι ευχάριστη ή δυσάρεστη η μυρωδιά? Από πού προέρχεται Τους λέει να προσέξουν την έκφραση του προσώπου στην προσπάθεια να εντοπίσουν την μυρωδιά. Πιο μέρος του σώματος θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε την μυρωδιά αυτή. Θετικό : ως αφόρμηση , κλείσιμο ματιών, κατευθυντήριες ερωτήσεις κλπ

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κριτική του βιβλίου Σχολικό εγχειρίδιο Αρνητικά Η σύγκριση είναι λάθος Πολύ εύκολη  θα ήταν καλύτερο να γίνει το φύλλο εργασίας 3 άσκηση 1. Δεν υπάρχει μια εικόνα στα φύλλα εργασίας τους. Πολύ γενικό και αχρείαστο να περιγράψουν την κίνηση της μύτης. Θετικά Ψηλάφισμα πραγματικής μύτης και εντοπισμού των χαρακτηριστικών της με οπτική και απτική επαφή Αναπτύσσεται η δεξιότητα παρατήρησης. 1η δραστηριότητα Φύλλο εργασίας 1 Παρατήρηση μύτης διπλανού και σύγκριση με την δική τους (σχεδίασμα στην εργασία 4) Χαρακτηριστικά κάθε μέρους της μύτης Περιγραφή της κίνησης μιας μύτης όταν μυρίζεται (με τον διπλανό τους) Kritiki-enalaktiki lisi Α) εικόνες με comics ή γνωστούς ηθοποιούς, τραγουδιστές κλπ  για να βγει το συμπέρασμα ότι οι μύτες όλων μας έχουν κοινά χαρακτηριστικά αλλά διαφορετικό μέγεθος και σχήμα. Θετικά  βιωματικά αγγίζουν την μύτη

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Σχολικό εγχειρίδιο Κριτική του βιβλίου Δραστηριότητα 2 Κλειστή μύτη  απαραίτητη για την αναπνοή (αναφορά στο φιλτράρισμα του αέρα) Κλειστή/ανοικτή μύτη  αλλαγή χροιάς της φωνής Δραστηριότητα 3 Δύο άχρωμα υγρά  ποιο αισθητήριο όργανο θα τους βοηθούσε να ανακαλύψουν τι υγρά είναι ;  αποφυγή κινδύνων Θετικά δραστηριότητας 2, 3 Χρησιμοποιεί εύστοχα τις δραστηριότητες για να γίνουν κατανοητές οι λειτουργίες της μύτης Αναπτύσσεται η δεξιότητα παρατήρησης. Αναπτύσσεται η δεξιότητα ερμηνείας παρατήρησης (δρ.3). Αρνητικά δραστηριότητας 3 Ο δάσκαλος κατευθύνει τους μαθητές στη σωστή απάντηση. Α) Συζήτηση για την σημασία που έχουν οι μικρές τριχίτσες που βρίσκονται μέσα στην μύτη για το φιλτράρισμα του εισερχόμενου αέρα. Συμπέρασμα στην δραστηριότητα 2 : Η μύτη είναι χρήσιμη γιατί καθαρίζει τον αέρα που εισπνέουμε από σκόνες και ακαθαρσίες και κάνει πιο καθαρή και κατανοητή την ομιλία μας. Δραστηριότητα 3 2 όμοια μπουκάλια κλειστά, ίδια ποσότητα άχρωμων υγρών. Τα παιδιά μπορεί να πουν ότι και τα δύο υγρά είναι νερό. Τότε θα τα μυρίσουν. Επισημαίνεται η σημασία της όσφρησης ως μέσου που προειδοποιεί για τη ύπαρξη διαφόρων κίνδυνων. Π.χ. χαλασμένη τροφή, φωτιά

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Σχολικό εγχειρίδιο Κριτική του βιβλίου Αρνητικά Υποκειμενικό (π.χ. μυρωδιά λεμονιού) Θα μπορούσε να γίνει καλύτερη χρήση υλικών για όσφρηση (π.χ. σβηστήρι, μολύβι) Ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν διαφαίνεται κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Θετικό Ως δραστηριότητα ανάπτυξης της δεξιότητας της ταξινόμησης. Βιωματική μάθηση-χειροποιαστά αντικείμενα. Δραστηριότητα 4 Φύλλο εργασίας 2 Διάφορα υλικά Ταξινόμηση υλικών (ευχάριστες, δυσάρεστες, αδύνατες, έντονες, ουδέτερες μυρωδιές

