Μεθοδολογία των Κοινωνικών Επιστημών Εβδομάδα 12 elasideri@gmail.com

E.H. Carr στο BBC το 1961, Τι είναι Ιστορία Στην ουσία υποστήριζε ότι στο ερώτημα αυτό: α) δεν υπάρχει μια απάντηση και β) οι απαντήσεις εξαρτώνται από την εποχή που ζει ο ιστορικός. Στο πρώτο παράδειγμα έχουμε την απάντηση του 19ου αιώνα. Δηλαδή την πίστη στην «ιστορική αλήθεια» και στην «οριστική ιστορία», τα οποία θα έλθουν μετά από την έρευνα και τη συσσώρευση επαρκών γνώσεων. Στο δεύτερο παράδειγμα κυριαρχεί ο σκεπτικισμός σχετικά με τις ιστοριογραφικές πεποιθήσεις του 19ου αιώνα: δεν μπορεί να υπάρξει «οριστική ιστορία» και ενδεχομένως ούτε «ιστορική αλήθεια» γιατί η ιστορική γνώση δεν είναι αντικειμενική ούτε λειτουργεί προσθετικά –κάθε εποχή και οι ιστορικοί της βλέπουν το παρελθόν με διαφορετικό τρόπο.

Marc Bloch (1966-1944), Απολογία για την ιστορία Ποια είναι η χρησιμότητα της ιστορίας;» Ας μην θεωρήσουμε την απάντηση δεδομένη. Ας διερωτηθούμε γιατί να μελετάμε, «γιατί να μας ενδιαφέρει η ιστορία;»

Ο Bloch απαντά ότι το ενδιαφέρον μας για την ιστορία προκύπτει πολιτισμικά. Ας σκεφτούμε τους αρχαίους ιστορικούς Έλληνες και Λατίνους που αναλαμβάνουν να εξιστορήσουν τι συνέβη σε παλαιότερους (ωστόσο σχεδόν σύγχρονους) καιρούς. Ενδιαφέρονται για το παρελθόν με έναν ιδιαίτερο τρόπο καθώς η αντίληψή τους στηρίζεται σε κυκλική αντίληψη του χρόνου, που στηρίζεται στον κύκλο της φύσης, της γέννησης-της ακμής-του θανάτου. Ενδιαφέρον για το παρελθόν έδειξε και ο χριστιανισμός. Σκεφτείτε κυρίως την Παλαιά Διαθήκη και όλη την γενεαλογία των βιβλικών προσώπων: η ιστορία ως μια διαδοχή γενεών και οικογενειών.

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα πρέπει να επανέλθουμε στο αρχικό ερώτημα «τι είναι ιστορία;». O Bloch επισημαίνει ότι μια συνηθισμένη απάντηση είναι ότι «η ιστορία είναι η επιστήμη του παρελθόντος». Η απάντηση αυτή είναι λανθασμένη. Η ιστορία δεν ασχολείται γενικώς με το παρελθόν. Δεν ασχολείται με τους σεισμούς ή τις εκρήξεις των ηφαιστείων που συνέβησαν πριν 4 ή 5 αιώνες, παρά μόνο εάν είχαν επιπτώσεις στους ανθρώπους. Αυτό που ονομάζουμε «ιστορία» θα το περιέγραφα ως μια τριγωνική σχέση: κοινωνία – χρόνος – ιστορικός Η έννοια της «κοινωνίας» εμπεριέχει, όπως θα δούμε, κοινωνικές τάξεις, οικονομικές δραστηριότητες, σχέσεις των δύο φύλων, νοοτροπίες και ιδέες, τη σχέση ατόμου και κοινωνικού συνόλου, κοκ. Η έννοια του «χρόνου» είναι επίσης καίρια. Ο χρόνος, αυτό που λέμε χρόνια, δεκαετίες ή αιώνες, αποτελούν το πλαίσιο της εκδήλωσης των κοινωνικών φαινομένων. Το τρίτο μέλος είναι ο ιστορικός, αυτός που μελετά και γράφει την ιστορία. Ο ιστορικός ο ίδιος βρίσκεται στην κοινωνία της εποχής του, ζει, διαβάζει, σκέφτεται με βάση τους ορίζοντες που υπάρχουν στην εποχή του, άρα προσεγγίζει το παρελθόν από τη σκοπιά του παρόντος και η διανοητική του δραστηριότητα είναι ακριβώς να μετατρέπει το παρελθόν σε ιστορία, δηλαδή αντικείμενο μελέτης και ιστορική αφήγηση.

