ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σημειώσεις για το μάθημα: Διεθνής Τραπεζική Συμεών Καραφόλας

Εισαγωγικά: Διεθνής Τραπεζική πως εμφανίζεται Διεθνής Τραπεζική πως εμφανίζεται: Μπορούμε να διακρίνουμε: την αυτόνομη διεθνή τραπεζική με την άμεση τραπεζική παρουσία που εκφράζεται με μία από τις μορφές: Γραφείο Αντιπροσωπείας, Κατάστημα, Θυγατρική Και την έμμεση διεθνή παρουσία με τη μορφή της ανταποκρίτριας τράπεζας. Στην περίπτωση της μορφής μέσω Ανταποκρίτριας Τράπεζας, η τράπεζα έχει μια σειρά τραπεζών συνεργατών μέσω των οποίων μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες εξυπηρετώντας τους πελάτες της (ιδιαίτερα μεταβίβαση κεφαλαίων-εμβασμάτων). Δεν υπάρχει καμία ανάγκη μετοχικής σύνδεσης μεταξύ των δύο τραπεζών. Σε μία χώρα ή και στην ίδια πόλη μπορούν να υπάρχουν περισσότερες της μιας ανταποκρίτριες τράπεζες. Ο πίνακας πιο κάτω μας δίνει το παράδειγμα των ανταποκριτριών τραπεζών της Alpha Bank.

Πίνακας 1. Δίκτυο ανταποκριτριών τραπεζών της Alpha Bank ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΠΟΛΕΙΣ ΚΩΔΙΚΟΣ SWIFT AED - ΗΝΩΜΕΝΑ ΑΡΑΒΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ CITIBANK N.A. ΛΟΝΔΙΝΟ CITIGB2L ALL - ΑΛΒΑΝΙΑ   INTESA SANPAOLO BANK ALBANIA ΤΙΡΑΝΑ USALALTR AUD - ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ COMMONWEALTH BANK OF AUSTRALIA WESTPAC BANKING CORPORATION ΣΥΔΝΕY ΣΥΔΝΕΥ CTBAAU2S WPACAU2S BGN - ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ RAIFFEISENBANK (BULGARIA) EAD ΣΟΦΙΑ RZBBBGSF CAD - ΚΑΝΑΔΑΣ BANK OF MONTREAL BANK OF NOVA SCOTIA (SCOTIA BANK) ΜΟΝΤΡΕΑΛ ΤΟΡΟΝΤΟ BOFMCAM2 NOSCCATT CHF - ΕΛΒΕΤΙΑ CREDIT SUISSE UBS AG ΖΥΡΙΧΗ ΖΥΡΙΧΗ CRESCHZZ80A UBSWCHZH80A CZK - ΤΣΕΧΙΑ

ALPHA BANK AE (THROUGH EBA AND TARGET 2) ΑΘΗΝΑ CRBAGRAA GBP - ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ BARCLAYS BANK PLC HSBC BANK PLC LLOYDS TSB BANK PLC NATIONAL WESTMINSTER BANK PLC (RBS GROUP) ΛΟΝΔΙΝΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΛΟΝΔΙΝΟ BARCGB22 MIDLGB22 LOYDGB2L NWBKGB2L HKD - ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ CITIBANK Ν.Α. ΛΟΝΔΙΝΟ CITIGB2L HRK - ΚΡΟΑΤΙΑ HUF - ΟΥΓΓΑΡΙΑ 99CITIBANK N.A. JPY – ΙΑΠΩΝΙΑ   BANK OF TOKYO-MITSUBISHI UFJ LTD TOKYO BOTKJPJT SUMITOMO MITSUI BANKING CORPORATION SMBCJPJT

MKD - Π.Γ.Δ.Μ. ALPHA BANK A.D. SKOPJE ΣΚΟΠΙΑ KRSKMK2X NOK - ΝΟΡΒΗΓΙΑ   DNB NOR BANK ASA ΟΣΛΟ DNBANOKK NZD - NEA ZHΛΑΝΔΙΑ ASB BANK LTD ΩΚΛΑΝΤ ASBBNZ2A PLN - ΠΟΛΩΝΙΑ CITIBANK N.A. ΛΟΝΔΙΝΟ CITIGB2L RON - ΡΟΥΜΑΝΙΑ ALPHA BANK ROMANIA S.A. ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙ BUCUROBU RSD - ΣΕΡΒΙΑ ALPHA BANK SRBIJA A.D ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ JUBARSBG RUB - ΡΩΣΙΑ

JSC VTB BANK ΜΟΣΧΑ VTBRRUMM ZAO UNICREDIT BANK MOΣΧΑ IMBKRUMM SEK - ΣΟΥΗΔΙΑ SKANDINAVISKA ENSKILDA BANKEN ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ ESSESESS SGD - ΣΙΝΓΚΑΠΟΥΡΗ   CITIBANK N.A. ΛΟΝΔΙΝΟ CITIGB2L TRY - ΤΟΥΡΚΙΑ TURKIYE GARANTI BANKASI AS ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ TGBATRIS USD - Η.Π.Α. STANDARD CHARTERED BANK THE BANK OF NEW YORK MELLON CITIBANK N.A. DEUTSCHE BANK TRUST CO AMERICAS JPMORGAN CHASE BANK NA NEA YOΡKH ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ SCBLUS33 IRVTUS3N CITIUS33 BKTRUS33 CHASUS33 ZAR - NOTΙΟΣ ΑΦΡΙΚΗ STANDARD BANK OF SOUTH AFRICA ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ SBZAZAJJ

Διεθνής Τραπεζική : Γραφείο Αντιπροσωπείας Το Γραφείο Αντιπροσωπείας είναι ένα γραφείο που δημιουργείται από τη μητρική τράπεζα προκειμένου να δώσει πληροφορίες σχετικά με το τραπεζικό σύστημα, την οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας καταγωγής και υποδοχής στους πελάτες της μητρικής τράπεζας, στη χώρα υποδοχής και στη χώρα καταγωγής του Γραφείου Αντιπροσωπείας. Το Γραφείο Αντιπροσωπείας δε μπορεί να παρέχει τραπεζικές υπηρεσίες. Στην περίπτωση της Εθνικής Κτηματικής Τράπεζας (ΕΚΤΕ), στη Γερμανία και ΗΠΑ, μεταξύ άλλων, η ΕΚΤΕ προσέφερε τη δυνατότητα στους Ελληνες μετανάστες να βάζουν τις αποταμιεύσεις τους σε λογαριασμό της ΕΚΤΕ λαμβάνοντάς τες στην Ελλάδα σε λογαριασμό τους στην ΕΚΤΕ. Αυτό όμως αντίκειται στη νομοθεσία διότι το Γ.Α. δε μπορεί να κάνει αυτού του είδους τραπεζικές εργασίες. Αποτέλεσμα ήταν να κατηγορηθεί, να καταδικαστεί και να κλείσει οριστικά τα Γραφεία Αντιπροσωπείας η ΕΚΤΕ στη Γερμανία και ΗΠΑ. Το Γραφείο Αντιπροσωπείας έχει το μικρότερο κόστος ίδρυσης και λειτουργίας. Προτιμάται δε είτε από μικρές τράπεζες είτε από τράπεζες που θέλουν να κάνουν ένα πρώτο βήμα σε μια ξένη αγορά, ώστε με χαμηλό κόστος να γνωρίσουν την τραπεζική αγορά και οικονομία στη χώρα υποδοχής πριν κάνουν μια μεγαλύτερη επένδυση.

Διεθνής Τραπεζική : Γραφείο Αντιπροσωπείας Παρατίθεται ο πίνακας 2 που δίνει την εικόνα της αυτόνομης παρουσίας στο εξωτερικό των ελληνικών τραπεζών την περίοδο 1960-1986. Είναι η περίοδος που καλύπτει το ξεκίνημα της διεθνοποίησης πριν το άνοιγμα των συνόρων από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και ειδικά των βαλκανικών που αλλάζουν και την οικονομική ιδιομορφία τηε ελληνικής οικονομικής παρουσίας στο εξωτερικό με την παρουσία πλέον πολλών ελληνικών εταιριών να επενδύουν στις βαλκανικές χώρες. Στον πίνακα 2 φαίνεται η σημασία της μορφής αυτής (Γραφείο Αντιπροσωπείας) ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1970 και 1980 όπου έχουμε μια σημαντική ανάπτυξη της ελληνικής αυτόνομης παρουσίας στο εξωτερικό. Η ανάπτυξη αυτή οφείλεται στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής τραπεζικής διεθνοποίησης.

Γραφεία Αντιπροσωπείας Πίνακας 2: Ελληνική τραπεζική παρουσία στο εξωτερικό ανά χώρα και μορφή παρουσίας, (1960-1986) Καταστήματα Γραφεία Αντιπροσωπείας Θυγατρικές 1960 1965 1970 1975 1980 1986 Δυτική Γερμανία 1 7   2 3 6 9 ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο Νότιος Αφρική Κύπρος 8 11 18 Γαλλία Καναδάς Ολλανδία Σουηδία Αίγυπτος Αυστραλία Μπαχρέιν Βέλγιο Σύνολο 4 14 19 33 17 21 5 Πηγή: Karafolas, S. 1988, “Les banques Grecques a’ l’ étranger”, Cahiers Monnaie et Financement, no 18, pp. 120-149

Διεθνής Τραπεζική : Κατάστημα Το κατάστημα σχετίζεται άμεσα με τη μητρική εταιρεία. Εξαρτάται από το δίκαιο της χώρας καταγωγής και η μητρική τράπεζα είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τις δραστηριότητές του. Οι δραστηριότητες του υποκαταστήματος καταχωρούνται απευθείας στον ισολογισμό και τα αποτελέσματα της μητρικής τράπεζας. Ετσι το υποκατάστημα δε δημοσιεύει αυτόνομο ισολογισμό και αποτελέσματα. Το κατάστημα μπορεί να κάνει όλες τις τραπεζικές εργασίες. Η μορφή αυτή παρουσίας στο εξωτερικό είναι διαδεδομένη, ιδιαίτερα αν η τράπεζα θέλει να έχει μια παρουσία χωρίς ιδιαίτερα μεγάλες επενδύσεις. Στον πίνακα 2 φαίνεται ότι το κατάστημα αποτελεί την πολυπληθέστερη μορφή παρουσίας των ελληνικών τραπεζών.

Διεθνής Τραπεζική : Θυγατρική Η θυγατρική τράπεζα είναι ένας τραπεζικός οργανισμός, σύμφωνα με το δίκαιο της χώρας υποδοχής, στην οποία η μητρική τράπεζα έχει την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου ή έχει το σύνολο του κεφαλαίου. Για την μητρική τράπεζα, η θυγατρική μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ίδρυσης μιας νέας τράπεζας ή το αποτέλεσμα της απόκτησης μετοχών μιας ήδη υπάρχουσας τράπεζας στη χώρα υποδοχής. Η θυγατρική δημοσιεύει δικό της ισολογισμό και αποτελέσματα ανεξάρτητα από τη μητρική τράπεζα. Το ενεργητικό της θα εμφανίζεται απλώς ενσωματωμένο στα αποτελέσματα του ομίλου της μητρικής τράπεζας. Η θυγατρική τράπεζα έχει την απόλυτη ευθύνη των τραπεζικών εργασιών της, περιλαμβανομένων των ζημιών, σε αντίθεση με την περίπτωση του απλού καταστήματος. Στην περίπτωση της θυγατρικής, η μητρική τράπεζα έχει την ευθύνη ως ένας μέτοχος σε μια τράπεζα, συνεπώς στο ύψος των κεφαλαίων που έχει επενδύσει. Η διαφοροποίηση αυτή είναι ιδιαίτερα σοβαρή στην περίπτωση πτωχεύσεως της θυγατρικής ή σημαντικών ζημιών που μπορούν να προκληθούν από τις τραπεζικές εργασίες της θυγατρικής ή του καταστήματος. Μπορούμε να δούμε το παράδειγμα της Barings Bank (*). Η απόφαση για την παρουσία με μορφή θυγατρικής μπορεί να οφείλεται στη νομοθεσία της χώρας υποδοχής αν δε δέχεται την παρουσία ξένης τράπεζας με μορφή καταστήματος. Αυτή είναι η μοναδική ελληνική μορφή παρουσίας για παράδειγμα στη Νότιο Αφρική. (*) Δείτε συνοπτικά πληροφορίες για παράδειγμα στο: http://athenstock.blogspot.gr/2007/04/barings-by-nick-leeson.html (ανάκτηση 20/1/2016)

Λόγοι διεθνοποίησης τραπεζών Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν παρουσιαστεί διάφοροι λόγοι για τη διεθνοποίηση των τραπεζών όπως: Διεθνές Εμπόριο Αμεσες επενδύσεις στο εξωτερικό Ανάπτυξη των διεθνών χρηματοπιστωτικών αγορών (χρηματιστηριακές, αγορές συναλλάγματος, αγορές offshore..) Περιορισμοί της ανάπτυξης της εσωτερικής αγοράς Μετακίνηση ανθρώπινου δυναμικού-μετανάστευση Ειδικοί δεσμοί με άλλη χώρα (αποικίες..) Σε αυτούς μπορούμε να προσθέσουμε το άνοιγμα νέων αγορών.

