Εργασία στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία Κωσταντίνος Σκορδάς Σωτήρης Κούλης Νίκος Μονιάκης Χρήστος Χριστοδούλου

Χρήση πολλαπλών και μεταβλητών στρατηγικών Οι θεωρητικοί της γνωστικής ανάπτυξης αναγνωρίζουν ότι τα παιδιά κάθε ηλικίας,όταν καλούνται να λύσουν κάποιο πρόβλημα, έχουν στη διάθεσή τους μία ποικιλία στρατηγικών από τις οποίες επιλέγουν. Το 1989 ο Robert Siegler και οι συνεργάτες του διερευνώντας τις στρατηγικές αριθμητικής των μικρών παιδιών διαπίστωσαν πως εκείνα χρησιμοποιούν τις στρατηγικές σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και η συχνότητα με την οποία χρησιμοποιούν την καθεμία διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και την περιπλοκότητα των στρατηγικών.

Αργότερα ο Siegler και οι επόμενοι συνεργάτες του κατάφεραν να μοντελοποιήσουν τη χρήση πολλαπλών στρατηγικών από τα παιδιά. Το μοντέλο επιλογής στρατιγικής του Siegler περιγράφει την αλλαγή στρατηγικών με την πάροδο του χρόνου.Υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλές στρατηγικές μέσα στο γνωστικό ρεπερτόριο ενός παιδιού σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή και ότι οι στρατηγικές αυτές ανταγωνίζονται η μία την άλλη για τη χρήση τους. Αυτό σημαίνει πως με την εξάσκηση και την ωρίμαση,οι στρατηγικές που απαιτούν περισσότερη προσπάθεια και είναι περισσότερο αποτελεσματικές εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα έναντι των πιο "απλών". Συμπερασματικά, τα παιδιά κάθε ηλικίας έχουν πολλαπλές στρατηγικές στη διάθεσή τους και οι μεταβολές που συμβαίνουν με την πρόοδο της ηλικίας στην επιλογή και τη χρήση αυτών των εργαλείων είναι μια σημαντική πτυχή της γνωστικής νάπτυξης.

Η ανάπτυξη της προσοχής Ένα άτομο πρέπει να εντωπίσει και να προσέξει πρωτα μια πληροφορία, για να την κωδικοποιήσει,να τη συγκρατήσει ή να τη χρησιμοποιήσει για την επίλυση προβλημάτων.Δεν είναι όμως το ίδιο ανά ηλικία.Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, καταφέρνουν να συγκεντρώνουν για περισσότερο χρόνο την προσοχή τους, επιλέγουν περισσότερο το τι θα προσέξουν και αποκτούν την ικανότητα να κατατρώνουν και να θέτουν σε εφαρμογή συστηματικά σχέδια για τη συλλογή πληροφοριών.

Μεταβολές στη διάρκεια συγκέντρωσης της προσοχής Η διάρκεια συγκέντρωσης της προσοχής είναι η ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής για αρκετό χρόνο σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα ή δραστηριότητα. Γίνεται  αντιληπτό πως τα μικρά παιδιά έχουν πολύ μικρή διάρκεια συγκέντρωσης.Η αδυναμία του μικρού παιδιού να "συγκεντρθεί" οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η προσοχή του αποσπάται εύκολα από άλλα ερεθίσματα και ότι συχνά δεν μπορεί να εμποδίσει αυτές τις εισβολές σκέψεων άσχετων με αυτό που κάνει εκείνη τη στιγμή.

Η ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής για αρκετό χρονικό διάστημα βελτιώνεται σταδιακά στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της πρώιμης εφηβίας και η βελτίωση αυτή οφείλεται κατά ένα μέρος στην ωρίμαση του κεντρικού νευρικού συστήματος. Πιο συγκεκριμένα του δικτυωτου σχηματισμού, μια περιοχή του εγκεφάλου η οποία είναι υπεύθυνη για το συντονισμό της προσοχής και δεν έχει εμμυελωθεί πλήρως μέχρι την εφηβία.

Ανάπτυξη στρατηγικών προσοχής που απαιτούν σχεδιασμό Σε ηλικία 4-5 ετών οι προσπάθειες των παιδιών να επιλύσουν προβλήματα γίνονται πιο επίμονες και μπορούμε να διακρίνουμε κάποια στοιχεία σχεδιασμού τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά συλλέγουν τις πληροφορίες που χρειάζονται. Με την πρόοδο της ηλικίας, τα παιδιά χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο το σχεδιασμό και κάποιο σύστημα τη συλλογή πληροφοριών. Η ικανότητα του σχεδιασμού αναπτύσσεται σταδιακά κατά τη μέση παιδική ηλικία.

Επιλεκτική Προσοχή Επιλεκτική Προσοχή είναι η ικανότητα να επικεντρώνει κανείς την προσοχή του σε πλευρές της εμπειρίας που είναι σετικές με μια εργασία, αγνοώντας πηροφορίες που είναι άχρηστες ή αποσπούν την προσοχή. Διαπιστώνεται ότι τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να συγκεντρωθούν πολύ καλύτερα στις πληροφορίες που έχουν σχέση με μία συγκεκριμένη εργασία και να μην επιτρέψουν στις άσχετες πληροφορίες να εμποδίσουν την αποτελεσματική εκτέλεση της εργασίας.

Τι γνωρίζουν τα παιδιά για την προσοχή; Παρ΄όλο που τα τετράχρονα παιδιά δεν καταφέρνουν γενικά να ξεπεράσουν την τάση να αποσπώνται από άσχετα ερεθίσματα, φαίνεται ότι έχουν επίγνωση του γεγονότος ότι τα ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή μπορεί να είναι πρόβλημα. Παρ'ολη τη σχετικη επίγνωση αποσυντονιστικά ερεθίσματα,τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν αντιλαμβάνονται ακριβως πως λειτουργεί η επιλεκτική προσοχή.

Συνοψίζοντας, η ανάπτυξη της προσοχής φαίνεται οτι είναι μια μακροχρόνια διαδικασία κατά την οποία το παιδί μαθαίνει πρώτα να μεταφράζει αυτά που γνωρίζει σε κατάλληλες ενέργειες και στη συνέχεια αρχίζει σιγά σιγά να βασίζεται σε αυτές τις στρατηγικές που σταδιακά αυτοματοποιούνται και γίνονται αποτελεσματικά μέσα για τη συλλογή πληροφοριών και την επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών του παιδιού.