Θουκυδίδου ΠερικλέουςἘπιτάφιος Εισαγωγή

Θουκυδίδης Ὀλόρου Ἀλιμούσιος (5ος αι. π.Χ.) Θουκυδίδης Ὀλόρου Ἀλιμούσιος (5ος αι. π.Χ.)

Πελοποννησιακός πόλεμος

Επιτάφιος λόγος του 431 π.Χ. Ένταξη του Επιταφίου στην αρχαία ρητορική Εκφωνήθηκε προς τιμήν των νεκρών του πρώτου έτους του πολέμου. Παρεμβάλλεται στο 2ο βιβλο της Ιστορίας του, μετά το τέλος των πολεμικών γεγονότων αυτού του έτους (431 π.Χ.) Είναι κείμενο ρητορικό κι όχι ιστορικό. Πώς δικαιολογείται η θέση ενός ρητορικού λόγου μέσα στην ιστορική αφήγηση;

Η θέση των δημηγοριών στο έργο του Θουκυδίδη Αναπόσταστο τμήμα του ιστορικού έργου γιατί με την παρουσία τους φωτίζονται οι αιτίες των πολιτικών γεγονότων οι συνέπειες των πολεμικών επιχειρήσεων

Η μορφή του έργου του Θουκυδίδη Ιδιότυπη , γιατί αποτελείται από α) αφηγηματικά μέρη (μ΄αυτά εξιστορεί τα γεγονότα και σπανιότερα διατυπώνει κρίσεις γι΄αυτά β) δημηγορίες ( = ομιλίες πολιτικών ηγετών και στρατηγών πριν από σημαντικά γεγονότα στα οποία παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο)

Η λειτουργία τους μέσα στο έργο (σκοπός της παρεμβολής τους) Οι δημηγορίες εξυπηρετούν τον ολόπλευρο φωτισμό των γεγονότων την κατάδειξη της εσωτερικής τους σύνδεσης την ανίχνευση των βαθύτερων αιτίων που οδήγησαν σε συγκεκριμένη πολιτική επιλογή Ο αναγνώστης βρίσκει μέσα σ΄αυτές επιχειρήματα, κίνητρα, συναισθηματικές παρορμήσεις που δικαιολογούν τις αποφάσεις που πάρθηκαν κάθε φορά την προσπάθεια να προβλεφθούν τα αναμενόμενα αποτελέσματα

Η μέθοδος σύνθεσης των δημηγοριών Μορφή των δημηγοριών: την έδωσε ο ίδιος ο Θουκυδίδης Περιεχόμενο: κρατήθηκε κοντά σε όσα πραγματικά ειπώθηκαν, συμπληρώνοντάς τα. Επεξεργασία: αφαιρούσε το μερικό-περιστασιακό, τόνιζε το γενικό-μονιμότερο τις ενίσχυε με επιχειρήματα , που διασαφηνίζουν τις απόψεις του ρήτορα

έπαιρνε υπόψη το χαρακτήρα του ομιλητή και τις περιστάσεις χρησιμοποιεί τον «αγώνα λόγων» (παρουσιάζει τα επιχειρήματα δύο ομιλητών που διαφωνούν), π.χ. Διόδοτος: συμβουλεύει επιείκεια-μεγαλοψυχία προς τους Μυτιληναίους που αποστάτησαν Κλέωνας: προτείνει σκληρή –αμείλικτη στάση Στόχος: οι αναγνώστες να κατανοήσουν καλύτερα τις συνθήκες και να κρίνουν αντικειμενικά.

Διαφορές Επιταφίου από τις άλλες δημηγορίες Εξωτερικές Εσωτερικές Επιτάφιος: επιδεικτικός λόγος Άλλες δημηγορίες: συμβουλευτικοί λόγοι Επιτάφιος: έχει ελάχιστη σχέση με την ιστορική αφήγηση που τον πλαισιώνει Άλλες δημηγορίες: είδος εισαγωγής –απαραίτητο συμπλήρωμα όσων ιστορούνται

Η παράδοση των Επιταφίων λόγων Εντάσσονται στο πλαίσιο της παράδοσης να τιμούνται οι νεκροί πολεμιστές ἔργῳ (επίσημο τάφο, κτερίσματα) και λόγῳ (εγκώμια). Στη γιορτή των Επιταφίων εκφωνούνται λόγοι που τους συνέθεταν ικανοί ρήτορες. Οι Επιτάφιοι λόγοι απέκτησαν σταθερή μορφή. Ο Επιτάφιος του Περικλή δενείναι μεμονωμένο έργο Συχνά εκφωνούνται Επιτάφιοι λόγοι στην Αθήνα, γιατί συχνοί ήταν και οι πόλεμοι.

