Αποδοχή της διαφορετικότητας μέσα από ψηφιδωτά Δημοτικό Σχολείο: Λατσιά Δ΄ Διευθύντρια: Σωτηρία Κανάρη Σχολική χρονιά: 2010-2011 Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

Θεματικές περιοχές: Τοπική Πολιτιστική Κληρονομιά, Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά Ζήτημα: Αποδοχή Διαφορετικότητας Στοιχεία από τον Πυρήνα: Μορφολογικά στοιχεία: σημείο, γραμμή, σχήμα, χρώμα, τόνος, υφή Δομικά στοιχεία: τοποθέτηση, όγκος, μέγεθος Νοηματικά στοιχεία: αφήγηση ιστοριών, έκφραση συναισθημάτων, μηνύματα Τεχνικές: ψηφιδωτό με διάφορα είδη τεχνητών ψηφίδων Μέσα - Υλικά: Διάφορα είδη τεχνητών ψηφίδων, γόμα-σιλικόνη για πλακάκια και τοίχους, γάντια, ασβέστης, κόπτης ψηφίδων, σπάτουλα, σφουγγαράκια, εικαστικό ημερολόγιο, ψηφιακή φωτογραφική κάμερα. Πηγές: Πρωτογενείς: Βυζαντινό Μουσείο Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, Ψηφιδωτά Κουρίου Λεμεσού Δευτερογενείς: Παραμύθια: «Ο Μυτόγκας», «Το κάτι άλλο» των Κάθριν Κέιβ και Κρις Ρίνιελ, «Έλμερ», «Ο Έλμερ και το ουράνιο τόξο» του Ντέιβιντ Μακ Κι, «Το εφταπόδι» της Άντρης Αντωνίου κτλ. Ιστοσελίδες:Brett Campbell Mosaics http://www.mosaics.com.au/, ιστοσελίδα συλλογής ψηφίδων Mosaic collective http://mosaic-collective.net/index.php?option=com_joomgallery&view=gallery&Itemid=124, διαδραστικό παιχνίδι Design a Mosaic «Σχεδιασμός και φύλαξη ψηφίδων» http://gwydir.demon.co.uk/jo/mosaic/index.htm

Θέμα/τίτλος: Αποδοχή της διαφορετικότητας μέσα από δημιουργία ψηφιδωτών Βαθμίδα: 3 Τάξη: Στ΄ Διάρκεια: 9x80΄ Προϋπάρχουσες γνώσεις/εμπειρίες μαθητών: Τα παιδιά, διαθεματικά, ασχολήθηκαν με παραμύθια που είχαν σχέση με το θέμα της διαφορετικότητας και της αποδοχής και ενεπλάκησαν σε ποικίλες δραστηριότητες. Στο μάθημα της εικαστικής αγωγής εμπνεύστηκαν από τα παραμύθια «Έλμερ» και «Ο Έλμερ και το ουράνιο τόξο», έφτιαξαν μεγάλες φιγούρες ελεφάντων με ποικίλα υλικά και τις διακόσμησαν με διάφορα μοτίβα. Μέσα από τις δράσεις αυτές είχε καλλιεργηθεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό η αποδοχή της διαφορετικότητας. Προηγήθηκαν επισκέψεις στο αρχαίο Κούριο στη Λεμεσό και στο Βυζαντινό Μουσείο Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ στη Λευκωσία, κατά τη διάρκεια των οποίων τα παιδιά είχαν παρατηρήσει τα υλικά, τις τεχνικές, τα θέματα, τους συμβολισμούς των ψηφιδωτών και τη χρησιμότητά τους. Τα παιδιά κατά τη διάρκεια των επισκέψεων είχαν στη διάθεσή τους ψηφιακή φωτογραφική κάμερα και τα εικαστικά τους ημερολόγια για καταγραφή των παρατηρήσεών τους.

Στόχοι Ενότητας (γνώσεις και εμπειρίες, δεξιότητες, στάσεις): Οι μαθητές/τριες να: έρθουν σε άμεση επαφή με την τοπική και παγκόσμια δημιουργία σχετικά με την τέχνη του ψηφιδωτού, μέσα από πραγματικά έργα, φωτογραφίες και δράση. καλλιεργήσουν την αποδοχή της διαφορετικότητας μέσα από την ομαδική εργασία για δημιουργία ψηφιδωτού σε τοίχο του σχολείου. αναπτύξουν δεξιότητες καταγραφής, συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων για τη δημιουργία ψηφιδωτού μέσα από διάφορες πηγές. διερευνήσουν τα διάφορα είδη ψηφίδων και πειραματιστούν με αυτά για τη δημιουργία ομαδικού ψηφιδωτού έργου. αναπτύξουν δεξιότητες χρήσης των εργαλείων κοπής των ψηφίδων. εκτιμήσουν την καλλιτεχνική αξία των ψηφιδωτών έργων.

