Πολιτιστικό Πρόγραμμα «Μεσαιωνικές και Βυζαντινές διαδρομές. Από το Δουκάτο των Αθηνών στην Ενετική Κρήτη»

ΑΦΟΡΜΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ Το πολιτιστικό πρόγραμμα «Μεσαιωνικές και Βυζαντινές διαδρομές. Από το Δουκάτο των Αθηνών στην Ενετική Κρήτη» αποτελεί μια ιστορική πολιτιστική διαδρομή στην εποχή της Λατινοκρατίας στον ελλαδικό χώρο και γενικότερα στην Ανατολική Μεσόγειο που τα ίχνη της γίνονται αισθητά και σήμερα. ➢ Για το λόγο αυτό στην πρώτη φάση αναζητήσαμε τα ίχνη των Λατίνων: Φράγκων και Βενετών στον Ελλαδικό χώρο και στον πολιτισμό μας :

« Φραγκοκρατία: η άγνωστη πτυχή μας» Η Λατινοκρατία ή Φραγκοκρατία είναι αισθητή παντού στον Ελλαδικό χώρο. Στα κάστρα και τα Φραγκοκάστελα, στα ενετικά τείχη, στα μοναστήρια, την κοσμική αρχιτεκτονική, στα ονόματα, στη γλώσσα, στους θεσμούς, και την τέχνη…Πολύ λίγα όμως γνωρίζουμε για αυτήν.

Αναζητούμε τα ίχνη των Λατίνων-Φράγκων και Ενετών στα Kάστρα-Καστέλια μας Τα κάστρα-καστέλια που υπάρχουν διάσπαρτα στο Ελλαδικό χώρο είναι μάρτυρες μιας εποχής που συνδέεται με τους Φράγκους – Γάλλους και τους Βενετούς του Μεσαίωνα που κάτω από τις συνθήκες που θα μελετήσουμε θα κατακλύσουν τον Ελλαδικό χώρο σε συγκεκριμένη ιστορική περίοδο.Οι Φράγκοι προτιμούν την ηπειρωτική χώρα ενώ οι Βενετοί τα παράλια Μπορείτε να δείτε τα καλύτερα σωζόμενα κάστρ της Ελλάδας στη διεύθυνση : ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΦΡΑΓΚΙΚΑ ΚΑΙ ΕΝΕΤΙΚΑ w.youtube.com/watch?v=EKnqHIMhoKE

Οι Βενετία-η Γαληνοτάτη του Μεσαίωνα είχε αναπτύξει σημαντικές εμπορικές σχέσεις στη Μεσόγειο κατά τους Βυζαντινούς χρόνους Είχε δημιουργήσει λιμάνια σταθμούς σε κομβικά σημεία. Γι´αυτό και τα κάστρα στα παράλια της Ελλάδας καθώς και τα νησιά ήταν δικά της. κάστρο Μεθώνης κάστρο Ναυπάκτου Κάστρο Χάνδακα -Ηρρακλείου

Αναζητούμε τα ίχνη των Λατίνων-Φράγκων και Ενετών μοναστήρια Μονή Ζαρακά στην Ορεινή Κορινθία Λίγο έξω από το χωριό της Στυμφαλίας δίπλα στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο, ορθώνονται τα εντυπωσιακά τα ερείπια της Μονής Ζαρακά με τους εντυπωσιακούς της ογκόλιθους. Πρόκειται για οχυρωμένο μοναστηριακό συγκρότημα, σπάνιο στη χώρα μας δείγμα δυτικής αρχιτεκτονικής. Είναι το σημαντικότερο από τα ίχνη του παρελθόντος, η ερειπωμένη εκκλησία, της εποχής της Φραγκοκρατίας (13ος αι.) Φράγκικα μοναστήρια

Χαλκίδα, ναός Αγίας Παρασκευής (τελευταίο τρίτο 13 ου και 14 ος αι.) Χαλκίδα,ναός της Αγίας Παρασκευής

Ίσοβα Ηλείας, Μονή Παναγίας (πριν από το 1264 [μάχη της Πρινίτσας]) Ίσοβα Ηλείας, Μονή Παναγίας (πριν από το 1264 [μάχη της Πρινίτσας]) Μονή Παναγίας,Ίσοβα Ηλείας

Ανδραβίδα, Αγία Σοφία καθεδρικός ναός επισκοπής Ωλένης, ίσως πριν από το 1228 Ανδραβίδα,Ναός της Αγίας Σοφίας

