3η Ομάδα Χρήστος Μ. Νίκος Α. Νίκος Ψ. Βυζαντινό Τραπέζι ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ 3η Ομάδα Χρήστος Μ. Νίκος Α. Νίκος Ψ. Χρήστος Μ. Νίκος Α. Νίκος Ψ.

Ποια ήταν η βάση της διατροφής στην Βυζαντινή εποχή; ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Ποια ήταν η βάση της διατροφής στην Βυζαντινή εποχή; Όλοι οι Βυζαντινοί, ψαράδες και γεωργοί, κτηνοτρόφοι και τεχνίτες, ανεξάρτητα από το πού έμεναν και με τι ασχολούνταν είχαν ως βάση της διατροφής τους το ψωμί το οποίο φτιαχνόταν από σιτάρι.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Από πού προμηθεύονταν το σιτάρι πριν και από που τον 7ο αιώνα; Οι Βυζαντινοί προμηθευόταν το σιτάρι εκείνη την εποχή από την Αίγυπτο. Από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας με μεγάλα εμπορικά πλοία πήγαινε στις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας όπου αποθηκεύο-νταν σε μεγάλες αποθήκες. Μετά τον 7ο αι., όταν οι Άραβες κατέλαβαν την Αίγυπτο η πόλη άρχισε να προμηθεύεται σιτάρι από την πεδιάδα της Θράκης. Μετά το θερισμό οι αγρότες μετέφεραν τη σοδειά τους με κάρα στη Ραιδεστό μια πόλη στην Προποντίδα

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Από πού προμηθεύονταν ψωμί; Στα χωριά είχαν μικρό φούρνο σε κάθε σπίτι. Στις πόλεις όμως ο ψωμί το προμηθεύονταν από τον φούρνο της γειτονιάς τους.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Που έχτιζαν τους φούρνους και γιατί; Οι αρτοποιοί όφειλαν να χτίζουν τους φούρνους τους σε μέρη ασφαλή, μακριά από γειτονικά κτίσματα, για να αποφεύγουν τον κίνδυνο πυρκαγιάς από τα χόρτα και τα χαρτιά που χρησιμοποιούσαν.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Ποια ήταν τα είδη ψωμιού εκείνη την εποχή; Όπως και σήμερα υπήρχαν πολλά είδη ψωμιού: Ο ρυπαρός άρτος ήταν ψωμί από κριθάρι ή πίτουρα, που το έτρωγαν μόνο οι πολύ φτωχοί. Σε ένα από τα ποιήματα του, ο Πτωχοπρόδρομος παραπονιέται γιατί ο ηγούμενος έτρωγε πάντα αφράτο ψωμί, ενώ οι μοναχοί έπρεπε να αρκούνται σε ψωμί από πίτουρα, πιπεράτο.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Ποια ήταν τα είδη ψωμιού εκείνη την εποχή; Ο μέσος άρτος ήταν ψωμί δεύτερης ποιότητας από σταρένιο αλεύρι ανακατεμένο με άλλα δημητριακά. Ο καθαρός ή μεταξωτός άρτος λεγόταν έτσι γιατί το αλεύρι κοσκινίζονταν από μεταξωτή σίτα. Ήταν ακριβό και το έτρωγαν οι πλούσιοι αλλά επίσης και οι άρρωστοι γιατί ήταν ευκολοχώνευτο

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Σχετικά με το ψωμί και τους φουρνάρηδες(Α) Σχετικά με το ψωμί και τους φουρνάρηδες(Α) Το ψωμί αναφέρεται σε πολλές πηγές. Ενδεικτικά στο «Επαρχιακό βιβλίο» κατά τις αρχές του 10ου αιώνα, αναφέρεται μια σειρά διατάξεων του Δημάρχου της Κωνσταντινούπολης που ρύθμιζαν σε ένα ολόκληρο κεφάλαιο μόνον τα καθήκοντα των «μαγκιπών» δηλαδή των αρτοποιών.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Σχετικά με το ψωμί και τους φουρνάρηδες(Β) Σχετικά με το ψωμί και τους φουρνάρηδες(Β) Ας σημειωθεί, ότι εκτός από φρέσκο ψωμί μεγάλη σημασία είχε «ο δίπηρος άρτος» ή «παξαμάς» όχι μόνο για τον εφοδιασμό των πλοίων και για τους στρατιώτες, αλλά και ως νηστίσιμο φαγητό των μοναχών.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Σχετικά με το ψωμί και τους φουρνάρηδες (Γ) Σχετικά με το ψωμί και τους φουρνάρηδες (Γ) Τα ποιήματα του Πτωχοδρόμου παρέχουν επίσης, παρά όλες τις υπερβολές τους, πολύτιμες πληροφορίες για τις διαφορετικές ποικιλίες ψωμιού: Τα φρέσκα «προφούρνια» και το ψωμί «αφρατίτσιν» ήταν περιζήτητα. Το καλύτερο ήταν το «άσπρον σεμιδαλάτον» ενώ το «μεσακάθαρον» περιγράφεται ως ψωμί «της πτώχειας».

