Ένα γεγονός που συγκλονίζει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ Ένα γεγονός που συγκλονίζει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Εικονομάχος ή εικονοκλάστης Εικονοκαύστης Εικονομάχος ή εικονοκλάστης Εικονοκαύστης Εικονολάτρης ή εικονόφιλος Αυτός που αρνείται τη λατρεία των εικόνων Αυτός που καίει τις εικόνες Αυτός που λατρεύει τις άγιες εικόνες

ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ Εξάπλωση του Ισλάμ = ανεικονική θρησκεία Καταγωγή των εικονομάχων αυτοκρατόρων (Λέων Γ´ = Σαρακηνόφρονας) Υπερβολές στη προσκύνηση των εικόνων Η προσπάθεια των Ισαύρων να εξουσιάσουν την Εκκλησία Ο πλουτισμός των μοναστηριών και η επιρροή των μοναχών τις λαϊκές μάζες Ισλάμ = ανεικονική θρησκεία = δεν αποτύπωναν το ανθρώπινο πρόσωπο και πίστευαν ότι έρχονται σε απευθείας επαφή με το Θεό μέσω της προσευχής. Λέων = Σαρακηνός = ακολουθούσε τις αραβικές αντιλήψεις. Ο αραβικός πολιτισμός επηρέασε τους κατοίκους των ανατολικών επαρχιών της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Εκεί υπήρχαν υπολείμματα Μονοφυσιτών και Παυλικιανών. Έτσι στις περιοχές αυτές επικρατούσαν εικονοκλαστικές τάσεις. Σύμφωνα με αυτές, ο χριστιανισμός είναι καθαρά πνευματική θρησκεία, πράγμα που αποκλείει τη λατρεία υλικών στοιχείων. Οι προσπάθειες μεταρρυθμίσεων των Ισαύρων έβρισκαν εμπόδιο στην τεράστια δύναμη που είχε η Εκκλησία την εποχή εκείνη, καθώς και τον τεράστιο πλούτο των μοναστηριών. «Το τερατώδικο πλήθεμα των μοναστηριών στο Βυζάντιο έφτασε σε τέτοιο σημείο, ώστε τον 7ο αι. η μισή έκταση της αυτοκρατορίας βρισκόταν στα χέρια της Εκκλησίας». Βλ. Ηλιάδη, Εικονομαχία και Αντιμοναχική Στροφή, σελ.82-85. Τεράστιος ο αριθμός των μοναχών – ο βίος των μοναχών δεν ήταν πάντα άμεμπτος, προκαλώντας την αγανάκτηση των αληθινών χριστιανών – πολλοί γίνονταν μοναχοί επειδή δεν ήθελαν να υπηρετήσουν στο στρατό – τα μοναστήρια αποδέκτες πολλών δωρεών και κληροδοτημάτων (την εποχή εκείνη την πρώτη θέση μεταξύ των μεγάλων γαιοκτημόνων κατείχαν τα μοναστήρια) – απαλλαγή από τη φορολογία.

ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ Α´ Φάση: 726 – 787 Β´ Φάση 815 - 843 Για την πρώτη περίοδο της Εικονομαχίας βασικές πηγές = τα χρονικά του Πατριάρχη Νικηφόρου και του Θεοφάνη του Ομολογητή. Και οι δύο χρονογράφοι εξιστορούν την εικονομαχία από την πλευρά των εικονόφιλων.

