Εκτίμηση κινδύνου – το κλειδί για ασφαλείς και υγιείς χώρους εργασίας Εκτίμηση κινδύνου – το κλειδί για ασφαλείς και υγιείς χώρους εργασίας Ευρωπαϊκή εκστρατεία για την εκτίμηση κινδύνου

Στόχος της παρουσίασης Να βοηθήσει τις επιχειρήσεις και ιδίως τις μικρές και μεσαίες (ΜΜΕ) να κατανοήσουν τη διαδικασία της εκτίμησης κινδύνου (ΕΚ) και τη σημασία της. Να παράσχει ένα εργαλείο που θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις να διεξάγουν οι ίδιες ΕΚ. Να προσφέρει πρόσβαση σε σημαντικές πηγές πληροφοριών.

Η νομοθεσία – Εκτίμηση κινδύνου Οι εργοδότες έχουν τη γενική υποχρέωση να διασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων σε κάθε σχετική με την εργασία πτυχή. Η ΕΚ παρέχει στους εργοδότες τη δυνατότητα να θεσπίζουν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων τους. Βάσει της νομοθεσίας σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια, όλοι οι εργοδότες πρέπει να διεξάγουν τακτικές ΕΚ (βάσει της οδηγίας πλαίσιο 89/391 που έχει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο). Η παρουσίαση αυτή βασίζεται στις κατευθυντήριες αρχές σχετικά με την ΕΚ (θα πρέπει να διευκρινίσετε ποια συγκεκριμένη εθνική νομοθεσία ισχύει στην περίπτωσή σας).

Τι είναι η εκτίμηση κινδύνου; Η ΕΚ είναι η διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων που προκύπτουν από υπαρκτούς κινδύνους στο χώρο εργασίας. Αποτελεί μια συστηματική εξέταση όλων των πτυχών της εργασίας η οποία μελετά: τι θα μπορούσε να προκαλέσει τραυματισμό ή βλάβη Κατά πόσο μπορούν να εξαλειφθούν οι υπαρκτοί κίνδυνοι και, εάν όχι, ποια μέτρα πρόληψης ή προστασίας οφείλουν να θεσπιστούν για τον έλεγχο των πιθανών κινδύνων. Η εκτίμηση κινδύνου αποτελεί τη βάση για την επιτυχημένη διαχείριση της ασφάλειας και της υγείας και το κλειδί για τη μείωση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών.

Υπενθύμιση: υπαρκτοί και πιθανοί κίνδυνοι Υπαρκτός κίνδυνος είναι κάθε τι – υλικά εργασίας, εξοπλισμός, μέθοδοι ή πρακτικές εργασίας – που δύναται να προκαλέσει βλάβη . Πιθανός κίνδυνος είναι το μικρό ή μεγάλο ενδεχόμενο να υποστεί κάποιος σωματική ή άλλη βλάβη ως συνέπεια του υπαρκτού κινδύνου.

Ποιος διεξάγει την ΕΚ; Το άτομο που διεξάγει την ΕΚ μπορεί να είναι: Ο ίδιος ο εργοδότης Εργαζόμενος που ορίζει ο εργοδότης Εξωτερικός φορέας αξιολόγησης ή παροχής υπηρεσιών, ΕΦΟΣΟΝ δεν υπάρχει προσωπικό που να διαθέτει τα απαραίτητα προσόντα στο χώρο εργασίας Στο ή στα άτομα που διεξάγουν την ΕΚ πρέπει να παρέχονται οι πληροφορίες, η κατάρτιση, οι πόροι, ο χρόνος και η υποστήριξη που απαιτούνται. Ανεξάρτητα από το ποιος αναλαμβάνει τη διεξαγωγή της ΕΚ, τελικός υπεύθυνος για την εκτίμηση είναι ο εργοδότης.

Πώς διεξάγεται μια ΕΚ; Υπάρχουν δύο αρχές που πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπ' όψιν κατά την προσέγγιση της ΕΚ: Η ΕΚ πρέπει να διαρθρώνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται ότι καλύπτονται όλοι οι συναφείς υπαρκτοί και πιθανοί κίνδυνοι (χωρίς ωστόσο να παραβλέπονται δευτερεύουσες εργασίες, όπως ο καθαρισμός). Όταν εντοπίζεται ένας κίνδυνος, η ΕΚ οφείλει να ξεκινά από βασικές αρχές, θέτοντας το ερώτημα εάν ο κίνδυνος μπορεί να εξαλειφθεί.

Προσεγγίζοντας την ΕΚ σε πέντε βήματα Για τις περισσότερες επιχειρήσεις, η προσέγγιση της ΕΚ σε πέντε βήματα είναι επαρκής: Η ΕΚ πρέπει να διεξάγεται με την ενεργή συμμετοχή των εργαζομένων Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι οι οποίες λειτουργούν εξίσου καλά, ιδίως για πιο περίπλοκους κινδύνους και συνθήκες.

Βήμα 1: Εντοπισμός των υπαρκτών κινδύνων και εκείνων που κινδυνεύουν (1) Συμβουλές για τον εντοπισμό των σημαντικών υπαρκτών κινδύνων: Επιθεωρήστε τον χώρο εργασίας αναζητώντας ο,τιδήποτε μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό ή βλάβη. Μιλήστε με τους εργαζόμενους και/ή τους εκπροσώπους τους για τα προβλήματα που έχουν αντιμετωπίσει. Λάβετε υπόψη σας τους μακροπρόθεσμους υπαρκτούς κινδύνους για την υγεία (υψηλά επίπεδα θορύβου ή έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες) και μην επικεντρώνεστε αποκλειστικά στους φανερούς ή άμεσους πιθανούς κινδύνους. Μελετήστε τα αρχεία της εταιρείας σχετικά με τα ατυχήματα ή τα προβλήματα υγείας των εργαζομένων. Αναζητήστε πληροφορίες από άλλες πηγές, όπως: Εγχειρίδια οδηγιών και δελτία δεδομένων των κατασκευαστών και προμηθευτών Ιστοσελίδες σχετικά με την επαγγελματική ασφάλεια και την υγεία Νομικά και άλλα αρχεία ως προς τις απαιτήσεις του χώρου εργασίας.

Ένα παράδειγμα χρήσιμων εργαλείων για τον προσδιορισμό πηγών κινδύνου: ο κατάλογος ελέγχου Αρ. Υπαρκτός κίνδυνος: ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΝΑΙ ΟΧΙ 1 Χρησιμοποιούνται οξειδωτικές ή εύφλεκτες ουσίες; 2 Φυλάσσονται οι οξειδωτικές ή εύφλεκτες ουσίες σε αεριζόμενους χώρους; 3 Υπάρχουν πηγές πιθανής ανάφλεξης; 4 Φέρουν οι περιοχές που κινδυνεύουν από πυρκαγιά την κατάλληλη σήμανση; 5 Υπάρχουν σχέδια έκτακτης ανάγκης και εκκένωσης του χώρου; 6 Υπάρχουν συναγερμοί για πυρκαγιές; 7 Φέρουν την κατάλληλη σήμανση οι δίοδοι διαφυγής;

Βήμα 1: Εντοπισμός των υπαρκτών κινδύνων και εκείνων που κινδυνεύουν (2) Για κάθε υπαρκτό κίνδυνο, πρέπει να γνωρίζετε τα εξής Ποια άτομα ή ομάδες ατόμων διατρέχουν κίνδυνο να υποστούν βλάβη: αυτό βοηθά στον προσδιορισμό του καλύτερου τρόπου διαχείρισης του κινδύνου Πώς αλληλεπιδρούν τα άτομα αυτά με τους υπαρκτούς κινδύνους (π.χ. μέσω άμεσης ή έμμεσης έκθεσης) Με ποιο τρόπο ενδέχεται να υποστούν βλάβη, π.χ. το είδος του τραυματισμού ή το πρόβλημα που μπορεί να επέλθει στην υγεία τους Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται σε ζητήματα φύλου όπως και σε ομάδες εργαζομένων οι οποίοι μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ή να έχουν ιδιαίτερες ανάγκες: Εργαζόμενοι με αναπηρίες Νεαροί και ηλικιωμένοι εργαζόμενοι Εγκυμονούσες και θηλάζουσες μητέρες Προσωπικό που στερείται εκπαίδευσης ή εμπειρίας (π.χ. νεοπροσληφθέντες, εποχιακοί και έκτακτοι εργαζόμενοι)

