Η τιμή και το χρήμα- Κων/νος Θεοτόκης Τα φύλα στη Λογοτεχνία Η τιμή και το χρήμα- Κων/νος Θεοτόκης Ζυγουράκη Λουίζα, Καλογερόπουλος Ανδρέας, Κοτινάς Αλέξης, Μαρίνη Αθηνά, Ξυλούρης Μάνος Τμήμα: ΛΑ’1 Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Παπακίτσου Βασιλική

Γενικά στοιχεία Ο Στέφανος-Κωνσταντίνος (Ντίνος) Θεοτόκης γεννήθηκε στην πόλη της Κέρκυρας, στις 13 Μαρτίου 1872 Ήταν γνώστης δέκα γλωσσών πέραν των Ελληνικών. Εξέδωσε μεταφράσεις και δικά του αυτοτελή έργα. Επηρεάστηκε αρχικά από τη γερμανική ιδεοκρατία και ιδιαίτερα από τον Νίτσε. Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του κινήματος για τη χειραφέτηση των γυναικών. Το 1917 μετακόμισε στην Αθήνα. Επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου και πέθανε, την 1η Ιουλίου 1923.

Σπουδές Σε ηλικία 17 ετών, το 1889, γνωρίζοντας Ιταλικά, Γερμανικά και Γαλλικά, αναχώρησε για το Παρίσι και γράφηκε στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Το 1898, βρισκόταν στο Γκράτς, όπου παρακολούθησε για διάστημα έξι μηνών πανεπιστημιακά μαθήματα. Στη συνέχεια παρακολούθησε για τέσσερα εξάμηνα μαθήματα στο πανεπιστήμιο του Μονάχου. Τελειώνοντας τις σπουδές του ήταν γνώστης δέκα γλωσσών πέραν των Ελληνικών (Γαλλικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά και Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Εβραϊκά, Αρχαία Περσικά, Σανσκριτικά)

Εργογραφία Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (1990) Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922) Η τιμή και το χρήμα (1993) Το πάθος (1995)

Απαντήσεις Ερωτήσεις σχετικά με το κείμενο, το ύφος και την πλοκή του μυθιστορήματος και τα δεδομένα της εποχής.

Ιστορικό – κοινωνικό πλαίσιο κειμένου. Κέρκυρα του 19ου αιώνα. Κοινωνία απλοϊκή, όπου όλα τα προβλήματα σκεπάζονται από τους ήχους της μουσικής. Αναδύονται: η πολιτική διαφθορά, η ύπαρξη κοινωνικών τάξεων η άνιση κατανομή του πλούτου η καταφυγή στην παρανομία και την ηθική διαφθορά η χρήση διασυνδέσεων  εκμετάλλευση της πολιτικής κατάστασης το κυνήγι του κέρδους Σε πολιτικό επίπεδο κάλυψη των παρανομιών καταχρήσεις του δημοσίου χρήματος και οικονομική αφαίμαξη της χώρας με την επιβολή δυσβάσταχτων φορολογιών. Σε κοινωνικό επίπεδο Ο λαός διαχωρίζεται σε δύο κοινωνικές τάξεις την ανώτερη τάξη των πλούσιων αριστοκρατών την κατώτερη των φτωχών ανθρώπων του λαού  Οι φτωχοί καταφεύγουν στην παρανομία (λαθρεμπόριο)  Υπάρχει ηθική διαφθορά.  Το πλαίσιο αυτό του κοινωνικού περίγυρου αποτελεί την αιτία της δυστυχίας τους.

