Διαταραχές διάθεσης (Διπολική διαταραχή Κατάθλιψη)

Διάθεση Μια διαρκής θυμική κατάσταση η οποία επηρεάζει τη ζωή και την προσωπικότητα του ατόμου Οι αλλαγές στη διάθεση είναι μια φυσιολογική και αναμενόμενη συνθήκη της ζωής Κάθε άτομο βιώνει μια ποικιλία συναισθημάτων κατά τη διάρκεια της καθημερινής του ζωής όπως χαρά, ευτυχία, λύπη, κατάθλιψη και φόβο Όταν οι άνθρωποι πηγαίνουν στον κινηματογράφο συνειδητοποιούν εντονότερα τις αλλαγές στη διάθεσή τους, λόγω της επίδρασης που τους ασκεί η ταινία που παρακολουθούν

Συναίσθημα Αφορά στον τρόπο που εξωτερικεύεται η διάθεση Οι άνθρωποι εκπέμπουν λεκτικά και εξωλεκτικά μηνύματα αναφορικά με τον τρόπο που αισθάνονται και την ποιότητα της διάθεσής τους κάθε στιγμή Οι άνθρωποι εκδηλώνουν τη διάθεση, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους μέσω της συμπεριφοράς τους Όταν είτε η διάθεση είναι αμετάβλητη είτε οι αλλαγές της είναι τόσο έντονες ή διαταράσσουν την καθημερινότητα, τότε πιθανόν το άτομο να πάσχει από διαταραχή της διάθεσης Οι διαταραχές της διάθεσης χαρακτηρίζονται από έντονες εναλλαγές στη διάθεση (από κατάθλιψη έως έντονη ευφορία)

Κυκλοθυμική διαταραχή Εποχιακή διαταραχή της διάθεσης Κυκλοθυμική διαταραχή Εποχιακή διαταραχή της διάθεσης Αποτελεί διαταραχή της διάθεσης Το άτομο παρουσιάζει μια ποικιλία εναλλαγών στη διάθεσή του, που κυμαίνεται μεταξύ μέτριου βαθμού κατάθλιψης και υπομανίας Η διαταραχή διαρκεί τουλάχιστον 2 χρόνια Συνήθως, τα άτομα με κυκλοθυμική διαταραχή δεν εμφανίζουν φυσιολογική διακύμανση στη διάθεσή τους Τα άτομα βιώνουν καταθλιπτική διάθεση κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες Κατά τη διάρκεια των εαρινών και θερινών μηνών, τα άτομα βιώνουν φυσιολογική διάθεση ή υπομανία Υπάρχει άμεση συσχέτιση του φωτός και της παραγωγής μελατονίνης στα άτομα που πάσχουν από εποχιακή διαταραχή της διάθεσης

Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή Αποτελεί διαταραχή, κατά την οποία εκδηλώνεται συνδυασμός συμπτωμάτων σχιζοφρένειας και διαταραχής της διάθεσης Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: Παραληρητικές ιδέες Ψευδαισθήσεις Αποδιοργανωμένοι λόγοι Αποδιοργανωμένη συμπεριφορά Αρνητικά συμπτώματα (απουσία δραστηριότητας, απώλεια ευχαρίστησης, κοινωνική απόσυρση, απάθεια) Δυσκολία στην επικοινωνία, παθητική συμπεριφορά και κοινωνική απόσυρση, μειωμένη ικανότητα αυτοφροντίδας και πτυχή υγιεινή, αδυναμία διατήρησης Καταθλιπτικά συμπτώματα ή συμπτώματα μανίας ή μεικτά συμπτώματα

Αυτοκτονία και διαταραχές της διάθεσης Γενικά Τα άτομα που πάσχουν από διαταραχές της διάθεσης είναι πιθανόν να εμφανίζουν και άλλες σωματικές (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, άνοια, σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, καρκίνο) και/ή ψυχικές διαταραχές (αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές πρόσληψης τροφής, ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή και διαταραχές προσωπικότητας) Αυτοκτονία και διαταραχές της διάθεσης Το 15% των ατόμων που πάσχουν από μείζονα καταθλιπτική διαταραχή πεθαίνουν λόγω αυτοκτονίας Τα άτομα που πάσχουν από μείζονα κατάθλιψη και είναι άνω των 55 ετών έχουν τετραπλάσια πιθανότητα θανάτου Στις ΗΠΑ, πολλά άτομα με διαταραχές της διάθεσης είτε δεν διαγιγνώσκονται ως πάσχοντες από τις συγκεκριμένες ψυχικές διαταραχές, είτε διαγιγνώσκονται λανθασμένα = αυτό συμβαίνει διότι τα συμπτώματά τους αντιμετωπίζονται λανθασμένα και δεν διερευνώνται περαιτέρω

