Στρατηγικές μάθησης: Η σημασία της παρατήρησης της σκέψης του παιδιού

cognitive. Montréal, les éditions Logiques. Tardif, J. (1997). Pour un enseignement stratégique: L’apport de la psychologie cognitive. Montréal, les éditions Logiques.

Στρατηγική μάθησης: Συνδυασμός διαδικασιών (γνωστικών κυρίως) που επιλέγει αυτός που μαθαίνει προκειμένου να επιλύσει ένα πρόβλημα, να ανταποκριθεί σε έναν στόχο. =>Κατά συνέπεια : η ενεργοποίηση στρατηγικών προϋποθέτει: Α) Την ύπαρξη ενός προβλήματος προς επίλυση (και το αντίστοιχο κίνητρο/νοηματοδότηση ώστε να εμπλακούμε σε αυτό) Β) Την κατανόηση του τι θέλει να κάνει κάποιος (επιδιωκόμενος στόχος)

Μπορείτε να σκεφτείτε μια εκπαιδευτική συνθήκη όπου χρειάζεται να αναπτυχθούν στρατηγικές μάθησης; Και Μια όπου δεν παρέχεται στα παιδιά αυτή η ευκαιρία; Ποια τα χαρακτηριστικά τους;

Ερωτήματα σε σχέση με τις στρατηγικές Οι στρατηγικές είναι αποτέλεσμα ατομικής οικοδόμησης? Οι στρατηγικές διδάσκονται? Πώς? Οι στρατηγικές είναι πολιτισμικά προσδιορισμένες?

Δείτε τις επόμενες λέξεις και προσπαθήστε να τις συγκρατήσετε στη μνήμη σας: Καναπές, μπανάνα, σκύλος, καρέκλα, μήλο, ποντίκι, τραπέζι, αγελάδα, πορτοκάλι» Ποιες στρατηγικές χρησιμοποιήσατε? Μνημονικές στρατηγικές…. Πώς διαφοροποιούνται;

Κάθε στιγμή τα παιδιά διαθέτουν ποικιλία τρόπων σκέψης … αυτοί οι τρόποι σκέψης ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο…. Οι πιο προωθημένοι τρόποι σκέψης βαθμιαία γίνονται όλο και επικρατέστεροι… Επιπλέον εισάγονται νέες στρατηγικές και οι παλιότερες παύουν να χρησιμοποιούνται … Τα παιδιά μετακινούνται ξαφνικά από τη μια προσέγγιση στην άλλη… (Siegler, 2006, σ.166)

Ακόμα και τα πεντάχρονα παιδιά χρησιμοποιούν μια ποικιλία στρατηγικών για να λύσουν βασικά προβλήματα πρόσθεσης, όπως το 3+5. Μπορείτε να σκεφτείτε κάποιες?

1. Μετράνε από το 1-3 και από το 1-5 σηκώνοντας κάθε φορά από ένα δάκτυλο και μετά μετράνε τα σηκωμένα δάκτυλα. 2.Κάνουν το ίδιο αλλά δε μετράνε στο τέλος γιατί αναγνωρίζουν τον αριθμό από τα σηκωμένα δάχτυλα 3. Βρίσκουν μια απάντηση από μνήμης 4. Χρησιμοποιούν τη στρατηγική της συνέχισης του μετρήματος. Επιλέγουν τον μεγαλύτερο από τους δύο προσθετέους και ανεβαίνουν από εκεί το μέτρημα «6, 7, 8»

Τα παιδιά προσαρμόζουν τις στρατηγικές τους στις συνθήκες των προβλημάτων που έχουν να επιλύσουν (προσαρμοστικές στρατηγικές) Χρησιμοποιούν την 4η στρατηγική πιο συχνά σε προβλήματα του τύπου 9 + 2 από ότι του τύπου 9+6 Για τι μας είναι χρήσιμη αυτή η διαπίστωση σε σχέση με τη διδακτική πράξη;

Παράδειγμα 1: Ε: Πόσο κάνει 6 + 3? Λ: (Μακρόχρονη παύση) Εννιά. Ε: Ωραία! Πώς το ξέρεις αυτό; Λ: Νομίζω πως είπα… εεε…είπα… ουπς… νομίζω πως είπα το 7 είναι 1, το 8 είναι 2 , το 9 είναι 3. Ε: Πώς το ήξερες να το κάνεις αυτό? Γιατί δε μέτρησες 1,2,3,4,5,6,7,8,9 Λ: Γιατί τότε πρέπει να μετρήσεις όλους αυτούς τους αριθμούς…

Ε: Εντάξει, πώς ήξερες όμως ότι δεν έπρεπε να μετρήσεις όλους αυτούς τους αριθμούς? Λ: Γιατί δεν… Να, δεν πρέπει να μετρήσω αν δε θέλω να τους μετρήσω … (Siegler, 2006, σ.172)