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Έτρωγαν ψωμί στο ΄Αγιο ΄Ορος και στα μοναστήρια της υπόλοιπης αυτοκρατορίας; Από πηγή «Βίος Αγίου Αθανασίου»: «Τότε μετά από λαμπρή γιορτή στο μοναστήρι οι καλόγεροι οι υπεύθυνοι για το ζύμωμα του ψωμιού κουρασμένοι από την αγρυπνία, δεν ήρθαν. Ο Άγιος Αθανάσιος έδωσε οδηγίες να μείνει το ζυμάρι αζύμωτο γιατί τάχα οι μοναχοί δεν είχαν ανάγκη να φάνε κι έμειναν έτσι νηστικοί 3 μέρες. Αργότερα για να τους ξεκουράσει από την πολλή δουλειά επινόησε μια μηχανή που περιστρεφόταν με βόδια για να ζυμώνει ψωμί»

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Τι μισθό έπαιρναν εκείνη την εποχή; Πόσο κόστιζε το λάδι, και πόσο το κρέας και το ψάρι; (Α) Απαραίτητο είδος μετά το κρασί ήταν το λάδι. Τα είκοσι λίτρα κόστιζαν ένα υπέρπυρον.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Τι μισθό έπαιρναν εκείνη την εποχή; Πόσο κόστιζε το λάδι, και πόσο το κρέας και το ψάρι; (Β) Ο μηνιαίος μισθός ήταν δίχως αμφιβολία κάτω από ένα χρυσό νόμισμα , αλλά ήταν αρκετός για να τρέφει μια οικογένεια , δεδομένου επίσης ότι η πρωτεύουσα διέθετε φθηνές προτεϊνούχες τροφές και…

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Τι μισθό έπαιρναν εκείνη την εποχή; Πόσο κόστιζε το λάδι, και πόσο το κρέας και το ψάρι; (Γ) …άφθονα κοπάδια ψαριών (σκουμπριά και τόνοι) και τη μετανάστευση τους περνούσαν από το Βόσπορο, απασχολώντας πολυάριθμους αλιείς. Οι τιμές ελέγχονταν από τον διοικητή της πόλης και ήταν χαμηλές:11 σκουμπριά διατίθενται στην τιμή του ενός χάλκινου χαμηλής αξίας.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Ποιες ήταν οι 2 μεγαλύτερες αγορές της αυτοκρατορίας; Τον 12ο αιώνα, η Κωνσταντινούπολη η οποία ακμάζει από δημογραφική άποψη έχει περίπου 300.000 κατοίκους και η οποία είναι η μοναδική πραγματική αγορά τροφίμων μαζί με την Θεσσαλονίκη. Εκεί δεν υπάρχουν εξεγέρσεις εξαιτίας της πείνας.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Τι ήταν ο «φούνδακας» (Α) ; Τι ήταν ο «φούνδακας» (Α) ; Τον 11ο αιώνα, το κράτος προσπάθησε να ελέγξει το εμπόριο του σταριού. Για να αυξήσει τα έσοδα του, επέβαλε κρατικό μονοπώλειο. Έτσι με διαταγή του Μιχαήλ Ζ΄ ο λογοθέτης Νικηφορίτζης ιδρύει στη Ραιδεστό έναν εμπορικό σταθμό, ένα φούνδακα, για τους έμπορους της περιοχής.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Τι ήταν ο «φούνδακας» (Β) ; Τι ήταν ο «φούνδακας» (Β) ; «...Με αυτοκρατορικό διάταγμα, υποχρέωσε όλα τα κάρα της περιοχής, που έφταναν φορτωμένα στάρι να συγκεντρώνονται εκεί. Και επέβαλε μονοπώλειο σε αυτό το αναγκαίο είδος, απαγορεύοντας σε οποιονδήποτε αλλού έξω από τον φούνδακα.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Τι ήταν ο «φούνδακας» (Γ) ; Τι ήταν ο «φούνδακας» (Γ) ; …Έτσι δεν μπορούσε πλέον ο καθένας να συναλλάζεται ελεύθερα μ’αυτόν που πουλούσε, και αν δεν τον έκανε ο ένας έμπορος να προχωρήσει στον επόμενο και μέσα σε άλλον, όπως παλιά, αν η πώληση γινόταν από τα κάρα…».

