ΤΥΠΟΙ ΠΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Κατά των ταξινομήσεων: E. Leach, «συλλογή πεταλούδων»

1940-1980, κοινό λεξιλόγιο για την πολιτική διαφοροποίηση Κριτήρια: Μέσα πολιτικής ενοποίησης Πρόσβαση σε ηγετικές θέσεις Μέθοδοι ομαδικής λήψης αποφάσεων Η σημασία του έργου African Political Systems, 1940, M. Fortes & E. Pritchard

Η παραδοσιακή και η σύγχρονη ταξινόμηση! Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1940 άρχισαν να καταρτίζονται οι παρακάτω ταξινομήσεις οι ανθρωπολόγοι είχαν ακόμη την εντύπωση ότι υπήρχαν αυτόνομοι, αρχέγονοι πολιτισμοί που είχαν παραμείνει αναλλοίωτοι… Όμως η ανόθευτη φυλή αποτελούσε ρομαντικό ανθρωπολογικό δημιούργημα παρά πραγματικότητα...

Eric Wolf, 1982, Europe and the People without History Με αφετηρία την καπιταλιστική επέκταση εκτός ευρωπαϊκών ορίων κατά τον 16ο αιώνα, όλοι οι πολιτισμοί ακόμη και οι πιο απομονωμένοι, υπέστησαν ριζικές αλλαγές. Πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν είτε να οδηγηθούν σε έναν τρόπο παραγωγής που βασιζόταν στον φόρο υποτέλειας, είτε να καταφύγουν σε ερήμους και ζούγκλες, είτε να μετασχηματιστούν από ασθένειες…

Μη συγκεντρωτικά, συστήματα χωρίς κράτος: Εσμοί και Φυλές Η εξουσία είναι κατακερματισμένη και προσωρινή, επιμερισμένη ανάμεσα σε οικογένειες, γενεαλογικές γραμμές, εσμούς, και διάφορες συσσωματώσεις. Η εξουσία είναι περιστασιακή απρογραμμάτιστη και ευέλικτη. Απουσία καταναγκασμού, επιβολής φορολογικών εισφορών ή φόρων υποτέλειας, απουσία ταξικής διαστρωμάτωσης. Πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων και στην άσκηση εξουσίας. Ισονομία

Εσμοί (Εσκιμώοι, Βουσμάνοι Κούνγκ Εσμοί (Εσκιμώοι, Βουσμάνοι Κούνγκ! Της ΝΔ Αφρικής, Αβορίγινες της Αυστραλίας) Τύπος εξαιρετικά σπάνιος σήμερα, πρόκειται για ταξινόμηση ιστορικού χαρακτήρα. Έλλειψη δομών συγκεντρωτικού χαρακτήρα, ισχύς των εθίμων και της κοινής γνώμης. Θηρευτική, τροφοσυλλεκτική οικονομία. Οι εσμοί ήταν μετακινούμενοι, μη εδραίοι πληθυσμοί.

Φυλές Κπέλλε Δ. Αφρικής, Γιανομάμο Φυλές Κπέλλε Δ. Αφρικής, Γιανομάμο Μεγαλύτερη δημογραφική πυκνότητα, περισσότερο εδραίες ταξινομήσεις Εξημέρωση και καλλιέργεια φυτών και ζώων Μικρός βαθμός πολιτικής και οικονομικής εξειδίκευσης Απουσία επαγγελματισμού στη θρησκεία Συγγένεια παράγοντας ενοποίησης Συμβούλια γερόντων Πολιτική αυθεντία: Big Men Μελανησία

Οι Νούερ Διακόσιες χιλιάδες περίπου ζούσαν σε γειτονικά χωριά, καλλιεργώντας κατά την περίοδο των βροχών καλαμπόκι και κεχρί, ενώ κατά την περίοδο της ξηρασίας μετακινούνταν για να βρουν βοσκή για τα κοπάδια τους. Το κοινωνικό τους σύστημα ήταν εξαιρετικά ρευστό: ήταν άγνωστη σε αυτούς η έννοια της συγκεντρωτικής εξουσίας όμως ενώνονταν σε μεγάλες ομάδες προκειμένου να αντιμετωπίσουν εξωτερική απειλή. Διέθεταν ένα αυστηρά κατατμημένο γενεαλογικό σύστημα και ένα ακριβές σύστημα εδαφικής επικράτειας. Η υιοθεσία και ο γάμος με άτομα ομάδας που είχαν μέσω της γραμμικής καταγωγής τους ιδιοκτησιακά δικαιώματα ήταν συνηθισμένη πρακτική.

