Φυσιολογία της Παχυσαρκίας Φυσιολογία της Παχυσαρκίας Απο Τη διαιτολογο-διατροφολογο ΧΟΝΔΡΟΓΙΑΝΝΗ ΝΕΟΚΛΕΙΑ Κεντρο υγειασ αργαλαστησ

ΑΦΡΟΔΙΤΗ TOY WILLENDORF

Συμβουλές του Ιπποκράτη για την παχυσαρκία Ο Ιπποκράτης συνιστούσε στους παχύσαρκους και σε όσους επιθυμούσαν να χάσουν βάρος:  να εκτελούν κάποια επίπονη εργασία πριν το φαγητό να παίρνουν τα γεύματά τους αμέσως μετά, και όσο ακόμα είναι λαχανιασμένοι και καταπονημένοι από την προσπάθεια να μην πίνουν πριν από τα γεύματα, παρά μόνο κρασί, αραιωμένο και δροσερό να προσθέτουν στα γεύματα σουσάμι και άλλα καρυκεύματα να παίρνουν γεύματα πλούσια σε λιπαρά, ώστε ο κορεσμός να επέρχεται με λιγότερη ποσότητα φαγητού επίσης να τρώνε μόνο μία φορά την ημέρα να μην κάνουν μπάνιο να κοιμούνται σε σκληρό κρεβάτι και να κυκλοφορούν γυμνοί όσο περισσότερο μπορούν   Συμβουλές του Ιπποκράτη για την παχυσαρκία

Επισημάνσεις του Π.Ο.Υ. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στην αναφορά του για την παχυσαρκία το 1997 επισημαίνει μεταξύ άλλων τα εξής: Παίρνει διαστάσεις επιδημίας σε όλο τον κόσμο Οδηγεί σε άλλες ασθένειες με αυξημένο ιατρικό και κοινωνικό κόστος Τα βασικά αίτια είναι η καθιστική ζωή και η υψηλή σε λιπαρά και πλούσια σε θερμίδες διατροφή Είναι δυνατό να προληφθεί με την αλλαγή στον τρόπο ζωής και τις διατροφικές συνήθειες Η πρόληψη δεν είναι προσωπικό θέμα, αλλά χρειάζονται κοινωνικές αλλαγές Τα υπέρβαρα άτομα που διατρέχουν τον κίνδυνο να γίνουν παχύσαρκα πρέπει να έχουν ιατρική παρακολούθηση Η θεραπευτική προσέγγιση πρέπει να είναι μακροχρόνια με στόχους μέτριας απώλειας βάρους Υπάρχει άμεση ανάγκη για εκπαίδευση της ιατρικής κοινότητας

Πρώτη έκδοση για την παχυσαρκία Το 1863, ο William Banting, στο έντυπο που εξέδωσε με τίτλο "Επιστολή προς το Κοινό σχετικά με την Παχυσαρκία" (Letter on Corpulence, addressed to the public),, εξιστορεί με γλαφυρό τρόπο την προσπάθεια που έκανε ο ίδιος να χάσει βάρος, όντας σοβαρά παχύσαρκος και με πολλά προβλήματα υγείας. 

Το πρώτο έντυπο δίαιτας Η πρώτη αυτή σοβαρή προσπάθεια προτεινόμενης διατροφής, για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, έγινε με τη βοήθεια του γιατρού William Harvey, αλλά ήταν ο ίδιος ο Banting που έγραψε και χρηματοδότησε την έκδοση και την προώθηση του εντύπου με σκοπό να βοηθήσει και άλλους παχύσαρκους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημά τους. Η προτεινόμενη δίαιτα ήταν ιδιαίτερα αυστηρή αλλά το έντυπο έγινε ανάρπαστο και επανεκδόθηκε πολλές φορές, ο δε Banting έμεινε στην ιστορία, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν παρά ένας εργολάβος ξυλουργός.  Από τις αρχές του 20ου αιώνα πλήθος άλλων ειδικών πρότειναν, μέσα από τα βιβλία τους, δίαιτες για απώλεια βάρους. Μέσα στον 20ο αιώνα όμως, και άλλες παράμετροι ήρθαν να προστεθούν στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Το πρώτο έντυπο δίαιτας

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ; Η λήψη περισσότερης ενέργειας από αυτή που καταναλώνουμε έχει ως αποτέλεσμα ν’ αποθηκεύεται με τη μορφή λίπους κάτω από το δέρμα, αλλά και σε διάφορα όργανα του σώματος. Το ποσοστό λίπους στο σώμα αλλάζει με την ηλικία και πιο συγκεκριμένα από τα 15 και μετά το ποσοστό λίπους αυξάνει και στα δύο φύλα και οι γυναίκες έχουν περισσότερο λίπος από τους άνδρες.

ΠΡΟΛΗΨΗ Έτσι, λοιπόν, το τρίπτυχο της σύγχρονης ιατρικής για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αποτελείται από:  υγιεινή διατροφή τροποποίηση διατροφικής συμπεριφοράς και σωματική δραστηριότητα  

Πρόληψη παχυσαρκίας Σήμερα όμως, σε αντίθεση με το παρελθόν, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με την πρόληψη. Είναι φανερό ότι στην αρχαιότητα οι ιατροί και οι κάθε είδους επιστήμονες-θεραπευτές προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο όταν αυτό είχε πλέον εμφανιστεί. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι δίνονταν οδηγίες ή συμβουλές για να μην γίνει κάποιος παχύσαρκος.  Στις μέρες μας αυτό είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο. Οι στρατηγικές πρόληψης στο γενικό πληθυσμό στηρίζονται κυρίως στην προσπάθεια συνολικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης των πολιτών σε θέματα διατροφής και σωματικής δραστηριότητας.