Βήμα 2: Εκτίμηση και καθορισμός προτεραιοτήτων ως προς τους πιθανούς κινδύνους Για να αποφασίσετε εάν ο κίνδυνος είναι μικρός, μέτριος ή μεγάλος, αναλογιστείτε τα εξής: Πόσο πιθανόν είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος να προκαλέσει βλάβη Πόσο σοβαρή ενδέχεται να είναι η βλάβη Πόσο συχνά εκτίθενται στον κίνδυνο οι εργαζόμενοι και πόσοι είναι αυτοί Μια απλή και ξεκάθαρη διαδικασία που βασίζεται στην κρίση και όχι σε εξειδικευμένες γνώσεις ή περίπλοκες τεχνικές είναι συνήθως επαρκής για: Δραστηριότητες με όχι ιδιαίτερα ανησυχητικούς υπαρκτούς κινδύνους Χώρους εργασίας με γνωστούς ή εύκολα αναγνωριζόμενους πιθανούς κινδύνους και με άμεσα διαθέσιμα μέσα ελέγχου Σε περίπτωση πιο περίπλοκων κινδύνων ή δραστηριοτήτων, ενδέχεται να χρειαστούν γνώσεις, υποστήριξη και συμβουλές από επαγγελματίες.

Βήμα 3: Λήψη αποφάσεων σχετικά με προληπτική δράση Κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη θέσπιση μέτρων πρόληψης και προστασίας, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπ' όψιν τα εξής: Κατά πόσο υπάρχει η δυνατότητα πλήρους εξάλειψης του κινδύνου και, εάν όχι: Με ποιον τρόπο μπορούν να ελαχιστοποιηθούν ή να τεθούν υπό έλεγχο οι κίνδυνοι ώστε να μην διακυβεύεται η ασφάλεια και η υγεία όσων εκτίθενται σε αυτούς. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί ως εξής: Αντιμετώπιση των πιθανών κινδύνων στην πηγή τους Προσαρμογή της εργασίας ανάλογα με το άτομο Προσαρμογή στην τεχνική πρόοδο και στα νέα δεδομένα Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το ασφαλές ή το λιγότερο επικίνδυνο Εφαρμογή οργανωτικών ή συλλογικών μέτρων προστασίας αντί ατομικών μέτρων προστασίας (που αποτελούν την ύστατη λύση) Παροχή κατάλληλων οδηγιών και πληροφοριών στους εργαζομένους.

Βήμα 4: Ανάληψη δράσης! Θέσπιση των μέτρων πρόληψης και προστασίας. Η αποτελεσματική εφαρμογή προϋποθέτει την ανάπτυξη ενός σχεδίου το οποίο θα καθορίζει: Ποιος κάνει τι Πότε πρέπει να ολοκληρωθεί μια εργασία Τα διαθέσιμα μέσα για την υλοποίηση των μέτρων.

Βήμα 5: Έλεγχος και παρακολούθηση της κατάστασης Η αποτελεσματικότητα των μέτρων πρόληψης πρέπει να ελέγχεται. Η εκτίμηση πρέπει να παρακολουθείται και να αναθεωρείται αναλόγως των αναγκών: Όταν συντελούνται σημαντικές αλλαγές στην επιχείρηση Ως αποτέλεσμα των πορισμάτων έρευνας σχετικά με κάποιο ατύχημα ή συμβάν Στην περίπτωση που τα ισχύοντα μέτρα πρόληψης είναι ανεπαρκή ή απηρχαιωμένα Προκειμένου να διασφαλίζεται ότι τα πορίσματα της ΕΚ εξακολουθούν να έχουν ουσιαστική σημασία.

Καταγραφή της εκτίμησης (1) Η ΕΚ πρέπει να καταγράφεται. Αυτή η καταγραφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για: να ενημερώνονται οι ενδιαφερόμενοι να εκτιμηθεί κατά πόσον θεσπίστηκαν τα απαραίτητα μέτρα να συγκεντρωθούν τα αποδεικτικά στοιχεία που προορίζονται για τις εποπτικές αρχές να αναθεωρηθούν τα μέτρα σε περίπτωση μεταβολής των συνθηκών.