Για τον Evans-Ritchard «Ακέφαλο κράτος που δε διαθέτει νομοθετικά, δικαστικά και εκτελεστικά όργανα. Όμως δεν πρόκειται καθόλου για ένα χαώδες κράτος. Η συνέχεια και η συνεκτικότητα που παρουσιάζει στο επίπεδο της μορφής θα μπορούσαν να του αποδώσουν το χαρακτηρισμό της εύρυθμης αναρχίας»

Συγκεντρωτικά συστήματα: οι φυλαρχίες και τα κράτη Συγκεντρωτικά συστήματα: οι φυλαρχίες και τα κράτη Επίλεκτη γενεαλογική γραμμή (προσωποπαγής εξουσία) Ακόμη μεγαλύτερη δημογραφική πυκνότητα Τάξεις, διαστρωμάτωση Εξειδικευμένοι κοινωνικοί και επαγγελματικοί ρόλοι Μεγαλύτερη χρήση τεχνολογίας Συγκεντρωτική αναδιανομή του πλούτου Επαγγελματίες πολιτικοί Επαγγελματίες θρησκευτικοί ηγέτες Γραφειοκρατικός μηχανισμός Παραδείγματα φυλαρχιών οι Ινδιάνοι Κιακούτλ (θυμηθείτε το πότλατς)

Το Κράτος Elman Service & Cohen Ronald (επιμ), 1978, Origins of the State: The Anthropology of Political Evolution «Ύπαρξη μιας ειδικής μορφής ελέγχου, της συνεχούς απειλής της βίας από ένα σώμα ανθρώπων που νομιμοποιείται να τη χρησιμοποιεί» (Elman Service) «Χρήση έννομης βίας» (M. Weber) Κράτος «δικαίου» ενός δικαίου απρόσωπου που επιβάλει φυσικές ποινές! Παραδείγματα πρώιμων κρατών: Ίνκας, προαποικιακοί Ζουλού, πρωτογενή κράτη στην Αίγυπτο, στην Κίνα, πόλεις-κράτη στη Μεσοποταμία. Αρχαία Ελλάδα

Χαρακτηριστικά του Κράτους Μόνιμη εγκατάσταση σε πραγματικές πόλεις Μόνιμη διοικητική γραφειοκρατία Τοπική κυβερνώσα τάξη Αγροτικά πλεονάσματα και ανάγκη διαχείρισής τους Εργατικά χέρια για την κατασκευή αρδευτικών έργων και μεγαλόπρεπων κτισμάτων (επαγγελματίες τεχνίτες) Κάστα επαγγελματιών ιερέων Αγροτική και κρατική επανάσταση

M. Godelier, «Το ορατό και το αόρατο στους Μπαρούγια της Ν. Γουϊνέας» Η σημασία των μαγικών τελετουργιών που εξασφάλιζαν την αφθονία των καρπών «Παρότι δεν υπάρχει σημαντική οικονομική ανισότητα μεταξύ των ατόμων και των ομάδων που συγκροτούν τη φυλή υπάρχει σημαντική ανισότητα στις ικανότητες των ατόμων να γίνουν πολεμιστές ή σαμάν, τις δύο πλέον επιφανείς κοινωνικές θέσεις της κοινωνίας Μπαρούγια»

Το πρωτόγονο κράτος των Ίνκας

Οι Ίνκας ήταν πολιτισμός και αυτοκρατορία της Νότιας Αμερικής κατά την Προκολομβιανή εποχή η οποία έπεσε με την κατάκτηση του Νέου Κόσμου από τους Ισπανούς. Πρωτεύουσα ήταν το Κούσκο στο σημερινό Περού. Σε μια έκταση από τον Ισημερινό μέχρι τη Χιλή και την Αργεντινή ζούσαν πάνω από 200 έθνη. Τα σημαντικότερα ευρήματα βρίσκονται στους αρχαιολογικούς τόπους Κούσκο, Μάτσου Πίτσου, καθώς και στη λίμνη Τιτικάκα. Η ονομασία Ίνκα προέρχεται πιθανόν από την ονομασία του θεού Ήλιου (Ίντι). Αργότερα, το ίδιο όνομα το έδωσαν και στους λαούς που υποτάχθηκαν στους Ίνκα. Η αυτοκρατορία των Ίνκα αρχίζει περίπου από το 1100 μ.Χ. και φτάνει μέχρι τον 15ο αιώνα, όταν καταλύεται από τον Ισπανό Φρανσίσκο Πισάρρο. Το πρόσωπο του βασιλιά το θεωρούσαν ιερό, αφού με την ονομασία Ίνκα ονόμαζαν τον θρησκευτικό τους αρχηγό όπως είπαμε τον ήλιο. Ο Ίνκα εθεωρείτο γιος του Ήλιου και ήταν υποχρεωμένος να παντρευτεί τη μεγαλύτερη αδελφή (αν δεν είχε, τη μικρότερη) του για να εξασφαλίσει την καθαρότητα του βασιλικού γένους. Κάτι τέτοιο και ήταν επιτρεπτό αλλά και επιβαλλόταν από τη θρησκεία τους, που ήταν η λατρεία του Ήλιου.