Τι μας δείχνει αυτό το παράδειγμα? Με βάση τα παραπάνω γιατί νομίζετε ότι έχει νόημα η από κοινού επίλυση προβλημάτων? Τι μπορούμε να διαπιστώσουμε από την παρατήρηση της σκέψης των παιδιών; Διαβάστε και το άρθρo “H προσέγγιση του Μωσαϊκού» από την η-τάξη

Παράδειγμα 2: Δείτε το παρακάτω παράδειγμα προβλήματος προς επίλυση και σκεφτείτε πώς θα μπορούσε να το επιλύσει ένα παιδί πρώτης σχολικής ηλικίας. Τι πρέπει να κατανοήσει? Τι πρέπει να μπορεί να κάνει?

Απάντηση: Τρίγωνο + Φεγγάρι Γιατί? Πώς θα μπορούσατε να το βοηθήσετε?

Παράδειγμα 3 Σχολιάστε το παραπάνω παράδειγμα σε σχέση με την έννοια “στρατηγικές μάθησης” ανεξάρτητα από την παιδαγωγική προσέγγιση Στο τέλος ενός θεάματος οι ηθοποιοί μοίρασαν σε κάθε παιδί ένα φυλλάδιο με τα αντικείμενα-σύμβολα του θεάματος. Ο εκπαιδευτικός ετοίμασε ένα φύλλο εργασίας με σχέδια που απεικονίζουν αυτά τα αντικείμενα καθώς και ετικέτες με τις λέξεις... Πρόσθεσε μια -δυο άσχετες λέξεις ανάμεσα στις ετικέτες. Στην τάξη μέσα είχε αναρτήσει μια αφίσα με τις εικόνες και από κάτω τις αντίστοιχες λέξεις… Τοποθέτησε τα παιδιά στα τραπεζάκια τους, δίπλα στην αφίσα. Μπροστά τους έχουν το φύλλο εργασίας και τις ετικέτες.

Εκφώνηση. Συλλογική προφορική εργασία. Κοιτάξτε το υλικό που βρίσκεται μπροστά σας. Τι κατά τη γνώμη σας θα σας ζητηθεί να κάνετε; Ο εκπαιδευτικός παροτρύνει τα παιδιά να εκφραστούν, να προτείνουν μια δική τους διατύπωση. Όταν ένα παιδί δίνει μια σωστή και αρκετά σαφή διατύπωση, ο εκπαιδευτικός ζητά από τα υπόλοιπα παιδιά να ακούσουν προσεκτικά. Λέει: «Ακούστε τον Χ, θα μας πει ποια δουλειά πρέπει να κάνετε».

Αν χρειάζεται τους δίνουμε την εκφώνηση/ζητούμενο. «Έχεις στο φύλλο εργασίας σου αντικείμενα του θεάματος που είναι σχεδιασμένα και τα ονόματα αυτών των αντικειμένων που είναι γραμμένα πάνω στις ετικέτες. Πρέπει για κάθε αντικείμενο να ενώσεις το σχέδιο και την ετικέτα με το όνομα».

Όταν όλα τα παιδιά έχουν τελειώσει τη δραστηριότητα τους ζητάμε να συγκρίνουν τα αποτελέσματά τους. Για την επαλήθευση μπορούν: -Να ανατρέξουν στην αφίσα της τάξης τους - να ξαναπάρουν το φυλλάδιο -να ζητήσουν από τον ενήλικα να τους διαβάσει τις λέξεις

Εκπ. Θα παρατηρήσετε το υλικό που σας έχω δώσει και θα μου πείτε Εκπ. Θα παρατηρήσετε το υλικό που σας έχω δώσει και θα μου πείτε....κ ατά τη γνώμη σας ποια είναι η δουλειά που πρέπει να κάνετε;   Β. Πρέπει να τα βάλουμε εδώ στις θέσεις Εκπ. Τι βάζουμε στις θέσεις; Β. Από αυτά... Εκπ. Mohamed θέλεις να μας πεις; Β. Εγώ ξέρω, αυτά τα βάζουμε εδώ Εκπ. Θα μπορούσες να το πεις καλύτερα Λ. Α υτά τα βάζουμε στις θέσεις, στη σειρά... Εκπ. Τι είναι «αυτά»; Β. Λέξεις...

