ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ : ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΕΡΡΕΣ: ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Διδάσκω τον μαθητή ή το κείμενο; Βιβλιοκεντρική η παράδοση στην Ελλάδα Εφαρμογή ΠΣ «κλειστού τύπου» Ειδικότερα για τη ΝΕΓ: Σύγκρουση γλωσσικών μορφών (δημοτική - καθαρεύουσα) στο παρελθόν Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις – αλλαγές σε ΠΣ (1999 -2003) – δημιουργία νέων σχολικών εγχειριδίων 2006-2007 Μεθοδολογικά: εγκατάλειψη γραμματικομεταφραστικών προσεγγίσεων – στροφή σε επικοινωνιακές - κειμενοκεντρικές προσεγγίσεις

Σήμερα: Σημαντική αλλά όχι πλέον επαρκής η οικονομική και κοινωνική ενδυνάμωση των μαθητών μέσω των παραπάνω προσεγγίσεων Πληθώρα εικονιστικών αναπαραστάσεων του λόγου – διαφορετική πρόσληψη των κειμένων Συμπεράσματα: Αλλαγή της αντίληψης του τι είναι κείμενο – τι είναι γλώσσα Οι μαθητές χρειάζονται επιπλέον δεξιότητες ώστε να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες κοινωνικές απαιτήσεις Νέες κειμενικές πραγματικότητες – νέα δεδομένα

O χρόνος διεκπεραίωσης των γλωσσικών δραστηριοτήτων και η ολοκλήρωση μιας θεματικής ενότητας εξαρτώνται από το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή των μαθητών και των μαθητριών Κατά τη διδασκαλία δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην καλλιέργεια επικοινωνιακών στρατηγικών και στρατηγικών εκμάθησης της γλώσσας Επιλέγονται ποικίλες δραστηριότητες που να κινούν το ενδιαφέρον των μαθητών αντί των μηχανιστικών και τυποποιημένων ασκήσεων (π.χ συμπλήρωσης κενών με τις «κατάλληλες λέξεις») Γενικά: επαναπροσδιορίζεται το γλωσσικό μάθημα (περιεχόμενο – μέθοδος διδασκαλίας - αλλαγή ρόλου δασκάλων – μαθητών)

Οι θεωρίες των κειμενικών ειδών Κειμενικό είδος: “ Kάθε μορφή ζωντανής γλώσσας που διαδραματίζει κάποιο ρόλο σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο επικοινωνίας” (Hylland, 2002) Κείμενα: Προφορικά – γραπτά – ηλεκτρονικά Εμφάνιση και ανάπτυξη στην Αυστραλία με στόχο τη βελτίωση ικανοτήτων γραμματισμού των μαθητών από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα

Στη διδακτική πράξη: «έμφαση στην τριβή των διδασκόμενων με κείμενα και είδη λόγου ευρέος φάσματος» (Κalantzis & Cope, 2003) Μετακίνηση του πεδίου παρατήρησης αποκλειστικά από τη γλωσσική πληροφορία στο συνδυασμό γλώσσας και “τρόπων” Τα κείμενα υπόκεινται σε μια αναλυτική διαδικασία, όπου αναζητούμε το κειμενικό είδος – τη δομή – το περιεχόμενο – τους τρόπους – την περίσταση επικοινωνίας μέσα στην οποία το κείμενο λαμβάνει χώρα

Ειδικότερα Για την παραγωγή συγκεκριμένου κειμενικού είδους απαιτείται γνώση: Των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του: «διακριτικά γλωσσικά και μακροδομικά χαρακτηριστικά που το καθένα παρουσιάζει ανάλογα με τον κοινωνικό σκοπό που επιδιώκει να πραγματοποιήσει» (Γεωργακοπούλου & Γούτσος, 1999) Της επικοινωνιακής περίστασης στην οποία εντάσσεται το προς παραγωγή κείμενο (καθορισμός ύφους και περιεχομένου) Του ανάλογου λεξιλογίου και μίας ευρύτερης πληροφόρησης σχετικά με το θέμα προς διαπραγμάτευση Της εκμάθησης κειμενικών μηχανισμών που συμβάλλουν στην οικοδόμηση της γλωσσικής ικανότητας: ανάπτυξη “κειμενικών δεξιοτήτων” (Κωστούλη, 2001)

Η αξιοποίηση των κειμενικών ειδών στη διδασκαλία (genre – based education)– Μοντέλα Από τη διδασκαλία στη μάθηση (Rothery, 1996) – εξέλιξη του μοντέλου του τροχού (Rothery & Martin, 1986) – ερευνητικό πρόγραμμα Writing Project Επισήμανση των γνωρισμάτων του κειμενικού είδους (δομή - τρόποι οργάνωσης της πληροφορίας- λεξικογραμματικές επιλογές) Σύνθεση κειμένου σε συνεργασία (διδάσκων – διδασκόμενοι) Αυτόνομη σύνθεση κειμένων – όχι στείρα αναπαραγωγή Επέκταση από τη Δευτεροβάθμια στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Το μοντέλο της Νέας Ρητορικής (Freedman &Medway, 1994)- εφαρμογή στη Β Δεν έχει προταθεί συγκροτημένη εκπαιδευτική πρόταση

Ειδικότερα: Τα κειμενικά είδη αντιμετωπίζονται ως δυναμικά – κοινωνικά δημιουργήματα και όχι ως στατικές μορφές Τα κειμενικά είδη «συμπλέκονται» και δεν είναι αυστηρά οριοθετημένα Το περιεχόμενο- οι γλωσσικές μορφές – το ύφος που παρουσιάζουν αποτελούν επιλογές των συντακτών τους Επομένως: δεν αρκεί να γνωρίζει κανείς μόνο τα τυπολογικά χαρακτηριστικά τους, έτσι ώστε να είναι επαρκής δημιουργός κειμένων Οι ΤΠΕ στο πλαίσιο αυτό συμβάλλουν εποικοδομητικά

ΤΠΕ και νέοι γραμματισμοί Δημιουργία νέων κειμενικών πραγματικοτήτων Ο υπολογιστής δημιουργεί νέες κειμενικές πραγματικότητες (υπέρ – κείμενο – δημιουργία ασυνέχειας κειμένων) Μετάβαση από τον αναγνωριστικό γραμματισμό στους πολυγραμματισμούς Ο Η/Υ ως μέσο – ως εργαλείο Ο Η/Υ ως βασικό συστατικό στοιχείο της διδασκαλίας

Μετατρέψτε την παρακάτω παράγραφο αντικαθιστώντας τις ονοματικές με ρηματικές φράσεις. Τι αλλαγές παρατηρείτε στο κείμενο; Η καύση ορυκτών καυσίμων (π.χ. πετρέλαιο, λιγνίτης, φυσικό αέριο), η συνεχιζόμενη αποψίλωση των δασών, η χρήση λιπασμάτων, η ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων, και οι βιομηχανικές διεργασίες εκλύουν μεγάλες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. …………………………………………………………………………………………..

Ερωτήσεις κατανόησης (ενδεικτικά): Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι Σωστές και ποιες είναι Λανθασμένες; Αιτιολογήστε τις επιλογές σας με αναφορές μέσα από το κείμενο Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα διαφιλονικούμενο θέμα μεταξύ των επιστημόνων Σ Λ Η επιστημονική κοινότητα, στο σύνολό της, υποστηρίζει ότι η κλιματική αλλαγή θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στον πλανήτη Σ Λ

Σχηματίστε προτάσεις με τις λέξεις που σας δίνονται Λεξιλόγιο: Τι δυνατότητες έχουμε για την εξάσκηση των μαθητών στο λεξιλόγιο; Αντικαταστήστε τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες ισοδύναμες Σχηματίστε προτάσεις με τις λέξεις που σας δίνονται Εναλλακτικά: - Μαντέψτε τις υπογραμμισμένες λέξεις από τα συμφραζόμενα: Αυτός που είναι αμφισβητήσιμος (παράγραφος 1η) : ………………………….. Όποιος αμφιβάλλει σχετικά με την ορθότητα μίας ιδέας ή μίας άποψης (παράγραφος 1η) : ……………………………………………………………