Οι σχολές της ιστορίς-1. Μαρξισμός Στο κέντρο της σκέψης του Μαρξ ήταν η οικονομία και πιο συγκεκριμένα οι παραγωγικές δυνάμεις. Οι παραγωγικές δυνάμεις καθώς αναπτύσσονται έρχονται σε σύγκρουση με τις συνθήκες (παραγωγικές σχέσεις) που επικρατούν και επιδιώκουν να τις αλλάξουν. Με βάση αυτή τη λογική και νομοτελειακά οι ανθρώπινες κοινωνίες πέρασαν από τη νομαδική κοινωνία, την αρχαία αγροτική κοινωνία, στον φεουδαλισμό και τον καπιταλισμό. Το επόμενο στάδιο της εξέλιξης θα ήταν ο σοσιαλισμός/κομμουνισμός. Ο Μαρξ και ο μαρξισμός κατηγορήθηκαν για την προτεραιότητα που έδωσαν στην οικονομία, ότι δηλαδή η οικονομία ήταν η βάση για την κατανόηση της ιστορικής εξέλιξης και της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η πιο απλοϊκή εκδοχή του μαρξισμού έκανε τη διάκριση ανάμεσα στη βάση και το εποικοδόμημα και ότι η ερμηνεία των ζητημάτων στο χώρο της πολιτικής, της κουλτούρας ή των θεσμών μπορούσε να αναχθεί εν τέλει στην οικονομία.

Από την άλλη πλευρά, η σκέψη του Μαρξ χαρακτηριζόταν από το στοιχείο της «διαλεκτικής», δηλαδή απέρριπτε την ιδέα ότι ο κόσμος είναι έτσι όπως φαίνεται και ότι θα πρέπει να γίνεται αντιληπτός μέσα στο πλαίσιο αντιμαχόμενων δυνάμεων. Πίστευε ότι ο κόσμος της οικονομίας δεν μπορεί να κατανοηθεί μόνο με βάση τις οικονομικές δυνάμεις αλλά αυτές θα πρέπει να τοποθετηθούν στο ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο ανήκουν. Η «διαλεκτική» ως μέθοδος σκόπευε να καταδείξει τις αντιφάσεις αυτής της διαδικασίας και οδηγούσε στη αναδιατύπωση της πραγματικότητας.

Κριτική Ασκήθηκε ασφυκτικός έλεγχος στις ιστορικές σπουδές και τους ιστορικούς αλλά και χρησιμοποιήθηκε η ιστορία για την επίτευξη πολιτικών στόχων (εργαλειοποίηση της ιστορίας). ο μαρξισμός μετατράπηκε σε επίσημη ιστοριογραφική σκέψη και εφαρμοζόταν σε ευρύτερες ιστορικές διαδικασίες, για παράδειγμα η ερμηνεία του μεσαιωνικού κόσμου μέσα από όρους ταξικής πάλης, εφαρμόζονταν δηλαδή μηχανικά και τυπολατρικά τα θεωρητικά σχήματα του μαρξισμού. Μια άλλη αδυναμία της ιστοριογραφικής παραγωγής ήταν η απροβλημάτιστη παράθεση στοιχείων χωρίς κάποια θεωρητική επεξεργασία. Μετά το 20ο συνέδριο του 1956 ο ιδεολογικός έλεγχος χαλάρωσε και περιορίστηκε στα άμεσα πολιτικά ζητήματα, της πρόσφατης ιστορίας ή των σχέσεων με την ΕΣΣΔ.