Λ. Βάζουμε τις λέξεις στις θέσεις τους και μετά κοιτάμε. Β. Όχι, μετά τελειώσαμε Λ. Κοιτάμε αν είναι καλά βαλμένο Εκπ. Ωραία, κοιτάμε αν είναι καλά βαλμένο. Μπορείς να μας πεις ποια είναι η δουλειά που έχουμε να κάνουμε; Α. Κοιτάμε, παίρνουμε και βάζουμε. Γ. Βάζουμε τις ετικέτες με τη σειρά στις ζωγραφιές. Εκπ. Όλοι μαζί θα ξανακούσουμε τον Γ. Θα ξαναπεί ποια είναι η δουλειά που έχουμε να κάνουμε. Μπορείς να μας ξαναπείς όλη τη δουλειά που έχουμε; Γ. Βάζουμε τις ετικέτες με τη σειρά των εικόνων.

Εκπ. Δηλαδή; Λ. Ένα φόρεμα ........................ Γ. Όταν τελειώσουμε βάζουμε κόλλα. Α. Το πιάνο Εκπ. Τι θα κάνεις με το πιάνο; Α. Θα ψάξω την ετικέτα Β. Θα ψάξει και την κόλλα. Μ. Την ετικέτα για να τη βάλουμε στη σειρά Εκπ. Πρέπει να βρεις την ετικέτα στην οποία είναι γραμμένο.... Α. +Μ+Γ …Που είναι γραμμένο πιάνο Εκπ. Και μετά τι ψάχνεις; Β. Μετά το πουλί. Το δικό του φύλλο είναι ανάποδα. Εκπ. Το δικό του φύλλο είναι ανάποδα; Β. Κοίτα, δεν είναι το ίδιο.

Εκπ. Όχι. Κανένας δεν έχει το ίδιο ακριβώς φύλλο με τον. άλλο Εκπ Όχι! Κανένας δεν έχει το ίδιο ακριβώς φύλλο με τον άλλο. Έχετε όλοι αντικείμενα από την παράσταση, αλλά δεν είναι με την ίδια σειρά. Λ. Κοίτα! Αυτό είναι αυτό! Εκπ. Για μια τελευταία φορά ακούμε τη δουλειά που έχουμε να κάνουμε και μετά ξεκινάμε. Α. Βάζουμε την ετικέτα του πιάνου πάνω στο πιάνο. Β. Γράφουμε λέξεις. Εκπ. Ποιος , ποιες λέξεις; Β. Από αυτά. Εκπ. Εδώ ψάχνεις, ποιες λέξεις; Β. Την καρέκλα..... Εκπ. Λοιπόν σας αφήνω να δουλέψετε

Α. Εγώ την ρόμπα τη βάζω κατευθείαν. Β. Κοίτα, έβαλα μια λέξη. Λ. Εδώ λέει «πιάνο» Γ. Α! Κατάλαβα. Η. Εγώ δεν κατάλαβα Εκπ. Λείπουν λέξεις; Β Δεν έχω τα ίδια με τον Γ. Λ. Μου λείπουν μόνο 2. Εκπ. Σου λείπουν 2 ετικέτες; Γ. Είναι εντάξει; Είναι στη σειρά; Εκπ. Δεν ξέρω για ποια σειρά μου μιλάτε.... Γ. Των ετικετών για να λέμε....

Εκπ. Για να λέμε τι; Τι λένε οι ετικέτες; Για παράδειγμα, Εκπ. Για να λέμε τι; Τι λένε οι ετικέτες; Για παράδειγμα, αυτή τι λέει; Δε σου λέω να της αλλάξεις θέση, απλά να μου πεις τι λέει Μ. Έκανες λάθος. Γ. Ήταν το πουλί Εκπ. Εδώ λέει το πουλί, λοιπόν το βάζεις μαζί με τη ρόμπα. Β. Σαχλαμάρες....Εδώ γράφει το πουλί Εκπ. Λ οιπόν συγκρίνετε, κοιτάξτε αυτά που έχετε κάνει Γ. Η ρόμπα. Μ. Η ρόμπα. Εκπ. Στον Γ: Μπορείς να μας εξηγήσεις πώς τα βρίσκεις; Γ. Κοιτάω καλά, αλλά δεν τα καταφέρνω Εκπ. Τι κοιτάς; Γ. Κοιτάω καλά τα σχέδια, τις ετικέτες αλλά δεν τα βρίσκω Εκπ. Εντάξει

Γ. Βρήκα μόνο αυτή Εκπ στον Α. Μπορείς να μας πεις τι κάνεις για να τα βρεις; Α. Κοιτάω το μοντέλο. Εκπ. Ποιο μοντέλο; Α. Αυτό στον τοίχο. Μ. Εγώ δεν το κοίταγα! Εκπ. Δεν το κοίταγες, αλλά μπορείς τώρα Μ. (Αλλάζει μερικές ετικέτες) Εκπ. Ο Α. πρότεινε να κοιτάμε το μοντέλο…