Η ανάλυση των συγκρούσεων ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Θέμα 4 Η ανάλυση των συγκρούσεων

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I. Τι είναι η Ανάλυση των Συγκρούσεων; II. Βασικά Μηνύματα ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 2

Τι είναι η Ανάλυση των Συγκρούσεων; - Ο Fisher με τους συνεργάτες του (2000) ορίζουν την ανάλυση των συγκρούσεων ως μια πρακτική εξήγηση και κατανόηση μιας πραγματικής σύγκρουσης μέσα από πολλαπλές οπτικές. - Η κατανόηση αυτή αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία, εν συνεχεία, μπορούν να αναπτυχθούν στρατηγικές και να σχεδιαστούν δράσεις. - Γιατί πρέπει να αναλύουμε τις συγκρούσεις; • Για να κατανοήσουμε το υπόβαθρο και το ιστορικό της κατάστασης, αλλά και τα τρέχοντα γεγονότα. • Για να εξακριβώσουμε την ταυτότητα όλων των εμπλεκόμενων ομάδων και όχι μόνο όσων βρίσκονται στην επικαιρότητα. • Για να κατανοήσουμε τις οπτικές όλων αυτών των ομάδων και να μάθουμε περισσότερα για το πώς σχετίζονται μεταξύ τους. • Για να εντοπίσουμε τους παράγοντες και τις τάσεις που ενσχύουν/στηρίζουν τις συγκρούσεις. • Για να διδαχθούμε από τις αποτυχίες, όπως και από τις επιτυχίες. ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 3

Βασικά Μηνύματα - Η ανάλυση των συγκρούσεων θέτει τις βάσεις για μελλοντικές δράσεις. Οι συγκρούσεις είναι δυναμικά συστήματα. Οποιαδήποτε παρέμβαση αποτελεί μέρος του συστήματος και, συνεπώς, πρέπει να επικεντρώνεται στη στήριξη των δημιουργικών θετικών δράσεων στο σύστημα ή σε σχέση με το σύστημα. - Η ανάλυση των συγκρούσεων μπορεί να εστιάσει στα άτομα ή στο συλλογικό επίπεδο μιας ομάδας. Δεν οδηγεί στην αντικειμενική κατανόηση της σύγκρουσης. Μπορεί όμως να φέρει στο φως τις υποκειμενικές αντιλήψεις των εμπλεκομένων. Έτσι, οι αντιλήψεις αυτές μπορούν να ξεκαθαρίσουν και να μεταδοθούν σαφέστερα. - Η ανάλυση των συγκρούσεων ενίοτε συνεπάγεται: 1) την εξακρίβωση του ποιος ακριβλώς εμπλέκεται σε μια σύγκρουση, 2) τον προσδιορισμό των ορίων του συστήματος της σύγκρουσης, με τη δυνατότητα της αναθεώρησής τους αργότερα, 3) τη χρήση εργαλείων ανάλυσης (που παρουσιάζονται παρακάτω) ώστε η δράση να εστιάσει σε συγκεκριµένες πτυχές και στην οργάνωση των σχετικών πληροφοριών. - Υπάρχουν πολλά εργαλεία και τεχνικές που υποστηρίζουν την Ανάλυση Συγκρούσεων. Στις επόμενες σελίδες θα εξηγήσουμε και θα διευκρινίσουμε τα πρακτικά εργαλεία και τεχνικές που θεωρούνται ως τα πλέον κατάλληλα σε ένα πολυπολιτισμικό πλαίσιο (Fisher κ.ά., 2000∙ Mason και Rychard, 2005∙ Oliva και Charbonnier, 2016). ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων

Εργαλεία για την Ανάλυση των Συγκρούσεων 3.1 Το δέντρο των συγκρούσεων - Το δέντρο των συγκρούσεων είναι ένα εργαλείο απεικόνισης και ταξινόμισης. Το δέντρο απεικονίζει την αλληλεπίδραση μεταξύ δομικών, έκδηλων και δυναμικών παραγόντων. Οι ρίζες συμβολίζουν τους δομικούς, «στατικούς» παράγοντες. Ο κορμός αντιπροσωπεύει τα έκδηλα ζητήματα, συνδέοντας τους δομικούς με τους δυναμικούς παράγοντες. Τα φύλλα, όπως κινούνται στον αέρα, αντιπροσωπεύουν τους δυναμικούς παράγοντες. • Δυναμικοί παράγοντες: Οι δυναμικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τη μορφή επικοινωνίας, το επίπεδο κλιμάκωσης, τις σχέσεις των εμπλεκομένων, κ.λπ. Η μελέτη τους γίνεται σε σύντομο χρονικό ορίζοντα∙ οι όποιες παρεμβάσεις είναι γρήγορες και ενίοτε απρόβλεπτες. • Έκδηλα ζητήματα: Πρόκειται για ζητήματα γύρω τα οποία θέλουν να μιλήσουν οι πλευρές της σύγκρουσης∙ αφορούν το «θέμα» της σύγκρουσης. • Δομικοί παράγοντες: Τα βασικά αίτια, ο βαθύτερος «λόγος» μιας σύγκρουσης. Είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Εάν αγνοηθούν, ωστόσο, η σύγκρουση ενδέχεται να εκδηλωθεί αργότερα. - Σκοπός: • Να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε γύρω από τις σχέσεις μεταξύ των αιτιών, των ζητημάτων και των δυναμικών παραγόντων. • Να διαφοροποιήσουμε τους χρονικούς ορίζοντες των διαφόρων προσεγγίσεων μετασχηματισμού των συγκρούσεων. ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 5

- Οδηγίες χρήσης του δέντρου, βήμα προς βήμα: Σχεδιάστε ένα δέντρο, με τις ρίζες, τον κορμό και τα κλαδιά του - σε ένα μεγάλο φύλλο χαρτιού ή μια γραφιστική παρουσίαση (flip-chart). 2. Κάθε άτομο (από τους μετέχοντες στην εργασία) παίρνει αρκετές κάρτες, στις οποίες γράφει μία ή δύο λέξεις ή σχεδιάζει ένα σύμβολο ή μια εικόνα, υποδεικνύοντας σημαντικούς παράγοντες της σύγκρουσης όπως την αντιλαμβάνεται. 3. Οι μετέχοντες καλούνται να τοποθετήσουν τις κάρτες τους πάνω στο δέντρο: 1. Στις ρίζες, εάν θεωρούν κάτι ως «αιτία». 2. Στον κορμό, εάν θεωρούν ότι πρόκειται για έκδηλο ζήτημα, το «θέμα» της σύγκρουσης. 3. Στα κλαδιά, αν θεωρούν κάτι ως δυναμικό παράγοντα που επηρεάζει τη σύγκρουση. 4. Κάποιος διευκολύνει τη συζήτηση σχετικά με το πού τοποθετούνται στο δέντρο οι παράγοντες. Δεν υπάρχει απόλυτο «σωστό» ή «λάθος». Η τοποθέτηση παραγόντων είναι εν μέρει υποκειμενική, μπορεί να είναι διαφορετική σε διαφορετικές συγκρούσεις και μπορεί να μεταβληθεί με την πάροδο του χρόνου. 5. Οι μετέχοντες μπορούν να απεικονίσουν τις δικές τους προσπάθειες μετασχηματισμού των συγκρούσεων (π.χ. ως πουλί ή σκουλήκι) και να το τοποθετήσουν στο δέντρο σε σχέση με τους παράγοντες στους οποίους εργάζονται επί του παρόντος. 6. Μπορεί να διεξαχθεί συζήτηση για τη σχέση μεταξύ των βασικών αιτιών και των δυναμικών παραγόντων και για το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν. Miscommunication Fear Religion CIE Isolation Traumatic experiences Legal Insecurity Cultural Discrimination ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 6

3.2 Ο χάρτης της σύγκρουσης - Μοιάζει με έναν γεωγραφικό χάρτη που μπορεί να συνοψιστεί σε μία σελίδα. Ένας χάρτης μιας σύγκρουσης την απλοποιεί και χρησιμεύει στην απεικόνιση: 1) των εμπλεκόμενων πλευρών και της «ισχύος» τους, ή της επιρροής τους, 2) των μεταξύ τους σχέσεων και 3) του θέματος ή των θεμάτων της σύγκρουσης. - Ο χάρτης αυτός προβάλλει ένα συγκεκριμένο σημείο (τη χαρτογράφηση ενός ατόμου ή μιας ομάδας), μια συγκεκριμένη κατάσταση της σύγκρουσης (δεν πρέπει να είναι πολύ περίπλοκος!), σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή (είναι κάτι παρόμοιο με μια φωτογραφία). - Σκοπός: • Διευκρινίζει τις σχέσεις ανάμεσα στα συγκρουόμενα μέρη. • Απεικονίζει και εκφράζει τη δύναμη των επιμέρους πλευρών (πρωταγωνιστών). • Παρουσιάζει συνοπτικά τη σύγκρουση (σε ένα φύλλο χαρτιού), δίνοντας την ευκαιρία μιας, κατ’ αρχήν, επισκόπησης της κατάστασης. 7 ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων

Μέρος Α - Οδηγίες κατασκευής του χάρτη, βήμα προς βήμα: Μέρος Γ 1. Επιλέγουμε τη σύγκρουση την οποία θέλουμε να αναλύσουμε. Καθορίζουμε τα όρια του συστήματος σύγκρουσης. 2. Διαμορφώνουμε ομάδες δύο ή περισσότερων μετεχόντων. Κάποιος μπορεί να σχεδιάσει έναν χάρτη μόνος του, αλλά είναι καλύτερο αυτό να γίνει σε μια ομάδα. Εάν υπάρχουν άτομα στην ομάδα που δεν γνωρίζουν τίποτα για τη σύγκρουση, μπορούν να βοηθηθούν με διευκρινιστικές ερωτήσεις/απαντήσεις από κάποιον/α που εμπλέκεται και που μπορεί να μιλήσει ή να έχει έγκυρες πληροφορίες. 3. Παίρνετε ένα μεγάλο φύλλο χαρτιού και σχεδιάζετε τα συγκρουόμενα μέρη ως κύκλους πάνω στο χαρτί ή σε κάρτες που μπορούν να καρφωθούν πάνω στο χαρτί∙ το μέγεθος του κύκλου μπορεί να αντιπροσωπεύει την «ισχύ» των μερών. Μην ξεχάσετε να τοποθετήσετε τον εαυτό σας ως ενεργητικό παράγοντα μέσα στον χάρτη, στην περίπτωση που εμπλέκεσθε εσείς προσωπικά ή ο οργανισμός σας. Με μισούς κύκλους ή τεταρτημόρια του κύκλου μπορείτε να ορίσετε τρίτα ή άλλα εμπλεκόμενα μέρη. 4. Σχεδιάστε γραμμές (δείτε προτεινόμενα σύμβολα παρακάτω) ανάμεσα στους κύκλους που αντιπροσωπεύουν τη σχέση μεταξύ των μερών της σύγκρουσης. 5. Σε τετράγωνα πλαίσια ή στην κορυφή του χάρτη, απαριθμήστε τα κύρια επίδικα ζητήματα. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με κάθε μέρος, χρησιμοποιήστε το εργαλείο χαρτογράφησης «Ανάγκες-Φόβοι». 6. Μην ξεχάσετε να προσθέσετε τίτλο και ημερομηνία στον χάρτη και εάν δεν πρόκειται για κάτι εμπιστευτικό, προσθέστε επίσης το όνομα του ατόμου ή της οργάνωσης που έκανε τη χαρτογράφηση. Μέρος Γ Μέρος B Μέρος ΣΤ Ζήτημα Μέρος Α Εξωτερικός παράγοντας Μέρος E Μέρος Δ ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 8