Μαρξισμός και ‘δυτική’ ιστοριογραφία Πάλι υπάρχει σχέση μεταξύ ιστοριογραφίας και πολιτικής, πολλοί μαρξιστές ιστορικοί ήταν μέλη των ΚΚ. Στην Αγγλία υπήρχε από το 1947 ως το 1956 οργανωμένη ομάδα «Ιστορική Ομάδα του Κομμουνιστικού Κόμματος» με σημαντικούς ιστορικούς, μεταξύ αυτών ο Maurice Dobb, Paul Sweezy, Christopher Hill, E. Hobsbawm, E.P. Thompson. Μια πρώτη σημαντική συζήτηση που ανακινήθηκε από τους Άγγλους μαρξιστές αφορούσε τη μετάβαση από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Το ερώτημα αφορούσε εάν η φεουδαρχία κατάρρευση εξαιτίας των εσωτερικών αντιφάσεων ή ήταν αποτέλεσμα της ανάπτυξης του εμπορίου. Η μαρξιστική ιστοριογραφία αποτέλεσε πρόκληση για την παραδοσιακή ιστοριογραφία γιατί στράφηκε εναντίον την γεγονοτολογικής – προσωποπαγούς ιστορίας και έστρεψε την προσοχή στις κοινωνικές αντιθέσεις. Σύντομα απέκτησε και δικό της περιοδικό το Past and Present, το οποίο αποτέλεσε πεδίο ανάπτυξης όχι μόνο της μαρξιστικής αλλά γενικότερα της κοινωνικής ιστορίας.

Ο θατσερισμός και το 1989 κλόνισαν περαιτέρω τις βεβαιότητες του μαρξισμού, ειδικά την επαγγελία του σοσιαλισμού και συμπαρέσυραν την εμπιστοσύνη στην μαρξιστική αντίληψη της ιστορίας. Αυτό που παρέμεινε από τη μαρξιστική παράδοση ήταν ο στόχος για ένα είδος ιστορίας που να απευθύνεται στον κοινό άνθρωπο και η κριτική στάση του μαρξισμού – η αμφισβήτηση της εξουσίας και των μορφών κυριαρχίας.

2. ΜΙΚΡΟΪΣΤΟΡΙΑ (δεκ. 1960-1970) Το 1979 σε ένα άρθρο του στο περιοδικό Past and Present ο κοινωνικός ιστορικός Lawrence Stone υποστήριξε την άποψη ότι στη δεκαετία του 1970 άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε και γράφουμε την ιστορία. Η παλαιότερη θέση ότι η ιστορία είναι «μια συνεκτική επιστημονική εξήγηση των αλλαγών που έχουν συμβεί στο παρελθόν» αμφισβητήθηκε και ξεπεράστηκε. Στη θέση αυτής εμφανίστηκε ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για διαφορετικές όψεις της ανθρώπινης εμπειρίας και διατυπώθηκε η άποψη ότι η κουλτούρα μιας ομάδας ή και η βούληση ενός ατόμου μπορούν να θεωρηθούν εξίσου σημαντικοί παράγοντες αλλαγής όσο και η οικονομία ή η δημογραφία. Αυτή η στροφή στη μελέτη της εμπειρίας αποτέλεσε την αφετηρία για μια νέα αντίληψη της ιστορίας και για νέες μορφές ιστορικής αφήγησης.

Γινόταν σαφές ότι δεν υπήρχε μια ιστορία αλλά πολλές ιστορίες παράλληλες και διαπλεκόμενες. Επιπλέον, η έμφαση στην ιστορική ερμηνεία των μεγάλων κοινωνικών αλλαγών είχε θέσει στο περιθώριο τον τρόπο με τον οποίο οι καθημερινοί άνθρωποι βίωναν τα γεγονότα, τις ιδέες, επιθυμίες, συναισθήματα. Έτσι τη δεκαετία του 1970 εμφανίζεται η Νέα Πολιτισμική Ιστορία, η οποία αποτελεί μετεξέλιξη της κοινωνικής ιστορίας. Αυτό το ρεύμα δανείζεται από το μαρξισμό το χειραφετητικό πρόταγμα της ιστοριογραφίας: είναι μια ιστορία που ενδιαφέρεται για τις κατώτερες τάξεις, τους καταπιεσμένους, τους διωκόμενους, κλπ. Από την άλλη δεν αναζητά τις πηγές της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης μόνο στην οικονομία αλλά διευρύνει το πεδίο μελέτης της εξουσίας και ασχολείται με ιδιαίτερες μορφές εξουσίας που αφορούν αυτά τα ιδιαίτερα υποκείμενα την ανδρική κυριαρχία, τη φυλετική ανωτερότητα, την αποικιακή εκμετάλλευση, τη δίωξη της θρησκευτικής ετερότητας.