Ποιες απόψεις του Θεοτόκη προβάλλονται στο έργο? Δείχνει με μέθοδο αυστηρά ρεαλιστική το δρόμο που θα οδηγούσε τη γυναίκα στην κοινωνική της απελευθέρωση. Ο χαρακτήρας των ανθρώπων είναι δημιούργημα των κοινωνικών συνθηκών κάτω από τις οποίες ζει. Επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στη σταδιακή αλλοίωση και διαστρέβλωση της φυσικής καλοσύνης του ανθρώπινου χαρακτήρα. Το έργο  πριν τους βαλκανικούς πολέμους, σε μια περίοδο που ο Θεοτόκης είχε επηρεαστεί βαθύτατα από τις σοσιαλιστικές ιδέες Με το τότε υπάρχον κοινωνικό σύστημα, το χρήμα και το συμφέρον αλλοιώνει το χαρακτήρα των ανθρώπων και κατευθύνει τις πράξεις τους. Αίτημα του έργου  η ρύθμιση των ανθρώπινων σχέσεων όχι με βάση τους οικονομικούς κώδικες αλλά σύμφωνα με την αγάπη, τον έρωτα και την προσωπική αξιοπρέπεια του Αρνητική στάση πόλεμο  είναι πηγή της αδικίας και της ανισότητας. δράμα της ελληνικής κοινωνίας την αθλιότητα και την εκμετάλλευση

Η υπόληψη της τιμής και η αξία του χρήματος (Η Τιμή και το Χρήμα) επηρεάζουν ιδιαίτερα την πλοκή του μυθιστορήματος και τη στάση των ηρώων. Να σχολιάσετε τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό και να εκφράσετε την προσωπική σας γνώμη.(Προβάλλεται άλλη αξία στο έργο;) Το μυθιστόρημα προβάλλει δυο αξίες οι όποιες επηρεάζουν τις επιλογές των ανθρώπων και διαμορφώνουν το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής. Η αξία της τιμής διαμορφώνεται σύμφωνα με τον ηθικό κώδικα της εποχής και την μεγάλη σημασία της αξιοπρέπειας  Η αξία του χρήματος δηλητηριάζει τη ζωή των ανθρώπων και των ηρώων καθώς θεωρείται απαραίτητο αγαθό για την προβλημάτων.  Από την στάση των ηρώων αντιλαμβανόμαστε ότι η ύπαρξη χρημάτων είναι κύριο μέσο για την διατήρηση της τιμής τους και μέσο για να ξεπεράσουν προβλήματα. Έτσι επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη προσωπική τους ζωή. Επίσης στο μυθιστόρημα προβάλλεται και η αξία της αξιοπρέπειας την οποία διακρίνουμε από τις απόψεις των πρωταγωνιστών και γίνεται ακόμα πιο αισθητή στο τέλος με την απόφαση της Ρήνης.

Πως κρίνεται την στάση του Ανδρέα στο μυθιστόρημα? O Ανδρέας είναι ένας χρεωμένος νέος από τον πατέρα του, αριστοκρατικής καταγωγής και δέσμιος του κοινωνικού συστήματος της εποχής. Είναι αγωνιστής καθώς αντιμετωπίζει ευθύνες από μικρή ηλικία. Χαρακτηρίζεται ως παρορμητικός αφού μένει με τη Ρήνη χωρίς να την έχει αποκαταστήσει. Δεν μπορεί να δραστηριοποιηθεί ώστε να πάρει αποφάσεις έτσι δείχνει αδύναμος, υστερόβουλος και αναποφάσιστος. Ο Ανδρέας θύμα της μοίρας και της κοινωνίας προσπαθεί να ευτυχίσει ξεπερνώντας τις κοινωνικές προκαταλήψεις.

Αφηγηματικές τεχνικές: Αφηγητής Να εντοπιστούν οι αφηγηματικές τεχνικές και ο λειτουργικός τους ρόλος. Να παρακολουθήσετε την δραματική ένταση α) στον τρόπο που αντιδρούν οι τρεις πρωταγωνιστές και β) στο ρόλο που παίζει ο διάλογος. Αφηγηματικές τεχνικές: Αφηγητής ετεροδιηγητικός παντογνώστης ρεαλιστικός & αντικειμενικός Εστίαση μηδενική Χρόνος αφήγησης- Χρονική διάρκεια χρόνος της αφήγησης < χρόνος ιστορίας τεχνικές επιτάχυνσης & παράλειψης