Λόγοι διεθνοποίησης των τραπεζών Οι τράπεζες ακολουθούν οι παραγωγικές επενδύσεις της ίδιας χώρας προέλευσης στη χώρα υποδοχής. Σε αυτή την περίπτωση οι τράπεζες ακολουθούν τις πολυεθνικές εταιρίες ή και εν γένει επιχειρήσεις τους στο εξωτερικό. Η ανάλυση αυτή υπήρξε βασική αιτία της τραπεζικής διεθνοποίησης προερχόμενη κυρίως από συγγραφείς μεγάλων χωρών (Hultman και McGee, 1989, Grosse και Goldberg, 1991, Yamori, 1998). Αυτή η εξήγηση συναντάται και την ελληνική περίπτωση όπου οι ελληνικές τράπεζες επεκτείνονται στις βαλκανικές χώρες ακολουθώντας τις ελληνικές επιχειρήσεις. Όπως φαίνεται στους σχετικούς πίνακες 3 και 4 η ελληνική τραπεζική παρουσία από τη δεκαετία του 1999 και ιδιαίτερα του 2000 εστιάζει κυρίως στις βαλκανικές χώρες. Στις χώρες αυτές υπήρξαν και υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις είτε αφορούν σε μεγάλες εταιρίες όπως ΟΤΕ, μεγάλα τεχνικά έργα ή σε μικρές μονάδες παραγωγής, εμπορίου υπηρεσιών (βλέπε π.χ., Γκόγκου Η.) Η ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ της χώρας προέλευσης των τραπεζών και της χώρας υποδοχής έχει θεωρηθεί ως ο κύριος λόγος για την παρουσία του στο κράτος υποδοχής από πολλούς συγγραφείς όπως ο Goldberg and Saunders (1980), Goldberg et al., ( 1989), Grosse και Goldberg, (1991), Bagghi-Sen, (1995), Bassouamina (1999). Γκόγκου, Η., 2010, Η Διείσδυση των βορειοελλαδικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια: η περίπτωση της Ρουμανίας, Διπλωματική εργασία ΜΠΣ Διοίκηση Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Λόγοι διεθνοποίησης των τραπεζών Ορισμένες μελέτες βρήκαν θετική σχέση μεταξύ της συναλλαγματικής ισοτιμίας και την επέκταση των τραπεζών στο εξωτερικό, Goldberg και Saunders (1980), Hultman και McGee, (1989). Η τοπική τραπεζική αγορά, ανάλογα με το μέγεθος και τις ευκαιρίες που προσφέρει του, μπορεί να είναι ένας σημαντικός λόγος για να προσελκύσουν ξένες τράπεζες. Σε αυτή τη θετική σχέση που συνάπτονται πολυάριθμες μελέτες όπως Hultman και McGee, (1989), Grosse και Goldberg (1991), Bagghi-Sen (1995), Yamori (1998), κ.ά. Claessens. (2001). Η δημιουργία νέων τραπεζικών συστημάτων σε χώρες που αλλάζουν οικονομικό καθεστώς όπως στην περίπτωση των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Στην περίπτωση αυτή η ανάγκη νέων κεφαλαίων, τεχνογνωσία δε μπορούν να καλυφθούν από την τοπική αγορά που στρέφεται σε ξένες επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό βλέπουμε την έντονη τραπεζική παρουσία στις χώρες αυτές και ένα παράδειγμα αποτελούν και οι ελληνικές τράπεζες με την έντονη παρουσία τους, όπως για παράδειγμα στην ΠΓΔΜ όπου είναι ο σημαντικότερος τραπεζικός εταίρος (Karafolas 2006). Goldberg, L.G., and A. Saunders, (1980), The causes of US bank expansion overseas: the case of Great Britain, Journal of Money, Credit and Banking, 12, no3, 630-643 Hultman, C.W. and L.R. McGee, (1989), Factors affecting the foreign banking presence in the US, Journal of Banking and Finance, 13, 383-396 Gross, R. and L.G. Goldberg, (1991), Foreign bank activity in the United States: an analysis by country of origin, Journal of Banking and Finance, 15, 1093-1112 Bagghi-Sen, S., (1995), FDI in US producer services: A temporal analysis of foreign direct investment in the finance, Insurance and Real Estate Sectors. Regional Studies, 1995, 29, 159-170 Yamori, N., (1998), A note on the location choice of multinational banks: the case of Japanese financial institutions, Journal of Banking and Finance, 22, 109-120 Claessens, S., A. Demirguc-Kunt and H. Huizinga, (2001), How does foreign entry affect domestic banking markets?, Journal of Banking and Finance, 25, 891-911 Karafolas, S., 2006, Activities of Greek banks in Balkan countries: a comparative balance sheet and income analysis between affiliate banks in Balkan countries, ERSA Annual Conference Enlargement, Southern Europe and Mediterranean, University of Thessaly, Volos, August 30 – September 3, 2006

Λόγοι διεθνοποίησης των τραπεζών Μετακίνηση ανθρώπινου δυναμικού-μετανάστευση. Η μετανάστευση έπαιξε και παίζει ιδιαίτερο στην μετακίνηση των τραπεζών οι οποίες βλέπουν στους μετανάστες μια σημαντική πελατεία, ιδιαίτερα στη λιανική τραπεζική. Υπήρξε το παράδειγμα της Ελλάδος και πολλών άλλων χωρών διαχρονικά όπως Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία (Karafolas 1998). Οι ιδιαίτερες σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ χωρών, όπως οι αποικιακές σχέσεις είχαν αποτέλεσμα την συνεχή παρουσία των τραπεζών των μητροπολιτικών χωρών ακόμη και μετά την ανεξαρτητοποίηση των αποικιών. Παραδείγματα αποτελούν οι Αγγλικές, Γαλλικές, Ισπανικές και Πορτογαλικές τράπεζες. Τα ιδιαίτερα φορολογικά καθεστώτα που προσφέρουν ορισμένες χώρες είναι ιδιαίτερα ελκυστικά για τις τράπεζες. Karafolas, S., 1998, "The migrant remittances in Greece and Portugal: an examination of the distribution by country of provenance and the role of the banking presence”; International Migration, vol. 36, no 3, pp. 357-381