Α´ Φάση: 726 - 787 ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟΙ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ Λέων Γ´ Ίσαυρος Κωνσταντίνος Ε ´ ΜΕΤΡΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ Διάταγμα που απαγορεύει την προσκύνηση των εικόνων (725) Εικονομαχική Σύνοδος της Ιέρειας (754) Ο Λέων Γ’ απέκτησε μεγάλη φήμη ως νικητής των Αράβων, αλλά οι βιαιοπραγίες του εικονοκλάστη αυτοκράτορα υπέσκαψαν τη δημοτικότητά του. Ο Κωνσταντίνος Ε’, γιος του Λέοντα = αποδείχτηκε ικανότερος στρατηγός αλλά και εμπαθέστερος εικονομάχος από τον πατέρα του. Έμεινε στην ιστορία με τα παρατσούκλια Κοπρώνυμος και Καβαλλίνος, πάντοτε σύμφωνα με τους εχθρούς του. Κοπρώνυμος επειδή όταν βαπτιζόταν ρύπανε την κολυμπήθρα και Καβαλλίνος επειδή του άρεσε η οσμή της κοπριάς. Μάλλον οι ονομασίες αυτές του δόθηκαν από τους εικονόφιλους. Λέων Γ’ = 726 = διατάζει την αφαίρεση της εικόνας του Χριστού πάνω από τη Χαλκή Πύλη του αυτοκρατορικού ανακτόρου στην Κωνσταντινούπολη  γιατί τα έκανε όλα αυτά; Μόνο η καταγωγή του ευθύνεται; Όχι δες Λόουντεν, σελ. 154-155. Ο Κωνσταντίνος Ε’ θέλησε να νομιμοποιήσει την εικονοκλαστική του πολιτική με τη βοήθεια μιας συνόδου. Για να εξασφαλίσει συμπαγές μέτωπο μέσα στη σύνοδο, ο αυτοκράτορας φρόντισε να καλύψει τις επισκοπικές έδρες με ομοϊδεάτες του. Ίδρυσε νέες επισκοπές στις οποίες διόρισε οπαδούς του. Αναπτύχθηκε ζωηρή προπαγανδιστική δραστηριότητα καθώς και συγγραφική. (Ο ίδιος πρωτοστάτησε στη συγγραφική δραστηριότητα, γράφοντας όχι λιγότερες από 13 θεολογικές πραγματείες από τις οποίες σώζονται αποσπασματικά μόνο 2). Η σύνοδος της Ιέρειας προετοιμάστηκε πολύ καλά. Η πρώτη συνεδρία ξεκίνησε στις 10 Φεβρουαρίου 754 στο ανάκτορο της Ιέρειας και τελείωσε στις 8 Αυγούστου στο Ναό των Βλαχερνών στη Κωνσταντινούπολη. Μετείχαν 348 επίσκοποι – όλοι υποστήριξαν την εικονοκλαστική διδασκαλία. Πρόεδρος ήταν ο Θεοδόσιος, επίσκοπος Εφέσου. Επειδή ούτε ο Πάπας, ούτε οι Πατριάρχες της Ανατολής είχαν στείλει αντιπροσώπους, οι ορθόδοξοι ονόμασαν ειρωνικά τη σύναξη «ακέφαλη σύνοδο». Η σύνοδος υποστήριξε την αρχή για το αδύνατο απεικόνισης του Χριστού, επικαλούμενη τη θεία φύση Του. Προσπάθησε να αποδείξει ότι οι εικονόφιλοι πέφτουν αναγκαστικά, είτε στη μονοφυσιτική είτε στη νεστοριανική αίρεση, γιατί είτε εικονίζουν μόνο την ανθρώπινη φύση του Χριστού, κι έτσι διαχωρίζουν κατά νεστοριανικό τρόπο τις δυο αδιαίρετες φύσεις του Χριστού, είτε συναπεικονίζουν και τη θεία φύση οπότε συγχέουν τις δυο ασύγχυτες φύσεις του Χριστού, όπως έκαναν οι μονοφυσίτες. Βλ. φωτοτυπία Ουσπένσκυ.

Ο λαός στην Ελλάδα και την Ιταλία εξεγείρεται Α´ Φάση: Αντιδράσεις Πατριάρχης Γερμανός Πάπας Γρηγόριος Ο λαός στην Ελλάδα και την Ιταλία εξεγείρεται

Α´ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ Αντιμοναχικός χαρακτήρας Οι μοναχοί διώκονται αμείλικτα Ιδιαίτερα την εποχή του Κωνσταντίνου Ε’ =δημεύει τις μοναστηριακές περιουσίες – σύμφωνα με το χρονικό του Θεοφάνη, «πούλησε όλα τα μοναστήρια ανδρικά και γυναικεία, και όλα τα ιερά σκεύη και τα βιβλία και τα κτήνη και όλα τα υποστατικά τους, και την τιμή τους (όσα εισέπραξε) τα πήγε στο βασιλιά. Όσα επίσης βιβλία μοναχικά και πατερικά βρήκε τα έκαψε στη φωτιά» - πολλά μοναστήρια μετατρέπονται σε στρατώνες, δημόσια λουτρά, ή σε άλλα δημόσια καταστήματα - διωγμοί και εξευτελισμός μοναχών (Βλ. μαρτυρία στον Κρεμμυδά σελ. 69)

Α´ Φάση: 726 - 787 Υποστηρικτής των εικόνων Ιωάννης ο Δαμασκηνός Α´ Φάση: 726 - 787 Υποστηρικτής των εικόνων Ιωάννης ο Δαμασκηνός «Προς τους διαβάλλοντας τας αγίας εικόνας» Τι είναι εικόνα σύμφωνα με τον Ιωάννη Δαμασκηνό Βλ. Λόουντεν σελ. 152-153. Ο Δαμασκηνός ήταν μοναχός που έζησε έξω από τα σύνορα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και πέθανε περίπου το 750 για τη ζωή του δες και στο σχολικό σου βιβλίο.

ΛΗΞΗ ΤΗΣ Α´ ΦΑΣΗΣ Ειρήνη η Αθηναία – Πατριάρχης Ταράσιος Ζ´ Οικουμενική Σύνοδος (787)         καταδικάζεται η εικονομαχία ως αίρεση  Αποφασίζεται η αναστύλωση των εικόνων Λίγες πληροφορίες για την Ειρήνη την Αθηναία δες φωτοτυπία από εφημερίδα Καθημερινή.