Βιολογικές θεωρίες – αιτιολογία καταθλιπτικών διαταραχών 1. Αλλοιώσεις στη νευροχημική λειτουργία Η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη εκτιμάται ότι εμπλέκονται περισσότερο στην καταθλιπτική διαταραχή 2. Γενετική προδιάθεση Αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εμφάνιση κατάθλιψης στους απογόνους ατόμων που είχαν εκδηλώσει στο παρελθόν τη διαταραχή Έρευνες που διεξήχθησαν με τη συμμετοχή διδύμων, δείχνουν σημαντικά υψηλή εμφάνιση περιστατικών κατάθλιψης σε άτομα που ο ένας ή και οι δύο γονείς τους έχουν διαγνωστεί με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή 3. Ενδοκρινικές ή ορμονικές μεταβολές Ασκούν ισχυρή επίδραση στη διάθεση και στα συναισθήματα του ατόμου Δυσλειτουργίες του θυρεοειδούς αδένα θεωρούνται ιδιαιτέρως σημαντικοί παράγοντες για την εκδήλωση μείζονος κατάθλιψης 4. Κιρκάδιοι ρυθμοί Οι κιρκάδιοι ρυθμοί είναι υπεύθυνοι για τη ρύθμιση του καθημερινού κύκλου ύπνου-εγρήγορσης του ατόμου, για τα πρότυπα συμπεριφοράς εγρήγορσης και δραστηριότητας και για τις ορμονικές εκκρίσεις Τα άτομα που εμφανίζουν αλλαγές στους κιρκάδιους ρυθμούς διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καταθλιπτικών συμπτωμάτων καθώς και σοβαρών διαταραχών της διάθεσης

Ψυχολογικές θεωρίες – αιτιολογία καταθλιπτικών διαταραχών Ψυχαναλυτική προσέγγιση. α. ‑Η κατάθλιψη εκδηλώνεται λόγω απώλειας μέρους του Εγώ ή κάποιου συμβολικού αντικειμένου κατά την πρώιμη ζωή. β. ‑Η κατάθλιψη ως οργή που στρέφεται προς τον εαυτό. γ. ‑Η απώλεια ατόμου ή αντικειμένου συνιστά το γεγονός που πυροδοτεί την εκδήλωση της κατάθλιψης. Γνωσιακή προσέγγιση. α. ‑ Αποτέλεσμα της κατάστασης κατά την οποία το άτομο αντιλαμβάνεται όλα τα στρεσογόνα γεγονότα ως αρνητικά, λόγω πρώιμων εμπειριών απώλειας σημαντικών προσώπων στη ζωή του. β. ‑Η γνωσιακή θεραπεία έχει ως στόχο να εκπαιδεύσει τα άτομα να αντιλαμβάνονται τον κόσμο από θετική σκοπιά, & να μάθουν να σκέφτονται και να λαμβάνουν αποφάσεις οι οποίες θα υπόκεινται σε θετική γνωσιακή διεργασία. γ. ‑Στην ουσία, το άτομο αποβάλλει τις αρνητικές αντιλήψεις του για την πραγματικότητα, και τις αντικαθιστά με θετικές εμπειρίες και αποτελεσματικές, λειτουργικές τεχνικές σκέψης. Συμπεριφορική προσέγγιση. α. ‑Τα άτομα αναπτύσσουν κατάθλιψη όταν, κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ανάπτυξής τους, τα συναισθήματα αδυναμίας και αναξιότητας ήταν τα κυρίαρχα συναισθηματικά πρότυπά τους. Από τη στιγμή που υιοθετείται αυτή η στάση, χρησιμοποιείται για να αξιολογηθούν όλες οι καταστάσεις της ζωής ως αρνητικές.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (1/2) Η αξιολόγηση των συμπτωμάτων διαταραχής της διάθεσης στην οξεία φάση πρέπει να διαρκεί 15 έως 20 λεπτά κάθε φορά Τα άτομα που πάσχουν από διαταραχές της διάθεσης είτε εμφανίζουν ανεπαρκή ενέργεια να μιλήσουν πολλή ώρα είτε δεν είναι σε θέση να επικεντρώσουν την προσοχή τους για παρατεταμένο χρονικό διάστημα Τα άτομα που βρίσκονται σε υπό μανιακό επεισόδιο δεν μπορούν να σταθούν σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο για μεγάλο χρονικό διάστημα, ούτε μπορούν να εστιάσουν στο παρόν Η τεκμηριωμένη αξιολόγηση απαιτείται να βασίζεται σε βιολογικές και μη βιολογικές μεθόδους. Πριν την έναρξη της πλήρους εξέτασης των ψυχικών λειτουργιών, ο νοσηλευτής πρέπει να έχει ολοκληρώσει: 1. Τη λήψη του ιστορικού έναρξης των συμπτωμάτων 2. Τη λήψη ιστορικού σχετικά με τη χρήση αλκοόλ και άλλων ουσιών, την πρόσφατη ή παρούσα φαρμακοθεραπεία 3. Τη σωματική εξέταση 4. Την αξιολόγηση του κινδύνου αυτοκτονικής συμπεριφοράς 5. Την καταγραφή των διαθέσιμων υποστηρικτικών κοινωνικών συστημάτων 6. Τη διερεύνηση της έντασης των στρεσογόνων γεγονότων που βιώνει το άτομο