- Προτεινόμενα σύμβολα χαρτογράφησης των συγκρούσεων: • Κύκλος = ομάδες (ή μέρη) που εμπλέκονται στην κατάσταση σύγκρουσης. Το μέγεθος του κύκλου συμβολίζει την ισχύ της συγκρουόμενης ομάδας. Το όνομα μπορεί να γραφτεί στον κύκλο (Ομάδα Α, Ομάδα Β, κ.ά.). • Ευθεία γραμμή = στενή σχέση • Διπλή γραμμή = Θετική σχέση, συμμαχία • Διακεκομμένη γραμμή = Ασθενείς, ανεπίσημοι ή ασυνεχείς σύνδεσμοι ή σχέσεις • Βέλος = Κυρίαρχη κατεύθυνση επιρροής ή δράσης • Γραμμή ζικ ζακ = Διαφωνία, σύγκρουση. Μπορούν να προστεθούν σήματα με φωτεινά λαμπάκια για να υποδείξουν θερμά επεισόδια. • Μισοί κύκλοι ή τέταρτα κύκλου = εξωτερικά μέρη, τρίτα ή άλλα μέρη. • Ορθογώνια πλαίσια = Ζητήματα, θέματα ή πράγματα πέραν των ανθρώπων και των οργανώσεων. ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 9

3.3 Το τρίγωνο της σύγκρουσης - Εδώ, η ανάλυση βασίζεται στην παραδοχή ότι οι συγκρούσεις έχουν τρία βασικά στοιχεία: το πλαίσιο ή τη συνθήκη εντός της οποίας εκδηλώνεται, τη συμπεριφορά των εμπλεκομένων μερών και τη στάση τους. Οι γωνίες ενός τριγώνου αντιπροσωπεύουν γραφικά αυτή την κατάσταση. - Αυτοί οι τρεις παράγοντες αλληλοεπηρεάζονται, εξ ου και τα βέλη που οδηγούν από τον ένα στον άλλο. Για παράδειγμα, ένα πλαίσιο που αγνοεί τις απαιτήσεις μιας ομάδας είναι πιθανό να οδηγήσει σε μια στάση απογοήτευσης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει διαμαρτυρίες. Ακολούθως, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να διαμορφώσει χειρότερες συνθήκες καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενισχύοντας την απογοήτευση, ίσως ακόμη και την οργή, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στη βία. - Πρέπει να γίνουν ενέργειες για : α) αλλαγή των συνθηκών (μέριμνα για την αναγνώριση των αιτημάτων), προκειμένου να μειωθεί το επίπεδο απογοήτευσης (βοηθώντας τους ανθρώπους να επικεντρωθούν στη μακροπρόθεσμη φύση του αγώνα τους) ή β) υποκίνηση μη βίαιων συμπεριφορών που θα συμβάλλουν στη μείωση της έντασης. - Σκοπός: • Να προσδιοριστούν οι παραπάνω παράγοντες για κάθε μία από τις μεγαλύτερες συγκρουόμενες ομάδες (μέρη). • Να αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζουν ο ένας τον άλλον. • Να συσχετισθούν οι ανάγκες με τους φόβους της κάθε πλευράς. • Να καθοριστεί ένα σημείο εκκίνησης για την όποια παρέμβαση. Συμπεριφορά Στάσεις Πλαίσιο (συνθήκες) ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 10