Πορεία Ενότητας ΜΑΘΗΜΑ 1 1) Ανάκληση εμπειριών Τα παιδιά παρατηρούν το φωτογραφικό υλικό και τις πληροφορίες που συνέλεξαν κατά τη διάρκεια των επισκέψεων τους στο αρχαίο Κούριο στη Λεμεσό και στο Βυζαντινό Μουσείο Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ στη Λευκωσία. Ανακαλούν τις εμπειρίες τους σε σχέση με τη θεματολογία των ψηφιδωτών έργων (μυθολογία, θρησκεία), τη χρησιμότητά τους (διακόσμηση πατωμάτων, εκκλησιών), τα υλικά με τα οποία είναι φτιαγμένα (ψηφίδες από φυσική πέτρα), καθώς επίσης και οτιδήποτε άλλο τους είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση. 2) Παρατήρηση διάφορων ειδών ψηφίδων Παρατηρούν όλα τα είδη ψηφίδων που έχουν συλλέξει στο εργαστήρι εικαστικών του σχολείου. Καταγράφουν στο εικαστικό τους ημερολόγιο τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τα υλικά που είναι φτιαγμένες οι ψηφίδες, την υφή, τα σχήματα και τα χρώματά τους. 3) Πειραματισμός με τις ψηφίδες  Πειραματίζονται με τις ψηφίδες που έχουν στη διάθεσή τους για να φτιάξουν μοτίβα ή απλά σχέδια. Καταγράφουν τα μοτίβα και τα σχέδια στο εικαστικό τους ημερολόγιο. Παράλληλα, εργάζονται εκ περιτροπής σε ζευγάρια στον Η.Υ. και με το πρόγραμμα Design Mosaic δημιουργούν ψηφιακά ψηφιδωτά.  4) Παρουσίαση ψηφιδωτών έργων και ψηφιακών ψηφιδωτών Παρουσιάζουν τα έργα που δημιούργησαν με τις ψηφίδες και τα ψηφιακά ψηφιδωτά κι εκφράζουν τις απόψεις τους. Αναφέρουν τις παρατηρήσεις τους τόσο για τα έργα όσο και για την τεχνική του ψηφιδωτού.  

Πορεία Ενότητας ΜΑΘΗΜΑ 2 1) Γνωριμία με τις τεχνικές κατασκευής ψηφιδωτών έργων Προσκλήθηκε στο σχολείο ο κ. Αναστάσης Γεωργίου, ο οποίος ασχολείται επαγγελματικά με την τεχνική του ψηφιδωτού για 35 χρόνια. Ο κ. Αναστάσης παρουσιάζει στα παιδιά διάφορες τεχνικές ψηφιδωτών με διάφορα υλικά π.χ. πέτρες, πλακάκια, τεχνητές ψηφίδες κτλ. Παράλληλα, τους δείχνει και κάποιες φωτογραφίες από έργα που έχει φτιάξει ο ίδιος σε πατώματα και τοίχους κατοικιών. Τα παιδιά εκφράζουν τις απορίες τους για οτιδήποτε τους απασχολεί σχετικά με το θέμα αυτό. Αναφορικά με την περίπτωση του ομαδικού ψηφιδωτού που θα φτιάξουν οι μαθητές σε τοίχο του σχολείου με τη βοήθεια του κ. Αναστάση καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η καλύτερη τεχνική ψηφιδωτού για τη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η τεχνική όπου το ψηφιδωτό φτιάχνεται σε τεμάχια πάνω σε δίχτυ.   2) Γνωριμία με διάφορα ψηφιδωτά τοπικής και παγκόσμιας κληρονομιάς Προβάλλονται διάφορα έργα ψηφιδωτών από το Βυζαντινό Μουσείο, έργα του κύριου Γιώργου Κεπόλα, η ιστοσελίδα Mosaic Collective, καθώς επίσης και έργα του Brett Campell. Tα παιδιά συζητούν για την πορεία της τεχνικής του ψηφιδωτού μέσα στο χρόνο και κάνουν σύνδεση της τοπικής με την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. 3) Επιλογή σχεδίου για ψηφιδωτό έργο σε εξωτερικό τοίχο του σχολείου Με βάση τα εικαστικά έργα που έφτιαξαν εμπνευσμένοι από τα παραμύθια «Έλμερ» και «Ο Έλμερ και το ουράνιο τόξο», δημιουργούν ομαδικές συνθέσεις. Τις παρουσιάζουν και με δημοκρατικές διαδικασίες επιλέγουν το έργο που θα γίνει ψηφιδωτό σε τοίχο του σχολείου.