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (2/2) 1. Αξιολόγηση της συμπεριφοράς, η οποία αφορά στη διερεύνηση της ικανότητας του ατόμου να δρα, να αντιδρά και να αλληλεπιδρά α. Τα άτομα με κατάθλιψη εκδηλώνουν κοινωνική απομόνωση και μειωμένο ενδιαφέρον για τις δραστηριότητες της ζωής β. Τα άτομα με μανία επιδεικνύει έντονο ενδιαφέρον για όλες τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα γύρω του (ομιλητικό και κοινωνικό, εμφανίζει έντονη τάση ανεξαρτησίας) 2. Αξιολόγηση της ψυχολογικής κατάστασης 3. Αξιολόγηση των γνωστικών λειτουργιών (αυτοεκτίμηση, στις προσδοκίες, στην ικανότητα λήψης αποφάσεων) 4. Αξιολόγηση της κοινωνικής συμπεριφοράς (ικανότητα του ατόμου να αλληλεπιδρά και να συμμετέχει σε κοινωνικές δραστηριότητες) 5. Αξιολόγηση των πολιτισμικών πεποιθήσεων (σε κάποιους πολιτισμούς η κατάθλιψη θεωρείται ως αδυναμία του ατόμου ή ως μια κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το σώμα εξαιτίας κατοχής του από κακά πνεύματα) 6. Εξέταση των σωματικών λειτουργιών (αλλαγή στην όρεξη, στον ύπνο, στα επίπεδα ενεργητικότητας, στην εντερική δραστηριότητα) Εργαλεία αξιολόγησης που εφαρμόζονται για τη διάγνωση διαταραχών της διάθεσης: Το εργαλείο Beck Depression Inventory, το οποίο αξιολογεί την ένταση των συμπτωμάτων κατάθλιψης (BDI) Το εργαλείο Geriatric Depression Scale, το οποίο αξιολογεί την ένταση των συμπτωμάτων κατάθλιψης στους ηλικιωμένους (GDS) Το εργαλείο Zung Self-Rating Depression Scale, είναι εργαλείο αυτό- αξιολόγησης

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ (1) Κίνδυνος για εκδήλωση βίας προς τον εαυτό, σχετιζόμενος με καταθλιπτική διάθεση, αντίληψη αναξιότητας, απελπισία, αυτοκτονικό ιδεασμό ή  σχέδιο αυτοκτονίας. Η προάσπιση της ασφάλειας αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα του νοσηλευτή. Ο κίνδυνος πρόκλησης βλάβης προς τον εαυτό εντείνεται όταν το άτομο αρχίζει να ανακτά τις δυνάμεις του και τις ελπίδες του. Απαιτείται συχνή αξιολόγηση του βαθμού απελπισίας που βιώνει το άτομο. Το ιστορικό βίας είναι πάντα σημαντικός παράγων για την εκτίμηση της σοβαρότητας του παρόντος κινδύνου που διατρέχει το άτομο για πρόκληση βλάβης στον εαυτό του. Το άτομο συχνά εμφανίζει αμφιθυμία (αντίθετα συναισθήματα, σκέψεις, ορμές ή προθέσεις την ίδια στιγμή) ή εκφράζει θλίψη, δυσθυμία, απελπισία ή απώλεια ευχαρίστησης ή νοήματος για τη ζωή. Συχνά έχουν πραγματοποιηθεί απροκάλυπτες απόπειρες να βλάψει το άτομο τον εαυτό του (δεν λαμβάνει τα χάπια της θεραπείας του, αλλά τα συλλέγει για μελλοντική απόπειρα αυτοκτονίας, εκδηλώνει επεισόδια αυτοακρωτηριασμού κ.λπ.). Ο νοσηλευτής πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση για εκδηλώσεις απελπισίας: άρνηση ατόμου να φάει, απομόνωση από το κοινωνικό περιβάλλον, αντίσταση ή άρνηση του ατόμου να πάρει τα φάρμακά του, ανικανότητα να προβάλλει τον εαυτό του στο μέλλον, απροσδόκητο μοίρασμα των υπαρχόντων του.

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ (2) Κίνδυνος για εκδήλωση βίας προς τους άλλους, σχετιζόμενη με περιορισμένο έλεγχο των παρορμήσεων και με ευμετάβλητο συναίσθημα. Τα άτομα με διπολική διαταραχή είναι πιθανόν να εμφανίζουν συναισθηματικές δυσκολίες, ευερεθιστότητα, παρορμητική συμπεριφορά, παραληρητικές ιδέες και εκδήλωση εκρήξεων θυμού όταν οι απόψεις τους δεν γίνονται δεκτές και/ή οι επιθυμίες τους ματαιώνονται. Καθοδηγήστε το άτομο να εντοπίσει εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς, οι οποίοι θα είναι αποδεκτοί και από το ίδιο και από το προσωπικό. Ενθαρρύνετε το άτομο, όταν βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας, να αναγνωρίσει τα γεγονότα που τον οδήγησαν στον εκνευρισμό και στην απώλεια του ελέγχου. Από τους πιο χαρακτηριστικούς παράγοντες κινδύνου θεωρούνται το ιστορικό βίας προς τον εαυτό/τους άλλους κατά τη διάρκεια φάσης μανίας, το ιστορικό χρήσης/κατάχρησης ουσιών, εκδηλώσεις βίαιης συμπεριφοράς/χειρονομιών, όπως το χτύπημα ή το λάκτισμα αντικειμένων. Αναγκαίες ενέργειες νοσηλευτή: 1.Μειώστε τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα όταν το άτομο γίνεται ευερέθιστο. 2.Να διατηρείτε ένα ασφαλές περιβάλλον, μετακινώντας αντικείμενα και διαχωριστικά κιγκλιδώματα για να αποφευχθεί ακούσιος/εκούσιος τραυματισμός του ατόμου ή των άλλων. 3.Να επικοινωνείτε με το άτομο δείχνοντάς του το σεβασμό σας. Να μιλάτε καθαρά και με μη επικριτικό τόνο. 4.Πάντα να προσπαθείτε να παρέχετε ρεαλιστική θετική ανατροφοδότηση, κυρίως όταν το άτομο προσπαθεί να χειριστεί τη ματαίωση που βιώνει με θετικό τρόπο.