Εξέλιξη του μύθου Αφηγηματικοί τρόποι ομαλή λογική σειρά γεγονότων αλληλουχία σκήνων Αφηγηματικοί τρόποι περιγραφή εσωτερικοί μονόλογοι διάλογος (ζωντάνια & θεατρικότητα)

Δραματική ένταση στον τρόπο που αντιδρούν οι τρεις πρωταγωνιστές. Σιόρα Επιστήμη αναστατωμένη ξεσπά σε κλάματα καταταράσσετε τον Ανδρέα σιωπηλή και ανυπότακτη στις απαιτήσεις του Ανδρέα Ρήνη πληγωμένη μπερδεμένη νιώθει τύψεις για τον πόνο που προκάλεσε πόνο στην μητέρα της οργισμένη με την μητέρα της που δεν δέχεται να δώσει τα « τάλαρα » στον αγαπημένο της. Ανδρέας αισθάνεται μεγάλη ντροπή απέναντι στη σιόρα Επιστήμη ξέρει πως ατίμασε την Ρήνη αλλά επιμένει στην προίκα δακρύζει αφού βλέπει πως η στάση της Σιόρας Επιστήμης είναι αρνητική αποχωρεί βιαστικά από το σπίτι

Ο ρόλος που παίζει ο διάλογος στην δραματικότητα. Μέσω του διαλόγου η σύγκρουση Ανδρέα- Σιόρας Επιστήμης είναι πιο θεατρική και παραστατική. Εναλλάσσονται γρήγορα τα σκληρά λόγια που πληγώνουν την Ρήνη η οποία βλέπει την μελλοντική ευτυχία να εξαρτάται από την τιμή και το χρήμα, τα δυο πιο σημαντικά πράγματα για τους δυο πιο σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή της.

Ποιος είναι ο ρόλος της Ρήνης στο μυθιστόρημα; (θέση της γυναίκας). Γενικά ο ρόλος της γυναίκας μέσα στην εποχή του Θεοτόκη παρουσιάζεται αρκετά υποβαθμισμένος.  Η γυναίκα με σκοπό να παντρευτεί θα πρέπει να έχει:  αρετή ηθική ομορφιά προίκα  Ρόλος της γυναίκας μέσα στην οικογένεια  περιορισμένος υπακοή στον άνδρα Αντίθετη όμως έρχεται η Ρήνη η οποία επαναστατεί ενάντια στη κοινωνία στη μητέρα της

Να σκιαγραφήσετε το χαρακτήρα της και να σχολιάσετε τα λόγια της και τη συμπεριφορά της στο έργο. Η Ρήνη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως: μια αγνή κοπέλα εργατική αποφασιστική  πρόθυμη Έχει ισχυρή θέληση και καταφέρνει να δώσει μία διαφορετική από τα καθιερωμένα στάση.  «Όχι!» του 'πε με απόφαση. «εδώ είναι ο χωρισμός μας. Θα πάω σε ξένα μέρη, σε ξένον κόσμο, σ' άλλους τόπους, θα δουλέψω για με και για να κουναρήσω το παιδί που θα γεννηθεί. Θα μου δώσει η μάνα γράμματα για να 'βρω αλλού εργασία, θα τα πάρει από τες κυράδες της. Όχι, δεν έρχομαι! Είμαι δουλεύτρα, ποίονε έχω ανάγκη;»