Η διεθνοποίηση των ελληνικών τραπεζών Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις περιόδους αναφορικά με την παρουσία των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό (Karafolas 2017): Η πρώτη περίοδος ξεκινά κυρίως τη δεκαετία του 1960 όπου οι τράπεζες ακολουθούν αφενός τους οικονομικούς μετανάστες αφετέρου ευρίσκονται σε επιλεγμένες πόλεις χρηματιστηριακά και οικονομικά κέντρα, ιδιαίτερα το Λονδίνο ακολουθώντας την ελληνική ναυτιλία. Η φάση αυτή ολοκληρώνεται μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, (πίνακας 2). Η δεύτερη φάση επικεντρώνεται στις ευκαιρίες που παρουσιάζει το άνοιγμα των αγορών στην Ανατολική Ευρώπη. Ειδικότερα για τις Ελληνικές τράπεζες το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις γειτονικές χώρες, ειδικότερα τις βαλκανικές και ορισμένες παρευξείνιες, όπως Ουκρανία. Η κάλυψη του κενού στην τραπεζική αγορά των χωρών αυτών και οι ελληνικές επενδύσεις και μετανάστευση των ελληνικών εταιριών στις χώρες αυτές αποτελούν το βασικό λόγο της παρουσίας που επιπλέον είναι και η πιο έντονη στην ιστορία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, πίνακες 3 και 4 αντίστοιχα με τις θυγατρικές και τα καταστήματα των ελληνικών τραπεζών. Karafolas, S., 2017, Greek banks abroad: an historic examination, EBBEC International Conference, The Economies of Balkan and Eastern Countries in the Changed World”, April, 28-30, 2017, Piraeus, Greece

Η διεθνοποίηση των ελληνικών τραπεζών Η Τρίτη φάση ευρίσκεται στην περίοδο της οικονομικής κρίσης και ιδιαίτερα με την εφαρμογή των μνημονιακών δεσμεύσεων της Ελλάδας, μετά το 2010. Στη φάση αυτή έχουμε μια ισχυρή συρρίκνωση της ελληνικής τραπεζικής παρουσίας στο εξωτερικό ως αποτέλεσμα των πωλήσεων θυγατρικών στο εξωτερικό και κλείσιμο καταστημάτων φαίνεται στους πίνακες 5 και 6 και ειδικότερα σε σύγκριση με τους πίνακες 3 και 4 που παρουσιάζει την ελληνική παρουσία στο εξωτερικό της δεύτερης φάσης. Οι πωλήσεις θυγατρικών και καταστημάτων προέκυψε ως αποτέλεσμα κυρίως της κάλυψης των κεφαλαιακών αναγκών των ελληνικών τραπεζών και των γενικότερων προβλημάτων που επηρέασαν τα αποτελέσματα των τραπεζών. Οι ελληνικές τράπεζες έπρεπε να πουλήσουν μερικές από τις θυγατρικές τους κυρίως σε βαλκανικές και πρώην σοσιαλιστικές χώρες για να καλύψουν τις κεφαλαιακές τους ανάγκες. Η μείωση των θυγατρικών είναι επίσης αποτέλεσμα απόκτησης και συγχώνευσης ελληνικών τραπεζών (Καραφόλας 2018). Η εξαγορά της Εμπορικής Τράπεζας από την Alpha Bank και την Τράπεζα Αγροτικής από την Τράπεζα Πειραιώς οδήγησε στην απορρόφηση ή την πώληση του δικτύου της στο εξωτερικό. Καραφόλας, Σ., 2018, Τραπεζικά δίκτυα, Σημειώσεις για το μάθημα, Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Σπουδών, «τραπεζική-Ασφαλιστική και Χρηματοοικονομική», ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, https://eclass.teiwm.gr/modules/document/?course=MBF102, (Ανάκτηση 25/1/2019)

