Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ ΚΑΙ Ο ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΤΑΞΗΣ Samuel P. Huntington

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: THE CLASH OF CIVILIZATIONS AND THE REMAKING OF THE WORLD ORDER COPYRIGHT 1996 COPYRIGHT ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Terzo Books ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ 1998

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Ο Σάμιουελ Χάντιγκτον είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαντ, όπου διευθύνει το John M.Olin Institute for Strategic Studies. Επί κυβερνήσεως Κάρτερ υπήρξε διευθυντής στρατηγικής ασφάλειας στο National Security Counsil, ενώ παράλληλα υπήρξε εκδότης και συνδιευθυντής του Foreign Policy και πρόεδρος του American Political Science Association.Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και άρθρων που έχουν κατά καιρούς προκαλέσει το διεθνές ενδιαφέρον.

Η ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ H παγκόσμια πολιτική με κίνητρο τον εκσυγχρονισμό διαμορφώνεται εκ νέου κατά μήκος των πολιτιστικών συνόρων. Λαοί και χώρες με παρόμοιους πολιτισμούς πλησιάζουν μεταξύ τους ενώ όσοι ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς απομακρύνονται. Οι συμμαχίες που ορίζονταν με βάση την ιδεολογία και τις υπερδυνάμεις παραχωρούν τη θέση τους σε συμμαχίες που ορίζονται με βάση τον πολιτισμό και την κουλτούρα.

Η ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ ΤΟΥ Τα πολιτικά σύνορα επαναπροσδιορίζονται έτσι ώστε να συναντήσουν τα πολιτισμικά:εθνολογικά, θρησκευτικά και πολιτιστικά. Οι πολιτισμικές κοινότητες αντικαθιστούν τους ψυχροπολεμικούς συνασπισμούς και οι συνοριακές γραμμές μεταξύ των πολιτισμών γίνονται το επίκεντρο των διαφωνιών στη διεθνή πολιτική.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Το καλοκαίρι του 1993 πρωτοδημοσιεύτηκε ένα άρθρο του Σάμιουελ Χάντιγκτον με τίτλο Η Σύγκρουση των Πολιτισμών ; στο διεθνούς κύρους αμερικανικό έντυπο Foreign Affairs. Στο δυτικό κόσμο επικρατούσε τότε η αισιοδοξία της μεταψυχροπολεμικής εποχής.Το Τείχος του Βερολίνου και ο κομμουνισμός ήταν παρελθόν, οι πρόεδροι της Αμερικής και της Ρωσίας έδιναν τα χέρια και αντάλλασαν χαμόγελα, η ιστορία χαμογελούσε μαζί τους.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ποια απειλή μπορούσε να σκιάσει την ανεμελιά ενός κόσμου σε εξέλιξη στο τέλος ενός δύσκολου αιώνα με αίσιο τέλος; Ο Χάντιγκτον, όμως, με το άρθρο του προειδοποιούσε ότι το χαμόγελο της ιστορίας ίσως να ήταν παραπλανητικό και εξέφραζε φόβους για μια ενδεχόμενη πολιτιστική ρήξη με απρόβλεπτες συνέπειες. Τόνιζε ότι στη μεταψυχροπολεμική εποχή οι διαφορές μεταξύ των λαών δεν είναι πλέον ιδεολογικές ή οικονομικές, αλλά πολιτισμικές.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Οι Ασιάτες πίνουν Κόκα Κόλα και οι Αμερικανοευρωπαίοι αγαπούν το σούσι, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Το χάσμα που απλώνεται ανάμεσά τους παραμένει αγεφύρωτο. Αμερική και Κίνα, Ευρώπη και Ισλάμ, Ανατολή και Δύση είναι ετερόκλητες πολιτισμικές δυνάμεις που παραμένουν αντιμέτωπες στις μέρες του Ίντερνετ, παρότι κάποιοι αισιόδοξοι μελλοντολόγοι ισχυρίζονται ότι η εξομοίωση των πολιτισμών θα είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της τεχνολογικής εποχής.

Ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΑΝΤΙΝΓΚΤΟΝ ΜΗΠΩΣ Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ ΓΙΝΕΙ ΑΙΤΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΕΠΟΜΕΝΟΥ ΑΙΩΝΑ;

ΑΠΗΧΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Ο προβληματισμός του Χάντιγκτον προκάλεσε αίσθηση. Το άρθρο του είχε τέτοια απήχηση ώστε με τον καιρό αποτέλεσε το ερέθισμα γι’αυτό το βιβλίο που έγινε το μεγάλο ακαδημαϊκό μπεστ σέλερ του 1997 στην Αμερική, τη Γερμανία και την Ιαπωνία. Η Σύγκρουση των Πολιτισμών και ο Ανασχηματισμός της Παγκόσμιας Τάξης είναι μια διορατική και συναρπαστική ανάλυση των δυνάμεων που καθοδηγούν την πλανητική πολιτική του 21ου αιώνα.Ίσως λοιπόν είναι το πιο επίμαχο βιβλίο της τελευταίας δεκαετίας.

ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΙ Η έννοια των πολιτισμών Το ζήτημα ενός παγκόσμιου πολιτισμού Η σχέση εξουσίας και κουλτούρας Η μεταβαλλόμενη ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των πολιτισμών Η πολιτιστική ιθαγένεια των μη δυτικών κοινωνιών Η πολιτική δομή των πολιτισμών

ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ Οι συγκρούσεις που προκαλούνται από την παγκοσμιοποίηση της Δύσης Η μουσουλμανική μαχητικότητα και η διεκδικητικότηα Οι αντιδράσεις και οι προσπάθειες εξισορρόπησης της ανόδου της Κίνας Οι αιτίες και η δυναμική των πολέμων Το μέλλον της Δύσης και των παγκόσμιων πολιτισμών

ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ Η κρίσιμη επίδραση της πληθυσμιακής ανάπτυξης στην αποσταθεροποίηση και στην ισορροπία των δυνάμεων Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΙΡΗΝΗ, ΑΛΛΑ ΜΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΑΞΗ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΓΓΥΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΕΝΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Επιδιώκει μια ερμηνεία για την εξέλιξη της παγκόσμιας πολιτικής μετά τον Ψυχρό Πόλεμο Φιλοδοξεί να προσφέρει ένα σύστημα οργάνωσης, ένα υπόδειγμα για την ερμηνεία της παγκόσμιας πολιτικής που θα ωφελήσει τις πολιτικές αναλύσεις Αποτελεί ένα ουσιαστικό όχημα με το οποίο μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις διεθνείς εξελίξεις καλύτερα, τουλάχιστον για ορισμένο χρόνο από σήμερα

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Η κουλτούρα και οι πολιτιστικές ταυτότητες που με την ευρύτερη έννοια αποτελούν και πολιτισμικές ταυτότητες, διαμορφώνουν τα πρότυπα της συνοχής, της διάσπασης και της σύγκρουσης στο μεταψυχροπολεμικό κόσμο.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ Α΄ΜΕΡΟΣ Πρώτη φορά στην ιστορία η παγκόσμια πολιτική είναι ταυτόχρονα πολυπολική και πολυπολιτισμική. Ο εκσυγχρονισμός διαφέρει από τη δυτικοποίηση και δεν συνεπάγεται έναν παγκόσμιο πολιτισμό ούτε επιφέρει τη δυτικοποίηση των μη δυτικών κοινωνιών.

Β΄ΜΕΡΟΣ Η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των πολιτισμών μεταβάλλεται. Η επιρροή της Δύσης εξασθενίζει. Οι ασιατικοί πολιτισμοί επεκτείνουν την οικονομική, στρατιωτική και πολιτική τους δύναμη. Το Ισλάμ εκρήγνυται δημογραφικά με αποσταθεροποιητικές συνέπειες για τις ίδιες τις μουσουλμανικές χώρες καθώς και για όσες γειτονεύουν μαζί τους. Γενικά, οι μη δυτικοί πολιτισμοί επιβεβαιώνουν εκ νέου την αξία της δικής τους κουλτούρας.

Γ΄ΜΕΡΟΣ Ανατέλλει μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων που βασίζεται στους πολιτισμούς. Οι κοινωνίες που έχουν πολιτιστική συγγένεια συνεργάζονται μεταξύ τους. Οι προσπάθειες να μετακινηθούν κοινωνίες από τον έναν πολιτισμό στον άλλο δεν σημειώνουν επιτυχία. Οι χώρες συσπειρώνονται γύρω από τις χώρες-ηγέτες ή τις χώρες πυρήνες του πολιτισμού τους.

Δ΄ΜΕΡΟΣ Οι οικουμενικές βλέψεις της Δύσης τη φέρνουν αντιμέτωπη με άλλους πολιτισμούς, κυρίως με το Ισλάμ και την Κίνα. Σε τοπικό επίπεδο, οι πόλεμοι κατά μήκος των συνοριακών γραμμών μεταξύ των πολιτισμών, κυρίως μεταξύ μουσουλμάνων και μη, προκαλούν συμμαχίες συγγένειας, τον κίνδυνο κλιμάκωσης και κατ’ επέκταση εμποδίζουν τις προσπάθειες των κρατών πυρήνων να σταματήσουν αυτούς τους πολέμους.