Πορεία Ενότητας ΜΑΘΗΜΑ 3 1) Σχεδιασμός του έργου πάνω στον τοίχο Μια ομάδα μαθητών ζωγραφίζει τη σκηνή που αποφασίστηκε πάνω στον τοίχο με κιμωλία. Έπειτα, στερεώνουν χοντρό δίχτυ πάνω στον τοίχο και μεταφέρουν τη σκηνή και πάνω στο δίχτυ. 2) Ταξινόμηση ψηφίδων Τα υπόλοιπα παιδιά ταξινομούν τις ψηφίδες με βάση το χρώμα και το είδος τους έτσι ώστε να μπορούν εύκολα να επιλέγουν τις κατάλληλες ψηφίδες για να καλύψουν τις επιφάνειες του έργου.   3) Δημιουργία ομαδικού ψηφιδωτού έργου Το δίχτυ τεμαχίζεται σε μικρότερες σκηνές και η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να καλύψει με ψηφίδες τη δική της επιφάνεια του έργου. Στην αρχή κάνουν πειραματισμούς με τις ψηφίδες τις οποίες τοποθετούν πάνω στο έργο χωρίς να τις κολλήσουν. Έπειτα χρησιμοποιούν ειδικούς κόπτες για να κόψουν τις ψηφίδες στο κατάλληλο μέγεθος και σχήμα και τις κολλούν στο δίχτυ με άσπρη γόμα – σιλικόνη. Κατά τη διάρκεια της ομαδικής εργασίας συζητούν μεταξύ τους και παίρνουν συλλογικά αποφάσεις για την εξέλιξη του έργου τους.

Πορεία Ενότητας ΜΑΘΗΜΑΤΑ 4,5,6,7,8,9 Δημιουργία ομαδικού ψηφιδωτού έργου Πειραματίζονται συνεχώς με τις ψηφίδες και αφού συναποφασίσουν επιλέγουν τις καταλληλότερες για να καλύψουν το κάθε μέρος του έργου τους. Στο τέλος του κάθε μαθήματος διεξάγεται συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης και εκφράζουν απόψεις και εισηγήσεις για το έργο της κάθε ομάδας δίνοντας ανατροφοδότηση.   2) Ολοκλήρωση του έργου Κάθε ομάδα τοποθετεί στον τοίχο το δικό της μέρος του έργου με τη χρήση άσπρης γόμας-σιλικόνης. Όταν τοποθετηθούν όλες οι σκηνές τότε το έργο ολοκληρώνεται.

Πορεία Ενότητας ΜΑΘΗΜΑ 10 «Πότισμα» του ψηφιδωτού Αναμιγνύουν γύψο και νερό για να φτιάξουν ένα ειδικό μίγμα για το «πότισμα» του ψηφιδωτού, τον αρμό. Με ειδικές σπάτουλες τοποθετούν τον αρμό σε όλη την επιφάνεια του ψηφιδωτού ώστε να γεμίσουν οι κενές επιφάνειες ανάμεσα στις ψηφίδες. Αφού ολοκληρώσουν το «πότισμα» του ψηφιδωτού, χρησιμοποιούν βρεγμένα σφουγγαράκια για να καθαρίσουν το ψηφιδωτό από τον αρμό με τον οποίο το έχουν καλύψει. Με αυτό τον τρόπο ο αρμός μένει μόνο μέσα στα κενά ανάμεσα στις ψηφίδες. 2) Τελική αξιολόγηση – Αναστοχασμός Οι μαθητές βλέπουν το ψηφιδωτό έργο ολοκληρωμένο, εκφράζουν και καταγράφουν στο εικαστικό τους ημερολόγιο απόψεις και συναισθήματα σχετικά με την όλη πορεία της εργασίας τους για τη δημιουργία του έργου.

