ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Τμήμα Φ.Π.Ψ. Αντιγόνη-Άλμπα Παπακωνσταντίνου, MSc, PhD Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Basil Bernstein Γλωσσικοί Κώδικες Είναι οι διακριτοί τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι επικοινωνούν και ρυθμίζουν τις συμπεριφορές τους και τις κοινωνικές τους σχέσεις. Κώδικες δεν είναι μόνο η γλώσσα, αλλά και τα στοιχεία της συμπεριφοράς των ατόμων. Όσο εξελίσσεται και εμβαθύνει η θεωρία του Bernstein, η έννοια του κώδικα διευρύνεται και πλησιάζει το habitus του Bourdieu.

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ο Bernstein διακρίνει τον καλλιεργημένο-επεξεργασμένο γλωσσικό κώδικα και τον περιορισμένο γλωσσικό κώδικα. Μαθητής που κατέχει τον επεξεργασμένο κώδικα: Περιγράφει με λεπτομέρειες περιστατικά και αναδείκνύει τη δυναμική των σχέσεων ανάμεσα σε αντικείμενα, πρόσωπα και γεγονότα Χρησιμοποιεί καλά το συντακτικό, τη γραμματική και έχει πλούσιο λεξιλόγιο Αντιλαμβάνεται και χρησιμοποιεί αφηρημένες έννοιες

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Μαθητής που κατέχει τον περιορισμένο γλωσσικό κώδικα: Δεν διατυπώνει με σαφήνεια τα νοήματα. Συνδυάζει τα νοήματα με αντικείμενα και γεγονότα με τα οποία είναι εξοικειωμένος. Έχει ανοργάνωτη σύνταξη, φτωχό λεξιλόγιο (χωρίς επίθετα και επιρρήματα), δίνει έμφαση στο συναίσθημα και όχι στη λογική

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Το παιδί μαθαίνει τη γλώσσα στις 4 υπο-ομάδες: Οικογένεια Σχολείο Ομάδα ομηλίκων Χώρος εργασίας Η οικογένεια παίζει τον σημαντικότερο ρόλο, ωστόσο και οι άλλες ομάδες έχουν τη δυνατότητα διαμόρφωσης και αλλαγής του αρχικού κώδικα Ποιο γλωσσικό κώδικα θεωρείτε ότι χρησιμοποιεί το σχολείο; Επομένως, είναι αντικειμενικό και αξιοκρατικό;

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η σχολική αποτυχία συνδέεται με τη χρήση του γλωσσικού κώδικα που χρησιμοποιεί το εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν είναι άλλος από τον επεξεργασμένο, και τον γλωσσικό κώδικα με τον οποίο έχει εξοικειωθεί και χρησιμοποιεί ο μαθητής. Μπορούμε να υποστηρίξουμε, λοιπόν, ότι οι κώδικες λειτουργούν ως κατασκευασμένοι μηχανισμοί άνισης τοποθέτησης των ατόμων στον κοινωνικό χώρο που αυτά δραστηριοποιούνται.

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Θεωρία του Κοινωνικού Κεφαλαίου Με τον όρο «κοινωνικό κεφάλαιο» αντιπροσωπεύεται το κοινωνικό σύστημα στήριξης. Στις αναλύσεις που εστιάζουν στην επίδραση του Κοινωνικού Κεφαλαίου έχουν συμπεριληφθεί στοιχεία από τα μοντέλα επίτευξης στάτους, από τη θεωρία του ανθρωπίνου κεφαλαίου, αλλά και εσωτερικά στοιχεία του οικογενειακού περιβάλλοντος.

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κοινωνικό Κεφάλαιο οι κοινωνικοί πόροι που διατίθενται σε κάθε άτομο ως αποτέλεσμα των κοινωνικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων που λαμβάνουν χώρα, τόσο ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, όσο και ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας, δηλαδή ανάμεσα στους γονείς, τα παιδιά, το προσωπικό του σχολείου και τα άλλα μέλη της κοινότητας εντός της οποίας κατοικεί η οικογένεια και εδρεύει το σχολείο

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η λειτουργία του επιτυγχάνεται μέσω της εξασφάλισης πρό-σθετων παροχών (εκπαιδευτικοί πόροι), προς τα άτομα τα οποία εμπλέκονται σε τέτοιου είδους σχέσεις Σύμφωνα με τον Bourdieu το κοινωνικό κεφάλαιο ορίζεται ως: «το σύνολο των πόρων, πραγματικών ή εικονικών, που συσσωρεύονται σε ένα άτομο ή σε μια ομάδα ατόμων, εξαιτίας της συμμετοχής τους σε ένα ανθεκτικό δίκτυο περισσότερο ή λιγότερο θεσμικών σχέσεων αμοιβαίας γνωριμίας και αποδοχής».

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ο Coleman ρίχνει το βάρος στο «διευκολυντικό» χαρακτήρα του κοινωνικού κεφαλαίου. Το παρομοιάζει με άλλες μορφές κεφαλαίου (ανθρώπινο, οικονομικό) και από κοινού τα θεωρεί ως πόρους οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα να πετύχουν τους στόχους τους. Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η κύρια διαφορά του κοινωνικού κεφαλαίου από τις άλλες μορφές κεφαλαίου είναι η περισσότερο ακαθόριστη μορφή που έχει, διότι εμπεριέχεται στη δομή των σχέσεων εντός των οποίων λαμβάνουν χώρα σκόπιμες ενέργειες.