Μια από τις ριζικότερες αμφισβητήσεις της ιστορίας ως κοινωνικής επιστήμης και των μακροϊστορικών αφηγήσεων θα έλθει από το χώρο της μικροϊστορίας. Η κυριότερη ένσταση της μικροϊστορίας στην ιδέα της προόδου που πίστευε η κοινωνικό- επιστημονική ιστορία ήταν ότι αυτή η διαδικασία του εκσυγχρονισμό είχε τεράστιο ανθρώπινο κόστος και ότι πίσω από τις μεγάλες ιστορικές αλλαγές θα έπρεπε να ανακαλυφθούν οι άνθρωποι, με ποιο τρόπο βίωσαν και πλήρωσαν το τίμημα της προόδου. Άρα η μελέτη θα έπρεπε να στραφεί στον τρόπο με τον οποίο οι καθημερινοί άνθρωποι βίωσαν αυτές τις αλλαγές στην καθημερινή ζωή τους.

Το πιο γνωστό βιβλίο μικροϊστορίας είναι του Γκίνζμπουργκ Το τυρί και τα σκουλήκια. Ο κόσμος ενός μυλωνά του 16ου αιώνα (1975), όπου μέσα από τα πρακτικά της ανάκρισης της Ιεράς Εξέτασης σε ένα ιταλικό χωριό, έρχεται στην επιφάνεια ο διανοητικός κόσμος ενός άγνωστου μυλωνά του Μενόκιο. Στόχος είναι μέσα από την κατάθεση του μυλωνά να ανασυνθέσει τη φαντασία και τη λαϊκή κουλτούρα των Ιταλών χωρικών σχετικά το ρόλο του Θεού, την ύπαρξη της κόλασης. Προφανώς η μικροϊστορική προσέγγιση θέτει εκ των πραγμάτων κάποιους περιορισμούς, δεν μπορεί παρά να αφορά συγκεκριμένες, μικρές περιοχές, μικρό αριθμό τόμων και να εκτυλίσσεται σε διάστημα λίγων ετών. Επίσης οι περισσότερες μελέτες αφορούν το Μεσαίωνα ή την πρώιμη νεότερη εποχή και δεν επεκτείνονται χρονικά στην νεότερη-σύγχρονη εποχή. Οι κριτικές που έχει δεχθεί η μικροϊστορία είναι ότι α) οι μέθοδοι με την επικέντρωση στην μικρής κλίμακας ιστορία, περιορίζουν την ιστορία σε μια ανεκδοτολογική αφήγηση, β) στρεφόμενη στη μελέτη στη μελέτη της λαϊκής κουλτούρας προνεωτερικών εποχών διακρίνεται από κάποια νοσταλγία και τάσης εξιδανίκευσης αυτής της εποχής, γ) επειδή στρέφονται στη μελέτη σχετικά σταθερών κουλτουρών, δεν μπορούν να μελετήσουν τη νεότερη και σύγχρονη εποχή στις οποίες οι κουλτουρες αλλάζουν με ταχύτητα, δ) δεν ασχολούνται με θέματα πολιτικής.

Σε μια αντίστοιχη κατεύθυνση κινήθηκε και η προφορική ιστορία Σε μια αντίστοιχη κατεύθυνση κινήθηκε και η προφορική ιστορία. Σε αντίθεση με τα ερωτηματολόγια των κοινωνικών επιστημών, η προφορική ιστορία εστίασε στη μνήμη συγκεκριμένων κάθε φορά ανθρώπων για να δείξει πώς βίωσαν συγκεκριμένα γεγονότα ή εξελίξεις. Η έμφαση ήταν στη σχέση μνήμης-εμπειρίας, στη σχέση ανάμεσα σε αυτό που βίωσαν στο παρελθόν και στον τρόπο με τον οποίο θυμόνταν αυτή την εμπειρία στο παρόν. Οι μελέτες προφορικής ιστορίας μας έδειξαν μια διαφορετική εικόνα του παρελθόντος. Πολλές φορές οι συνθήκες, όπως αποτυπώνονταν σε επίσημες εκθέσεις ή στατιστικές, ήταν αρκετά διαφορετικές από τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν αυτές τις συνθήκες οι άνθρωποι. Ε πίσης από την άλλη πλευρά η διερεύνηση της μνήμης επέτρεψε στους ιστορικούς να αντιμετωπίσουν από μια διαφορετική σκοπιά το πρόβλημα της αντικειμενικότητας. Στο βαθμό που οι συνεντεύξεις είναι πάντα υποκειμενικές, οι ιστορικοί κλήθηκαν να τις αναλύσουν όχι ως προς την αντικειμενικότητά τους αλλά ως προς τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι αφηγούνταν τη ζωή τους: τι θυμούνταν, τι ξέχναγαν, τι επαναλάμβαναν.

Είμαστε πλέον αρκετά μακριά από την κοινωνική ιστορία της δεκαετίας του 1960. Το βασικό επιχείρημα εναντίον της κοινωνικο-επιστημονικής ιστορίας ήταν ότι αυτού του είδους η ιστορία απογυμνώνει το παρελθόν από τη διαφορετικότητα και το ανθρώπινο πρόσωπο. Το ζήτημα ήταν να συλλάβουμε ξανά την ανθρώπινη, προσωπική πλευρά της ιστορίας. Η μικροϊστορία, η ιστορία της καθημερινότητας, η προφορική ιστορία επεδίωξαν να αποκαταστήσουν την υποκειμενικότητα των ανθρώπων που μελετούσαν, απέρριψαν τη σημασία που αποδιδόταν στις δομές και τις διαδικασίες. Από την άλλη πότε δεν αρνήθηκαν ότι έκαναν ιστορία και ότι οι αφηγήσεις των ανθρώπων ήταν πρωτογενής πηγή και τεκμήρια του παρελθόντος και όχι λογοτεχνικές αφηγήσεις.

3. Μεταμοντερνα κριτική/Στροφή στη γλώσσα Η μεταμοντέρνα κριτική στην ιστοριογραφία δεν είναι άσχετη με τις εξελίξεις που είχαν σημειωθεί σε άλλους τομείς της επιστημονικής σκέψης. Οι ίδιοι οι μελετητές και θεωρητικοί της επιστήμης είχαν πρώτοι αντιληφθεί τη σύνθετη σχέση ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο, την επιστήμη και την πραγματικότητα. Ο Thomas Kuhn ήδη από το 1960 είχε επισημάνει ότι η επιστήμη δεν είναι αντανάκλαση του αντικειμενικού κόσμου, ότι αυτό που ονομάζεται αντικειμενικότητα και επιστημονικότητα δεν είναι κάτι δεδομένο αλλά στην ουσία μια συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων ως κοινότητας σχετικά με τις μεθόδους και τους στόχους της ερευνητικής δραστηριότητας. Ιδιαίτερα στο χώρο της ιστορίας, ότι η αλήθεια βρίσκεται «κρυμμένη» στα αρχεία και ότι υπάρχει αντικειμενική γνώση του παρελθόντος θεωρείται σήμερα απλουστευτική.