Β´ ΦΑΣΗ (815 843): ΑΝΑΖΩΠΥΡΩΣΗ Σπουδαιότεροι Εικονομάχοι Αυτοκράτορες Λέων Ε´ ο Αρμένιος Θεόφιλος Μέτρα εναντίον των εικόνων Με νέα σύνοδο φέρνει πάλι σε ισχύ τις αποφάσεις της Ιέρειας Διωγμοί και οξύτητες Στην περίοδο αυτή εμφανίστηκαν καθαρότερα τα βαθύτερα κίνητρα της εκκλησιαστικής πολιτικής, δηλαδή η προσπάθεια της αυτοκρατορικής εξουσίας να υποτάξει στην πολιτική της βούληση την εκκλησιαστική ζωή και την συνακόλουθη αντίδραση της Εκκλησίας. Τη μετριοπαθή στάση των περισσοτέρων αυτοκρατόρων επέβαλαν οι εσωτερικές συνθήκες (επαναστάσεις και δυναστικοί ανταγωνισμοί) και οι εξωτερικοί κίνδυνοι όπως οι Άραβες, που ανενόχλητοι κυρίευσαν σημαντικές περιοχές ( Αίγυπτος, Κρήτη, Σικελία) και οι Βούλγαροι που γίνονται αρκετά ενοχλητικοί.

ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ Μόνο η εικόνα του Σταυρού θεωρήθηκε σύμβολο αποδεκτό από τους εικονομάχους. Κυριαρχούσε η ζωγραφική πουλιών, δέντρων, πτηνών ή σκηνές από τον Ιππόδρομο. Απαγορεύεται όμως η χρήση του συμβόλου του Σταυρού στα δάπεδα των εκκλησιών, όπου μπορεί να πατηθεί και να βεβηλωθεί. Ένας χρονογράφος της εποχής έγραφε σχετικά με τις εικόνες που κυριαρχούσαν στους χριστιανικούς ναούς: «Η εκκλησία των Βλαχερνών έχασε την παλιά της μεγαλοπρέπεια και μετατράπηκε σε ένα οπωροπωλείο και πτηνοτροφείο».

Υποστηρικτής των εικόνων Β´ ΦΑΣΗ: ΑΝΑΖΩΠΥΡΩΣΗ Υποστηρικτής των εικόνων Θεόδωρος Στουδίτης Λίγα λόγια για τον Σπυδίτη δες το cd-rom που σου έδωσα

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ Θεοδώρα σύζυγος του Θεόφιλου και κρυφή εικονολάτρισσα Το 843 επαναφέρει με σύνοδο τις αποφάσεις της Ζ´ οικουμενικής Συνόδου Οριστική αναστύλωση των εικόνων

Η οριστική αναστύλωση των εικόνων Η Εκκλησία μας γιορτάζει το γεγονός της αναστύλωσης των εικόνων:  Την Κυριακή της Ορθοδοξίας        Την πρώτη Κυριακή της Μ. Σαρακοστής Μπορείτε ν’ ακούσετε έναν ύμνο από το cd-rom και να διαβάσετε τι γίνεται την Κυριακή της Ορθοδοξίας στην Εκκλησία.

Η θεολογία των εικόνων Η λατρεία ανήκει μόνο στο Θεό Στην εικόνα αρμόζει τιμητική προσκύνηση Η τιμητική προσκύνηση αναφέρεται στο πρωτότυπο, δηλαδή στο εικονιζόμενο πρόσωπο. Παιδαγωγική αξία των εικόνων: ότι είναι τα βιβλία για τους γραμματισμένους, είναι οι εικόνες για τους αγράμματους. Η προσκύνηση των εικόνων φανερώνει την ορθόδοξη πίστη, ότι με την ενανθρώπιση του Χριστού θεώθηκε η ανθρώπινη φύση και εξαγιάστηκε η ύλη. Για να καταλάβεις καλύτερα το τελευταίο διάβασε φωτυτυπία Ουσπένσκυ το υπογραμμισμένο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΝΑΟ Ο ρόλος της ορθόδοξης εικόνας δεν είναι διακοσμητικός. Σκοπός = η έκφραση της πίστης των χριστιανών και η αισθητοποίηση των θεμελιωδών αληθειών της πίστης μας. Σκοπός = ν’ ανεβάσει τον άνθρωπο από τον υλικό τον πνευματικό κόσμο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΝΑΟ Η εικόνα έχει ρόλο λειτουργικό. Η εικόνα έχει διδακτικό χαρακτήρα. Η εικόνα υπομνηματίζει {= σχολιάζει} ότι διδάσκουν οι εκκλησιαστικοί ύμνοι και ότι κηρύσσεται από τον άμβωνα. Λειτουργικός ρόλος = με την κατανυκτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί βοηθά τον πιστό να συμμετάσχει ενεργότερα στα τελούμενα μέσα στο Ναό.