Αθήνα (Χαϊδάρι), μονή Δαφνίου Εξωνάρθηκας, 13 ος αι. Αθήνα Μονή Δαφνίου

Αθήνα,Ομορφοεκκλησιά Η Ομορφοεκκλησιά στο Γαλάτσι έχει νάρθηκα με τετραμερή στέγαση και στη νότια πλευρά προσαρτημένο ένα μονόκλιτο παρεκκλήσιο, με καταφανείς φραγκικές επιδράσεις

Σύρος Το εσωτερικό του Καθολικού Καθεδρικού Ναού του Αγίου Γεωργίου ο πύργος του δόγη

Ρόδος,Παναγία του κάστρου

Κρήτη, Χάνδαξ (Ηράκλειο), Άγιος Πέτρος Κρήτη Χάνδακας Άγιος Πέτρος Χανιά,Καθεδρικός ναόςΠαναγίας

Αναζητούμε τα ίχνη των Λατίνων Φράγκων και Ενετών όπως όπως αποτυπώνονται στη Λογοτεχνία μας « Ερωτόκριτος» του Βιτζέντζου Κορνάρου, ποιητή της Κρητικής Λογοτεχνίας,Κρητικής Αναγέννησης. Τοποθετούμε τον ποιητή στον χώρο και το χρόνο, γνωρίζουμε την υπόθεση του έργου και επιλέγουμε και διαβάζουμε αποσπάσματα από τη γκιόστρα,το κονταροχτύπημα και εντοπίζουμε από ποιες περιοχές της Ελλάδας προέρχονται τα βασιλόπουλα,τα ρηγόπουλα,που καλεί ο βασιλιάς της Αθήνας να κονταροχτυπηθούν για χάρη της κόρης του της Αρετούσας. Ανιχνεύουμε τα ιστορικά γεγονότα και την παρουσία φράγκικων βασιλείων μέσα στο ποιητικό έργο.

Οι Έμποροι των Εθνών μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Το έργο διαδραματίζεται στο διάστημα 1199 με 1207, παραμονές της Δ΄ Σταυροφορίας, όταν Βενετοί και Γενοβέζοι πειρατές εξορμούν για να κυριαρχήσουν στις Κυκλάδες. Το τραγούδι της σειράς « Ήτανε μια φορά » έγραψε ο Ν.Γκάτσος και τραγούδησε ο Ν.Ξυλούρης Τραγούδι « Ήτανε μια φορά » sZM&list=RDGZfQFMaMNPo Ο Ιωάννης Μούχρας, ένας ευπατρίδης της Νάξου αλλά και πειρατής ο ίδιος, σώζει τον Βενετό Μάρκο Σανούτο από τους Γενοβέζους πειρατές, και τον φιλοξενεί στο σπίτι του. Ο Ιωάννης έχει για σύζυγο την Αυγούστα, που ζει μια ζωή πολυτελή αλλά μονότονη, περιμένοντας τον άντρα της να γυρίσει από τις επιδρομές του. Ο Σανούτος, που είναι γόης, την αποπλανά, και κάποια στιγμή απαγάγει την Αυγούστα στη Βενετία.....

«Πριγικιπέσσα Ιζαμπώ » του Α.Τερζάκη Η Ιζαμπώ, πριγκίπισσα της Αχαΐας, είναι κόρη του Γουλιέλμου Βιλλαρδουίνου. Σε ηλικία δώδεκα ετών την αρραβώνιασαν με το Φίλιππο ντ' Ανζού. Μετά το θάνατο του συζύγου και του πατέρα της εκείνη επιστρέφει στη Αχαΐα και αναλαμβάνει την εξουσία. Παράλληλα δίνεται η ιστορία του Νικηφόρου Σγουρού, Ευγενικόπουλου από το Ανάπλι (Ναύπλιο). Ενώ οργανώνει τον ξεσηκωμό των Ελλήνων του Μωριά κατά των Φράγκων, συναντιέται με την Ιζαμπώ που έχει ξαναπαντρευτεί το Φλωρέντιο ντ' Αινώ. Στη διάρκεια της κατάληψης της Καλαμάτας από τους Έλληνες η πριγκίπισσα έχει την ευκαιρία να γνωριστεί καλύτερα με το νέο και να τον ερωτευτεί. Τελικά όμως δε βρίσκει το θάρρος να τον ακολουθήσει, όταν εκείνος της το προτείνει.