Ε΄ΜΕΡΟΣ Η επιβίωση της Δύσης εξαρτάται αφενός από το κατά πόσο οι Αμερικανοί επιβεβαιώνουν εκ νέου τη δυτική τους ταυτότητα, αφετέρου από τους ίδιους τους δυτικούς και από το αν θα δεχτούν ότι ο πολιτισμός τους είναι μοναδικός αλλά όχι παγκόσμιος, καθώς και από το αν θα ενωθούν για να ανανεώσουν και να διατηρήσουν τον πολιτισμό τους απέναντι στις μη δυτικές κοινωνίες.Η αποφυγή ενός παγκόσμιου πολέμου των πολιτισμών εξαρτάται από το αν οι ηγέτες του κόσμου θα αποδεχτούν τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της παγκόσμιας πολιτικής και θα συνεργαστούν για να τον διατηρήσουν.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α΄ Ένας Κόσμος Πολιτισμών 1.Η νέα εποχή στην παγκόσμια πολιτική Εισαγωγή:Σημαίες και πολιτιστική ταυτότητα Ένας πολυπολικός, πολυπολιτισμικός κόσμος Άλλοι κόσμοι; Συγκρίνοντας τους κόσμους:Ρεαλιστική απόδοση, απλοποίηση και προβλέψεις.

ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ 2. Οι πολιτισμοί στην ιστορία και στη σύγχρονη εποχή Η φύση των πολιτισμών Οι σχέσεις μεταξύ των πολιτισμών 3.Ένας παγκόσμιος πολιτισμός; Εκσυγχρονισμός και δυτικοποίηση -Παγκόσμιος πολιτισμός:Οι διάφορες σημασίες -Παγκόσμιος πολιτισμός:Οι πηγές -Η Δύση και ο εκσυγχρονισμός -Οι αντιδράσεις απέναντι στη Δύση και τον εκσυγχρονισμό

Β΄ Η Μεταβαλλόμενη Ισορροπία των Πολιτισμών 4. Η εξασθένιση της Δύσης:Δύναμη, κουλτούρα και ιθαγενής πολιτισμός Η δυτική δύναμη:Κυριαρχία και παρακμή Η ιθαγενής κουλτούρα:Η αναβίωση των μη δυτικών πολιτισμών Η εκδίκηση του Θεού 5.Οικονομία, δημογραφία και οι πολιτισμοί που προκαλούν -Η ασιατική επιβεβαίωση -Η ισλαμική αναβίωση -Μεταβαλλόμενες προκλήσεις

Γ΄ Η Ανατέλλουσα Τάξη των Πολιτισμών 6.Η πολιτιστική αναδιαμόρφωση της παγκόσμιας πολιτικής Αναζητώντας διστακτικά τις ομαδοποιήσεις:Η πολιτική της ταυτότητας Πολιτιστική και οικονομική συνεργασία Η δομή των πολιτισμών Διχασμένες χώρες:Η αποτυχία της πολιτιστικής μεταβολής

7.Κράτη, πυρήνες, ομόκεντροι κύκλοι και πολιτισμική τάξη Πολιτισμοί και τάξη Οριοθετώντας τη Δύση Η Ρωσία και οι γειτονικές της χώρες Η μεγάλη Κίνα και η σφαίρα της κοινής ευημερίας Ισλάμ:Συνείδηση χωρίς συνοχή

Δ΄Οι Συγκρούσεις των Πολιτισμών 8.Η Δύση και ο υπόλοιπος κόσμος:διαπολιτισμικά ζητήματα Η δυτική παγκοσμιότητα Η διάδοση των όπλων Ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατία Μετανάστευση 9.Η παγκόσμια πολιτική των πολιτισμών -Κράτη πυρήνες και συγκρούσεις στα πολιτισμικά σύνορα -Το Ισλάμ και η Δύση -Ασία, Κίνα και Αμερική -Πολιτισμοί και κράτη πυρήνες:Αναδυόμενες συμμαχίες

10.Από τους μεταβατικούς πολέμους στους πολέμους των πολιτισμικών συνόρων Μεταβατικοί πόλεμοι:Από το Αφγανιστάν στον Περσικό Κόλπο Χαρακτηριστικά των πολέμων κατά μήκος των πολιτισμικών συνόρων Τα συμπτώματα:Τα αιματηρά σύνορα του Ισλάμ Οι αιτίες:Ιστορία, δημογραφία και πολιτική

11.Η δυναμική των πολέμων κατά μήκος των πολιτισμικών συνόρων Ταυτότητα:Η άνοδος της πολιτικής συνείδησης Η συγκέντρωση των πολιτισμών:Οι συγγενικές χώρες και η διασπορά Η αποτροπή των πολέμων στα πολιτισμικά σύνορα

Ε΄ Το Μέλλον των Πολιτισμών 12.Η Δύση, οι πολιτισμοί και ο πολιτισμός Ανανέωση της Δύσης; Η Δύση στον κόσμο Πολιτισμικός πόλεμος και τάξη Τα κοινά στοιχεία του πολιτισμού

ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΔΙΑΛΟΓΟ