Ελένη Αγάθωνος, PhD Εμπειρογνώμων Παιδικής Προστασίας ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Ελένη Αγάθωνος, PhD Εμπειρογνώμων Παιδικής Προστασίας

ο

Γιατί η Σύμβαση; Για την προαγωγή της κοινωνικής ορατότητας της παιδικής ηλικίας Για την αναθεώρηση της θέσης του παιδιού στην κοινωνία Για την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που αφορούν στα παιδιά

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Ο όρος «παιδική ηλικία» αναφέρεται εννοιολογικά σε μια ανεξάρτητη κοινωνική κατηγορία, ενώ ο όρος «παιδί» δεν περιορίζεται πλέον σε ερμηνείες ηλικιακών ορίων ή σχέσεων εξουσίας, αλλά αναφέρεται στον κοινωνικό ρόλο των ατόμων-πολιτών ηλικίας 0-18 ετών

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Συγκεκριμένα βιολογικά χαρακτηριστικά προσδιορίζουν την κύρια περιγραφή και τη θεώρηση της παιδικής ηλικίας Πρόκειται για μία ξεχωριστή κοινωνική κατηγορία και ένα ουσιώδες δομικό στοιχείο όλων των κοινωνιών

Ανασυγκροτείται και μεταβάλλεται ανάλογα με τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές συνθήκες και τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες κάθε κοινωνίας στις διάφορες φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας

Παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η καταγωγή και η κοινωνική τάξη, «δικαιολογούν» και διαιωνίζουν τις κοινωνικές ανισότητες και καθορίζουν την άνιση κατανομή της δύναμης και των οικονομικών πόρων, αλλά και την απονομή των δικαιωμάτων

Εμπόδια για την κοινωνική ορατότητα της παιδικής ηλικίας Η κοινωνική πολιτική Αποβλέπει στην εξασφάλιση ενός κατώτατου ορίου ευημερίας για την παιδική ηλικία και στον έλεγχο της διαδικασίας κοινωνικοποίησης, μέσω της εναρμόνισης με την κυρίαρχη ερμηνεία που η κοινωνία αποδίδει σε αυτήν

…συνέχεια Θεωρεί τα παιδιά ορατά μόνο μέσα από το θεσμό της οικογένειας εφόσον αυτά στερούνται επίσημου λόγου Οι ενήλικες, σε ρόλο «διαμεσολαβητή» αναλαμβάνουν τον προσδιορισμό αλλά και την ικανοποίηση των ποικίλων αναγκών των παιδιών

Πως προσεγγίζουμε την παιδική ηλικία ως κοινωνικό φαινόμενο; Μελετώντας τη δημογραφική θέση της παιδικής ηλικίας το υπάρχον σχετικό νομικό πλαίσιο τις ρεαλιστικές συνθήκες διαβίωσης των παιδιών

Ένα παράδειγμα από τη θέση του παιδιού στη Ρουμανία επί Τσαουσέσκου

…Μελετώντας τις ποικίλες ασχολίες των παιδιών την κοινωνική δικαιοσύνη και την παιδική ηλικία την κοινωνική πολιτική και την παιδική ηλικία

ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΟΗΕ 20-11-1989 Η ΣΔΠ περιγράφει για πρώτη φορά τα βασικά δικαιώματα μιας ανεξάρτητης κοινωνικής κατηγορίας, της παιδικής ηλικίας.

Προσεγγίζει το ρόλο του παιδιού ως ισότιμου πολίτη, με βάση την αυτονομία του, το δικαίωμα συμμετοχής του σε αποφάσεις και δράσεις που το αφορούν, καθώς και την ανάληψη ευθύνης σε συνάρτηση με τα δικαιώματά του και τις εκάστοτε ειδικές συνθήκες

ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΣΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΟΗΕ 1902-1958: Η προετοιμασία προς τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού 1959-1989: Από τη Διακήρυξη στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού 1978: Η Πολωνία καταθέτει επίσημη πρόταση στον ΟΗΕ για τη σύνταξη του κειμένου της ΣΔΠ. Συστήνεται ομάδα εργασίας της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

1979: Διεθνές Έτος του Παιδιού 1979: Διεθνές Έτος του Παιδιού. Έτος «καταλύτης» για την επανεξέταση της διεθνούς νομοθεσίας , με έμφαση στις συνέπειες στα παιδιά. Θέματα Προτεραιότητας: Υιοθεσία και αναδοχή Δίκαιο ανηλίκων Ανήλικοι πρόσφυγες Συμμετοχή παιδιών σε ένοπλες συρράξεις

1981: Δημιουργία του θεσμού του Συνηγόρου του Παιδιού στη Νορβηγία 1984: Δημιουργία της Ομάδας Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού

1989: Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Προτείνει ένα σύνολο ελάχιστων ορίων/ αρχών σχετικών με τα πολιτειακά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και πολιτιστικά δικαιώματα όλων των παιδιών και των νέων

ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Παροχές Provision Προστασία Protection Συμμετοχή Participation

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η ενσωμάτωση της ΣΔΠ στο εθνικό δίκαιο και η εφαρμογή σε κάθε τομέα της κοινωνικής πολιτικής Η ιδεολογική και πρακτική συμφιλίωση της προστασίας και της συμμετοχής

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΕ ΠΑΡΟΧΕΣ Πεδία παροχών Υγεία Εκπαίδευση Κοινωνική Ασφάλιση Φυσική Αγωγή Οικογενειακή ζωή Παιχνίδι Ψυχαγωγία Ελεύθερος χρόνος – Πολιτισμός Βασικές παροχές ενός επαρκούς βιοτικού επιπέδου

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ Πεδία προστασίας Ασφάλεια από κάθε μορφής διάκριση Σωματική κακοποίηση Εκμετάλλευση Κατάχρηση ουσιών Αδικία Διαμάχη ή Σύρραξη

Σε ένα όνομα και μία ταυτότητα Στο να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη τους ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Σε ένα όνομα και μία ταυτότητα Στο να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη τους Στο να έχουν πρόσβαση σε πληροφόρηση, ελευθερία γνώμης και λόγου καθώς και ΝΑ έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν όσες αποφάσεις τα αφορούν και έχουν ληφθεί από τους ενήλικες

Τα άρθρα 2, 3 και 12 αποτελούν την ουσία της ΣΔΠ: Άρθρο 2, περί μη διάκρισης Άρθρο 3, περί της λήψης όλων των αποφάσεων, έτσι ώστε να λαμβάνουν υπόψη το συμφέρον των παιδιών και των νέων Άρθρο 12, περί του δικαιώματος των παιδιών στην ελεύθερη έκφραση της γνώμης τους, η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε αποφάσεις που τα αφορούν άμεσα

1990-1997: Μετά τη ΣΔΠ 1.2.1990: Συμβούλιο Ευρώπης «επιπρόσθετα της προστασίας των βασικών δικαιωμάτων των παιδιών, όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να τα εξασκούν ανεξάρτητα από την οποιαδήποτε ένσταση ή αντίθεση των γονέων τους»

30.9.1990: Διεθνής Συνάντηση για τα Παιδιά, Νέα Υόρκη 71 αρχηγοί και πρωθυπουργοί κρατών συμφώνησαν σε μια Παγκόσμια Διακήρυξη για την Επιβίωση, Προστασία και Ανάπτυξη των Παιδιών, καθώς και σε σχετικό Σχέδιο Δράσης

1994: Διεθνές Έτος της Οικογένειας 8.9.1995: Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Άσκηση των Δικαιωμάτων των Παιδιών 1990-1997: Δράσεις, ψηφίσματα, συστάσεις και αποφάσεις ευρωπαϊκών οργάνων αφορούν την προστασία παιδιού και οικογένειας, τον καθορισμό των γονικών ευθυνών, τον έλεγχο της παράνομης διακίνησης παιδιών σε μια Ευρώπη ανοικτών συνόρων, αλλά και θέματα εκπαίδευσης και ενημέρωσης για τα δικαιώματα του παιδιού

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ: ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ Η διεθνής και Ευρωπαϊκή κινητοποίηση εξακολουθεί να αποτελεί κατεξοχήν έργο των ΜΚΟ και συναφών οργανισμών Οι κυβερνήσεις και οι δημόσιοι φορείς «εφησυχάζουν» εφόσον τα παιδιά-πολίτες δεν έχουν ακόμα τη δυνατότητα να «εξαργυρώσουν» σε ψήφους τα αιτήματα και τις ανάγκες τους, ούτε να λειτουργήσουν ως «οικονομικοί μοχλοί» της πολιτικής ενός κράτους.

Στις καλύτερες δυνατές συνθήκες, τα παιδιά συμμετέχουν σε κάποιο βαθμό στο διάλογο, την ενημέρωση ή την αξιολόγηση ζητημάτων που τα αφορούν Η ορατότητά τους, όμως, εκπροσωπείται συνήθως από ευαισθητοποιημένους ενήλικες

ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ: ΤΡΙΑ ΕΠΙΠΕΔΑ Γονιός – Παιδί: Κύρια ευθύνη Γονιός – Κράτος: Το κράτος σέβεται την κύρια αυτή ευθύνη και στηρίζει τους γονείς στα καθήκοντά τους Παιδί – Κράτος: Το κράτος οφείλει να προστατεύει το παιδί όταν οι γονείς δεν μπορούν

Ο ΔΩΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Γιατί θέλουμε να ενδυναμώσουμε τα παιδιά και τους νέους; Γιατί δεν το κάναμε ως τώρα; Τι επιδιώκουμε να κάνουμε; Τι θα κερδίσουν από αυτό τα παιδιά και οι νέοι; Είμαστε ειλικρινείς μαζί τους; Ποιες είναι οι προσδοκίες μας;

Είμαστε προετοιμασμένοι για τις οικονομικές επιπτώσεις; Είμαστε προετοιμασμένοι να παραχωρήσουμε ένα μέρος από τη δύναμη και τον έλεγχο που ασκούμε; Είμαστε προετοιμασμένοι να συμπεριλάβουμε παιδιά και νέους στο σχεδιασμό προγραμμάτων;

: Είμαστε προετοιμασμένοι να αποδεχθούμε κριτική; Είμαστε προετοιμασμένοι να θεσμοθετήσουμε την αλλαγή αυτή; Αναγνωρίζουμε τους λόγους και τις επιθυμίες των παιδιών για συμμετοχή;

ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Για την απάλειψη στερεοτύπων Ως αντιστάθμισμα για την πολιτισμική διείσδυση της βίας Ως μηχανισμός σύνθεσης των διαφορετικών προσεγγίσεων σχετικά με τις διάφορες μορφές της βίας

Ως πρόληψη και ελαχιστοποίηση των αιτιών της βίας: δικαιώματα για ελευθερία, εκπαίδευση, υγεία, εργασία, ισότητα και ίσες ευκαιρίες Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα που να ακολουθεί τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού Για τη θεραπευτική αντιμετώπιση των θυμάτων αλλά και των δραστών Για ερευνητικούς σκοπούς

Και, γιατί ο στόχος όλων μας είναι να έχουμε ευτυχισμένα παιδιά