Δρ. Δήμητρα Καυκά Σχολική Σύμβουλος Δρ Δρ. Δήμητρα Καυκά Σχολική Σύμβουλος Δρ. Μαρία Νέζη Φιλόλογος Βαρβάκειο Πειραματικό Γυμνάσιο Κριτικός Γραμματισμός και Γλωσσική Εκπαίδευση: Παιδαγωγικοί Συσχετισμοί και Διδακτικές Παρεμβάσεις

Κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο-Άτομο-Εκ-παίδευση (Τα καθημερινά στιγμιότυπα) Άτομο-πολίτης Πληροφορία Προφίλ

Τι είδους πολίτες δημιουργούνται και τι είδους πολίτες θέλουμε να δημιουργήσουμε μέσω της εκπαίδευσης;

Η πραγματικότητα και οι σύγχρονες απαιτήσεις Ποιο θα πρέπει να είναι το προφίλ του σύγχρονου πολίτη; Οι πολίτες πρέπει να εξελίσσονται να μετασχηματίζονται, να προσαρμόζονται, να εγκαταλείπου δυσλειτουργικές απόψεις και αντιλήψεις

Οι σύγχρονες απαιτήσεις και οι στοχεύσεις Οι σύγχρονες κοινωνίες στηρίζουν ή θα πρέπει να στηρίζουν τον κριτικά σκεπτόμενο πολίτη και δημιουργικά σκεπτόμενο πολίτη

Για να συμβεί αυτό θα πρέπει η εκπαίδευση να εστιάζει στην καλλιέργεια δεξιοτήτων διαχείρισης και αξιολόγησης της πληροφορίας

Παιδαγωγικές και διδακτικές μετατοπίσεις Διδακτικό επίπεδο Παιδαγωγικό επίπεδο

Γενικοί πυλώνες των σύγχρονων τάσεων στο χώρο της παιδαγωγικής και διδακτικής Γνωστική κατεύθυνση (Κατάκτηση επαρκούς και συνεκτικού σώματος γνώσεων) Αξιακή κατεύθυνση (Καλλιέργεια αξιών, στάσεων και συμπεριφορών) Καλλιέργεια δεξιοτήτων κριτικού εγγραμματισμού (Ανάπτυξη ικανοτήτων/ιδιοτήτων/δεξιοτήτων που απαιτούνται στην σύγχρονη κοινωνία)

Οι σύγχρονες κατευθύνεις για τη γλωσσική διδασκαλία Οι σύγχρονες κατευθύνεις για τη γλωσσική διδασκαλία Η σύγχρονη διδακτική της γλώσσας Η προετοιμασία των μαθητών στην κατεύθυνση του κριτικού γραμματισμού Η παιδαγωγική του γραμματισμού

Τα ερωτήματα που προκύπτουν.. Γιατί είναι αναγκαία η εισαγωγή της Παιδαγωγικής του Κριτικού Γραμματισμού; Πώς μπορεί να εφαρμοσθεί η Παιδαγωγική του Κριτικού Γραμματισμού;

Ο ρόλος της Γλώσσας Μέσω της γλώσσας μπορούμε να υποστηρίζουμε θέσεις, να διατυπώνουμε ιδεολογικά νοήματα που μπορεί , σε κάποιες περιπτώσεις, να έρχονται και σε σύγκρουση με την κοινωνική πραγματικότητα. Το ερώτημα: Ποια είναι η εκκίνηση για την εφαρμογή ενός προγράμματος κριτικού γραμματισμού;

Απαιτήσεις και Εκκινήσεις Η αναγνώριση της γλώσσας σε σημειωτικό σύστημα Αναγνώριση της πολυτροπικότητας Η αναγνώριση των ποικίλων τρόπων κατασκευής του κειμενικού νοήματος Αξιοποίηση των νοητικών σχημάτων και βιωμάτων των μαθητών

Ερώτημα Τι είδους πρακτικές ανάγνωσης και παραγωγής γραπτών κειμένων καλούμαστε να διαμορφώσουμε, ώστε να απηχούν την παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού;

Οι στοχεύσεις του εργαστηρίου Η παρουσίαση παιδαγωγικών πρακτικών που αφορούν στον τρόπο επεξεργασίας κειμένων στη σχολική τάξη με στόχο καλλιέργεια του κριτικού γραμματισμού

Το θεματικό πλαίσιο με ερμηνευτική ματιά.. Γραμματισμός Η έννοια «γραμματισμός» αφορά στη δυνατότητα του ατόμου να λειτουργεί αποτελεσματικά σε διάφορα περιβάλλοντα και καταστάσεις επικοινωνίας, χρησιμοποιώντας γλωσσικά και μη γλωσσικά κείμενα Κριτικός γραμματισμός Διερευνά το πώς τα διάφορα γλωσσικά στοιχεία (γραμματικά φαινόμενα, λεξιλόγιο, κειμενικά είδη, οργάνωση πληροφοριών σε κείμενα) συμβάλλουν στη σύναψη κοινωνικών σχέσεων, στην κατασκευή πολιτικών και πολιτισμικών αξιών, στην αναπαραγωγή στερεοτύπων ή στην ανατροπή σχέσεων εξουσίας και ανισοτήτων μεταξύ κοινωνικών ομάδων. ( Χατζησαββίδης)

Κριτικός γραμματισμός Κριτικός γραμματισμός σημαίνει να κοιτάμε κάτω από την επιφάνεια των κειμένων και να θέτουμε ερωτήσεις του τύπου: Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιος είναι ο σκοπός του; Τα συμφέροντα ποιου υπηρετεί; Τα συμφέροντα ποιου υπονομεύει; Πώς λειτουργεί; Θα μπορούσε να γίνει και με άλλον τρόπο; (Baynham, 2002)

Γλώσσα και κριτικός γραμματισμός Οι τέσσερις τομείς της γλωσσικής διδασκαλίας Κατανόηση προφορικού λόγου Παραγωγή προφορικού λόγου Κατανόηση γραπτού λόγου Παραγωγή γραπτού λόγου Ο ρόλος του σχολείου Η γλωσσική διδασκαλία στο σχολείο αποβλέπει στο να καταστήσει τους μαθητές γνώστες του γλωσσικού συστήματος, επαρκείς ομιλητές και χρήστες του γραπτού λόγου.