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ (3) Αναποτελεσματική αντιμετώπιση, σχετιζόμενη με έλλειψη ενεργητικότητας, αδυναμία λήψης αποφάσεων. Τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη ή μανία: α. Κατακλύζονται εύκολα από έντονα συναισθήματα ή αναφέρουν όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. β. Συχνά δε μπορούν να αντεπεξέλθουν στις βασικές απαιτήσεις αυτο-φροντίδας & υγιεινής. γ. Συχνά εμφανίζουν μειωμένη κριτική ικανότητα & εναισθησία, ή παρουσιάζουν συμπεριφορά απόλυτης απομόνωσης. δ. Συχνά εκφράζουν σκέψεις αναξιότητας, ή παραληρητικές ιδέες (π.χ. "Σύντομα θα πεθάνω"). Αναγκαίες ενέργειες νοσηλευτή: α. Στενή παρακολούθηση ατόμου, ιδιαίτερα μετά την έναρξη της φαρμακοθεραπείας καθώς αρχίζει να βελτιώνεται η διάθεσή του, & έπειτα από οποιαδήποτε ξαφνική αλλαγή της συμπεριφοράς του. β. Ενθάρρυνση του ατόμου να επικεντρώνεται στα δυνατά του σημεία, παρά στις αδυναμίες του, & να συναναστρέφεται με άτομα που τον υποστηρίζουν. γ. Εκπαίδευση του ατόμου σε στρατηγικές που θα το οδηγήσουν σε θετικότερο τρόπο σκέψης. δ.Ενημέρωση μελών οικογένειας ότι το άτομο είναι πιθανόν να κατευθύνει το θυμό του προς αυτούς, αλλά &ότι βρίσκεται σε διαδικασία εκμάθησης αποτελεσματικότερων τρόπων αντιμετώπισης των συναισθημάτων του.

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ (4) Μη ισορροπημένη διατροφή: πρόσληψη λιγότερης/περισσότερης τροφής από τις ανάγκες του σώματος, σχετιζόμενη με πρόσληψη ακατάλληλων θρεπτικών ουσιών βάσει των μεταβολικών αναγκών του οργανισμού, έλλειψη ενδιαφέροντος για το φαγητό ή για τις θρεπτικές ουσίες, δυσλειτουργικό πρότυπο διατροφής (π.χ. το άτομο να τρώει σε απάντηση εσωτερικών ερεθισμάτων διαφορετικών από αυτών της πείνας). Διαταραγμένο πρότυπο ύπνου, σχετιζόμενο με βιοχημικές αλλοιώσεις (μειωμένη σεροτονίνη) ή με ψυχολογικό στρες, με έλλειψη αναγνώρισης της κόπωσης/ανάγκης για ύπνο, με υπερδραστηριότητα. Πνευματικό αδιέξοδο, σχετιζόμενο με την αντίληψη απουσίας σκοπού ή χαράς για τη ζωή, απουσία ψυχικής επαφής με τους άλλους, νοσηρή αντίληψη για τη ντροπή & την ενοχή. Το πνευματικό αδιέξοδο αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία το άτομο αντιλαμβάνεται ότι έχουν καταρρεύσει οι αρχές που διέπουν την ύπαρξη, & η οποία κατακλύζει ολόκληρη την ύπαρξή του, ενσωματώνει και υπερβαίνει τη βιολογική / ψυχοκοινωνική φύση του.

Νοσηλευτικές παρεμβάσεις σε φάση μανίας: α Νοσηλευτικές παρεμβάσεις σε φάση μανίας: α. Χορήγηση συχνών γευμάτων πλούσιων σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνες β. Χορήγηση θρεπτικών σνακ και σάντουιτς γ. Χορήγηση ροφημάτων πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και ηλεκτρολύτες δ. Παρακολούθηση των επιπέδων υγρών και ηλεκτρολυτών ε. Συνεχής εξέταση της ποσότητας και της ποιότητας των ούρων στ. Καθημερινή αξιολόγηση του εντέρου ζ. Εξέταση της κοιλιακής χώρας για ευαισθησία/πόνο ή δυσφορία. η. Χορήγηση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες θ. Χορήγηση ανά τακτά διαστήματα υγρών και μικρών γευμάτων, προκειμένου να παραμένει το άτομο ενυδατωμένο Συχνά εμφανιζόμενα σημεία και συμπτώματα που συνδέονται με την κατάσταση της μανίας: α. Απώλεια τουλάχιστον 20% του σωματικού βάρους β. Εύκολη διάσπαση της προσοχής κατά τη διάρκεια του φαγητού γ. Αδυναμία τήρησης των προγραμματισμένων γευμάτων δ. Εκδήλωση ανησυχίας ή τρόμου όταν προσφέρεται στο άτομο φαγητό ε. Ξηρότητα δέρματος, μειωμένη ποσότητα υποδορίου λίπους στ. Μειωμένος μυϊκός τόνος η. Μειωμένα επίπεδα υγρών και ηλεκτρολυτών θ. Συνεχείς εντερικοί ήχοι ι. Ναυτία