«Εμείς και οι Φράγκοι» του Νίκου Τσιφόρου Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος,αμήν! Κείνο το πρωινό, ο γαληνότατος δόγης Ενρίκο Ντάντολο, πήρε ένα δάχτυλο από τα δικά του κι έξυσε το μέτωπο του,και αυτό κατάδικο του, να κατεβάσει ιδέα. Φόραγε κι όλας το κρεμεζί το ράσο το δόγικο, αρραβωνιάρης της θάλασσας, επίσημος με δαχτυλίδι. Μύτη γαμψή και χαμογελαστός πάντα του, είχε μέσα του ριζωμένο βαθιά το δόγμα της πατρίδας του "σιάμι Βενετσιάνοι ε πόι Κριστιάνοι" που σημαίνει "πρώτα κλέφτε και μετά κάντε τον σταυρό σας καλού κακού"... (ΑΠΌΣΠΑΣΜΑ)

Το Κάστρο της Ωριάς των Παντελή Σταματελόπουλου,Μαρίας Ηλιοπούλου Έλληνες και Φράγκοι στην ίδια κομητεία Μεσαίωνας. Φράγκοι σταυροφόροι ριζώνουν σε μια γωνιά της πρώην Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: την Αχαΐα. Χτίζουν οχυρά, κάθονται σε θρόνους, ονειρεύονται την ευτυχία αλλά και ερίζουν για την εξουσία. Γνωρίζουν χαρές, δημιουργούν πλούτο μα γεύονται και πίκρες στη νέα τους πατρίδα. Τον ίδιο καιρό οι Ρωμαίοι της Ανατολής παίρνουν πίσω την Κωνσταντινούπολη και επιστρέφουν στο προσκήνιο. Οι δύο πλευρές συγκρούονται για εδάφη και κάστρα. Ο χάρτης αλλάζει στον τόπο που αγάπησαν οι Έλληνες και οι Φράγκοι. Και τότε, πάνω στα σύνορα, ο έρωτας και η γνώση στήνουν γέφυρα ειρήνης…

Tα ίχνη Φράγκων και Ενετών όπως αποτυπώνονται στα δημοτικά μας τραγούδια σε νανουρίσματα Κοιμήσου αστρί, κοιμήσου αυγή, κοιμήσου νιο φεγγάρι, κοιμήσου, που να σε χάρη ο νιος που θα σε πάρη. Κοιμήσου, που παράγγειλα 'ς την Πόλη τα χρυσά σου, 'ς τη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαμαντικά σου. Της Ωριάς το κάστρο - Συρτό Πελοποννήσου (Κυνουρία Αρκαδίας) =f4RuxIm6BoY Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά έλα πάρε και τούτο Μικρό-μικρό σου το 'δωσ αμεγάλο φέρε μου το. Μεγάλο σαν ψηλό βουνό ίσιο σαν κυπαρίσσι Οι κλώνοι του να φτάνουνε σ' ανατολή και δύση. Κοιμήσου και παράγγειλα στην Πόλητα προικιά σου Στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα χρυσαφικά σου

Γεια σου χαρά σου Βενετιά πήρα τους δρόμους του νοτιά κι απ’ το κατάρτι το ψηλό τον άνεμο παρακαλώ Φύσα αεράκι φύσα με μη χαμηλώνεις ίσαμε να δω γαλάζια εκκλησιά Τσιρίγο και Μονεμβασιά Γεια σου χαρά σου Βενετιά βγήκα σε θάλασσα πλατιά και τραγουδώ στην κουπαστή σ’ όλο τον κόσμο ν’ ακουστεί Φύσα αεράκι φύσα με μη χαμηλώνεις ίσαμε να δω στην Κρήτη μια κορφή που έχω μανούλα κι αδελφή ΣΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΑΣ Φύσα αεράκι φύσα με στχ.Ν.Γκάτσου τραγούδι Ν.Ξυλούρης =NpFQFZLpXDE ch?q=φυσα+αερακι+φυσα+ με+μη+χαμηλων

Οι πολιτιστικές επιδράσεις κυρίως των Βενετών είναι εμφανείς στη γλώσσα μας και γενικότερα στον πολιτισμό μας.Γι´αυτό αναζητούμε κατάλοιπα στις λέξεις που χρησιμοποιούμε. Αντένα,αράδα,αρμάδα,ἀσος, ατσάλι,βάρδια, βελούδο,βέρα,βίδα, γαλαρία,γκέτες,καδένα,καμινάδα,κα ναρίνι, κανόνι,καντάδα, καπελαδούρα, καπετάνιος,καρέκλα,κατσάδα,κατσα ρόλα,κορδόνι, κουβέρτα,κορνίζα,κουζίνακουμπάρο ς,κουράγιο, λαζάνια,λαμαρίνα,μαίστρος, μαντολάτο,μαραγκός, μούρη,μουτσούνα, μπάρμπας Tα ίχνη των Βενετών στη γλώσσα μας

Τα φραγκικά τοπωνύμια του ελληνικού χώρου συνιστούν την πιο σημαντική γλωσσική επίδραση που άσκησαν οι Φράγκοι: Μπελβεντέρε < Belvedere = Καλλιθέα, Καλοσκόπι. Μαλεβίζι < Malvezino = κακός γείτονας. Φράγκικης προέλευσης είναι τα βαφτιστικά Ανέζα(Agnes), Aμαλία (Amalie), Φλόρα (Flora), Μαργαρίτα (Margher itte), Λοΐζος (Loys), Στίνης (Estienne, Etienne). Επίσης λέξεις όπως αμαντίζω < amendrer = βελτιώνω, ασεντζίζω < assiger = πολιορκώ, ρόι, ρήγας < roy = βασιλιάς, ροΐνα, ρήγαινα < reine είναι γαλλικής προέλευσης. Πολλές λατινικές λέξεις, κυρίως στρατιωτικοί όροι και όροι φεουδαρχικού δικαίου, ριζώνουν στην Ελληνική γλώσσα μετά και από φωνητικές αλλαγές και σημασιολογικές εξειδικεύσεις όπως : φουσσάτο < fossatum castrum ή πρίγκηπας < princeps. [ Επιδράσεις έχουμε και στα βαπτιστικά ονόματα: Ιερώνυμος, Βαλεντίνος, Γάσπαρης, Γερώνυμος, Λοΐζος, Μπατής, Πασχάλης και Φενδερίκος αλλά μην ξεχνάτε και τα πολυπόθητα φράγκα !!!!! Βρε τι κάνουνε τα φράγκα τα αφιλότιμα όσοι τά’χουν τους αξίζει χειροκρότημα βρε τι κάνουνε τα φράγκα τα αφιλότιμα

Tα ίχνη των Λατίνων στις Κυκλάδες Θυμόμαστε το τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη για τη φράγκα από τη Σύρο τη «Φραγκοσυριανή» Σύρος

Το Δουκάτο της Νάξου ή Δουκάτο του Αιγαίου ή του Αρχιπελάγους Το Δουκάτο της Νάξου ή Δουκάτο του Αιγαίου ή του Αρχιπελάγους ιδρύθηκε το 1207 από τον Βενετό στρατιωτικό και σταυροφόρο Μάρκο Σανούντο. Ήταν κράτος υποτελές στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας, αλλά δεν ελεγχόταν άμεσα από αυτή. Το Δουκάτο είχε έδρα τη Νάξο και περιελάμβανε επίσης τα νησιά Σύρο, Σαντορίνη, Πάρο, Αντίπαρο, Μήλο, Ίο, Κύθνο, Αμοργό, Κίμωλο, Σίφνο, Σίκινο, και Φολέγανδρο. Η Μύκονος και η Τήνος κατακτήθηκαν επίσης από Βενετούς, τους αδελφούς Γκύζη (Ghisi), οι οποίοι όμως δεν αναγνώριζαν την επικυριαρχία του Σανούδο, αλλά έδιναν λόγο απευθείας στον Λατίνο Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης και αργότερα στη Βενετία, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Άνδρου. Σταδιακά, όμως, και αυτά τα νησιά βρέθηκαν υπό την επιρροή του Δουκάτου. Ενετικός πύργος στη Νάξο (πύργος της Αγιάς), βρίσκεται στη ΒΔ. Νάξο

Πολλά κυκλαδίτικα επίθετα προδίδουν ιταλο-βενετική καταγωγή: Βενιέρης, Ραγκούσης, Δαμίγος, Γύζης, Δελλαπόρτας, Γρίσπος, Αλαβάνος, κτλ. Κληρονομιά των αιώνων του Δουκάτου είναι και η Καθολική κοινότητα των Κυκλάδων, με έντονη παρουσία και προσφορά, κυρίως στην Σύρο και την Τήνο.

H παρουσία των Βενετων στα Επτάνησα και κυρίως στην Κέρκυρα

Tα ίχνη των Ενετών στο Βασίλειο του Χάνδακα ή Δουκάτο της Κάντια δηλ. στην Κρήτη Μαρμάρινη ανάγλυφη παράσταση του φτερωτού λέοντα της Βενετίας.

Ρέθυμνο Ηράκλειο Παλαιά ενετική πηγή Χανιά

H ταινία Ελ Γκρέκο του Γιάννη Σμαραγδή

Η Λατινοκρατία επομένως γίνεται αντιληπτή σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και στα νησιά μας. Βενετικό έμβλημα στο Μουσείο μπενάκη