Γλώσσα και κριτικός γραμματισμός Άτομο-μαθητής Πληροφορία Κείμενο Επεξεργασία

Η Γλώσσα στο πλαίσιο του κριτικού γραμματισμού Η γλώσσα προσεγγίζεται μαθησιακά ως ένα πολυεπίπεδο σχήμα και αποτέλεσμα ιδεολογικών και κοινωνικών διεργασιών. Αυτές τις διεργασίες επιχειρούμε να διερευνήσουμε και να ερμηνεύσουμε στο πλαίσιο της παιδαγωγικής του κριτικού γραμματισμού.

Γλώσσα-Κείμενο και Πλαίσιο Επικοινωνίας Τι είναι κείμενο Κείμενο είναι η γλώσσα όταν είναι λειτουργική, δηλ. όταν επιτελεί ένα συγκεκριμένο έργο σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και όχι οι απομονωμένες λέξεις ή προτάσεις Halliday, 1989 Ένα κείμενο είναι μια σημασιολογική μονάδα που συγκροτείται από νοήματα των επιμέρους στοιχείων του Λύκου 2000

Τα επίπεδα του κειμένου Το κείμενο ως αντικείμενο δερεύνησης-μάθησης- διαλόγου και αξιολόγησης ως προς το λεξικογραμματικό του επίπεδο ως προς την προθετικότητα& αποτελεσματικότητα (κοινωνική πράξη) ως προς το πλαίσιο επικοινωνίας ( τι επικοινωνεί και πώς)

Πεδία αλληλεξάρτησης του κειμένου Πεδίο: το θέμα Συνομιλιακοί ρόλοι: σχέση κειμένου – αναγνώστη: ισότιμη σχέση, ή εξουσιαστική Τρόπος (πώς): μορφή κειμένου, πολυτροπικό κείμενο, γραπτές οδηγίες, σύντομες προτάσεις ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΠΑΙΤΟΥΝ & ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ

Επεξεργασία των κειμένων στο πλαίσιο του κριτικού γραμματισμού Ποιο είναι το επικοινωνιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκεται το κείμενο; (ποιο είναι το θέμα; ποιος γράφει; για ποιον; Με ποιο σκοπό; ) Ποια γλωσσικά μέσα χρησιμοποιούνται; Γιατί χρησιμοποιούνται αυτά τα μέσα; Ποια είναι η προθετικότητά του Με τα μέσα του κειμένου ικανοποιείται αυτή η προθετικότητα;

Προς την παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού

Θεωρητικές εκκινήσεις και επιστημονικές αφετηρίες ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Η θεωρία του Halliday: Οι λειτουργίες της γλώσσας {Γλώσσα: σύστημα για την κατασκευή νοημάτων} ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ Τρόπος αξιοποίησης της θεωρίας αυτής στη μελέτη κειμένων Ερώτημα: Με ποιο τρόπο οι έννοιες αυτές αξιοποιούνται στην παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού

Βασικές θέσεις της θεωρίας του HALLIDAY Η γλώσσα εκλαμβάνεται ως ένα σύνολο επιλογών, δεδομένου ότι προσφέρει επιλογές με τις οποίες κατασκευάζουμε διαφορετικές οπτικές του κόσμου. Οι επιλογές αυτές δεν είναι τυχαίες, αλλά ιδεολογικά καθορισμένες, μια και οικοδομούν διαφορετικές αναπαραστάσεις της πραγματικότητας. Τα γραμματικά στοιχεία ως εργαλείο δημιουργίας οπτικών και ιδεολογιών

Η ΣΛΓ ως γραμματική επιλογών Σύμφωνα με τη ΣΛΓ, η διαδικασία της κατασκευής νοημάτων θεωρείται μια διαδικασία επιλογών και η ίδια χαρακτηρίζεται ως μια γραμματική επιλογών Μέσω ρης γλώσσας μεταδίδουμε ή αμφισβητούμε νοήματα που κυριαρχούν στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο.

Που στοχεύουμε; Να καταστούν ικανοί οι μαθητές: Να διαγιγνώσκουν την ιδεολογική διάσταση της γλώσσας και των κειμένων.  Να εντοπίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα γλωσσικά στοιχεία, η γραμματική, το λεξιλόγιο ο τρόπος οργάνωσης πληροφοριών κατασκευάζουν νοήματα και οπτικές της πραγματικότητας

Να αναπτύξουν κριτική ικανότητα απέναντι σε σαφή ή υπονοούμενα νοήματα Να αναπτύξουν ικανότητα αμφισβήτησης σε ό,τι προβάλλεται και να είναι σε θέση να προτείνουν – μέσα από τα κείμενά τους - διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης και οπτικής ενός θέματος.

Να μην αποδέχονται την πραγματικότητα που τους περιβάλλει ως κάτι το δεδομένο ή ουδέτερο, αλλά ως πεδίο αλλαγών και μεταβολών αλλά και ως πεδίο που υπόκειται σε γλωσσικές συμβάσεις και επιλογές

Σας ευχαριστώ