Πνευματικό αδιέξοδο, σχετιζόμενο με την αντίληψη απουσίας σκοπού ή χαράς για τη ζωή Το πνευματικό αδιέξοδο αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία το άτομο αντιλαμβάνεται ότι έχουν καταρρεύσει οι αρχές που διέπουν την ύπαρξη Διαταραγμένο πρότυπο ύπνου, σχετιζόμενο με βιοχημικές αλλοιώσεις (μειωμένη σεροτονίνη) ή με ψυχολογικό στρες Στα άτομα που βρίσκονται σε φάση μανίας, οι διαταραχές στον ύπνο διαπιστώνονται από την άρνησή τους ότι χρειάζονται ύπνο Σε άτομα με κατάθλιψη τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν δυσκολία στην έλευση του ύπνου

Ειδικές θεραπευτικές προσεγγίσεις Αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (ιμιπραμίνη- Tofranil) Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (ΕΑΕΣ) Θεωρούνται τα φάρμακα εκλογής για πολλές περιπτώσεις κατάθλιψης Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (Α-MAO). Οι Α-MAO χορηγούνται για τη θεραπεία της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής Άτυπα αντικαταθλιπτικά (βουπροπιόνη- Zyban, αναστέλλει την επαναπρόσληψη της ντοπαμίνης) Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της κατάθλιψης Είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στις περιπτώσεις ατόμων τα οποία πάσχουν από σοβαρή κατάθλιψη, και όταν όλες οι άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις, δεν έχουν αποδώσει θεραπευτικά Η διαδικασία περιλαμβάνει την εφαρμογή παλμών ηλεκτρικής ενέργειας στις μετωπιαίες και στις κροταφικές περιοχές του κρανίου, σε επαρκή ποσότητα ώστε να προκληθεί ένας σύντομος σπασμός ή επιληπτική κρίση Συνήθως, η διαδικασία πραγματοποιείται αφού το άτομο έχει υποβληθεί σε αναισθησία

Ομαδικές και ατομικές ψυχοθεραπείες Θεωρούνται ιδιαίτερα αποτελεσματικές θεραπευτικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση των διαταραχών της διάθεσης Μπορούν να εφαρμοστούν με ή χωρίς την παράλληλη υποστήριξη φαρμακοθεραπείας Ο θεραπευτής καθοδηγεί το άτομο να αναγνωρίσει τις δυσλειτουργικές γνωσιακές διεργασίες αναφορικά με τον τρόπο αντίληψης και ερμηνείας των γεγονότων της ζωής του Ο θεραπευόμενος καλείται να αναγνωρίσει περαιτέρω τις αυτόματες σκέψεις, τις πεποιθήσεις και τα αυθαίρετα συμπεράσματα που συντηρούν αυτό το δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης, προκειμένου να ελέγξει σε ορθολογική πλέον βάση τον τρόπο αντίληψης και ερμηνείας που μέχρι τώρα ακολουθούσε Απώτερος στόχος είναι οι δυσλειτουργικές, αρνητικές γνωσιακές διεργασίας να εντοπιστούν, να αμφισβητηθούν και να απορριφθούν, και, στη συνέχεια, να αντικατασταθούν από νέες λειτουργικές διαδικασίες που προάγουν την προσαρμογή του ατόμου

Ατομικές ψυχοθεραπείες (1) Γνωσιακή θεραπεία Εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του '60. Ο θεραπευτής καθοδηγεί το άτομο να αναγνωρίσει τις δυσλειτουργικές γνωσιακές διεργασίες αναφορικά με τον τρόπο αντίληψης & ερμηνείας των γεγονότων της ζωής του. Από τη στιγμή που ο θεραπευόμενος θα αναγνωρίσει τα υποκείμενα γνωσιακά σχήματα και τις γνωσιακές παραμορφώσεις στις οποίες υπόκειται, καλείται να αναγνωρίσει περαιτέρω τις αυτόματες σκέψεις, τις πεποιθήσεις & τα αυθαίρετα συμπεράσματα που συντηρούν αυτό το δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης, προκειμένου να ελέγξει σε ορθολογική πλέον βάση τον τρόπο αντίληψης και ερμηνείας που μέχρι τώρα ακολουθούσε. Απώτερος στόχος είναι οι δυσλειτουργικές, αρνητικές γνωσιακές διεργασίας να εντοπιστούν, να αμφισβητηθούν & να απορριφθούν, ώστε να αντικατασταθούν από νέες λειτουργικές διαδικασίες που προάγουν την προσαρμογή του ατόμου. Υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν ότι η γνωσιακή θεραπεία είναι αποτελεσματική για την αντιμετώπιση ατόμων που πάσχουν από μείζονα κατάθλιψη ήπιας προς μέτρια έντασης.