Η παράδοση των Επιταφίων λόγων Εντάσσονται στο πλαίσιο της παράδοσης να τιμούνται οι νεκροί πολεμιστές ἔργῳ (επίσημο τάφο, κτερίσματα) και λόγῳ (εγκώμια). Στη γιορτή των Επιταφίων εκφωνούνται λόγοι που τους συνέθεταν ικανοί ρήτορες. Οι Επιτάφιοι λόγοι απέκτησαν σταθερή μορφή. Ο Επιτάφιος του Περικλή δεν είναι μεμονωμένο έργο. Συχνά εκφωνούνται Επιτάφιοι λόγοι στην Αθήνα, γιατί συχνοί ήταν και οι πόλεμοι.

Δομή των Επιταφίων Δομή Επιταφίου Περικλή Δομή των Επιταφίων Δομή Επιταφίου Περικλή 1. Προοίμιο 2. Καταγωγή και πρόγονοι α) Εγκώμιο της αττικής γης και της αυτοχθονίας των Αθηναίων, β) ανατροφή και αγωγή του αθηναϊκού λαού, γ) η φιλοπατρία μέσα από τα πολεμικά κατορθώματα (μυθικά και ιστορικά) του αθηναϊκού παρελθόντος 3. Οι προκείμενοι νεκροί, οι αρετές τους και οι πολεμικοί άθλοι τους. 4. Προτροπή για μίμηση στους νεότερους και παραμυθία (παρηγοριά) στους γονείς και τις χήρες των νεκρών 5. Επίλογος 1.Προοίμιο (κεφ. 35) 2.Πρώτο μέρος(κεφ. 36-41): Έπαινος των προγόνων, της σύγχρονης γενιάς, του αθηναϊκού πολιτεύματος και των τρόπων που ζει ο Αθηναίος 3.Δεύτερο μέρος (κεφ.42-43): Έπαινος των νεκρών, προτροπή στους επιζώντες. 4.Τρίτο μέρος( κεφ. 44-45): Παραμυθία και συμβουλές στους γονείς, στα παιδιά,στους αδελφούς και τις συζύγους των νεκρών 5.Επίλογος (κεφ. 46)

Σε ποιο μέρος δίνεται έμφαση Επιτάφιοι Επιτάφιος Περικλή Σε ποιο μέρος δίνεται έμφαση Επιτάφιοι Επιτάφιος Περικλή Το σημαντικότερο σε έκταση ήταν το δεύτερο και ιδιαίτερα η τρίτη ενότητά του, όπου γινόταν διεξοδικό εγκώμιο των πολεμικών έργων των προγόνων. Η επιμονή αυτή εξηγείται από δύο λόγους: α) από το θαυμασμό των προγόνων που τους θεωρούσαν αξεπέραστα πρότυπα αρετής, β) το έργο των νεκρών, που ο ρήτορας θέλει να τιμήσει, παίρνει αξία , με το να εμφανίζεται ως αντάξια συνέχεια του αξιοθαύμαστου έργου των προγόνων. Προσπερνά με μια σύντομη φράση το αθηναϊκό παρελθόν και αναφέρεται συνοπτικά, γενικά αόριστα στα πολεμικά έργα των νεκρών της χρονιάς. Αντίθετα αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του στην ενότητα που αναφέρεται στο αθηναϊκό πολίτευμα και αναλύει τους λόγους που οδήγησαν την πόλη στο μεγαλείο.