Η διεθνοποίηση των ελληνικών τραπεζών Μέχρι το τέλος του 2012 το δίκτυο της Εμπορικής Τράπεζας στις Βαλκανικές χώρες πωλήθηκε ή απορροφήθηκε. πριν από την πώληση του δικτύου στη Γερμανία, την Αρμενία και τη Γεωργία. Το 2016 και το 2017 τρεις μεγάλες τράπεζες υποχρεώθηκαν να πωλήσουν μέρος των δικτύων τους. Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η κύρια διεθνής ελληνική τράπεζα, έπρεπε να εγκαταλείψει ένα σημαντικό τμήμα του δικτύου της στο εξωτερικό. Η σημαντικότερη απώλεια ήταν η πώληση της θυγατρικής Finansbank στην Τουρκία το 2016 (Παπαδογιάννης 2016). Το 2017 η Εθνική Τράπεζα συμφώνησε να πωλήσει τις θυγατρικές της στη Βουλγαρία και την Κύπρο (Παπαδογιάννης 2017). Η Τράπεζα Πειραιώς πούλησε το 2012 και το 2015 δύο από τις θυγατρικές της στη Νέα Υόρκη και την Αίγυπτο. Το 2016 η Τράπεζα Πειραιώς πώλησε τη θυγατρική της στην Κύπρο (Ναυτεμπορική, 2016). Το 2016 η Eurobank πούλησε τη θυγατρική της στην Ουκρανία. Το 2016 η Alpha Bank πούλησε τη θυγατρική της στη Βουλγαρία στην Eurobank, (Eurobank, 2016). Οι ελληνικές τράπεζες μείωσαν προοδευτικά την παρουσία τους στο εξωτερικό μέσω του υποκαταστήματος, πίνακας 4. Από τις πιο σοβαρές πωλήσεις, λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των καταστημάτων ήταν η Eurobank στην Πολωνία και η Alpha Bank στη Βουλγαρία. Παπαδογιάννης, Ι., (2017) Εντός 2017 η αποχώρηση ΕΤΕ από Κύπρο, Καθημερινή 4 Ιανουαρίου 2017, http://www.kathimerini.gr/890327/article/oikonomia/epixeirhseis/entos-2017-h-apoxwrhsh-ete-apo-kypro Ανάκτηση 2/1/2018   Παπαδογιάννης, Ι., (2016) Ολοκληρώθηκε η πώληση του 99,81% της Finansbank στην QNB, Καθημερινή 16 Ιουνίου. http://www.kathimerini.gr/863909/article/oikonomia/epixeirhseis/oloklhrw8hke-h-pwlhsh-toy-9981-ths-finansbank-sthn-qn Ανάκτηση 2/1/2018 Naftemporiki (2016) Τράπεζα Πειραιώς: Συμφωνία για την πώληση της θυγατρικής της στην Κύπρο http://www.naftemporiki.gr/finance/story/1125855/trapeza-peiraios-sumfoniagia-tin-polisi-tis-thugatrikis-tis-stin-kupro Ανάκτηση 2/1/2018 Eurobank (2016) Ιστορία της Eurobank. https://www.eurobank.gr/online/HOME/generic.aspx?id=1294&lang=en&mid=. Ανάκτηση 4/1/2018

Πίνακας 3. Θυγατρικές τράπεζες των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό Τράπεζα Χώρα Θυγατρική - Affiliate bank Ετος παρουσίας Καταστήματα Branches Υπάλληλοι Employees National Bank of Greece 567 13.175 FYROM Stopanska Banka 2000 47 1.050 Romania Banka Romaneasca 2003 45 781 Bulgaria United Bulgarian Bank 117 2.034 Canada National Bank of Greece (Canada) 1969 10 267 Cyprus National Bank of Greece (Cyprus) 1993 19 304 South Africa The South African Bank of Athens 1954 182 USA (*) Atlantic Banc of New York 1953 Emporiki Bank 373 6.368 Albania Emporiki Bank (Albania) 1999 3 59 Emporiki Bank (Bulgaria) 1994 7 78 Emporiki Bank (Romania) 1996 122 Germany Emporiki Bank (Germany) 1972 4 Emporiki Bank (Cyprus) 12 150 Pireaus Bank 273 4.320 Tirana Bank 33 349 Piraeus Bank (Romania) 1995 30 469 Pireaus (Bulgaria) 2005 49 503 Serbia Pireaus Atlas Bank 11 220 USA Marathon National Bank of N.Y. 140 Egypt Pireaus Bank Egypt 25 695 Alpha Bank 363 6.949 Alpha Bank Romania 855 Alpha Bank, Skopje 85 Alpha Bank (Bulgaria) Alpha Bank Albania Jubanka 86 1.312 Great Britain Alpha Bank London 2 58 1998 26 565 EFG-Eurobank 332 7.016 Bulgarian Post Bank 143 1.350 Banc Post 151 3.366 Eurobank, Beograd 2002 27 409 Nacionalna Stedionica-Banka 70 901 Luxembourg Private Bank (Luxembourg) 1997 1 44 Egnatia Bank 69 1.370 Egnatia Bank (Romania) 61 Total   2343 41.060

Πίνακας 4. καταστήματα των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό Τράπεζα Χώρα Ετος παρουσίας Αριθμός καταστημάτων Αριθμός υπαλλήλων National Bank of Greece Albania 1996 6 89 Serbia 2001 25 331 Egypt 1 36 Cyprus Great Britain 2 55 Pireaus Bank Bulgaria 1993 16 203 23 Alpha Bank 1998 9 83 Bulgaria (*) 1995 15 103 2002 3 26 13 Eurobank 29 Emporiki Bank Agrotiki Bank Germany 12 Total 1.013

Πίνακας 5. Θυγατρικές τράπεζες των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό, τέλος 2015   Εθνική Τράπεζα Τράπεζα Πειριαώς Alpha Bank Eurobank Ergasias Θυγατρική Τραπεζικά καταστήματα Τραπεζικά καταστήματα Α/ Κράτη Μέλη της ΕΕ 4 319 3 208 155 300 Ηνωμένο Βασίλειο ALPHA BANK LONDON Βουλγαρία UNITED BULGARIAN 198 PIRAEUS BANK BULGARIA 75 EUROBANK BULGARIA 143 Λουξεμβούργο EUROBANK PRIVATE BANK LUXEMBOURG 1 Μάλτα NBG BANK MALTA Ρουμανία BANCA ROMANEASCA 110 PIRAEUS BANK ROMANIA 120 ALPHA BANK ROMANIA 130 BANCPOST 148 Κύπρος ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΥΠΡΟΥ 10 PIRAEUS BANK CYPRUS 15 ALPHA BANK CYPRUS 24 EUROBANK CYPRUS 8 Β/ Κράτη εκτός ΕΕ 5 845 83 134 2 128 Τουρκία FINANSBANK 642 Νότιος Αφρική THE SOUTH AFRICAN BANK OF ATHENS 7 ΠΓΔΜ STOPANSKA BANKS SKOPJE 64 ALPHA BANK SKOPJE 18 Ουκρανία JSC PIRAEUS BANK UNIVERSAL BANK 48 Σερβία VOJVODJANSKA BANKA NOVI SAD 105 PIRAEUS BANK BEOGRAD 26 ALPHA BANK SRBIJA 76 EUROBANK BEOGRAD 80 Αλβανία BANKA NBG ALBANIA 27 TIRANA BANK 39 ALPHA BANK ALBANIA 40 Σύνολο Α+Β 9 1164 6 291 289 428 Πηγή: Ενωση Ελληνικών Τραπεζών, 2016, Οι Ελληνικές τράπεζες στο εξωτερικό, http://www.hba.gr/Statistics/List?type=AbroadGreekBanksNetwork, ανάκτηση 15/1/2017

Πίνακας 5. Θυγατρικές τράπεζες των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό, τέλος 2017   Εθνική Τράπεζα Τράπεζα Πειριαώς Alpha Bank Eurobank Ergasias Θυγατρική Τραπεζικά καταστήματα Τραπεζικά καταστήματα Α/ Κράτη Μέλη της ΕΕ 3 118 2 173 153 4 330 Ηνωμένο Βασίλειο ALPHA BANK LONDON 1 Βουλγαρία PIRAEUS BANK BULGARIA 74 EUROBANK BULGARIA 174 Λουξεμβούργο EUROBANK PRIVATE BANK LUXEMBOURG Μάλτα NBG BANK MALTA Ρουμανία BANCA ROMANEASCA 108 PIRAEUS BANK ROMANIA 99 ALPHA BANK ROMANIA 130 BANCPOST 147 Κύπρος ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΥΠΡΟΥ 9 ALPHA BANK CYPRUS 22 EUROBANK CYPRUS 8 Β/ Κράτη εκτός ΕΕ 83 34 80 Νότιος Αφρική THE SOUTH AFRICAN BANK OF ATHENS 7 ΠΓΔΜ STOPANSKA BANKS SKOPJE 66 Ουκρανία JSC PIRAEUS BANK 18 Σερβία PIRAEUS BANK BEOGRAD 26 EUROBANK BEOGRAD Αλβανία BANKA NBG ALBANIA TIRANA BANK 39 ALPHA BANK ALBANIA Σύνολο Α+Β 6 217 5 256 187 410 Πηγή: Ενωση Ελληνικών Τραπεζών, 2019, Οι Ελληνικές τράπεζες στο εξωτερικό, http://www.hba.gr/Statistics/List?type=AbroadGreekBanksNetwork, ανάκτηση 15/1/2017

Πίνακας 6. Καταστήματα των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό, τέλος 2015 (*), (**)   Εθνική Τράπεζα Τράπεζα Πειριαώς Alpha Bank Eurobank Ergasias Υποκαταστήματα Τραπεζικά καταστήματα Α/ Κράτη Μέλη της ΕΕ 2 83 Ηνωμένο Βασίλειο 1 Γερμανία Κύπρος Βουλγαρία 82 Β/ Κράτη εκτός ΕΕ 17 Αίγυπτος Σύνολο Α+Β 3 19 (*) Το 2016 πωλήθηκαν τα καταστήματα της Alpha Bank στη Βουλγαρία στη θυγατρική της Eurobank Post Bank (Eurobank Bulgaria), http://www.kathimerini.gr/851542/article/oikonomia/epixeirhseis/oloklhrw8hke-to-ntil-alpha-bank---eurobank--sth-voylgaria (**) Σαν υποκαταστήματα αναφέρεται ο αριθμός των καταστημάτων που λειτουργούν με μορφή καταστήματος