Καταγραφή της εκτίμησης (2) Συνιστάται η καταγραφή τουλάχιστον των ακόλουθων στοιχείων: το όνομα και η ιδιότητα του ατόμου (ή των ατόμων) που διεξάγει την εξέταση οι υπαρκτοί και οι πιθανοί κίνδυνοι που εντοπίστηκαν οι ομάδες των εργαζομένων που εκτίθενται σε συγκεκριμένους κινδύνους εκτίμηση/αξιολόγηση των κινδύνων τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης και προστασίας λεπτομέρειες σχετικά με τη θέσπιση των μέτρων (ποιος κάνει τι και πότε) λεπτομέρειες σχετικά με τη συμμετοχή των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους στη διαδικασία της ΕΚ

Υποχρεώσεις των εργοδοτών Ο εργοδότης οφείλει: να οργανώνει την ΕΚ να επιλέγει το άτομο/τα άτομα και να διασφαλίζει ότι διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα να αξιολογεί τους πιθανούς κινδύνους και να εφαρμόζει προστατευτικά μέτρα να εξασφαλίζει τη συμμετοχή των εργαζομένων στη διαδικασία της ΕΚ να διαβουλεύεται με τους εργαζομένους ή με τους εκπροσώπους τους σχετικά με την οργάνωση της ΕΚ καθώς και με τα άτομα που διεξάγουν την ΕΚ και να εφαρμόζει τα μέτρα πρόληψης να διαθέτει εκτίμηση των κινδύνων να δημιουργεί αρχεία καταγραφής της ΕΚ, κατόπιν διαβούλευσης με τους εργαζομένους και/ή τους εκπροσώπους τους ή ακόμα και αφού έχει εξασφαλίσει τη συμμετοχή τους στο έργο, και να θέτει τα αρχεία στην διάθεσή τους να διασφαλίζει την ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων για οποιονδήποτε υπαρκτό κίνδυνο ή σωματική βλάβη τους απειλεί, καθώς και για όλα τα προστατευτικά μέτρα που λαμβάνονται προς αποφυγή αυτών.

Δικαιώματα και υποχρεώσεις των εργαζομένων Οι εργαζόμενοι και/ή οι εκπρόσωποί τους έχουν τα εξής δικαιώματα και υποχρεώσεις: να γνωμοδοτούν σχετικά με την οργάνωση της ΕΚ και τον ορισμό των ατόμων που αναλαμβάνουν το έργο να συμμετέχουν στην ΕΚ να ειδοποιούν τους προϊσταμένους ή τους εργοδότες τους για κινδύνους που υποπίπτουν στην αντίληψή τους να αναφέρουν τυχόν αλλαγές στο χώρο εργασίας να ενημερώνονται για τους κινδύνους εναντίον της ασφάλειας και της υγείας τους καθώς και για τα μέτρα που απαιτούνται για την εξάλειψη ή τον περιορισμό των κινδύνων αυτών να ζητούν από τον εργοδότη να θεσπίσει τα κατάλληλα μέτρα και να υποβάλλουν προτάσεις για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων ή την εξάλειψη του κινδύνου στην πηγή του να συνεργάζονται με τον εργοδότη ώστε να διασφαλίζεται ότι το περιβάλλον εργασίας είναι ασφαλές να φροντίζουν όχι μόνο για τη δική τους ασφάλεια και υγεία, αλλά και για όσων επηρεάζονται από τις πράξεις τους.

Πού να απευθυνθείτε Στον δικτυακό τόπο του Οργανισμού μπορείτε να βρείτε πολλές χρήσιμες πληροφορίες και οδηγίες: Πληροφορίες σχετικά με την εκστρατεία ΕΚ Με ποιον τρόπο μπορείτε να συμμετάσχετε Υλικό της εκστρατείας: http://hw.osha.europa.eu Μια πιο λεπτομερή ενότητα για την ΕΚ που περιλαμβάνει: πληροφορίες για την ΕΚ παραδείγματα καλής πρακτικής από όλη την Ευρώπη πρακτικά εργαλεία: οδηγούς, καταλόγους ελέγχου κ.λπ.: http://osha.europa.eu/topics/riskassessment

http://hw.osha.europa.eu Οφέλη για εσένα προσωπικά. Οφέλη για τις επιχειρήσεις. Ευρωπαϊκή εκστρατεία για την εκτίμηση κινδύνου