3.4 Η απεικόνιση Αναγκών-Φόβων 3.4 Η απεικόνιση Αναγκών-Φόβων - Η απεικόνιση Αναγκών-Φόβων είναι ένα εργαλείο που μας βοηθά να διευκρινίσουμε τους προσανατολισμούς των συγκρουόμενων ομάδων. Για κάθε πλευρά, τα θέματα, τα ενδιαφέροντα / οι προσδοκίες / οι ανάγκες, οι φόβοι, τα μέσα και οι επιλογές, παρατίθενται σε έναν πίνακα. Αυτός ο πίνακας επιτρέπει γρήγορη σύγκριση και αναγνώριση. Ο πίνακας μπορεί να χρησιμοποιηθεί: 1) για να αναλυθεί μια σύγκρουση από τη σκοπιά ενός εκ των πρωταγωνιστών, ο οποίος καταγράφει τα σημεία που αφορούν τον αντίπαλο, 2) από ένα τρίτο μέρος (άτομο, ομάδα, παρατηρητή) που θέλει να αποσαφηνίσει την άποψή του για τις εμπλεκόμενους, 3) κατά τη διάρκεια της διαμεσολάβησης όπου βλέποντας τα ενδιαφέροντα/συμφέροντά του, καθώς και τα ζητήματα που τον απασχολούν καταγεγραμμένα το άτομο ως συμβαλλόμενο μέρος έχει κάποια διαβεβαίωση ότι η θέση του έχει εισακουστεί, 4) ως άσκηση για να αλλάξει η προοπτική της σύγκρουσης, όταν όλες οι πλευρές καθίσουν στο τραπέζι και, στη συνέχεια ανταλλάξουν εικόνες για τον «εαυτό» και τον «ξένο». Για να λειτουργήσει αυτή η τελευταία εκδοχή απαιτείται κάποιος βαθμός εμπιστοσύνης και κατανόησης. - Σκοπός: • Να διασαφηνιστούν και να συγκριθούν τα γνωρίσματα των επιμέρους πλευρών. • Να εγκαταλειφθούν οι αδιέξοδες θέσεις και να επικεντρωθούν τα μέρη στις ανάγκες και τους φόβους, αλλά και τις πιθανές επιλογές για την αντιμετώπισή τους. • Να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τις αντιλήψεις των άλλων. • Να υποκινήσει τον διάλογο. ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 11

Το ακόλουθο παράδειγμα αφορά μια σύγκρουση σχετικά με ένα προγραμματισμένο σχέδιο άρδευσης : Εμπλεκόμενα μέρη (ομάδες) Θέματα / Ζητήματα Συμφέροντα / Ανάγκες Φόβοι Μέσα Επιλογές Αρδευόμενοι αγρότες Χρηματοδότηση του συστήματος άρδευσης Παραγωγή εισοδήματος Αν σταματήσει το σχέδιο, θα χάσουν / θα εγκαταλείψουν τη δουλειά τους Άσκηση πολιτικής πίεσης (lobbying), πυροβολώντας αγελάδες ή τους κτηνοτρόφους Συμμετοχή στον διάλογο∙ πρόταση για απασχόληση των κτηνοτρόφων στα αγροκτήματα Κτηνοτρόφοι Πρόσβαση των κοπαδιών τους στο νερό Ζωή και επιβίωση Τα κοπάδια τους δεν μπορούν να επιβιώσουν, θα πρέπει να μεταναστεύσουν Πολιτικές πιέσεις, οδηγώντας τα κοπάδια στην αρδευόμενη περιοχή Συμμετοχή στον διάλογο∙ υποδεικνύουν τρόπο πρόσβασης στο νερό Αναπτυξιακός συνεργατικός φορέας Εφαρμογή του έργου με τρόπο «Μην κάνετε κακό» Επιθυμία εκτέλεσης του έργου∙ έσοδα και υλοποίηση του επιχειρηματικού σχεδίου Το έργο αποτυγχάνει και η εταιρεία κατηγορείται Οικονομικά κίνητρα, συγκέντρωση ισχύος Συνενώνει τα συγκρουόμενα μέρη για να συζητήσουν για τα θέματά τους Κυβέρνηση Οικονομική ανάπτυξη χωρίς αναταραχές Επανεκλογή, δημοτικότητα Πολιτική αναταραχή, έλλειψη ανάπτυξης Χρηματο-οικονομικά, πολιτικά και νομικά μέσα Ασκεί επιρροή στη διαδικασία του διαλόγου∙ ταμείο αποζημιώσεων 12 ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων

- Οδηγίες κατασκευής του πίνακα, βήμα-βήμα: 1. Σχεδιάστε έναν πίνακα με τις ακόλουθες στήλες: Θέματα, συμφέροντα / ανάγκες, φόβοι, μέσα και επιλογές. 2. α) Τον πίνακα ως εργαλείο ανάλυσης των συγκρούσεων είναι καλό να τον συμπληρώνει ένα μη εμπλεκόμενο μέρος ή ένα τρίτο μέρος, που να αναγνωρίζεται ως τέτοιο από τα άλλα συγκρουόμενα μέρη. β) Σε ένα οργανωμένο περιβάλλον εργαστηρίου, κάθε μέρος της σύγκρουσης συμπληρώνει τον πίνακα από τη δική του σκοπιά. Ο κοινός πίνακας συζητείται στην ομάδα. Ο διαμεσολαβητής αποσαφηνίζει τη σημασία της επικέντρωσης στα συμφέροντα (γιατί οι άνθρωποι θέλουν κάτι) και όχι στις θέσεις (τι λένε οι άνθρωποι ότι θέλουν). Οι επιλογές δεν είναι απαραίτητο να είναι εφικτές στο εγγύς μέλλον. γ) Σε ένα μεσολαβητικό περιβάλλον εργαστηρίου, κάθε πλευρά της σύγκρουσης συμπληρώνει τον πίνακα για τα άλλα μέρη. Αυτό βοηθά στην αλλαγή οπτικής. Κάνει τους δρώντες να μπαίνουν για μια στιγμή στη θέση του άλλου. Απαιτείται εμπιστοσύνη, αλλιώς μπορεί να κυριαρχήσουν οι εικόνες των στερεοτύπων. 3. Στις περιπτώσεις (β) και (γ), τα θέματα συζητιούνται στην ολομέλεια γύρω από το τραπέζι. Αυτό επιτρέπει σε κάθε συμβαλλόμενη πλευρά να ανταποκριθεί στην εικόνα του «εαυτού» και του «ξένου». ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 13

3.5 Το μοντέλο του πολυ-αιτιακού ρόλου (Multi-Casual Role Model) - Στο μοντέλο αυτό διαφοροποιούνται οι δομικοί από τους υποκειμενικούς παράγοντες της σύγκρουσης, επιτρέποντας κατόπιν τη σύνθεση μεταξύ συστήματος και ατομικής δράσης. Οι διαφορές οι οποίες προκαλούν τις συγκρούσεις έχουν συνήθως τις ρίζες τους σε ψυχο-κοινωνικές, κοινωνικο-οικονομικές, πολιτικές και διεθνείς συνθήκες. Υπάρχει κατά κανόνα ένα «σύνδρομο παραγόντων» που προκαλεί τη βία. - Στόχοι: • Η ανίχνευση αιτιακών μηχανισμών, προπύπων, μοτίβων κ.ά., προκειμένου να γίνει διάκριση μεταξύ της διαφορετικής ποιότητας και του ρόλου των ποικίλων παραγόντων που οδηγούν σε συγκρούσεις. • Η ανάλυση τόσο του περιεχομένου όσο και της δυναμικής μιας συγκεκριμένης σύγκρουσης. • Η διευκόλυνση του εντοπισμού μεθόδων για τη μετατροπή των συγκρούσεων και η διάκριση μεταξύ βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αναγκών και υποχρεώσεων. Στόχοι Αιτίες Ενεργοποιητές/ Σπινθήρες Βία Δίαυλοι Καταλύτες 14 ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων

- Οδηγίες βήμα προς βήμα: 1. Εστιάζοντας στη σύγκρουση, διακρίνουμε τους παρακάτω παράγοντες: α) Λόγοι, βασικές αιτίες και δομικοί παράγοντες της σύγκρουσης, που οι εμπλεκόμενοι θεωρούν ως «ιστορικά προβλήματα». Οι λόγοι σχετίζονται με τα συμφέροντα και τις ανάγκες των συγκρουόμενων μερών, αλλά και με την αντίληψή τους για την ιστορία, το τραύμα, την αδικία κ.λπ. Επηρεάζουν το περιεχόμενο και τη δυναμική της σύγκρουσης. β) Οι στόχοι είναι οι επιδιώξεις των επιμέρους πλευρών μιας σύγκρουσης, τα σημεια στα οποία διαφωνούν, οι θέσεις και τα εκφρασμένα συμφέροντά τους. Οι στόχοι επηρεάζουν το περιεχόμενο της σύγκρουσης. γ) Οι δίαυλοι (κανάλια) είναι γραμμές πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών ή εθνικών διαιρέσεων, που ομαδοποιούν τους ανθρώπους και θέτουν το πλαίσιο της ταυτότητας της ομάδας. Τα κανάλια επηρεάζουν το περιεχόμενο και τη δυναμική μιας σύγκρουσης. Συχνά όμως δεν συνδέονται άμεσα με τη βασική αιτία μιας σύγκρουσης. δ) Οι ενεργοποιητές-σπινθήρες αναβαθμίζουν τη σύγκρουση. Στις βίαιες συγκρούσεις, για παράδειγμα, ένας σπινθήρας (μια αφορμή) προκαλεί έναν μετέχοντα να επιλέξει τη βία ως λύση, όταν προηγουμένως προτιμούσε μη βίαιες λύσεις. Οι σπινθήρες επηρεάζουν τη δυναμική μιας σύγκρουσης. Οι ενεργοποιητές-σπινθήρες είναι δύσκολο να προσδιοριστούν εκ των προτέρων και δεν επηρεάζονται εύκολα από τρίτους. ε) Οι καταλύτες επηρεάζουν τον ρυθμό, την ένταση και τη διάρκεια μιας σύγκρουσης από τη στιγμή που αυτή εκδηλώνεται, επηρεάζοντας το περιεχόμενο και τη δυναμική της. Με την πάροδο του χρόνου, οι καταλύτες και τα κανάλια μαζί μπορουν να μετασχηματίσουν τις αιτίες/λόγους, όταν, για παράδειγμα, δύο ομάδες ξεκινούν μια διαμάχη για την κατανομή των πόρων και καταλήγουν να μάχονται για ζητήματα εθνοτικής ταυτότητας. 2. Αφού εντοπίσετε τους διάφορους παράγοντες, καταγράψτε τους λόγους, τους ενεργοποιητές/σπινθήρες, τα κανάλια, τους καταλύτες και τους στόχους σε ένα γράφημα και συνδέστε τα με βέλη. 3. Σε ξεχωριστές κάρτες, καταγράψτε ποιες προσπάθειες μετασχηματισμού των συγκρούσεων αντιστοιχούν σε ποιους παράγοντες και εντοπίστε πού υπάρχει ανάγκη για αλλαγή ή για περαιτέρω προσπάθειες αντιμετώπισης. 15 ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων

Πηγές Bιβλιογραφία - Fisher, Simon et al (2000) “Working with Conflict: Skills and Strategies for Action”, ZED-Books, London. - Mason, Simon and Rychard, Sandra (2005) “Conflict Analysis Tools – Tip Sheet”, SDC and COPRET, Bern. - Oliva, Fabio and Chabonnier, Lorraine (2016) “Conflict, Analysis Handbook – A field and headquarter guide to conflict assessment”, United Nations System Staff College, Turin. ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Διαχείριση συγκρούσεων: ορισμός, πρόληψη και επίλυση. Διεθνοτικές συγκρούσεις. Θέμα 4: Η ανάλυση του πλαισίου των συγκρούσεων 16