«Τα αστρα και οι μυθοι τουσ» Μία εργασία πάνω στην Αστρονομία από τους: Αλαμάνο Παναγιώτη Βόγκλη Ηλία Βαβαλά Λυδία Δημητρακόπουλο Αναστάση Του τμήματος Α1

1. Εισαγωγή Από την προϊστορία ακόμα το δέος του ανθρώπινου είδους για τα ουράνια σώματα ήταν φανερό. Η περιέργειά του, οδήγησε τον άνθρωπο στην ανάγκη ερμηνείας των αστρονομικών φαινομένων πολύπριν εδραιωθεί η επιστημονική μέθοδος ερμηνείας του Σύμπαντος. Εξετάζοντας, λοιπόν, μέσα από ένα νοητικό ταξίδι την εικόνα των Αρχαίων Πολιτισμών για τα Άστρα θα καταφέρουμε να μάθουμε πολλά για τις, αντιλήψεις, την ιδιοσυγκρασία και την εικόνα που είχαν για τη θέση τους στο Σύμπαν και ίσως καταλάβουμε καλύτερα και την δική μας θέση στην Κοσμική Αρένα...

2. Πρόλογος Από την εδραίωση του Γεωκεντρικού Μοντέλου από τον Πτολεμαίο (150 π.Χ.) και την πιστή ακολουθία του για χιλιάδες χρόνια, στην στάσιμη νοητικά και πνευματικά περίοδο που βίωσε η Ευρώπη η αστρονομική γνώση άνθισε στην Αραβία, όπου το ενδιαφέρον για την επιστήμη δεν έφθινε ποτέ. Ο Πτολεμαίος με τα μεταφρασμένα γραπτά του συγκεντρωμένα στην Αλμαγέστη ενέπνευσε γενιές Αράβων αστρονόμων που οδήγησανστην περαιτέρω ανάπτυξη της ανθρώπινης γνώσης. (Στα δεξιά: Πτολεμαίος ο Αλεξανδρινός)

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Η Περίοδος της Αναγέννησης συνπάγεται της άνθισης των τεχνών και των επιστημών. Για να λυθεί το πρόβλημα των ασυμφωνιών μεταξύ των παρατηρήσεων και του Γεντρικού Μοντέλου, ο Νικόλαος Κοπέρνικος πρότεινε την ερμηνεία του Σύμπαντος μέσω του Ηλιοκεντικού Μοντέλου, όπου αυτή τη φορά, ο Ήλιος βρισκόταν στο Κέντρο του Σύμπαντος. Με την επιστημονική συμβολή του Γιοχάνες Κέπλερ και του Γαλιλαίου το μονέλο αυτό κατάφερε να εδραιωθεί.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΣΗΜΕΡΑ Από την εποχή της Αναγέννησης και μετά η αντιληψή μας για τη θέση μας στο Σύμπαν έχει γειωθεί κατά πολύ. Η εγωϊστική άποψη οτι βρισκόμαστε στο κέντρο του έχει καταρριφθεί. Ως ανθρωπότητα έχουμε ανακαλύψει πως το Σύμπαν είναι πρακτικά ατελείωτο και γεννήθηκε από την ραγδαία διαστολή ενός απειροστά μικρού σημείου, γεγονός στο οποίο οι αστρονόμοι αναφέρονται ως «Η Μεγάλη Έκρηξη». (Στα αριστερά, ο Έντβιν Χάμπλ, που επιβεβαίωσε παρατηρησιακά την διαστολή του Σύμπαντος.) (Στα δεξιά ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, που διατυπωσε την Ειδική και τη Γενική θεωρία της Σχετικότητας.)