Δομή των Επιταφίων - Σε ποιο μέρος δίνεται έμφαση Δομή των Επιταφίων - Σε ποιο μέρος δίνεται έμφαση 1. Προοίμιο 2. Καταγωγή και πρόγονοι α) Εγκώμιο της αττικής γης και της αυτοχθονίας των Αθηναίων, β) ανατροφή και αγωγή του αθηναϊκού λαού, γ) η φιλοπατρία μέσα από τα πολεμικά κατορθώματα (μυθικά και ιστορικά) του αθηναϊκού παρελθόντος 3. Οι προκείμενοι νεκροί, οι αρετές τους και οι πολεμικοί άθλοι τους. 4. Προτροπή για μίμηση στους νεότερους και παραμυθία (παρηγοριά) στους γονείς και τις χήρες των νεκρών 5. Επίλογος Το σημαντικότερο σε έκταση ήταν το δεύτερο και ιδιαίτερα η τρίτη ενότητά του, όπου γινόταν διεξοδικό εγκώμιο των πολεμικών έργων των προγόνων. Η επιμονή αυτή εξηγείται από δύο λόγους: α) από το θαυμασμό των προγόνων που τους θεωρούσαν αξεπέραστα πρότυπα αρετής, β) το έργο των νεκρών, που ο ρήτορας θέλει να τιμήσει, παίρνει αξία , με το να εμφανίζεται ως αντάξια συνέχεια του αξιοθαύμαστου έργου των προγόνων.

Δομή Επιταφίου Περικλή Σε ποιο μέρος δίνεται έμφαση Δομή Επιταφίου Περικλή Σε ποιο μέρος δίνεται έμφαση 1.Προοίμιο (κεφ. 35) 2.Πρώτο μέρος(κεφ. 36-41): Έπαινος των προγόνων, της σύγχρονης γενιάς, του αθηναϊκού πολιτεύματος και των τρόπων που ζει ο Αθηναίος 3.Δεύτερο μέρος (κεφ.42-43): Έπαινος των νεκρών, προτροπή στους επιζώντες. 4.Τρίτο μέρος( κεφ. 44-45): Παραμυθία Και συμβουλές στους γονείς, στα παιδιά, στους αδελφούς και τις συζύγους των νεκρών 5.Επίλογος (κεφ. 46) Προσπερνά με μια σύντομη φράση το αθηναϊκό παρελθόν και αναφέρεται συνοπτικά, γενικά αόριστα στα πολεμικά έργα των νεκρών της χρονιάς. Αντίθετα αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του στην ενότητα που αναφέρεται στο αθηναϊκό πολίτευμα και αναλύει τους λόγους που οδήγησαν την πόλη στο μεγαλείο.

Κεντρική ιδέα του Επιταφίου Βρίσκεται στο κεφ. 36 …ποιες αρχές συμπεριφοράς (οἳας ἐπιτηδεύσεως) μας οδήγησαν σ΄αυτά τα πολεμικά κατορθώματα, με ποιο πολίτευμα (οἳας πολιτείας) και χάρη σε ποια στοιχεία του χαρακτήρα μας (τρόπων ἐξ οἳων)έγιναν αυτά τόσο μεγάλα αυτά θα αναπτύξω.

Το κύριο μέρος του λόγου είναι ένας ύμνος στα πολιτικά, οικονομικά , κοινωνικά, πολεμικά και πνευματικά επιτεύγματα της αθηναϊκής πολιτείας την εποχή που την κατηύθυνε ο Περικλής. Παρουσιάζει την εικόνα του αθηναϊκού πολιτεύματος περισσότερο σαν ιδανικό παρά σαν συντελεσμένη πραγματικότητα Έχουμε με μια εικόνα της πόλης γεμάτη από μετρημένη ελευθερία και εσωτερική αξιοπρέπεια.

Ο έπαινος της αθηναϊκής πολιτείας εκφράζεται μέσα από την αντιπαράθεση Αθήνας-Σπάρτης Αυτή όμως δεν συνεχίζεται για πολύ, γιατί η Αθήνα ανέπτυξε δραστηριότητα σε τομείς που η Σπάρτη δεν τους υποψιαζόταν καν. Η Αθήνα υψώνεται μοναδική και ασύγκριτη, σε αξεπέραστο μεγαλείο. Φιλοτεχνείται ο ιδανικός τύπος του ανθρώπου και της πολιτείας με την απόλυτη αυτάρκεια και ευδαιμονία.

Ύφος και γλώσσα του Επιταφίου Ύφος: δουλεμένο, εξεζητημένο γεμάτο ποιητικούς τόνους και δραστικές εκφράσεις Γλώσσα: η αττική διάλεκτος, με ορισμένες ιδιομορφίες