Λιπόγραμμα : Εξολοθρεύστε το π! Στην παρακάτω παράγραφο του κειμένου αντικαταστήστε όλες τις λέξεις, εκτός από το που, με άλλες ισοδύναμες και μεταγράψτε το κείμενο. Τι παρατηρείτε; Από την άλλη, παρά την ευρεία επιστημονική συναίνεση επί της κλιματικής αλλαγής, υπάρχουν και σκεπτικιστές. Επιστήμονες που χαρακτηρίζουν υπερβολική τη συγκεκριμένη πρόβλεψη και υποστηρίζουν ότι το κλίμα θα παραμείνει σε γενικές γραμμές αμετάβλητο, διαψεύδοντας τα σενάρια για έναν επικείμενο περιβαλλοντικό εφιάλτη.

http://www.youtube.com/watch?v=VWpq92JV2og&feature=related Ποιο είναι το θέμα του βίντεο; Τι περιμένετε να ακούσετε με βάση τον τίτλο του; Ποιος είναι ο δημιουργός του; Για ποιον σκοπό νομίζετε ότι δημιουργήθηκε; Ποιο σκοπό εξυπηρετούν τα μη γλωσσικά στοιχεία που το επενδύουν; Πώς αρθρώνεται η επιχειρηματολογία του ρεπόρτερ σχετικά με το θέμα της κλιματικής αλλαγής;

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η αύξηση της θερμοκρασίας είναι απολύτως φυσιολογική Θα παρακολουθήσετε ένα βίντεο με θέμα την κλιματική αλλαγή. Διαβάστε πρώτα τις παρακάτω ερωτήσεις και συμπληρώστε ένα √ σε όσες από τις παρακάτω πληροφορίες περιέχονται στην αφήγηση:   Η αύξηση της θερμοκρασίας είναι απολύτως φυσιολογική  √ Το διοξείδιο του άνθρακα επηρεάζει την αύξηση της θερμοκρασίας Οι οικολόγοι – ακτιβιστές είναι δογματικοί στις απόψεις τους Η κλιματική αλλαγή δεν είναι πάντα ανθρωπογενής Και στο παρελθόν υπήρξε αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου Στο βίντεο γίνεται λόγος για «ιερατείο» που προωθεί την κλιματική αλλαγή. Τι σημαίνει αυτό; Ποια είναι η επιχειρηματολογία του ρεπόρτερ που έκανε το ρεπορτάζ; Με ποιον τρόπο προσπαθεί να υποστηρίξει την άποψη του; Σύμφωνα με τα λεγόμενα των επιστημόνων που είδατε στο βίντεο «η θεωρία της κλιματικής αλλαγής μετεξελίχθηκε από οικολογικό κίνημα σε πολιτική θεωρία». Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση;

Στην Α' τάξη του Λυκείου με το συγκεκριμένο ΠΣ επιδιώκεται η ενδυνάμωση του ήδη αποκτημένου γλωσσικού γραμματισμού σε μια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ. σκοπός του μαθήματος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι μαθητές και οι μαθήτριες, προκειμένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας. Για παράδειγμα, στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική εστίαση σε γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα (ο τρόπος, λ.χ., μετατροπής της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του προγράμματος), όσο η σύνδεσή τους με τα κείμενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη κατανόηση των κειμένων και του κόσμου που κατασκευάζουν (προτίμηση λ.χ. της παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφημερίδων ―κοινωνιοκεντρική κατεύθυνση).

Σε σχέση με το νέο ΠΣ Διαφορετικές εκδοχές του ίδιου θέματος Επιστημονική και άλλες εκδοχές του ίδιου θέματος Δομικά χαρακτηριστικά των κειμένων Συνοχή – συνεκτικότητα Ακαδημαϊκός λόγος – ονοματοποίηση Κειμενικοί δείκτες Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση με την ταυτότητα των ομιλητών Πολυτροπικότητα – πολυφωνικότητα των κειμένων Σύγκριση προφορικών – γραπτών κειμένων Εντοπισμός στοιχείων στο λόγο που προκαταλαμβάνουν τον αναγνώστη ή τον ακροατή Σύνδεση με τις ΤΠΕ (εναλλακτικά) Γενικά, διατρέχουμε τα τετράστηλα χωρίς τους περιορισμούς της «γραμμικής οργάνωσης της ύλης» Ανάπτυξη και των 4 βασικών γλωσσικών δεξιοτήτων

Σας ευχαριστώ!