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Σχολικό εγχειρίδιο Κριτική του βιβλίου Δραστηριότητα 5 Παιδιά σε κύκλο (δάσκαλος στο κέντρο) Κλειστά τα μάτια Ο δάσκαλος ανοίγει ένα μπουκάλι με χαρακτηριστική μυρωδιά που ήδη γνωρίζουν (επαναλαμβάνεται με διαφορετικές μυρωδιές) Καταγραφή της μυρωδιάς κάθε φορά Αναφορά στα ζώα (όσφρηση) Αρνητικά Δεν υπάρχει στόχος για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα Δεν μπορείς να καταλάβεις σίγουρα αν ένα παιδί έχει μειωμένη την ικανότητα της όσφρησης Θετικά Συσχέτιση με τα ζώα Συμπεράσματα για τα ζώα μέσα από σχετικές εμπειρίες των παιδιών . Αρχικά κάνει την εξής ερώτηση ο δάσκαλος  Είναι σε όλους στον ίδιο βαθμό αναπτυγμένη η όσφρηση ?  δίνουν κάποια απάντηση  κάνουν την Δραστηριότητα 5 Τα παιδιά που ένιωσαν τις περισσότερες μυρωδιές πιθανόν να έχουν καλύτερη όσφρηση από τα άλλα παιδιά  ΔΕΝ είναι σίγουρο γιατί?? Μπορεί να μην ήταν συγκεντρωμένο εκείνη την στιγμή, μπορεί η μυρωδιά να μην έφτασε εκεί που στέκεται κλπ.

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κριτική του βιβλίου Αρνητικά δραστηριότητας 6 και ολοκλήρωσης Δεν υπάρχει στόχος για την συγκεκριμένη δραστηριότητα (6) Θα μπορούσαν να γίνουν πιο διασκεδαστικές και παιγνιώδεις (π.χ. με εικόνες). Ολοκλήρωση  πολύ βαρετή για τα παιδιά και χρονοβόρα. Θετικά δραστηριότητας 6 Καλλιεργείται η συνεργατική μάθηση, αναπτύσσεται η συζήτηση και η ομαδικότητα Σχολικό εγχειρίδιο Δραστηριότητα 6 Συζήτηση για το πώς να αποκτήσουν υγιεινές συνήθειες και τρόπους προφύλαξης της μύτης τους. Δραστηριότητα Ολοκλήρωσης Σημαντικό λεξιλόγιο  κάνουν προτάσεις Δραστηριότητα 6  Αρχικά στις ομάδες τους και έπειτα στην ολομέλεια Δραστηριότητα ολοκλήρωσης  δεν τους προσφέρει κάτι, μοιάζει με μάθημα ελληνικών παρά επιστήμης.

Ευχάριστη δραστηριότητα Ανάπτυξη υγιεινών συνηθειών Άλλες Εργασίες Καλή ως σκέψη Να υπάρχουν κι’ άλλες λέξεις για να διαλέγουν οι μαθητές ποιά είναι η σωστή σε κάθε θέση. Να μην υπάρχουν εκείνες οι λέξεις στο πλαίσιο και μέσα από το μάθημα να προσπαθούσαν οι μαθητές να βρουν ποια λέξη ταιριάζει. Ευχάριστη δραστηριότητα Ανάπτυξη υγιεινών συνηθειών Δεξιότητα  επικοινωνίας Σκοπός….ναι μεν οι δραστηριότητες είναι σημαντικέσ (λειτουργίεσ προστασία ) αλλά είναι υπερβολικές για 1 80λεπτο..καλο θα ήταν να γίνετουν σε 2 .