Το επόμενο βήμα ήταν ότι αφού τα κείμενα δεν αναφέρονται σε οποιαδήποτε πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμιά διαφορά μεταξύ αλήθειας και μυθοπλασίας. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το κείμενο, και όχι το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε (η ιστορία ως αφήγημα). Το επόμενο ακόμη πιο ριζοσπαστικό βήμα έγινε από τον Μισέλ Φουκώ, ο οποίος υποστήριξε το «θάνατο του συγγραφέα», ότι δηλαδή δεν είναι ο συγγραφέας που παράγει το νόημα σε ένα κείμενο αλλά η ίδια η γλώσσα, άρα εφόσον δεν υπάρχει συγγραφέας δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη πρόθεση ή νόημα το οποίο οι μελετητές πρέπει να ανακαλύψουν.

Όλα αυτά γέννησαν τη λεγόμενη «γλωσσική στροφή» Όλα αυτά γέννησαν τη λεγόμενη «γλωσσική στροφή». Κεντρικό στοιχείο αυτής της στροφής είναι η αναγνώριση της σημασίας που έχει η γλώσσα και ο λόγος στη δόμηση των κοινωνιών και της πραγματικότητας. Η στροφή αυτή συνέπεσε με το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ιστορικών για την κουλτούρα του παρελθόντος (αξίες, νοοτροπίες, καθημερινή ζωή, προσωπικές σχέσεις, τρόπος ζωής και εργασίας, σεξουαλικότητα, ελεύθερος χρόνος) και την απομάκρυνση από τις κοινωνικές δομές, την οικονομία, τους πολιτικούς θεσμούς, κλπ.

Η «γλωσσική στροφή» προσέφερε αρκετά στη μελέτη της ιστορίας και την ιστοριογραφία: η ιστορία δεν έχει κάποια εγγενή συνοχή ή ενότητα η έννοια της ιστορίας είναι μια κατασκευή που συγκροτείται μέσω της γλώσσας κάθε κείμενο επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων και ερμηνειών η γλώσσα συνδέεται με σχέσεις εξουσίας και μπορεί να έχει πολιτικές επιπτώσεις η γλώσσα δεν αντανακλά την πραγματικότητα αλλά τη συγκροτεί κιόλας Πολλοί λίγοι ιστορικοί ασπάστηκαν ή εφάρμοσαν τη μεταμοντέρνα προσέγγιση, ότι δηλαδή δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στην αλήθεια και τη μυθοπλασία, την ιστορία και τη λογοτεχνία. Αν και απόκτησαν συνείδηση της σημασίας της ρητορικής δεν ασπάστηκαν τη θέση ότι δεν υπάρχει πραγματικότητα αλλά μόνο η γλώσσα.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Στη δεκαετία του 1990 με αφορμή το βιβλίο του Φράνσις Φουκουγιάμα (Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος, 1992) τέθηκε το ερώτημα εάν ζούμε το «τέλος της ιστορίας». Δηλαδή εάν η ιστορική εξέλιξη είναι ο διαρκής αγώνας του ανθρώπου για ελευθερία και δημοκρατία, τότε υποστήριξε ο Φουκουγιάμα μετά την κατάρρευση του σοσιαλισμού και την επικράτηση του καπιταλισμού και του φιλελευθερισμού αυτός ο αγώνα είχε λάβει τέλος. Ο πολιτισμός είχε φτάσει στο απόγειό του και δεν θα έπρεπε να αναμένονται μεγάλες, ιστορικές ανατροπές – και από αυτήν την άποψη είχαμε φτάσει στο τέλος της ιστορίας

Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο ορίζοντας των ιστορικών σπουδών τις τελευταίες δεκαετίες έχει διευρυνθεί εντυπωσιακά. Εμφανίστηκαν νέες θεματικές, που συχνά έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη εμπειρία και νέες στρατηγικές μελέτης που αφορούν τη μελέτη του νοήματος που οι άνθρωποι απέδιδαν σε αυτό που έκαναν ή ζούσαν και οι ιστορικοί απομακρύνθηκαν από τις δεδομένες κατηγορίες ιστορικής και κοινωνικής ανάλυσης, χρησιμοποιώντας κατηγορίες π.χ. της ψυχανάλυσης. Αρνήθηκαν να προσφέρουν μια ιστορική ερμηνεία ενός φαινομένου και αντίθετα επικεντρώθηκαν στις διαφορετικές δυνατές ερμηνείες ή την αμφισημία του φαινομένου. Αυτό πάλι δεν σημαίνει ότι οι ιστορικοί μπορούν να γράφουν ό,τι θέλουν. κάθε ιστορική αφήγηση είναι μια κατασκευή που στηρίζεται στον ιστορικό αλλά προκύπτει από έναν διάλογο του ιστορικού με το παρελθόν και έναν διάλογο που διεξάγεται σε μια ευρύτερη κοινότητα ιστορικών που συμφωνούν για τα κριτήρια της ιστορικής έρευνας και για το τι είναι εύλογο.

Τεκμήρια ζωής ή μελέτη και κατανόηση ανθρώπινων εμπειριών Η αφήγηση μιας μαρτυρίας ζωής δεν είναι κάτι καινούργιο και ασφαλώς δεν περιορίζεται στις κοινωνικές επιστήμες. Ο Paul Thompson στο βιβλίο του για την προφορική ιστορία παρατηρεί ότι η προφορική ιστορία είναι τόσο παλιά όσο η ίδια η ιστορία. Είναι το πρώτο είδος ιστορίας. Και μόνο πολύ πρόσφατα ο επιδέξιος χειρισμός των προφορικών μαρτυριών έπαψε να θεωρείται ένα από τα διακριτικά γνωρίσματα του μεγάλου ιστορικού».

Έργο σταθμός είναι ο Πολωνός χωρικός, Ου. Ι. Τόμας και Φ Έργο σταθμός είναι ο Πολωνός χωρικός, Ου. Ι. Τόμας και Φ. Ζνανιέκι, 1929 . Πρόκειται για ένα παλιό πλέον έργο το οποίο όμως την εποχή που εκδόθηκε αποτέλεσε το αρτιότερο παράδειγμα κοινωνιολογικής έρευνας. Την εποχή που γράφτηκε οι Πολωνοί αντιπροσώπευαν το ένα τέταρτο των συνολικών μεταναστών ΗΠΑ. Το 1941 στο Σικάγο ζούσαν 360.000 Πολωνοί και επρόκειτο για την Τρίτη μεγαλύτερη Πολωνική κοινότητα στον κόσμο. Η προβληματική του εστιαζόταν σε ευρύτερα ζητήματα κοινωνικής θεωρίας και όχι μόνο σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό ζήτημα. . `οι πολυάριθμες σελίδες του εξέταζαν ζητήματα όπως τα παρακάτω: Προβλήματα εξατομίκευσης Προβλήματα της κοινότητας Προβλήματα ανωμαλιών Προβλήματα σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων Πρόβλημα της κοινωνικής ευτυχίας

Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ότι στην έρευνα μελετήθηκαν πολύ συστηματικά ανθρώπινα τεκμήρια: επιστολές, μαρτυρίες ζωής, αποκόμματα εφημερίδων, δικαστικά αρχεία, έγγραφα υπηρεσιών και κοινωνικών φορέων, που χρειάζονταν οι άνθρωποι προκειμένου να μεταναστεύσουν.

η σχολή του Σικάγου (1920) Από αυτή τη σχολή σκέψης έχουμε τρεις εικόνες τρεις τρόπους ερμηνείας των τεκμηρίων ζωής Η ζωή ως συγκεκριμένη εμπειρία¨:Η ζωή κάθε ανθρώπου ερευνάται ως διαλεκτική σύνθεση εαυτού και κοινωνίας. Δηλαδή σε κάθε μελέτη πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι το άτομο στις εμπειρίες του δεν μπορεί ποτέ να απομονωθεί από το σώμα του ή από τον κόσμο που το περιβάλλει και το περιορίζει. Η ζωή ως μια ρέουσα πραγματικότητα: Η εμπειρία είναι ένα ποτάμι. Οι βιογραφίες είναι ένα συνεχές γίγνεσθαι και καθώς εξελίσσονται , εξελίσσονται και οι υποκειμενικές μαρτυρίες τους. Δεν μπορεί να υπάρχει μια στατική αντίληψη του κόσμου και της κοινωνίας. Η ζωή σαν αμφιλεγόμενη και περιθωριακή πραγματικότητα=Οι κοινωνιολόγοι του Σικάγου μελέτησαν συχνά τύπους περιθωριακούς, παραβατικούς, ξένους μετανάστες. Οι επιλογές αυτές έχουν σημασία επιστημονική αλλά και σημασία πολιτική. Εκείνη την εποχή αυτή σχολή θεωρούνταν και αυτή «περιθωριακή» από τις κατεστημένες επιστημονικές θεωρήσεις και έκανε ακριβώς μελέτες που θα προκαλούσαν πραγματική ανανέωση και αμφισβήτηση των κλασικών επιστημονικών παραδοχών.