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Ποια είδη όσπριων έτρωγαν; Γράψε σε έναν πίνακα την ονομασία τους τότε και σήμερα. (Α) Τα όσπρια βρίσκονται συχνά στο τραπέζι οικονομικά ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού. Καθώς διατηρούνται για πολύ καιρό, μπορούσαν να φθάνουν στα μεγάλα αστικά κέντρα από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της αυτοκρατορίας.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Ποια είδη όσπριων έτρωγαν ; Γράψε σε έναν πίνακα την ονομασία τους τότε και σήμερα. (Β) Τα πιο συνηθισμένα όσπρια ήταν: το «φασούλιν», «τα κουκία», η «φακή», τα «λουπινάρια», τα «ερεβύνθια» , ο φάσυλος, το ανθύριον και το πισάριο.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Βυζαντινά ονόματα Σημερινά ονόματα Φασούλιν Φασόλια Κουκκία Κουκιά Φακή Φακές Λουπινάρια -------- Ερεβύνθια Ρεβύθια Πισάριο Ανθύριον Φάσυλος

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Συνταγή για φάβατα Βράζετε σε νερό ξερά κουκιά διαλύοντας τα κατά το βράσιμο με ξύλινη κουτάλα. Αν θέλετε πριν το βράσιμο τα αλέθετε. Προσθέτετε λάδι και αλατοπίπερο, φάσυλο, πισάριο και ανθύριον.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Ποια ήταν η κύρια τροφή των στρατιωτών; Γιατί; Εκτός από το φρέσκο ψωμί υπήρχαν και τα παξιμάδια, που κρατούσαν πολύ καιρό. Γι’ αυτό αποτελούσαν την κύρια τροφή του στρατού σε καιρό εκστρατείας, καθώς και όσων ταξίδευαν πολλές μέρες με πλοίο.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Καλλιεργούνταν λαχανικά στις πόλεις; Γιατί; (Α) Πολλοί άνθρωποι εκείνου του καιρού, είτε έμεναν στην πόλη είτε στην ύπαιθρο, είχαν ένα μικρό λαχανόκηπο όπου καλλιεργούσαν μαρούλια, λάχανα, σπανάκι, κρεμμύδια, σκόρδα, μανιτάρια, καρότα, πράσα, καθώς και αρωματικά φυτά: …

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ Καλλιεργούνταν λαχανικά στις πόλεις; Γιατί; (Β) …άνηθο, δυόσμο, θρούμπι και ρίγανη. Αυτό το έκαναν, γιατί τα φρέσκα λάχανα και τα όσπρια ήταν φτηνά και θρεπτικά.

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ ΠΗΓΕΣ ΒΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΑΓΕΙΡΕΙΕΣ (ΕΚΔΟΣΗ ΥΠ.ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ) ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΑΓΕΙΡΕΙΑΙ (ΕΚΔΟΣΗ ΥΠ.ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ) ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ  (ΤΑΜΑRA TALBOT RICE) ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ  (Π.ΚΑΛΑΜΑΡΑ)

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ  (GERALD WALTER)  ΚΟΥΖΙΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ -ΒΥΖ.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΑΓΕΙΡΕΙΕΣ  (ΕΦ.ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ) Οι νηστήσιμες τροφές στην ελληνική παραδοσιακή διατροφή  (ΑΙΚ.ΠΟΛΥΜΕΡΟΥ,Ε.ΚΑΡΑΜΑΝΕΣ) ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΕ ΓΕΥΜΑ (ΕΛ.ΣΤΑΜΠΟΓΛΗ -ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ) ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ  (ΕΦ.ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)  

3η Ομάδα Χρήστος Μ. Νίκος Α. Νίκος Ψ. Βυζαντινό Τραπέζι 3η Ομάδα Χρήστος Μ. Νίκος Α. Νίκος Ψ. (ΓΕΩΡΓΙΑ-ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ)