Η ΚΑΛΥΨΗ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΠΜΣ ναυτικου δικαιου 2018-2019 «δικαιο τησ θαλασσιασ ασφαλισησ» Διδασκοντεσ καθηγητεσ: Δ. Χριστοδουλου - ε. κινινη Η ΚΑΛΥΨΗ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ επιμελεια: Χαχλαδακη Ιωαννα

Ιστορική Επισκόπηση Αρκετούς αιώνες πριν, λόγω κοινωνικοπολιτικών συνθηκών, οι πιθανότητες να υποστεί ζημία ένα εμπορικό πλοίο από πολεμικό κίνδυνο ήταν οι ίδιες με εκείνες της πρόκλησης ζημίας από οποιονδήποτε άλλο κοινό θαλάσσιο κίνδυνο. Τα ασφαλιστήρια κάλυπταν, αρχικά, τους πολεμικούς κινδύνους χωρίς να γίνεται χωριστή ασφάλισή τους από τους συνήθεις θαλάσσιους κινδύνους. ΜΙΑ 1906, s. 3 a2: “Maritime perils means …war perils, pirates…”. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, η βελτίωση των συνθηκών και της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των πιθανοτήτων επέλευσης πολεμικών κινδύνων, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να χαρακτηρίζονται πλέον ως εξαιρετικοί κίνδυνοι. Οι μεν πλοιοκτήτες και φορτωτές δεν επιθυμούσαν να καταβάλλουν ασφάλιστρα για κινδύνους, η πιθανότητα πραγμάτωσης των οποίων ήταν σημαντικά ελαττωμένη, οι δε ασφαλιστές, λόγω του απρόβλεπτου και εξαιρετικού χαρακτήρα τους δυσκολεύονταν να προβλέψουν τις πιθανότητες επέλευσής τους και τα αποτελέσματα αυτής.

Εξαίρεση από την αρχή της καθολικότητας ΚΙΝΔ 269: «… εξ οιουδήποτε γεγονότος συμβάντος κατά τον πλουν…». ΚΙΝΔ 272 εδ. α: «Η σύμβασις ασφαλίσεως κατά κοινών θαλάσσιων κινδύνων λύεται αφ΄ ης το πλοίον εκτεθεί εις κινδύνους πολεμικούς». Ν. 2496/1997 αρ. 13 παρ. 1: «Δεν παρέχεται ασφαλιστική κάλυψη στο μέτρο που η πραγματοποίηση του ασφαλιστικού κινδύνου προέρχεται από πολεμικά γεγονότα …». Οι πολεμικοί κίνδυνοι διακρίνονται σήμερα από τους κοινούς θαλάσσιους κινδύνους και αποκλείονται κατ΄αρχήν από την ασφαλιστική κάλυψη, η δε επέλευση αυτών επιφέρει τη λύση της [συνήθης ρήτρα αποκλεισμού η FC & S]. ΚΙΝΔ 272 εδ. β: «… λύσις δεν επέρχεται εάν η ασφάλισις συνήφθη ληφθέντων υπ’ όψει και των πολεμικών κινδύνων…». Είναι δυνατή η ασφάλιση κατά πολεμικών κινδύνων είτε με χωριστή σύμβαση, είτε με ειδική πρόβλεψη στη σύμβαση ασφάλισης κατά των κοινών θαλάσσιων κινδύνων.

Ορισμός πολεμικού κινδύνου ΚΙΝΔ 271: «…. εκ πάσης πολεμικής πράξεως ή συμβεβηκότος, ως και παντός γεγονότος επελθόντος μετά την λήξιν του πολέμου, αλλ' εξ αιτίας αυτού (πολεμικοί κίνδυνοι). Προς τους πολεμικούς κινδύνους εξομοιούνται οι κίνδυνοι εξ εμφυλίου πολέμου και στάσεων». Ν. 2496/1997 αρ. 13 παρ. 1: «… πολεμικά γεγονότα ή ενέργειες, εμφύλιο πόλεμο, στάση ή λαϊκές ταραχές». Οι πολεμικοί κίνδυνοι δεν ορίζονται περιοριστικά ή εξαντλητικά. Κρίσιμο είναι να προσεγγιστεί ρεαλιστικά η έννοια στο πεδίο των συναλλαγών και όχι νομοτεχνικά από σκοπιά κανόνων διεθνούς δικαίου [Kawasaki Kisen Kabushiki Kaisha of Kobe v. Bantham Steamship Company, Limited, Court of Appeal, 1939]. Δεν είναι απαραίτητη η επίσημη κήρυξη πολέμου [ή ο τερματισμός του με σύναψη συνθήκης ειρήνης] για να χαρακτηριστεί μια ενέργεια πολεμική ή όχι.

Ορισμός πολεμικού κινδύνου Ενδεικτικά αναφερόμενοι πολεμικοί κίνδυνοι: εχθρικές πράξεις και ενέργειες αρχών που διαθέτουν πολιτική ή εκτελεστική εξουσία, ενέργειες από πολεμικά ή πειρατικά πλοία, λαθρεμπόριο πολέμου, αντεκδικήσεις ή αντίποινα, αλώσεις, καταλήψεις, κρατήσεις, περιορισμοί, παρεμποδίσεις ή απαγορεύσεις απόπλου, πράξεις επαναστατών ή εχθρών της πολιτείας, εμφύλιες συγκρούσεις, εν γένει εχθρικές πράξεις από ή ενάντια σε κράτος, συλλήψεις και κατασχέσεις που προκύπτουν από τους κινδύνους που συγκαταλέγονται στις παραπάνω περιπτώσεις, εγκαταλελειμμένες τορπίλες, νάρκες, βόμβες ή άλλα όπλα πολέμου.

Συνέπειες σε περίπτωση μη ασφάλισης ΚΙΝΔ 272 εδ. α: «Η σύμβασις ασφαλίσεως κατά κοινών θαλάσσιων κινδύνων λύεται αφ΄ ης το πλοίον εκτεθεί εις κινδύνους πολεμικούς». Οι πολεμικοί κίνδυνοι όχι απλώς εξαιρούνται της ασφαλιστικής κάλυψης, αλλά πολύ περισσότερο η επέλευσή τους επιφέρει λύση της ασφαλιστικής σύμβασης κατά των κοινών θαλάσσιων κινδύνων. Αρκεί η απλή έκθεση στον πολεμικό κίνδυνο, δηλαδή η δυνατότητα πραγμάτωσής του. Λύση αυτοδίκαιη, χωρίς δήλωση. Χρόνος λύσης: Αν δεν υπάρξει συμφωνία των μερών, πρέπει να αποδειχθεί πότε επήλθε η έκθεση στον πολεμικό κίνδυνο. Ασφάλιση κατά χρόνο: ο ασφαλιστής οφείλει να αποδώσει το «εις μη δεδουλευμένο χρόνο αναλογούν ασφάλιστρο». ΚΙΝΔ 272 εδ. β: «… εάν δε τούτο συμβή διαρκούντος του πλου, η λύσις επέρχεται άμα τω κατάπλω εις τον πρώτον λιμένα».

Ασφάλιση πολεμικών κινδύνων Τα ασφαλιστήρια συμβόλαια που καλύπτουν πολεμικούς κινδύνους, περιέχουν σαφή προσδιορισμό των κινδύνων που εμπίπτουν στην κάλυψη με τυχόν ενσωμάτωση ρητρών εξαίρεσης, ώστε να μην γεννώνται αμφιβολίες. Όροι- προϋποθέσεις κάλυψης: Νόμιμη ναυτική αποστολή [ΜΙΑ 1906 s 41: “… the adventure shall be carried out in a lawful manner”]. Απουσία εχθρικής ιδιότητας στα πρόσωπα των συμβαλλομένων. Ουδετερότητα ασφαλιζόμενου πλοίου και φορτίου σε σχέση με τον κίνδυνο [ΜΙΑ 1906 s 36: “warranty of neutrality ”].

Ασφάλιση πολεμικών κινδύνων Έκταση κάλυψης: Καθορίζεται από τη συμφωνία των μερών. Πολεμικοί κίνδυνοι που θα έπρεπε να είναι γνωστοί στους ασφαλιστές, αλλά δε μνημονεύονται στη σύμβαση θεωρούνται ότι καλύπτονται. Ζημίες και απώλειες οικονομικής φύσεως, ιδίως στο ασφαλισθέν φορτίο, όπως είναι η μείωση της εμπορικής αξίας των εμπορευμάτων λόγω καθυστέρησης ή ματαίωσης του ταξιδιού ή της φυσιολογικής τους φθοράς, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, δεν καλύπτονται. Καταγγελία σύμβασης: Πράξεις του ασφαλισμένου που δημιουργούν επίταση του κινδύνου [πχ. φόρτωση με προορισμό εχθρικό λιμένα, συμμετοχή σε πολεμικές επιχειρήσεις] δίνουν στον ασφαλιστή το δικαίωμα της καταγγελίας [Ν. 2496/1997 αρ. 4 παρ. 2].

Προσδιορισμός κινδύνου Θεωρία της εγγύτατης αιτίας ΜΙΑ 1906 s 55: “… the insurer is liable for any loss proximately caused by a peril insured against..”. Εξαιρείται η περίπτωση που χωρεί δόλια συμπεριφορά του ασφαλισμένου [willful misconduct]. Βάρος απόδειξης: Στον λήπτη της ασφάλισης/ ασφαλισμένο να αποδείξει ότι η ζημία του επήλθε εξ αιτίας πολεμικού κινδύνου, ώστε να λάβει την ασφαλιστική αποζημίωση. Leyland Shipping Co Ltd v. Norwich Union Fire Insurance Society Ltd. [1918] AC 350

Βιβλιογραφία Αχής Χρ., Ο πολεμικός κίνδυνος εις την θαλάσσιαν ασφάλισιν, Αθήνα, 1952. Κιάντος Βασίλειος Δ., Ασφαλιστικό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη 2005, Κιάντου-Παμπούκη Αλίκη, Η αρχή της καθολικότητας των καλυπτόμενων κινδύνων στη θαλάσσια ασφάλιση, ΕπισκΕΔ 2006. Παζαρζής Μιχάλης Ι., Ναυτασφαλίσεις, Εκδόσεις DaVinci, Αθήνα 2015. Σινανιώτη – Μαρούδη Αρ., Ασφαλιστικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη, 2014. Soyer B., Warranties in marine insurance, Cavendish, 2001. www.legislation.gov.uk www.lawofwar.org