3. Μεγάλη Άρκτος Ο σπουδαιότερος αστερισμός του Νοτίου Ημισφαιρίου. Τα 7 πιο διακριτά Άστρα της έχουν σχήμα κατσαρόλας. Σύμφωνα με τον Αρχαίο Ελληνικό μύθο, ο Δίας ερωτοτροπώντας με την Νύμφη Καλλιστώ απέκτησε παιδί, τον Αρκάδα. Η Ήρα έπειτα από σκηνή ζηλοτυπίας με το Δία και λόγω του θυμού της, μεταμόρφωσε την Καλλιστώ σε αρκούδα. Έχοντας βγει για κυνήγι, παλικάρι πια, συναντά την Καλλιστώ περιπλανώμενη στο ίδιο δάσος. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Αρκάδας δεν την αναγνώρισε και βλέποντας τη χίμηξε να τη σκοτώσει. Ο Δίας για να αποτρέψει την μητροκτονία μετατρέπει τον Αρκάδα σε Άρκτο. Εκείνη την στιγμή ο γιός αναγνωρίζει την μητέρα.

Ο Δίας για να τους γλιτώσει από την οργή της Ήρας τους μετατρέπει σε αστερισμούς. Η οργή της Ήρας δεν σταματά εκεί. Εκμεταλλευόμενη ισχυρές δυνάμεις αποτρέπει τις δύο Άρκτους από το να ξεκουράζονται στα νερά του Ωκεανού. Έτσι, έγιναν αειφανείς αστερισμοί.

4. Λύρα Ο αστερισμός της Λύρας έχει προκαλέσει από νωρίς τον θαυμασμό των αστρονόμων από τον Πτολεμαίο, ως την σήμερον ημέρα με την Διεθνή Αστρονομική Ένωση. Είναι αστερισμός του Βορείου Ημισφαιρίου. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο νεαρός θεός Ερμής δημιούργησε τη λύρα από μεγάλο όστρακο χελώνας (χέλυο), το οποίο το κάλυψε με δέρμα ζώου και κέρατα αντιλόπης.

Οι λύρες ταυτίζονταν με τις Απολλώνιες αρετές της μετριοπάθειας και της ψυχικής ισορροπίας, κι έτσι έρχονταν σ' αντίθεση με τους Διονυσιακούς αυλούς που αντιπροσώπευαν την έκσταση και τους εορτασμούς.

5. Ανδρομέδα Η Ανδρομέδα είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο στον κατάλογό του της «Μαθηματικής Συντάξεως» και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που αναγνώρισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Βρίσκεται νότια του αστερισμού Κασσιόπη. Παρά των Ελλήνων η Ανδρομέδα έφερε και άλλα ονόματα όπως Κηφηΐδα (Κηφηΐς) (ως θεωρούμενη κόρη του Κηφέως και της Κασσιόπης) ή Περσίδα (θεωρούμενη ως σύζυγος του Περσέως).

Η Ανδρομέδα, μητέρα της Κασσιόπης αποτελεί κύριο πρόσωπο στον μύθο που αφορά την Κασσιόπη και το θαλάσσιο κύτος που απείλησε να καταστρέψει την πατρίδα της, όταν αλαζονικά ισχυρίστηκε ότι είναι ομορφότερη από την ίδια την Ήρα και τις Νύμφες. Αυτό, βέβαια προκάλεσε την οργή της Ήρας που επιδίωξε να την τιμωρήσει. (Δεξιά, ο Γαλαξίας της Ανδρομέδας)

6. Λέων Οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι τον ονόμαζαν Λέοντα και συσχέτιζαν με αυτόν τον μύθο του Λέοντος της Νεμέας, τον πρώτο άθλο του Ηρακλέους. Οι αρχαίοι Ινδοί αστρονόμοι τον ονόμαζαν Asleha και Sinha, ενώ οι Ταμίλ Simhamαλλά αργότερα, επηρεασμένοι από την Ελλάδα και τη Ρώμη, τον ονόμαζαν Leya ή Leyaya, από τη λέξη Leo, που ήταν η κοινή του λατινική ονομασία εκ του ελληνικού Λέων.

7. Κασσιόπη Η Κασσιόπη είναι αστερισμός που σημειώθηκε για πρώτη φορά κατά την αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο. Κατά τον επικρατέστερο μύθο, η Κασσιόπη ήταν σύζυγος του Κηφέα καιμητέρα της Ανδρομέδας. Επειδή η Κασσιόπη καυχήθηκε πως ήταν ομορφότερη από την Ήρα και από της Νυρηίδες, προκάλεσε την οργή τους. Έτσι, θέλοντας να τιμωρήσουν την Κασσιόπη για την αλαζονία της,ζητησαν από τον Ποσειδώνα να αναλάβει την επίπληξή της. Τότε ο Ποσειδώνας έστειλε ένα κύτος, ένα φοβερό θαλάσσιο τέρας που κατέστρεψε τα παράλια της χώρας της Κασσιόπης.

Για να εξευμενιστεί ο Ποσειδώνας το βασιλικό ζεύγος υποχρεώθηκε να δώσει την Ανδρομέδα ως θυσία στο κύτος. Τότε, εμφανίστηκε ο Περσέας και την γλίτωσε. Μετά τον θάνατό της η Κασσιόπη μεταμορφώθηκε σε αστερισμό, όπως και οι υπόλοιποι ήρωες του μύθου.

8. Εκλείψεις Οι εκλείψεις γενικώς προκαλούσαν στους αρχαίους λαούς τρόμο και θεωρούνταν κακοί οιωνοί (επιδημίες, λιμοί, πόλεμοι, συμφορές κ.ά.). Ο Όμηρος συσχετίζει τις εκλείψεις του Ήλιου με τον θάνατο επιφανών ανδρών. Κίνα  Στην χώρα αυτή πίστευαν ότι κατά την διάρκεια μιας έκλειψης ένας ουράνιος δράκοντας καταβρόχθιζε τον Ήλιο. Γι’ αυτό ακόμα και σήμερα οι Κινέζοι χτυπούν με δύναμη τύμπανα και μεταλλικά σκεύη ούτως ώστε με τον θόρυβο που προκαλούν να διώξουν τον δράκοντα και να σωθεί έτσι ο Ήλιος.  

Μάγια Οι Μάγια πίστευαν ότι ο μυθικός θεός τους, ο Ουιτζιλοπύχτλι, το Φτερωτό Φίδι, καταβρόχθιζε τον Ήλιο κατά την στιγμή της έκλειψης. Οι ιερείς τους ίσως μπορούσαν να προβλέψουν τις εκλείψεις, αλλά κρατούσαν επτασφράγιστο μυστικό τις γνώσεις τους. Ακόμα και σήμερα ο ινδιάνικος λαός του Μεξικού αισθάνεται δέος για τις εκλείψεις. Οι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια τους κατά την στιγμή της έκλειψης, ενώ οι έγκυες γυναίκες φοβούνται μήπως γεννήσουν παιδιά-τέρατα.  

Βαβυλωνίοι και Ινδοί Οι Βαβυλώνιοι πίστευαν ότι επτά δαίμονες περιτριγύριζαν ολόκληρο τον ουρα-νό πιέζοντας την Σελήνη. Οι Ινδοί, όπως αναφέρεται στις Βέδες, πίστευαν ότι ο δαίμονας Σβαρβχάνου προκαλούσε τις εκλείψεις, ενώ ένας άλλος θρύλος αναφέρει ότι ο Ήλιος και η Σελήνη πρόδωσαν τον δαίμονα Rahu στον Βισνού, ότι ήπιε από το κρασί της αθανασίας. Ο Βισνού αποκεφάλισε τον δαίμονα, από τότε όμως αυτός καταδιώκει και προσπαθεί να καταβροχθίσει τον Ήλιο και την Σελήνη.

Επίλογος Ευχαριστούμε για το χρόνο σας! ‘’Η ψευδαίσθησή μας, η πλαστή σημαντικότητά μας, η αυταπάτη ότι βρισκόμαστε σε κάποια προνομιακή θέση στο Σύμπαν, όλα αναιρούνται από αυτό το σημείο αμυδρού φωτός. Ο πλανήτης μας έναι ένας κόκκος στο κοσμικό σκοτάδι που μας περιβάλλει’’  -Carl Sagan (1934-1996), αναφερόμενος στη φωτογραφία της Γης από το Voyager 1    ‘’Είμαστε ένα προχωρημένο γένος μαϊμούς πανω σε έναν μηδαμινό πλανήτη ενός μέτριου αστέρα. Αλλά μπορούμε να καταλάβουμε το Σύμπαν. Αυτό μας κάνει κατι πολύ ξεχωριστό’’ -Stephen Hawking (1942-2018)