Πίνακας 6. Καταστήματα των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό, τέλος 2017 (*), (**)   Εθνική Τράπεζα Τράπεζα Πειριαώς Alpha Bank Eurobank Ergasias Υποκαταστήματα Τραπεζικά καταστήματα Α/ Κράτη Μέλη της ΕΕ 2 83 Ηνωμένο Βασίλειο 1 Γερμανία Κύπρος Β/ Κράτη εκτός ΕΕ 17 Αίγυπτος Σύνολο Α+Β 3 19 Πηγή: όπως πίνακας 5 (*) Το 2016 πωλήθηκαν τα καταστήματα της Alpha Bank στη Βουλγαρία στη θυγατρική της Eurobank Post Bank (Eurobank Bulgaria), http://www.kathimerini.gr/851542/article/oikonomia/epixeirhseis/oloklhrw8hke-to-ntil-alpha-bank---eurobank--sth-voylgaria (**) Σαν υποκαταστήματα αναφέρεται ο αριθμός των καταστημάτων που λειτουργούν με μορφή καταστήματος

Διαφορετική διεθνοποίηση μεταξύ τραπεζών και χωρών Οι μορφές και η ευρύτητα της διεθνοποίησης διαφέρει μεταξύ των τραπεζών και χωρών προέλευσης αλλά και υποδοχής ξένων τραπεζών. Στον πίνακα που ακολουθεί έχουμε ένα παράδειγμα μιας τράπεζας μεγάλης χώρας με όχι ιδιαίτερα επιθετική πολιτική διεθνοποίησης που εντούτοις έχει μεγάλη παρουσία στο εξωτερικό (Credit Agricole) και μπορούμε να τη συγκρίνουμε με την ελληνική τραπεζική παρουσία μιας εκ των 4 συστημικών τραπεζών, (*). Υπάρχουν τράπεζες που θέλουν να δημιουργήσουν μια επεκτατική πολιτική στο εξωτερικό και άλλες που δεν το επιθυμούν. Αντίστοιχα υπάρχουν χώρες που εμφανίζονται ως δέκτες ξένων τραπεζών, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες συγκυρίες όπως η αναδημιουργία του τραπεζικού συστήματος στην περίπτωση των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Βλέπουμε το παράδειγμα των ελληνικών τραπεζών στις βαλκανικές χώρες. Στο πλαίσιο αυτό και οι τράπεζες αποφασίζουν σε ποιο βαθμό επιθυμούν την επέκτασή τους σε ποια χώρα. Η επιθυμία αυτή εξαρτάται από την πολιτική της αλλά σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την πελατεία που θεωρεί ότι μπορεί να εξυπηρετήσει στη χώρα υποδοχής. Η πελατεία αυτή μπορεί να είναι πελάτες ίδιας καταγωγής (επιχειρήσεις, μετανάστες), ιδιαίτεροι δεσμοί (αποικίες), ή να θεωρεί αναγκαστική την παρουσία σε ένα διεθνές χρηματοπιστωτικό κέντρο (π.χ. Λονδίνο) ή σε ένα εξωχώριο κέντρο. (*) Ένα άλλο παράδειγμα τραπεζικών επιλογών στο εξωτερικό μπορεί να δει κανείς με την ισπανική Santander με σημαντική παρουσία στις χώρες της Λατινικής Αμερικής λόγω των ιδιαίτερων δεσμών της Ισπανάις με τις χώρες αυτές. http://www.santander.com/csgs/Satellite/CFWCSancomQP01/en_GB/Corporate/About-The-Group.html (ανάκτηση 20/1/2016)

Παράρτημα: Χώρες παρουσίας της γαλλικής τράπεζας Credit Agricole AFRICA Algeria Egypt Morocco Tunisia ASIA Brunei China Hong Kong India Japan Malaysia Russia Singapore South Korea Taiwan MOYEN ORIENT Liban United Arab Emirates NORTH AMERICA Canada United States OCEANIA Australia SOUTH AMERICA Brazil Uruguay EUROPE Albania Belgium Bulgaria Czech Republic Finland France Germany Greece Ireland Italy Luxembourg Monaco Poland Portugal Romania Serbia Spain Sweden Switzerland The Netherlands Ukraine United Kingdom

Ερωτήσεις Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ των μορφών αυτόνομης τραπεζικής διεθνοποίησης και ποιες θεωρείτε πιο κρίσιμες. Ποια είναι η βασική διαφοροποίηση στην αυτόνομη ελληνική τραπεζική διεθνοποίηση. Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι της διεθνοποίησης και σε ποιους θεωρείτε ότι εντάσσεται η περίπτωση των ελληνικών τραπεζών.