Πρόληψη παχυσαρκίας Πριν από οτιδήποτε άλλο, πρέπει να περάσει στη συνείδηση του κάθε πολίτη, ότι η παχυσαρκία είναι μία χρόνια νόσος με σοβαρές επιπλοκές, η οποία ευκολότερα προλαμβάνεται παρά αντιμετωπίζεται.

Δείκτης μάζας σώματος Ένας καλός δείκτης παχυσαρκίας είναι να υπολογίζουμε τη σχέση του σωματικού βάρους προς το ύψος. Η σχέση αυτή ονομάζεται δείκτης μάζας σώματος και υπολογίζεται με τον τύπο: Β/Υ2

Δ.Μ.Σ Το 1835, ο Βέλγος αστρονόμος, μαθηματικός, στατιστικολόγος και κοινωνιολόγος Lambert Adolphe Jacques Quetelet, στο πλαίσιο της έρευνάς του, εισήγαγε την έννοια του "μέσου ανθρώπου" και χρησιμοποίησε την αναλογία του σωματικού βάρους ενός ατόμου προς το τετράγωνο του ύψους του, ως μονάδα μέτρησης της παχυσαρκίας.  Ο Δείκτης Μάζας Σώματος, γιατί περί αυτού πρόκειται, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει 167 χρόνια από τότε, αποτελεί μέχρι και σήμερα το επικρατέστερο κριτήριο για την εκτίμηση του σωματικού βάρους και την κατηγοριοποίηση της παχυσαρκίας και ένα σημαντικότατο εργαλείο για εμάς.

Δ.Μ.Σ. Μικρότερος του 20 : ελιποβαρής Μεταξύ 20-25: φυσιολογικός Μικρότερος του 20 : ελιποβαρής Μεταξύ 20-25: φυσιολογικός Μεταξύ 25-30: υπέρβαρος Μεταξύ 30-40: παχύσαρκος Πάνω από 40: νοσηρή παχυσαρκία

Ποιος πρέπει να χάσει βάρος; Τα άτομα με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 30 θα πρέπει να μειώσουν το βάρος τους, ακολουθώντας ένα κατάλληλο πρόγραμμα διατροφής και μια μορφή ήπιας άσκησης. ‘Οσοι έχουν δείκτη μεταξύ 25-30 μπορεί να μη χρειάζεται να χάσουν βάρος επιτακτικά αλλά θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί για να μην αυξήσουν παραπάνω το βάρος τους. Αν αντιμετωπίζουν ή έχουν: Οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας νόσου, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, αυξημένες τιμές χοληστερόλης, αυξημένο σάκχαρο αίματος, κοιλιακή παχυσαρκία, τότε θα πρέπει να χάσουν βάρος.

Κατανομή λίπους Εκτός από το Δ.Μ.Σ. ένας αξιόπιστος δείκτης για τον καθορισμό της παχυσαρκίας είναι το ποσοστό λίπους και η κατανομή λίπους στο σώμα. Διακρίνεται η κεντρική ή ανδρικού τύπου και η περιφερειακή ή γυναικείου τύπου κατανομής λίπους. WHR(Waist to Hip Ratio)=περίμετρος μέσης/προς περίμετρο ισχίων. Κεντρικού τύπου παχυσαρκία τιμές μεγαλύτερες του 1 στους άνδρες (whr>1 και >0,8 )στις γυναίκες συνεπάγεται μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία απ’ ότι η περιφερειακού τύπου παχυσαρκίας.

Τιμές περιμέτρου μέσης Τιμές περιμέτρου μέσης γυναίκες Άνδρες Φυσιολογική: <94 cm Οριακή τιμή:94-102 cm Παθολογική τιμή: >102 Φυσιολογική: <80 cm Οριακή τιμή:80-88 cm Παθολογική τιμή: >88cm

Κοιλιακή παχυσαρκία Μεγάλη σημασία έχει αν η εναπόθεση λίπους παρουσιάζεται στην κοιλιά ή στους γλουτούς, δηλ. αν έχει σχήμα αχλαδιού ή μήλου. Παλιά πιστεύαμε ότι τα λιποκύτταρα που συσσωρεύονται γύρω από την κοιλιά ήταν απλά αποθήκες λίπους, σήμερα γνωρίζουμε ότι εκκρίνουν διάφορες ουσίες που ευνοούν την εμφάνιση υπέρτασης, διαβήτη, στεφανιαιαίας και άλλων καρδιαγγειακών παθήσεων.

r=ύψος(cm)/περίμετρος καρπού(cm) Σωματική κατασκευή Πίνακες ιδανικού βάρους συναντάμε σε πολλά βιβλία και συνήθως καθορίζεται το ιδανικό βάρος ανάλογα με το ύψος και τη σωματική κατασκευή. Η σωματική κατασκευή εκτιμάται με το δείκτη r r=ύψος(cm)/περίμετρος καρπού(cm)