Ατομικές ψυχοθεραπείες (2) Συμπεριφορική θεραπεία Συχνά εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τη γνωσιακή θεραπεία σε εξωνοσοκομειακή βάση για την αντιμετώπιση ατόμων με ήπιας έως μέτριας έντασης συμπτώματα κατάθλιψης, με θετικά αποτελέσματα. Συνδυάζεται με φαρμακοθεραπεία & γνωσιακή θεραπεία, αποτελώντας αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για την αποτελεσματικότητά της στην αντιμετώπιση της μανίας. Βασίζεται στη θεωρία της μάθησης. Οι μη φυσιολογικές ή αρνητικές συμπεριφορές, όπως τα συμπτώματα της κατάθλιψης και της μανίας, αντιπροσωπεύουν συμπεριφορές οι οποίες προέκυψαν ως αποτέλεσμα συνεχώς ενισχυόμενων αρνητικών γεγονότων του περιβάλλοντος. Ο θεραπευτής δουλεύει με το άτομο, ώστε να προσδιοριστούν οι συμπεριφορές που πρέπει να τροποποιηθούν & να αναγνωριστούν οι παράγοντες που προκάλεσαν και ενίσχυσαν τις συγκεκριμένες συμπεριφορές. Μέσω της εφαρμογής των συμπεριφορικών μεθόδων, όπως διαμόρφωση ρόλων (role-modeling), υπόδυση ρόλων (role-playing) και ανάλυση καταστάσεων (situational analysis), τα άτομα μαθαίνουν και εξασκούνται σε διαφορετικές συμπεριφορές, οι οποίες προάγουν την προσαρμογή τους και δέχονται θετική ενίσχυση από το περιβάλλον.

Ατομικές ψυχοθεραπείες (3) Ψυχοδυναμική θεραπεία Βασίζεται στο ψυχαναλυτικό μοντέλο του Freud. Η κατάθλιψη πηγάζει από την απώλεια ενός σημαντικού συμβολικού αντικειμένου κατά την πρώιμη παιδική ηλικία. Υπάρχει αμφιθυμία σχετικά με το απωλεσθέν αντικείμενο, η οποία, στη συνέχεια, επηρεάζει τη λίμπιντο και οδηγεί σε ενδοψυχική σύγκρουση κατά τη διάρκεια του στοματικού ή πρωκτικού σταδίου της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης. Η αυτοεκτίμηση του ατόμου πλήττεται & εγκαθίσταται επαναλαμβανόμενο πρότυπο της αρχικής απώλειας στη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Ο ψυχοδυναμικός θεραπευτής εγκαθιστά μια σχέση με το άτομο και το καθοδηγεί να αποκαλύψει εμπειρίες οι οποίες έχουν καταπιεστεί. Αυτή η διαδικασία της αποκάλυψης οδηγεί το άτομο να βιώσει την κάθαρση των συναισθημάτων του, να αντιμετωπίσει τους μηχανισμούς άμυνάς του, να ερμηνεύσει την παρούσα συμπεριφορά του & να δουλέψει πάνω στην πρώιμη απώλεια.

Ομαδική ψυχοθεραπεία Απευθύνεται σε σύνολο ανθρώπων, οι οποίοι συγκεντρώνονται όλοι μαζί με σκοπό να συμμετάσχουν στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Τα στάδια της ομαδικής εργασίας περιλαμβάνουν την εγκατάσταση στη θεραπευτική διαδικασία, την εργασία & τον τερματισμό. Όποια και αν είναι η φύση της ομάδας, στην πραγματικότητα όλες οι ομάδες περνούν τις ίδιες φάσεις της θεραπευτικής σχέσης νοσηλευτή-θεραπευομένου. Πολλά είναι τα είδη των ομάδων που έχουν περιγραφεί , όπως ομάδες υποστήριξης, αυτοβοήθειας, ψυχο-εκπαίδευσης, ψυχοθεραπείας, κοινωνικοποίησης κ.ά. Ο νοσηλευτής ψυχικής υγείας απαιτείται να διαθέτει τις ικανότητες να αξιολογεί και να παράσχει φροντίδα στα άτομα μέσω της διαδικασίας των ομάδων στα πλαίσια απλών δομών. Συχνά, οι νοσηλευτές ψυχικής υγείας συνδυάζουν την αρτιότητα γνώσεων σε ό,τι αφορά τη διαδικασία της ομαδικής θεραπείας, θεραπευτικές δεξιότητες επικοινωνίας, εμπειρία πάνω στην εκπαίδευση του ατόμου & προσωπική δημιουργικότητα, ώστε να συγκροτήσουν και να συντονίσουν τις ομάδες υποστήριξης.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Διπολικές διαταραχές ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Διπολικές διαταραχές Χαρακτηρίζονται από εναλλαγές στη διάθεση μεταξύ επεισοδίων κατάθλιψης και μανίας ή υπομανίας Προσδιορίζονται από τον τύπο του μανιακού, υπομανιακού και καταθλιπτικού επεισοδίου Οι διπολικές διαταραχές, σύμφωνα με το DSM-IV-TR, διακρίνονται σε: α. Διπολική διαταραχή τύπου Ι, κατά την οποία έχει εκδηλωθεί ένα μόνο επεισόδιο μανίας, χωρίς την εμφάνιση προηγούμενων καταθλιπτικών επεισοδίων β. Διπολική διαταραχή τύπου Ι, με το πιο πρόσφατο επεισόδιο να είναι επεισόδιο υπομανίας, και εκδήλωση τουλάχιστον ενός επεισοδίου μανίας κατά το παρελθόν γ. Διπολική διαταραχή τύπου Ι, με το πιο πρόσφατο επεισόδιο να είναι μανίας, και τουλάχιστον ένα προηγηθέν μείζον καταθλιπτικό, υπομανιακό ή μανιακό επεισόδιο δ. Διπολική διαταραχή τύπου Ι, με το πιο πρόσφατο επεισόδιο να είναι μεικτό, και να έχει προηγηθεί τουλάχιστον ένα μείζον καταθλιπτικό ή υπομανιακό επεισόδιο ε. Διπολική διαταραχή τύπου Ι, με το πιο πρόσφατο επεισόδιο να είναι μείζον καταθλιπτικό, και να έχει προηγηθεί τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο στ. Η διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι το άτομο δεν έχει εμφανίσει ποτέ μανιακό επεισόδιο, αλλά έχει βιώσει τουλάχιστον ένα μείζον καταθλιπτικό και ένα υπομανιακό επεισόδιο κατά το παρελθόν Τα επεισόδια μανίας είναι επεισόδια μη φυσιολογικής και υπερβολικά επίμονης ευφορίας Διαρκεί για τουλάχιστον μία εβδομάδα Υφίστανται τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: διογκωμένη αυτοεκτίμηση, μειωμένη ανάγκη για ύπνο, ομιλητικότητα περισσότερο από το σύνηθες, φυγή ιδεών, διάσπαση της προσοχής και υπερβολική εμπλοκή σε δραστηριότητες που προκαλούν ευχαρίστηση Η υπομανία περιγράφεται ως κατάσταση ευφορικής διάθεσης που συνοδεύεται από αύξηση της ενεργητικότητας, χωρίς, όμως, να χαρακτηρίζεται τόσο σοβαρή όσο η περίπτωση ενός επεισοδίου μανίας

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Μείζων κατάθλιψη Χαρακτηρίζεται από απώλεια ενδιαφέροντος για τη ζωή και από καταθλιπτική διάθεση Διαρκεί τουλάχιστον δύο εβδομάδες Συμπτώματα της μείζονος κατάθλιψης περιλαμβάνουν διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, στον ύπνο και στη λειτουργικότητα του ατόμου στο σπίτι, στην εργασία και/ή στο σχολείο Τα ειδικά κριτήρια της διάγνωσης της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, κατά το DSM-IV-TR, περιλαμβάνουν: α. Καταθλιπτική διάθεση (είναι παρούσα στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας) β. Σημαντική μείωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες, ή σχεδόν όλες, τις δραστηριότητες γ. Πρέπει να εκδηλώνει, ταυτόχρονα, και τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω συμπτώματα: Σημαντική αύξηση/απώλεια της όρεξης Αϋπνία ή υπερυπνία Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν κάθε μέρα Κόπωση ή απώλεια ενεργητικότητας σχεδόν κάθε μέρα Μειωμένη ικανότητα να σκεφτεί, ή να λάβει αποφάσεις σχεδόν κάθε μέρα Υποτροπιάζουσες σκέψεις θανάτου, αυτοκτονικό ιδεασμό

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Δυσθυμική Διαταραχή ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Δυσθυμική Διαταραχή Διαφέρει από τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή ως προς το ότι πρόκειται για μια χρόνια, χαμηλής έντασης καταθλιπτική διάθεση Τα κριτήρια, σύμφωνα με το DSM-IV-TR, που πρέπει να πληρούνται ώστε να τεθεί η συγκεκριμένη διάγνωση περιλαμβάνουν: 1. Καταθλιπτική διάθεση και, ταυτόχρονα, τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συμπτώματα για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, για τουλάχιστον 2 χρόνια: μειωμένη όρεξη/υπερφαγία, αϋπνία/υπερυπνία, μειωμένη ενέργεια/ενεργητικότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ελαττωμένη ικανότητα συγκέντρωσης/δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, αισθήματα απελπισίας 2. Απουσία μανιακού ή υπομανιακού επεισοδίου 3. Εάν υπήρξε ένα επεισόδιο μείζονος κατάθλιψης, απαιτείται για διάστημα 6 μηνών πριν την έναρξη της δυσθυμικής διαταραχής να μην εκδηλώθηκε κανένα σημείο ή σύμπτωμα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής 4. Δύο χρόνια μετά από τη διάγνωση της δυσθυμικής διαταραχής, το άτομο ενδέχεται να διαγνωσθεί με μείζονα κατάθλιψη δυσθυμικής διαταραχής, εάν τα συμπτώματα γίνουν σοβαρότερα

Διαφορές μεταξύ των χαρακτηριστικών της καταθλιπτικής διαταραχής και των διπολικών διαταραχών Στη μείζονα κατάθλιψη παρατηρείται μια προοδευτική μείωση της επιθυμίας του ατόμου να συμμετέχει σε κοινωνικές, επαγγελματικές και σχολικές δραστηριότητες Σε αντιδιαστολή, ένα άτομο με διπολική διαταραχή παρουσιάζει υψηλή ενεργητικότητα και παραγωγικότητα Τα άτομα με κατάθλιψη αναφέρουν ότι αισθάνονται μοναξιά Αντίθετα, τα άτομα με διπολική διαταραχή δεν είναι σε θέση να θέσουν όρια, παρουσιάζουν ακατάπαυστη λογόρροια και έντονη κοινωνική δραστηριότητα

Τα άτομα με ήπια και μέτρια ένταση κατάθλιψης ξεσπούν συχνά σε κλάματα Διαφορές μεταξύ των χαρακτηριστικών της καταθλιπτικής διαταραχής και των διπολικών διαταραχών (1/2) Άνθρωποι με κατάθλιψη βιώνουν συναισθήματα λύπης, τα οποία γίνονται ολοένα και εντονότερα. Η λύπη αυτή μπορεί να συνοδεύεται από ενοχή Στον αντίποδα, τα άτομα με διπολική διαταραχή εμφανίζουν διακυμάνσεις στη διάθεσή τους, οι οποίες κυμαίνονται μεταξύ χαράς και υπερβολικής ευφορίας Τα άτομα με ήπια και μέτρια ένταση κατάθλιψης ξεσπούν συχνά σε κλάματα Τα άτομα που πάσχουν από διπολική διαταραχή εκφράζουν συναισθήματα ευφορίας, δηλώνοντας “ότι όλα είναι θαυμάσια”

Διαφορές μεταξύ των χαρακτηριστικών της καταθλιπτικής διαταραχής και των διπολικών διαταραχών (2/2) Ενώ τα άτομα με κατάθλιψη φαίνονται διαρκώς θλιμμένα, εκείνα με διπολική διαταραχή παρουσιάζονται ευδιάθετα και ευφορικά Τα άτομα με μείζονα κατάθλιψη εμφανίζουν ανηδονία ή έλλειψη ευχαρίστησης, ενώ εκείνα με διπολική διαταραχή προσπαθούν να συμμετέχουν σε κάθε είδους δραστηριότητα Το άτομο που βρίσκεται σε κατάσταση μανίας δεν υποφέρει από χαμηλή αυτοεκτίμηση Το άτομο που βρίσκεται σε κατάσταση κατάθλιψης διαμορφώνει μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του

Όταν ένα άτομο βρίσκεται σε φάση κατάθλιψης: Τα κοινωνικο-πολιτισμικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με την κατάσταση της κατάθλιψης περιλαμβάνουν και απώλεια της επιθυμίας για σεξουαλικές δραστηριότητες. Αντίθετα, το άτομο που βρίσκεται σε κατάσταση μανίας εμφανίζει υπερβολική εμπλοκή σε σεξουαλικές δραστηριότητες Όταν ένα άτομο βρίσκεται σε φάση κατάθλιψης: Εκδηλώνει περιορισμένη ικανότητα να λάβει αποφάσεις Θεωρεί ότι είναι άσχημο και μη ελκυστικό Εμφανίζει παραληρητικές σωματικές ιδέες Εμφανίζει ψευδαισθήσεις Το άτομο που βρίσκεται στη φάση της μανίας της διπολικής διαταραχής παρουσιάζει: Εύκολη διάσπαση της προσοχής και είναι παρορμητικό Φυγή ιδεών Πεποίθηση ότι είναι ιδιαίτερα ελκυστικό Παραληρητικές ιδέες μεγαλείου Ψευδαισθήσεις

Σωματικά χαρακτηριστικά Ένα άτομο με μανία είναι πιθανόν να έχει δυσκολία να φάει, εξαιτίας της ανικανότητάς του να ελέγξει την ψυχοκινητική διέγερση και την αδυναμία του να καθίσει σε μια σταθερή θέση. Το άτομο που βιώνει κατάθλιψη εμφανίζει είτε αυξημένη είτε μειωμένη όρεξη. Ένα άτομο που βρίσκεται σε κατάσταση μανίας κοιμάται μόνο 1 έως 2 ώρες τη νύχτα, και συνήθως είναι υπερδραστήριο. Στην περίπτωση ήπιας προς μέτριας έντασης κατάθλιψη, το άτομο μπορεί να κοιμάται περισσότερο ή λιγότερο, ενώ στη σοβαρή μορφή κατάθλιψης, συνήθως, η διάρκεια του ύπνου μειώνεται Η συνηθέστερη γαστρεντερική διαταραχή η οποία παρατηρείται τόσο στην περίπτωση της μανίας όσο και της κατάθλιψης, είναι η δυσκοιλιότητα Η εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου που βρίσκεται σε κατάσταση μανίας χαρακτηρίζεται από την παρουσία έντονων και συχνά προκλητικών ρούχων, ενώ αντίθετα, τα άτομα που έχουν καταθλιπτική διάθεση έχουν ατημέλητη εξωτερική εμφάνιση