Ποικιλομορφία των τεκμηρίων ζωής1. Η προσωπική ιστορία ζωής Ο Ακρογωνιαίος λίθος της κοινωνιολογικής έρευνας των τεκμηρίων ζωής, συγγενεύει με τη φιλολογική βιογραφία και την αυτοβιογραφία. Είναι η μακροσκελής εξιστόρηση σε βιβλίο, της ζωής ενός προσώπου με δικά του λόγια. Συνήθως το υλικό συγκεντρώνεται τμηματικά σε μια σειρά ετών με τη διακριτική καθοδήγηση του κοινωνικού επιστήμονα

2. Ημερολόγιο Το ημερολόγιο θεωρείται από πολλούς το κατ’ εξοχήν τεκμήριο ζωής λόγω του τρόπου με τον οποίο εξιστορεί την άμεσα σύγχρονη ροή γεγονότων της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής που έχουν σημασία για τον κάτοχό του.

3.Επιστολή Τελετουργικές επιστολές (γάμοι, κηδείες βαφτίσια Πάσχα, Χριστούγεννα) Ενημερωτικές επιστολές Συναισθηματικές επιστολές Φιλολογικές επιστολές (δεν έχουν ουσία είναι τυπικές και δiακοσμητικές) Επαγγελματικές επιστολές

4. Η φωνή του Λαού και αντάρτικη δημοσιογραφία Όταν η ζωή ενός ανθρώπου περιγράφεται επιφανειακά , χωρίς εμβάθυνση και προσφέρονται στον αναγνώστη με ελάχιστο σχολιασμό

5.Προφορική ιστορία Μόνο μετά τη δεκαετία του 1940 διαμορφώθηκε ένα κίνημα για την προφορική ιστορία βάσει ηχογραφημένων μαρτυριών το οποίο είχε τις δικές του οργανώσεις, όπως η εταιρία προφορικής ιστορίας. Σταθμός είναι το πολύ γνωστό σήμερα έργο του Thompson The Voice of the Past για την εδουαρδιανή Αγγλία.

6.Λογοτεχνία του γεγονότος Εντελώς παρεξηγημένο είναι αυτό το είδος. Πρόκειται για κείμενο που με τη μορφή μυθιστορήματος καταπιάνεται με πραγματικά γεγονότα που έχει ερευνήσει ο συγγραφέας. Truman Capote: In cold Blood ερευνά ένα έγκλημα γνωστό και περιβόητο το οποίο ξεκλήρισε μια ολόκληρη οικογένεια. Κόκκινο στην πράσινη Γραμμή, Γκουρογιάννης.

6. Οπτικοποίηση (Φωτογραφία, Φιλμ Γεννήθηκε την ίδια εποχή ε την κοινωνιολογία και αντιπροσωπεύει πολλά πράγματα: τον εκδημοκρατισμό των οικογενειακών τεκμηρίων, ένα νέο είδος τέχνης, την ενσωμάτωση του ατομικισμού, μια μορφή άρνησης της εμπειρίας, , αθανασία, εποπτεία και έλεγχο.

7.Διάφορα τεκμήρια Αντικείμενα κυριότητας, όλα τα αντικείμενα που ένα άτομο είναι σε θέση να κατέχει ή να μην κατέχει είναι μια απόδειξη ή ένας δείκτης του τρόπου της ζωής του. Τέλος η αυτοπαρατήρηση, η παρατήρηση του εαυτού.