THANK YOU THANK YOU BYE

Βιβλιογραφία : Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού : Εκπαιδευτικό Υλικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ανάκληση Ιανουάριος 23 , 2012, από http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/epistimi/web_Quest_main/webquests/human_body_web_quest_st/ear.html Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού : Εκπαιδευτικό Υλικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ανάκληση Ιανουάριος 23 , 2012, από http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/epistimi/web_Quest_main/webquests/human_body_web_quest_st/tongue.html Earcare, η φροντίδα στην ακοή. (χ.χ). Σχετικά με την αίσθηση της ακοής. Ανάκληση Ιανουάριος 28 , 2012, από http://www.akoh.gr/Files/files/EARCARE-%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%AE.pdf Medlook kids.net. (2000). Η Γλώσσα. Ανάκληση Φεβρουάριος 10, 2012, από http://www.medlook.net/kids/tongue.asp Αμβροσιάδης, Ε. (χ.χ). Ανατομία του ανθρωπίνου σώματος. ΜΥΤΗ-ΣΤΟΜΑ- ΤΡΑΧΕΙΑ. Ανάκληση Φεβρουάριος 2, 2012, από http://www.rhodes.aegean.gr/sxedia/grafdaskalou/anatomy/sub1/respiration/noseMouth.htm

Καραβιτάκης, Μ. (χ.χ). ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ ΟΣΦΡΗΣΗ ΚΑΙ ΓΕΥΣΗ ΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΑΚΟΗ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ. Ανάκληση Φεβρουάριος 2, 2012, από http://iek-chanion.chan.sch.gr/dmdocs/Karavitakis/karav7.pdf Σιγανός, Μ. (2003). Γιατί δεν μου μυρίζει τίποτα; Ανάκληση Φεβρουάριος 5, 2012, από http://www.vita.gr/html/ent/708/ent.6708.asp Ελληνική ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια (2006). Όσφρηση. Ανάκληση Φεβρουάριος 8, 2012, από http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%8C%CF%83%CF%86%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7 Η πολύτιμη μας μύτη. Medlook kids, Έγκυρη Πληροφόρηση για υγεία (2000). Ανάκληση Φεβρουάριος 1, 2012, από http://www.medlook.net/kids/nose.asp Αμβροσιάδης, Ε. (χ.χ). Ανατομία του ανθρωπίνου σώματος. Όσφρηση και γεύση. Ανάκληση Φεβρουάριος 2, 2012, από http://www.rhodes.aegean.gr/sxedia/grafdaskalou/anatomy/sub1/taste.htm

Κυπριακό κέντρο περιβαλλοντικής έρευνας και εκπαίδευσης Κυπριακό κέντρο περιβαλλοντικής έρευνας και εκπαίδευσης. Περίεργα και ενδιαφέροντα για τον άνθρωπο. Ανάκληση Φεβρουάριος 13, 2012, από http://www.kykpee.org/istoselides/istoselides_greek/gnorizete_oti_anthropoi.html Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού : Εκπαιδευτικό Υλικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ανάκληση Φεβρουάριος 14, 2012, από http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/epistimi/web_Quest_main/webquests/human_body_web_quest_st/nose.html Παναγίδου, Μ.Β. (2010). Γεύση και Όσφρηση. Η γευστική απόληξη δεν φταίει πάντα. Ανάκληση Φεβρουάριος 4, 2012, από http://www.diatrofologos.com/images/public/pdf/nutrition_articles_GR/Taste_and_smell-gr.pdf Οι πέντε μου αισθήσεις. Προ-σχολικά, ιδέες και προτάσεις για το νηπιαγωγείο. Ανάκληση Φεβρουάριος 3, 2012, από http://prosxolika.blogspot.com/2011/11/o.html

Βάρβογλη, Λ. (2005). Καφενείο της Επιστήμης Βάρβογλη, Λ. (2005). Καφενείο της Επιστήμης. Αισθανόμαστε με τον Εγκέφαλο; Ανάκληση Φεβρουάριος 18, 2012, από http://www.eugenfound.edu.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=RESOURCE&cresrc=255&cnode=88 In2life. (2011, 20 Μαΐου). Μουσική για μωρά. Ανάκληση Φεβρουάριος 2, 2012, από http://www.in2life.gr/home/child/articles/201541/article.aspx Βίντεο – αυτί : http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=skXQ6PuIc4s Βίντεο – αφόρμηση : http://www.youtube.com/watch?v=yUWb84ER4O0&feature=related