Η πτώση… Οι Ισπανοί κατακτητές (κονκισταδόρες), που οδηγήθηκαν από τον Φρανσίσκο Πισάρρο και τους αδελφούς του, εξερεύνησαν νότια του Παναμά και έφθασαν στα εδάφη των Ίνκα το 1526. Ήταν σαφές ότι είχαν φθάσει σε ένα πλούσιο έδαφος με τις προοπτικές του μεγάλου θησαυρού, και μετά από μια δεύτερη αποστολή του Πισάρρο (1529) με βασιλική έγκριση κατέκτησε την περιοχή. Ένα χρόνο μετά επέστρεψαν στο Περού που βρίσκονταν σε πόλεμο μεταξύ των δύο αδελφών Ουάσκαρ Ίνκα και Αταουάλπα Ίνκα για την εξουσία της αυτοκρατορίας…

M. Godelier, «Η έννοια του οικονομικού και κοινωνικού σχηματισμού» Κάτω από την κυριαρχία του κράτους των Ίνκα οι υπόδουλες φυλετικές ομάδες υφίστανται πλήθος αλλαγών: Ένα τμήμα των γαιών τους απαλλοτριώνεται και γίνεται ιδιοκτησία του κράτους και του ιερατείου. Το κράτος των Ίνκα διατηρεί στο εξής την υψηλή κυριότητα πάνω σε όλη τη γη και καταργεί την αυτονομία αλλά και τα προνόμια των φυλετικών ομάδων. Η καλλιέργεια της ιδιοποιημένης από το κράτος γης γίνεται στο εξής για λογαριασμό του κράτους από τους χωρικούς

Η εργασία της γης από τους χωρικούς αποτελεί αγγαρείας και δεν είναι ατομική. Συμμετέχει ολόκληρο το χωριό κατά οικογένεια, ενώ το κράτος παρέχει τροφή και ποτό. Το κράτος παρέχει επίσης τα εργαλεία και τους σπόρους. Έτσι αναπτύσσεται ένας σχεδόν φεουδαλικός τύπος παραγωγής και μια μορφή δουλείας «γιανακόνα». Οι «γιάνα» το νέο κοινωνικό στρώμα ήταν άτομα εντελώς αποκομμένα από τη φυλή και την κοινότητά τους και προσδεμένα στο φυσικό πρόσωπο του κυρίου τους

Το κράτος των Ίνκα Κρατική θρησκεία Κρατική ιδιοκτησία Γραφειοκρατία Αυτοκρατορική αυλή: διοίκηση του δικαστικού, στρατιωτικού, εκπαιδευτικού και του τομέα των μεταφορών (εντυπωσιακό οδικό δίκτυο, δημόσια κτίρια και αναβαθμίδες) Ευγενείς, αριστοκρατία αλλά και ανερχόμενοι ταξικά

Κλασικές θεωρίες για την καταγωγή του Κράτους Θεωρίες της εσωτερικής σύγκρουσης (ταξική πάλη) Θεωρίες της εξωτερικής σύγκρουσης (άρωμα εξελιξιαρχίας, το παράδειγμα των Ινδιάνων του Αμαζονίου) Δημογραφική αύξηση/πίεση, ανάγκη άρδευσης, εξελικτιστές πολιτισμικοί ανθρωπολόγοι Θεσμοποίηση της ηγεσίας , ενοποιητική θεωρία, απόρριψη συγκρουσιακών θεωριών (E. Service, 1975, Origins of the State & Civilization, «ενοποιητική» θεωρία) Θεωρίες συστημάτων (άρδευση, πληθυσμός, περιβάλλον, τεχνολογία). Αλληλόδραση, η κοινωνία δεν αντιμετωπίζεται ως μια σειρά από ντόμινο αλλά ένα ευέλικτο, ευπροσάρμοστο σύστημα…

Σύγκρουση ή ενοποίηση; «Η σύγκρουση και η ενοποίηση δε θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αλληλοαναιρούμενες έννοιες, καθώς εμφανίζονται είτε διαδοχικά είτε ταυτόχρονα σε όλες τις κοινωνίες. Ομοίως, οι κοινωνίες μπορούν να είναι ταυτόχρονα υλιστικές και γνωστικές. Κάθε επιμέρους οπτική μπορεί να έχει σημαντική ερμηνευτική συμβολή, το να αποδεχτεί όμως κανείς εξολοκλήρου τη μια ή την άλλη θεωρία είναι σαν να υποστηρίζει ότι ένα ποτήρι νερό είναι μισοάδειο αντί για μισογεμάτο» (T. Lewellen)

«Η κοινωνία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια σειρά από ντόμινο αλλά ως ευέλικτο, ευπροσάρμοστο σύστημα που μπορεί να πραγματοποιεί μικρές εσωτερικές προσαρμογές σε διάφορες πιέσεις. Οι τροποποιήσεις που επιφέρουν αυτές οι προσαρμογές στο περιβάλλον απαιτούν περαιτέρω προσαρμογές του κοινωνικού συστήματος σε μια αυτοεξελισσόμενη διαδικασία» (T. Lewellen)