Αξιολόγηση/Αναστοχασμός Μαθησιακά αποτελέσματα Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να βιώσουν όλα τα στάδια κατασκευής ψηφιδωτού έργου μαθαίνοντας με αυτό τον τρόπο εμπειρικά τις τεχνικές της διαδικασίας αυτής. Καθόλη τη διάρκεια της ομαδικής εργασίας συνεργάζονταν μεταξύ τους και συνειδητοποίησαν έμπρακτα την αξία της συνεργασίας και της ομαδικότητας ενώ παράλληλα ανέπτυξαν θετικές στάσεις για την αποδοχή της διαφορετικότητας.   Πρακτικές δυσκολίες / Εισηγήσεις για αλλαγές Μια πρακτική δυσκολία ήταν η χρονοβόρα διαδικασία για την αποπεράτωση του ψηφιδωτού έργου. Για τη δημιουργία του ψηφιδωτού δεν ήταν αρκετές οι 9 περίοδοι από το μάθημα της Εικαστικής Αγωγής. Χρειάστηκαν κάποιες επιπλέον ώρες τα απογεύματα κατά τις οποίες βοήθησαν και κάποιοι άλλοι εκπαιδευτικοί του σχολείου. Επίσης, για κάποιες σκηνές του ψηφιδωτού εργάστηκαν και παιδιά της Ε΄ και Δ΄ τάξης. Στην αίθουσα διδασκαλίας του μαθήματος της Εικαστικής Αγωγής υπάρχει μόνο ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής. Γι’ αυτό και στο πρώτο μάθημα τα παιδιά εργάζονταν εκ περιτροπής ανά ζευγάρια για να φτιάξουν ψηφιακό ψηφιδωτό έργο. Αν υπήρχαν περισσότεροι ηλεκτρονικοί υπολογιστές οι μαθητές θα είχαν στη διάθεσή τους περισσότερο χρόνο για να φτιάξουν ψηφιακά ψηφιδωτά.

Στάδια κατασκευής ψηφιδωτού σε τοίχο Στάδια κατασκευής ψηφιδωτού σε τοίχο Δημοτικό Σχολείο: Λατσιά Δ΄ Εκπαιδευτικός: Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

1) Σχεδιάζουμε στον τοίχο με την κιμωλία τη σκηνή που επιλέξαμε για το ψηφιδωτό. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

2) Στερεώνουμε το δίχτυ πάνω στον τοίχο, καλύπτοντας όλη τη σκηνή που έχουμε ήδη σχεδιάσει. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

3) Με μαρκαδόρο σχεδιάζουμε πάνω στο δίχτυ τη σκηνή που υπάρχει ήδη πάνω στον τοίχο. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

4) Κόβουμε το δίχτυ σε μικρότερα τεμάχια έτσι ώστε να μπορούμε να εργαζόμαστε σε μικρότερες επιφάνειες. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

5) Τοποθετούμε κάτω από το κομμάτι διχτυού, με το οποίο θα ασχοληθούμε κάθε φορά, ένα κομμάτι νάιλον και έπειτα το βάζουμε πάνω σε μια σκληρή επίπεδη επιφάνεια (π.χ. μεγάλη ξύλινη επιφάνεια). Το νάιλον τοποθετείται με σκοπό να μην κολλά το ψηφιδωτό πάνω στην ξύλινη επιφάνεια. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

6) Τοποθετούμε τις ψηφίδες πάνω στο δίχτυ με τη βοήθεια σιλικόνης-κόλλας ειδική γι’ αυτό τον σκοπό. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

7) Αφαιρούμε από το ψηφιδωτό το νάιλον και απλώνουμε αρκετή ποσότητα κόλλας στην επιφάνεια του τοίχου πάνω στην οποία θα τοποθετηθεί. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή Νατάσα Χριστοφή

8) Τοποθετούμε το ψηφιδωτό πάνω στον τοίχο, κρατώντας το για λίγα δευτερόλεπτα μέχρι να βεβαιωθούμε ότι έχει στερεωθεί. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή

9) Μετά από λίγες μέρες, αφού έχει στεγνώσει καλά η κόλλα, «ποτίζουμε» το ψηφιδωτό με αρμό (όπως τα πλακάκια του δαπέδου). Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή

10) Καθαρίζουμε το ψηφιδωτό από τον αρμό με βρεγμένο σφουγγάρι. Δ΄Δημοτικό Λατσιών Νατάσα Χριστοφή

Νατάσα Χριστοφή

Νατάσα Χριστοφή

Νατάσα Χριστοφή