Υπολογισμός σωματικής κατασκευής βάση του δείκτη r ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ > 10,4: ελαφρύς σκελετός 9,6-10,4: μέσος σκελετός <9,6: μεγάλος σκελετός >11,0: ελαφρύς σκελετός 10,1-11,0:μέσος σκελετός <10,0:μεγάλος σκελετός

ΥΨΟΣ ΛΕΠΤΗ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΕΥΣΩΜΗ 1,47 41,7-44,4 43,5-48,5 47,1-53,9 1,50 Πίνακας 5: Ιδανικό βάρος της γυναικείας σωματικής κατασκευής. Πηγή: Αισθητική 5 – Παχυσαρκία. Ελεάνας Απ. Τσαούλα ΥΨΟΣ ΛΕΠΤΗ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΕΥΣΩΜΗ 1,47 41,7-44,4 43,5-48,5 47,1-53,9 1,50 42,6-45,8 44,4-49,8 48,0-55,3 1,52 43,5-47,1 45,8-51,2 49,4-56,6 1,55 44,9-48,5 47,1-52,5 50,7-58,0 1,57 46,2-49,9 48,5-53,9 52,1-59,3 1,60 47,6-51,2 49,8-55,3 53,5-60,7 1,62 48,9-52,5 51,2-57,1 54,8-62,5 1,67 50,3-53,9 54,4-61,2 58,6-66,3 1,70 51,6-55,7 56,2-63,0 60,2-68,0 1,72 53,5-57,5 58,0-64,8 64,1-69,8 1,75 55,3-59,3 59,8-66,6 63,9-71,6 1,77 58,9-63,4 61,6-68,4 65,7-73,8 1,80 60,7-65,2 63,4-72,0 67,5-76,1

Ανδρες Πηγή: Μetropolitan Life, 1959 ύψος Μικρός σκελετός Μεσαίος σκελετός Μεγάλος σκελετός 1,55 1,57 1,60 1,62 1,65 1,67 1,70 51-54 52-56 53-57 55-58 55-60 58-62 60-64 54-59 59-63 59-65 61-67 63-69 57-64 60-67 61-69 63-71 64-73 67-75 γυναίκες 1,42 1,45 1,47 1,50 1,52 42-44 43-45 44-48 45-49 46-50 49-51 49-53 50,3-56,2 41-43 45-50 46-51 47-53 49-54 50-55 51-57 54,8-61,2 47-54 48-55 49-57 51-58 52-59 53-61 55-63 59,4-66,7

‘Ανδρες Metropolitan life 1983 ύψος Μικρός σκελετός Μεσαίος Μεγάλος 1,57 1,60 1,62 1,65 1,67 1,70 1,72 1,75 58-60 58-62 60-62,6 60,8-63,5 61,7-64,4 62,6-65,8 63,5-67,1 69,4-68,5 59,4-63,9 60,3-64,9 61,2-65,8 62,1-67,1 63,1-68,5 64,4-69,3 65,8-71,2 67,1-72,6 62,6-68,1 63,5-69,4 64,4-70,8 65,3-72,6 66,2-74,4 67,6-76,2 68,9-78,0 70,3-79,8 γυναίκες 1,47 1,50 1,52 1,55 46,3-50,3 46,7-51,3 47,2-52,2 48,0-53,5 49,0-54,9 50,3-56,2 51,7-57,6 53,0-58,0 49,4-51,9 50,3-55,8 51,3-57,1 52,2-58,5 53,5-59,9 54,8-61,2 56,2-62,6 57,6-63,9 53,5-59,4 51,4-60,8 53,3-62,1 56,7-63,5 58,0-64,9 59,4-66,7 60,8-68,5 62,1-70,3

Πού οφείλεται η παχυσαρκία; Η παχυσαρκία εμφανίζεται όταν προσλαμβάνουμε περισσότερες θερμίδες απ’ όσες καταναλώνουμε. Εκδηλώνεται δηλ. όταν υπάρχει διαταραχή του ισοζυγίου μεταξύ των θερμίδων που καταναλώνονται και των θερμίδων που προσλαμβάνονται. Τα αίτια της διαταραχής αυτής δεν έχουν διευκρινιστεί. Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που Θεωρούνται υπεύθυνοι για την παχυσαρκία όπως: Διατροφή με πολλά λιπαρά και πολλές θερμίδες, καθιστική ζωή και έλλειψη άσκησης, οικογενειακό ιστορικό και οι γενετικοί παράγοντες, η ηλικία, ο υποθυρεοειδισμός, το σύνδρομο Cushing’s,η κατάθλιψη,

Πώς όμως υπολογίζουμε τις ανάγκες κάθε οργανισμού; Αιτίες παχυσαρκίας Διάφορες νευρολογικές παθήσεις που αυξάνουν το αίσθημα της όρεξης. Κάποια φάρμακα , όπως τα στεροειδή(κορτιζόλη) και ορισμένα αντικαταθλιπτικά που μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση βάρους. Η ψυχολογία και η συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Πολλά άτομα τρώνε σαν απάντηση σε αρνητικά συναισθήματα όπως η πλήξη, η οργή, η θλίψη. Πώς όμως υπολογίζουμε τις ανάγκες κάθε οργανισμού;

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Μεταβολισμός είναι το σύνολο των χημικών μεταβολών που επιτελούνται στα θρεπτικά συστατικά μετά τη λήψη τους μέσω των τροφίμων, την πέψη και την απορρόφησή τους από τον οργανισμό. Με τον όρο Βασικό μεταβολισμό εννοείται η ενέργεια που καταναλώνει ο οργανισμός όταν βρίσκεται σε ηρεμία, για την επιτέλεση βασικών λειτουργιών του, όπως η αναπνοή, η θερμορρύθμιση, η λειτουργία της καρδιάς, ο εγκέφαλος . Τα όργανα πέψης διατελούν σε κατάσταση αδράνειας.

Παράγοντες που επηρέαζουν το Βασικό μεταβολισμό ΑΥΞΗΣΗ: έκθεση στο ψύχος, κάπνισμα, συστηματική άσκηση, κατανάλωση καφεϊνης, ασπιρίνη, εφηβεία, εγκυμοσύνη, θηλασμός, ΧΑΠ, κακοήθεις όγκοι, εγκαύματα, βαριές λοιμώξεις, αρρύθμιστος Σ.Δ., πυρετός, στρες, το φύλο, το ύψος, η λειτουργία ενδοκρινών αδένων, η επιφάνεια σώματος. ΜΕΙΩΣΗ: Γυναίκες, υπερήλικες, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ακινητοποίηση στο κρεβάτι πάνω από 10 ημέρες, φάρμακα, υπογοναδισμός, δίαιτες απώλειας βάρους, η ποσότητα του μυϊκού ιστού, η θυρεοειδική λειτουργία.

Μέτρηση Β.Μ ή μεταβολικού ρυθμού Μέτρηση Β.Μ ή μεταβολικού ρυθμού Η μέτρηση του Β.Μ είναι ακριβής με τη μέθοδο της θερμιδομέτρησης και πραγματοποιείται πάντα το πρωί, με το άτομο σε ύπτια θέση, 12-24 ώρες μετά το φαγητό σε θερμοκρασία δωματίου με τη χρήση εισπνεομένου οξυγόνου και εκπνεόμενου διοξειδίου. Επειδή αυτός ο τρόπος υπολογισμού δεν είναι πάντα εύκολος, υπάρχουν διάφοροι πρακτικοί τρόποι υπολογισμού του.

Διάφοροι τύποι υπολογισμού Β.Μ. R (basic metabolic rate) Για άνδρες BMR= 1 kcal x 24 ώρες χ βάρος Για γυναίκες: BMR=0,90 kcalχ24 ώρες χ βάρος Τύπος του Harris-Bennedict Για άνδρες: BMR=66,5+(13,75χΒάρος)+(5,0χ ύψος)-(6,78χ ηλικία)= θερμίδες Για γυναίκες: BMR=655+(9,56xβάρος)+(1,85χύψος)-(4,68χηλικία)=θερμίδες

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΚΛΙΝΗΡΗΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗ 20 1,2 ΕΛΑΦΡΑ ΑΣΚΗΣΗ 30 1,3 ΜΕΤΡΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 40 1,4 ΒΑΡΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 50-60 1,5 ή 1,6 ΠΟΛΥ ΒΑΡΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ 70 ή ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ 1,7 ή ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

ΑΥΞΗΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΑΥΞΗΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΕΙΔΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΥΞΗΣΗΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΕ KCAL % BMR ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΖΟΜΕΝΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ 20 1,2 ΣΟΒΑΡΟΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ 30 1,3 ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΗ ΣΗΨΗ 50-60 1,5-1,6 ΒΑΡΙΑ ΕΓΚΑΥΜΑΤΑ 80-100 1,8-2,0

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Β.Μ = 1,0χ80χ24=1920 θερμίδες 2 ώρες γυμνάζεται βαριά Β.Μ = 1,0χ80χ24=1920 θερμίδες 2 ώρες γυμνάζεται βαριά 2,0 χ 80χ 2ώρες=320 θερμίδες Θερμογένεση λόγω τροφής 10% χ Β.Μ=192 θερμίδες ΣΥΝΟΛΟ:1920+320+224=2464 KCAL ΈΝΑΣ ΆΝΔΡΑΣ 80 ΚΙΛΩΝ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Η ενέργεια εισάγεται στον οργανισμό με τους υδ/ες, λιπίδια, πρωτεϊνες και το οινόπνευμα. 1γρ.πρωτεϊνης-υδατανθράκων=4 kcal 1 γρ. λίπους= 9 kcal 1 γρ.αλκοόλη=7 kcal To νερό, οι βιταμίνες και τα μεταλλικά άλατα δε δίνουν θερμίδες

Ενεργειακή πυκνότητα τροφίμων Ενεργειακή πυκνότητα τροφίμων είναι οι θερμίδες ανά μονάδα βάρους ή ανά μερίδα τροφίμου αναφοράς: 100 γρ. κουνουπίδι=28 θερμίδες 100 γρ. σοκολάτα=500 θερμίδες Μπορεί κανείς να παχαίνει τρώγοντας μικρές ποσότητες τροφής, αλλά με μεγάλη ενεργειακή πυκνότητα.

Ημερήσια κατά Κεφαλή κατανάλωση 1961-2003 θερμίδων 1961 2003 Μεταβολή % Γαλλία 3256 3623 11 Γερμανία 3153 3484 10,5 Δανία 3140 3472 10,6 Ελλάδα 2912 3666 25,9 Ιταλία 2984 3675 23,2 Ισπανία 2848 3421 20,1 Ολλανδία 3190 3495 9,6 Σουηδία 2884 3208 11,2 Μ.Βρετανία 3355 3450 2,8 Πηγή:FAO production year book WHO,Ηealth For all Database2008

Παροχή ενέργειας ‘Ολες οι λειτουργίες απαιτούν τη συνεχή παροχή ενέργειας: Από τροφή + οξυγόνο παράγεται διοξείδιο του άνθρακα + νερό + ΑΤΡ(τριφωσφορική αδενοσίνη)

Μιτοχόνδρια και καύσεις Μέσα στα μιτοχόνδρια των κυττάρων γίνονται καύσεις γλυκόζης, λιπαρών οξέων και των υποπροϊόντων τους, με οξυγόνο που προσλαμβάνεται με την αναπνευστική λειτουργία και η μετατροπή τους σε νερό και ΑΤΡ ,ενώ το υπόλοιπο αποδίδεται ως θερμότητα. Μιτοχόνδρια και καύσεις

Αποθήκευση συστατικών στον οργανισμό Το μεγαλύτερο μέρος των υδ/ων(ψωμί-γλυκά-ζυμαρικά κ.λ.π.) και με τη δράση της ινσουλίνης αποθηκεύεται στο συκώτι και στους μυς με τη μορφή γλυκογόνου, για μελλοντική χρήση. Το περρίσσευμα καταλήγει στο λιπώδη ιστό. Η ινσουλίνη διεγείρει την πρόσληψη γλυκόζης από τα λιπώδη κύτταρα, καθώς επίσης τη σύνθεση και την αποθήκευση των τριγλυκεριδίων. Η ινσουλίνη διεγείρει τη μεταφορά και την πρόσληψη των αμινοξέων, καθώς και την ενσωμάτωση των αμινοξέων στις πρωτείνες, το περρίσευμα αυτών μετατρέπεται από το ήπαρ σε γλυκόζη και λιπαρά οξέα.

Λιπώδης ιστός Ο λιπώδης ιστός αποτελεί κύριο όργανο αποθήκευσης ενέργειας σ’ εποχή υπερπροσφοράς και απόδοσης της αποθηκευμένης ενέργειας σε περιόδους στέρησης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ενώ η πλεονάζουσα ενέργεια αποθηκεύεται σχεδόν αποκλειστικά στο λιπώδη ιστό, η απώλεια βάρους αφορά κατά 75% το λιπώδη ιστό και 25% ιστούς ελεύθερους λίπους(μυϊκό).

Απαραίτητο-αποθηκευτικό λίπος Θεμελιώδες λίπος = το λίπος που βρίσκεται στο μυελό των οστών, στη σπονδυλική στήλη, στην καρδιά, στα νεφρά, στο συκώτι, το λίπος που χαρακτηρίζει τις γυναίκες όπως το λίπος των μαστών, των γεννητικών οργάνων και το υποδόριο στα κάτω άκρα. Το απαραίτητο λίπος δεν έχει δυνατότητα αύξησης της κυτταρικής του πυκνότητας Το αποθηκευτικό λίπος είναι το λίπος που βρίσκεται μέσα στην κοιλακή κοιλότητα και το υποδόριο (κάτω από το δέρμα) Ολικό σωματικό λίπος=θεμελιώδες λίπος+ αποθηκευμένο λίπος

Δημιουργία λιπώδους ιστού Υπερπλαστικός τύπος παχυσαρκίας: Η παχυσαρκία που αρχίζει τα πρώτα έτη της ζωής μας χαρακτηρίζεται από σημαντική αύξηση των λιποκυττάρων. Η παχυσαρκία που εμφανίζεται κατά την εφηβεία συνοδεύεται από υπερπλασία αλλά και από έκδηλη αύξηση του μεγέθους(υπερτροφία) των λιποκυττάρων. Η παχυσαρκία που εμφανίζεται στους ενήλικους είναι αμιγώς υπερτροφική. Ο υπερπλαστικός τύπος δεν επηρρεάζεται πολύ από τον περιορισμό της τροφής. Ενώ ο υπερτροφικός τύπος παχυσαρκίας αντιδρά καλά στον περιορισμό των θερμίδων, διότι το μέγεθος των λιποκυττάρων μικραίνει.