Είναι μία κοπέλα που δεν χάνει εύκολα το κουράγιο της. « Και το 'καμε Είναι μία κοπέλα που δεν χάνει εύκολα το κουράγιο της. « Και το 'καμε. Αρματώθηκε με υπομονή, με καρτερία, μ' ελπίδα και το ίδιο πρωί εζήτησε δουλεία στο εργοστάσιο που γνώριζε, όπου δούλευε πάντα η μάνα της. Και αυτό το τόλμημά της που καταφρονούσε τους πατροπαράδοτους και παράλογους θεσμούς, της φάνηκε πολύ ευκολότερο απ' ότι το φανταζόταν, και ούτε ένα χείλη δε βρέθηκε να την κατακρίνει για τούτο. Ήταν Φτωχιά και έπρεπε να δουλέψει». Παίρνει αποφάσεις ακόμη και όταν η πορεία που θα χαράξει θα είναι επώδυνη για την ίδια.  « Αναταράχτηκε. Εκείνην τη στιγμή έπρεπε να πάρει μια απόφαση, μια τρανή και μεγάλη απόφαση που θα ΄ζιαζε βαριά για όλο το μάκρος της ζωής της».

Ποιο πρότυπο γυναίκας προβάλλει ο Θεοτόκης; Να συσχετιστούν οι απόψεις του Θεοτόκη για τη γυναίκα και την οικογένεια με τις σημερινές απόψεις. Ο Θεοτόκης προβάλει το πρότυπο της γυναικείας απελευθέρωσης και την ανάγκη  αλλαγής του γυναικείου ρόλου μέσα στην κοινωνία. Μέσα από τις σοσιαλιστικές ιδέες προβάλει ένα πρότυπο γυναίκας: δυναμικό επαναστατικό  με αντίσταση στα στερεότυπα ενάντια στο κατεστημένο Οι απόψεις που προβάλλει για την αναβάθμιση του γυναικείου ρόλου μέσα στην κοινωνία είναι ίδιες με αυτές των γυναικών της σημερινής μας εποχής.

Ακριβώς όπως έκανε και η Ρήνη μέσα στο διήγημα. Άρα: Η σημερινή γυναίκα: κρατάει την οικογένεια χωρίς την απαιτούμενη βοήθεια από τον άνδρα.    Ακριβώς όπως έκανε και η Ρήνη μέσα στο διήγημα. Άρα: απόψεις Θεοτόκη και σημερινά δεδομένα --> ΠΛΗΡΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ  ο συγγραφέας ξεπέρασε την εποχή του δίνοντας στους ήρωες πρωτοποριακές ιδέες που ανταποκρίνονται με την σημερινή οικογένεια.

Αφού παρακολουθήσετε την ταινία «Η Τιμή της Αγάπης»της Τόνια Μαρκετάκη, να συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώθηκε το περιεχόμενο και οι ανθρώπινοι χαρακτήρες του λογοτεχνικού κειμένου στην ταινία. Ήταν επιτυχημένη η μεταφορά του βιβλίου ή όχι; Τεκμηριώστε με επιχειρήματα την άποψή σας. Η ταινία διαδραματίζεται στην Κέρκυρα του 19ου αιώνα Η Τόνια Μαρκετάκη σε ρόλο συγγραφέα και σκηνοθέτη μένει πιστή στο κείμενο του Θεοτόκη, αποτυπώνοντας το κοινωνικό πλαίσιο, τις αντιθέσεις των τάξεων και το πολιτικό κλίμα. Σέβεται την γλώσσα του Θεοτόκη και αναπαριστά τα κοινωνικά πρότυπα της εποχής, η απόδοση των χαρακτήρων είναι ρεαλιστική, παρουσιάζοντας τις διαφορές και τις αδυναμίες τους όπως και το Τέλος χαρακτηρίζεται από καλή αισθητική με προσεγμένη σκηνογραφία και ενδυματολογία και η μουσική επένδυση προσδίδει στην μελαγχολία των πρωταγωνιστών.

Πηγές http://users.sch.gr/symfo/sholio/kimena/theotokis_ti mi+xrima.htm http://www.slideshare.net/persitsa/ss-12225370 http://latistor.blogspot.gr/2011/04/blog-post_19.html http://el.wikipedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Θεοτόκης http://www.pi.ac.cy/pi/files/yap/anakoinoseis/logotex nia/G_C3_H_timi_kai_to_xrima.pdf Περιδιαβάζοντας, Τόμος Β΄, Εκδόσεις «Κέδρος», Αθήνα, 1986, σ. 171 -172