Φαιός – λευκός λιπώδης ιστός Φαιός λιπώδης ιστός: χαρακτηρίζεται από πλούσια αιμάτωση και πλούσια νεύρωση. Κύρια λειτουργία του η θερμογένεση , με την πάροδο της ηλικίας ο φαιός λιπώδης ιστός υποστρέφει. Αυτή η διαδικασία θερμογένεσης αποδεικνύεται ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του βρέφους. Η διαδικασία αυτή για εφαρμογή στους ενήλικες για χάσιμο βάρους μέχρι σήμερα δεν έχει καρποφορήσει. Ο λευκός λιπώδης ιστός (το συνηθισμένο λίπος που ξέρουμε) χαρακτηρίζεται από σφαιρικά κύτταρα ποικίλου μεγέθους που περιέχουν μεγάλη ποσότητα τριγλυκεριδίων.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΤΟΝ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΙΘΜΟ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΕΤΟΣ Ν 1994 24 1995 31 1996 50 1997 97 1998 126 1999 178 2000 214 2001 287 2002 The Obesity gene map,2000 384

κληρονομικότητα Παχύσαρκοι γονείς εικόνα Παχύσαρκα παιδιά; Ένα παιδί έχει 10% να γίνει παχύσαρκο , αν οι γονείς του έχουν φυσιολογικό βάρος. 50% αν ο ένας από τους γονείς είναι παχύσαρκος Και 80% αν και οι δυο γονείς είναι παχύσαρκοι. Συχνά πιστεύουμε ότι παιδιά παχύσαρκων γονέων γίνονται προοδευτικά παχύσαρκα, γιατί είναι εκτεθειμένα στις ίδιες διατροφικές συνήθειες με τους γονείς τους.

Γενετική και μοριακή βάση της παχυσαρκίας Υπάρχει μεγάλη ποικιλία γονιδίων, που συνδέονται με τον έλεγχο της σίτισης, τον έλεγχο της ενεργειακής απόδοσης, και τη δημιουργία λιπώδους ιστού. Εκφράζεται πολλές φορές η απορία αν τα γονίδια έχουν τόσο μεγάλη ισχύ ώστε να μην είναι εφικτή η απώλεια βάρους ή η πρόληψη της παχυσαρκίας. Υπάρχουν σημαντικές αποδείξεις ότι μη γενετικοί παράγοντες διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον καθορισμό του λίπους σώματος και κυρίως η διατροφή και άσκηση που αποτελούν τους δύο κύριους περιβαλλοντικούς ρυθμιστές του Σ.Β.

Πώς επέρχεται το αίσθημα του κορεσμού Βαθιά μέσα στον εγκέφαλό μας, στην περιοχή που ονομάζεται υποθάλαμος, βρίσκονται, μεταξύ άλλων, τα εγκεφαλικά κέντρα του κορεσμού και της πείνας. Αυξημένη δραστηριότητα σε αυτά τα δύο κέντρα μάς κάνει να αισθανόμαστε κορεσμό και πείνα αντίστοιχα.

Αίσθημα κορεσμού Από τη στιγμή που η τροφή φτάνει στο στομαχικό σάκο και προκαλεί σε αυτόν διαστολή, αναστέλλεται η παραγωγή της γκρελίνης –της ορμόνης της όρεξης–, κι έτσι νιώθουμε το αίσθημα του κορεσμού. Όταν οι θρεπτικές ουσίες της τροφής φτάνουν στο συκώτι μέσω του αίματος, καταγράφεται η συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα. Το μήνυμα αυτό μεταφέρεται στον εγκέφαλο από νευρικές οδούς του αυτόνομου νευρικού συστήματος, ενεργοποιώντας επίσης το αίσθημα του κορεσμού. Ακόμη και η συγκέντρωση αμινοξέων και λιπιδίων συμβάλλει στο αίσθημα κορεσμού, επηρεάζοντας τον υποθάλαμο.

ΛΙΠΟΚΥΤΤΑΡΑ ΚΑΙ ΟΡΜΟΝΕΣ Τα τριγλυκερίδια συνεχώς υδρολύονται και επανασυντίθεται στα κύτταρα του λιπώδη ιστού. Οι λιπάσες που είναι κάτω από ορμονικό έλεγχο προσδιορίζουν την ταχύτητα υδρόλυσης των τριγλυκεριδίων σε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη. Εάν δεν υπάρχει επαρκής ποσότητα γλυκόζης, τότε τα λιπαρά οξέα και η γλυκερόλη μεταφέρονται στο συκώτι για περαιτέρω επεξεργασία

Κετογονικές δίαιτες όταν υπάρχει περίσσεια φαγητού το συκώτι παράγει Κετογονικές δίαιτες όταν υπάρχει περίσσεια φαγητού το συκώτι παράγει τριγλυκερίδια, τα οποία μεταφέρονται από το συκώτι στο λιπώδη ιστό . Κάτω από συνθήκες νηστείας ή δίαιτας το συκώτι μετατρέπει τα λιπαρά οξέα σε κετόνες( ακετοξικό, ακετόνη, β-υδροξυβουτυρικό), όπου στη συνέχεια μεταφέρονται σε άλλα όργανα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο οργανισμός δεν εφοδιάζεται με την απαραίτητη ενέργεια υπό τη μορφή υδ/ων(γλυκόζη), γιατί δεν μπορούν να οξειδωθούν περαιτέρω.(κύκλος Krebs), και μ’ αυτόν τον τρόπο εξοικονομείται η γλυκόζη του αίματος και συμβάλλει στη διατήρηση του σωματικού λευκώματος. Η ακετόνη μπορεί ν’ ανιχνευθεί στην αναπνοή αρρύθμιστων διαβητικών, καθώς και των καλογριών.

Οιστρογόνα και σωματικό βάρος Τα οιστρογόνα ελαττώνουν την όρεξη διότι ελαττώνουν μια ισχυρή ορεξιογόνο νευροορμόνη του εγκεφάλου, το νευροπεπτίδιο Υ. Επίσης, τα οιστρογόνα συμβάλλουν στον πολλαπλασιασμό των μεγάλων λιποκυττάρων στους γλουτούς και στα κάτω άκρα ενώ αντίθετα μειώνουν τα λιποκύτταρα στην κοιλιά. Αυτός είναι ο λόγος που οι γυναίκες συσσωρεύουν περισσότερο λίπος στη λεκάνη και λιγότερο στην κοιλιά σε σχέση με τους άνδρες. Τα οιστρογόνα προκαλούν και μικρού βαθμού κατακράτηση άλατος και νερού.

ΓΕΝΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ Η προγεστερόνη αυξάνει την όρεξη και παίζει κάποιο ρόλο στην υπερφαγία που παρατηρείται στη δεύτερη φάση του κύκλου. Επίσης, κατακρατά νερό και αλάτι με αποτέλεσμα να προκαλεί μικρή αύξηση του βάρους κυρίως σε υγρά. Οι γεννητικές ορμόνες της γυναίκας, δηλαδή τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη επηρεάζουν σημαντικά το σωματικό βάρος. Μεγάλος κίνδυνος για παχυσαρκία υπάρχει σε περιόδους όπου αλλάζει απότομα η παραγωγή των ορμονών αυτών όπως η εφηβεία, η κύηση και η εμμηνόπαυση. Στις περιόδους αυτές πρέπει να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα με σωστή διατροφή και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.

Ορμόνη της παχυσαρκίας Η λεπτίνη είναι μια πολύ σπουδαία ορμόνη που παράγεται κατά κύριο λόγο στα λιποκύτταρα του λευκού λιπώδους ιστού. Την ονομάζουν ορμόνη της παχυσαρκίας και είναι ένα καυτό θέμα στο χώρο του fitness μιας και η ανακάλυψή της είναι πρόσφατη. Η λεπτίνη είναι η ορμόνη που διαδιβάζει/μεταφέρει τη διατροφική μας κατάσταση μέσω των ανάλογων υποδοχέων στον εγκέφαλό μας και κατ' επέκταση και στο σώμα μας. Βασισμένος στις πληροφορίες που παίρνει από τη λεπτίνη ο εγκέφαλός μας λαμβάνει μια σειρά από σπουδαίες αποφάσεις όπως π.χ.: - αν χρειάζεται η λήψη τροφής (αίσθημα πείνας) - αν θα επιταχύνει και κατά  πόσο τις μεταβολικές διαδικασίες - αν θα κάψει λίπος κλπ.

Σύμφωνα με τον Dr Barry Sears, η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από τον λιπώδη ιστό και δίνει το μήνυμα του κορεσμού στον εγκέφαλό μας. Βέβαια σε παχιά ποντίκια που τους χορήγησαν ενέσεις λεπτίνης, αδυνάτισαν, όμως αυτό δεν ίσχυσε και στους ανθρώπους. Γιατί; Λεπτίνη και ποντίκια. Λόγω μετάλλαξης του γονιδίου Οb δεν μπορούσε να παραχθεί στα ποντίκια

Αντίσταση στη λεπτίνη Οι υπέρβαροι άνθρωποι έχουν αντίσταση στην λεπτίνη, όπως γίνεται με την ινσουλίνη, που οι υποδοχείς των κυττάρων μας έχουν χάσει την ευαισθησία τους και έχουν αντίσταση σε αυτήν. Άρα, εκκρίνεται κανονικά η λεπτίνη, αλλά δεν είναι αποδοτική, γιατί εφόσον εκκρίνεται συνεχώς (στα υπέρβαρα άτομα) τα κύτταρα την έχουν συνηθίσει . Όσο πιο παχύς είναι κάποιος, τόσο τα κύτταρα του εγκεφάλου του είναι λιγότερο ευαίσθητα στη λεπτίνη και έχει τόσο λιγότερο το αίσθημα του κορεσμού.

Ποια η σημασία της λεπτίνης κατά την απώλεια βάρους Τ΄ άτομα που χάνουν βάρος είτε με διατροφή είτε με άσκηση είτε με φάρμακα, στη μεγάλη πλειοψηφία συναντούμε το ίδιο φαινόμενο. Απώλεια βάρους κατά τους 3-6 μήνες . Από εκεί και πέρα όλα τ΄άτομα φτάνουν σε τέλμα(πλατώ) και επανέρχονται συνήθως στα αρχικά επίπεδα σωματικού βάρους. Για το λόγο αυτό αυτό χρειάζεται συντήρηση και προσοχή πάνω από 1 χρόνο για να μειωθεί η αντίσταση στη λεπτίνη, δηλ. να νιώθουμε το αίσθημα του κορεσμού όταν φάμε τη φυσιολογική για το σωμάτοτυπό μας τροφή.

Συναισθηματικές διαταραχές και διατροφή Νευρομεταβιβαστές είναι οι βιοχημικές ουσίες του εγκεφάλου , ουσίες που επηρεάζουν και επηρεάζονται από τη λήψη τροφής Οι κυριότεροι νευρομεταβιβαστές είναι τρεις: Σεροτονίνη Ενδορφίνες Ντοπαμίνη

Σεροτονίνη Σεροτονίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην κατάθλιψη, και συντελεί στην επίτευξη της ηρεμίας, της ειρήνης και της ικανοποίησης του ατόμου. Οι υδατάνθρακες αυξάνουν στον εγκέφαλο την τρυπτοφάνη που είναι πρόδρομη και παραγωγική ουσία της σεροτονίνης. ‘Ατομα με κακή διάθεση μπορεί να θέλουν να καταναλώσουν κάποιο γλυκό ή πολλούς υδ/ες για να επέλθει ηρεμία μέσω της αύξησης της σεροτονίνης, σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.

ενδορφίνες Το δεύτερο είδος νευρομεταβιβαστών περιλαμβάνει τις ενδορφίνες. Οι ενδορφίνες προκαλούν εντονότατη ικανοποίηση. Ο ρόλος των ενδορφινών διερευνάται διαρκώς ,αλλά φαίνεται ότι εμπλέκονται στη συνήθεια του καπνίσματος, στη λήψη τροφής και σε όλες τις απολαύσεις της ζωής. Έρευνες έδειξαν ότι η κατανάλωση του συνδυασμού σακχάρων και λίπους παράγει ενδορφίνη. Επιπλέον οι τροφές πλούσιες σε λίπη και υδατάνθρακες αυξάνουν και τη σεροτονίνη.

σοκολάτα ενδορφίνες Κατανάλωση σοκολάτας Η σοκολάτα είναι το καταλληλότερο προϊόν για αύξηση των ουσιών αυτών, διότι περιέχει σάκχαρα και λίπος, αλλά και φενυλαιθυλαμίνη, που είναι πρόδρομη ουσία των ενδορφινών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αποτελεί τον ευκολότερο και αμεσότερο τρόπο για την απόκτηση καλής διάθεσης. Έτσι ένα άτομο με άγχος ή με καταθλιπτική διάθεση, μπορεί να έχει ανάγκη κατανάλωσης σοκολάτας

ντοπαμίνη Η ντοπαμίνη είναι ο νευρομεταβιβαστής που αυξάνει την εγρήγορση και βρίσκεται στα ψάρια, στο κρέας, στ’ αυγά, στα γαλακτομικά. Αυτές οι τροφές μειώνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης, και συνεπώς σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να συνυγορήσουμε στη λεγόμενη συνδυασμένη διατροφή. Όταν το άγχος, το στρες, ο θυμός, η δυσαρέσκεια είναι συχνά συναισθήματα στη ζωή μας, και μετά τη μείωση της σεροτονίνης ο εγκέφαλος φωνάζει «φάε-φάε θέλω να ηρεμήσω και να ξαναβρώ την ισορροπία μου»

Συναισθήματα-διατροφή Συμπερασματικά είναι καλό να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας αρνητικά και θετικά να εξουδετερώνουμε το στρες με ουσιαστικές μεθόδους(ευχάριστο διάβασμα, παρακολούθηση εκδηλώσεων, χαλαρωτικό μπάνιο, προσευχή,χόμπι κ.α) και σίγουρα όχι με τη λήψη αλόγιστης και άχρηστης τροφής.

Παχυσαρκία και κόστος Αρκετές μελέτες σ’ ευρωπαϊκές χώρες υπολογίζουν το άμεσο κόστος αντιμετώπισης της παχυσαρκίας σε 1,7-3% των συνολικών δαπανών υγείας(Βranca et al.2007) . Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. στην Ευρώπη η παχυσαρκία απορροφά το 7% των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης(WHO 1998) Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 μελέτη του Γερμανικού Υπουργείου Υγείας ,υπολόγισε ότι το κόστος των ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή αντιστοιχούσε στο 30% των δαπανών υγείας της χώρας. Σύμφωνα με τη μελέτη , η κατηγορία νοσημάτων με το υψηλότερο κόστος ήταν τα καρδιαγγειακά(12%), τα οδοντικά νοσήματα με 7% και οι σχετιζόμενοι με τη διατροφή καρκίνοι(3%)

Ποσοστό υπέρβαρων –παχύσαρκων ατόμων σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες(1996-2003) 15-24 ετών 35-44 ετών 55-64 ετών χώρες Άνδρες γυναίκες Γυναίκες Αυστρία 25,5 8,5 62,5 23,6 74,2 44,6 Βέλγιο 14,7 10,6 49,6 29,3 64,1 51,0 Γαλλία 9,9 11,2 45,4 26,4 64,5 46,3 Γερμανία 31,1 21,7 68,4 41,8 82,1 71,7 Δανία 22,7 16,0 48,6 32,8 64,9 43,1 Ελλάδα 30,0 13,0 69,6 41,9 71,1 68,9 Ισπανία 22,6 11,9 62,9 32,1 71,0 65,0 Ιταλία 17,4 7,7 50,3 21,3 66,3 49,1 Νορβηγία 16,5 11,8 43,6 26,7 49,2 33,8 Ολλανδία 14,4 12,6 49,9 32,7 62,4 Πορτιγαλ. 25,2 13,1 58,9 43,9 65,5 61,1 Σουηδία 21,8 14,3 54,5 35,1 50,4 Φινλανδία 19,2 16,8 58,3 36,7 Πηγή:Eurostat 2007