Σκορδίλης Εμμανουήλ Αναπληρωτής Καθηγητής ΣΕΦΑΑ Αθηνών 2016 ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚAΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΌΣ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ Οκτώβριος 2016 Σκορδίλης Εμμανουήλ Αναπληρωτής Καθηγητής ΣΕΦΑΑ Αθηνών 2016

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτισμός (Σωτηριάδη, 1993; Sherrill, 1997; Παπάνης, Γιαβρίμης & Αγνή, 2009)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Ορισμός – Ταξινόμηση O αυτισμός είναι ένα από τα βαρύτερα σύνδρομα, που επηρεάζει σε καταλυτικό βαθμό την πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού Πρώιμος παιδικός αυτισμός Δευτερογενής αυτισμός (2,5 χρόνια) 3-4 παιδιά στα 10.000 θα εμφανίσουν αυτιστικές διαταραχές (autistic spectrum disorders) 3 στα 4 παιδιά θα είναι αγόρια ανεξάρτητα του κοινωνικού-οικονομικού status της οικογένειας

Αυτισμός Πρώιμος παιδικός αυτισμός: Τυπική μορφή. Το βρέφος ιδιαίτερα ήσυχο, δεν κλαίει, δεν φωνάζει, δείχνει αδιαφορία για το περιβάλλον, δεν χαμογελάει και δεν ανταλλάσει βλέμματα με τη μητέρα Δευτερογενής αυτισμός: Εκδηλώνεται στα 2,5 με 3 χρόνια του παιδιού, μετά από μια περίοδο που θεωρήθηκε φυσιολογική. Εκλυτικοί παράγοντες θεωρούνται γεγονότα ποικίλης σημασίας, όπως κάποια σωματική αρρώστια, νοσηλεία, μετακόμιση, αποχωρισμός, κοκ. Το παιδί βιώνει ψυχοτραυματικά τα παραπάνω και σταματά η φυσιολογική εξέλιξη, παλινδρομεί, χάνει τη χρήση του λόγου και κάποιες δεξιότητες που είχε αποκτήσει.

Αυτισμός Σύνδρομο Asperger Έλλειψη εμπάθειας και ικανότητας για κοινωνικές σχέσεις Ενασχόληση με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και δραστηριότητες με μηχανικό και στερεότυπο τρόπο 1 στα 10.000 παιδιά 8 αγόρια και 1 κορίτσι (Γιαβρίμης, 2001)

Αυτισμός Διαγνωστικά κριτήρια (DSM IV) A: Ένα σύνολο από 6 ή περισσότερα χαρακτηριστικά από τα 1, 2 και 3 1: Ποιοτική έκπτωση στην κοινωνική διαντίδραση, όπως εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω

Αυτισμός 1α: Έντονη έκπτωση στη χρησιμοποίηση πολλαπλών, μη λεκτικών συμπεριφορών, όπως βλεμματικής επαφής, έκφρασης προσώπου, στάσεων του σώματος και χειρονομιών για τη ρύθμιση της κοινωνικής διαντίδρασης 1β: Αδυναμία να αναπτύξει σχέσεις με συνομηλίκους που να ταιριάζουν στο αναπτυξιακό του επίπεδο 1γ: έλλειψη αυθόρμητης αναζήτησης για να μοιραστεί χαρά, ενδιαφέροντα ή επιδόσεις με άλλα άτομα (πχ. έλλειψη να επιδεικνύει, να φέρνει στην κουβέντα ή να επισημαίνει αντικείμενα κοινού ενδιαφέροντος) 1δ: Έλλειψη κοινωνικής ή συναισθηματικής αμοιβαιότητας

Αυτισμός 2: Ποιοτικές εκπτώσεις στην επικοινωνία, όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω: 2α:Καθυστέρηση ή πλήρης έλλειψη ανάπτυξης της ομιλούμενης γλώσσας, που δεν συνοδεύεται από προσπάθεια αντιστάθμισης μέσα από εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, όπως χειρονομίες ή μίμηση) 2β: Σε άτομα με επαρκή ομιλία, έντονη έκπτωση στην ικανότητα να ξεκινήσουν ή να διατηρήσουν μια συζήτηση με άλλους 2γ: Στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας ή ιδιοσυγκρασιακή χρήση της γλώσσας 2δ: Έλλειψη ποικίλλου, αυθόρμητου παιχνιδιού φαντασίας ή παιχνιδιού κοινωνικής μίμησης, που να ταιριάζει στο αναπτυξιακό του επίπεδο

Αυτισμός 3: Περιορισμένοι, επαναλαμβανόμενοι και στερεότυποι τύποι συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων, όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω: 3α: Περίκλειστη απασχόληση με έναν ή περισσότερους στερεότυπους και περιορισμένους τύπους ενδιαφερόντων, που είναι μη φυσιολογική είτε σε ένταση είτε σε εστιασμό 3β: Προφανώς άκαμπτη προσκόλληση σε συγκεκριμένες, μη λειτουργικές ρουτίνες και τελετουργίες 3γ: Στερεότυποι και επαναλαμβανόμενοι κινητικοί μαννερισμοί (πχ. πέταγμα, συστροφή των δακτύλων, χεριών, ή κινήσεις του σώματος) 3δ: Επίμονη ενασχόληση με μέρη αντικειμένων

Αυτισμός Β: Καθυστερήσεις ή μη φυσιολογική λειτουργία σε τουλάχιστον έναν από τους παρακάτω τομείς με έναρξη πριν την ηλικία των 3 χρόνων: 1.Κοινωνική διαντίδραση 2. Γλώσσα, όπως χρησιμοποιείται στην κοινωνική επικοινωνία 3. Συμβολικό ή φαντασιακό παιχνίδι

Αίτια Μολυσματικοί παράγοντες: Αν μολυνθεί το ΚΝΣ σε μια κρίσιμη αναπτυξιακή περίοδο, μπορεί να προκληθεί αυτισμός (Frith, 1994) Βιοχημικά αίτια: Αυξημένη εκροή σεροτονίνης από τα αιμοπετάλια. Διαταραχές στην απέκκριση πεπτιδίων από τα ούρα (Rutter. 1990) Χρωμοσωμικές ανωμαλίες (Κυπριωτάκης, 1997): Το εύθραυστο Χ είναι συνδεδεμένο με αυτισμό (10-20% των παιδιών με αυτισμό έχουν και το Fragile X syndrome) Γενετικά αίτια (Rutter. 1990): Συχνότητα αυτισμού σε αδέλφια 2%, κατά πολύ μεγαλύτερη από το 1 στα 2.500 παιδιά του γενικού πληθυσμού Ψυχογενή αίτια: Επιλόχεια κατάθλιψη, ψυχοτραυματικές εμπειρίες, απομάκρυνση, ιδρυματισμό, έλλειψη ψυχικού δεσμού, γέννηση άλλου παιδιού, κοκ (Κυπριωτάκης, 1997)

Αίτια Συμβουλευτική Γονέων

Δομημένη εκπαίδευση του αυτισμού Δόμηση του περιβάλλοντος Ημερήσιο πρόγραμμα Ανεξάρτητη εργασία Κοινωνική αλληλεπίδραση Συναισθήματα Επικοινωνία

Συμπεριφορά Εκρήξεις θυμού Ύπνος Φαγητό Πρόγραμμα τουαλέτας Γενικές συμβουλές που πρέπει να θυμάστε

Asperger (DSM IV) Διαγνωστικά κριτήρια Α. Ποιοτική απόκλιση στην κοινωνική αλληλεπίδραση, όπως εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο (2) από τα ακόλουθα: 1 Εμφανής έκπτωση στη χρήση πολλαπλών μη λεκτικών συμπεριφορών, όπως βλεμματική επαφή, εκφράσεις προσώπου, στάσεις του σώματος και χειρονομίες για τη ρύθμιση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης 2 Αποτυχία στην ανάπτυξη σχέσεων με συνομηλίκους ανάλογες του αναπτυξιακού επιπέδου 3 Έλλειψη αυθόρμητης αναζήτησης μοιράσματος ευχαρίστησης, ενδιαφερόντων ή επιτευγμάτων με άλλα άτομα (απουσία συμπεριφορών όπως να δείχνει, να φέρνει ή να υποδεικνύει αντικείμενα ενδιαφέροντος στα άλλα άτομα) 4 Έλλειψη κοινωνικής ή συναισθηματικής αμοιβαιότητας

Asperger (DSM IV) Διαγνωστικά κριτήρια Β. Περιορισμένα επαναληπτικά και στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων, όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα: 1 Ενασχόληση με ένα ή περισσότερα στερεότυπα και περιορισμένα πρότυπα ενδιαφέροντος που είναι μη φυσιολογικά είτε ως προς την ένταση είτε ως προς την εστίαση 2 Εμφανής άκαμπτη προσκόλληση σε συγκεκριμένες, μη λειτουργικές ρουτίνες και τελετουργίες 3 Στερεότυποι και επαναληπτικοί κινητικοί μανιερισμοί (πχ χτύπημα ή στρίψιμο χεριών ή δακτύλων ή πολύπλοκες κινήσεις ολόκληρου του σώματος) 4 Επίμονη ενασχόληση με μέρη των αντικειμένων

Asperger (DSM IV) Διαγνωστικά κριτήρια Γ. Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική έκπτωση στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλους σημαντικούς τομείς της λειτουργικότητας Δ. Δεν υπάρχει κλινικά σημαντική καθυστέρηση στο λόγο (πχ μεμονωμένες λέξεις χρησιμοποιούνται στην ηλικία των δύο ετών, επικοινωνιακές φράσεις χρησιμοποιούνται στην ηλικία των τριών χρόνων)

Asperger (DSM IV) Διαγνωστικά κριτήρια Ε. Δεν υπάρχει κλινικά σημαντική καθυστέρηση στη γνωστική ανάπτυξη ή στην ανάπτυξη ανάλογων της ηλικίας δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης, στην προσαρμοστική συμπεριφορά (εκτός της κοινωνικής αλληλεπίδρασης) και στην περιέργεια για το περιβάλλον στην παιδική ηλικία ΣΤ. Δεν πληρούνται τα κριτήρια για άλλη συγκεκριμένη Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια

Θετική προσφορά υπολογιστών Αρνητικά των υπολογιστών Χρήση computers Νέες τεχνολογίες Θετική προσφορά υπολογιστών Αρνητικά των υπολογιστών Προσαρμογή στον αυτισμό

Έρευνες Ornitz, Guthrie & Falley (1977) Συγκρίθηκαν 74 παιδιά με αυτισμό και 38 παιδιά χωρίς αυτισμό (17 έως 84 μηνών) 9 σταθμοί (παιχνίδια με χέρια, πόδια, προσέγγιση παιχνιδιού, τούμπες με στομάχι και πλάτη, όρθια θέση χωρίς στήριξη, κίνηση χεριών και ποδιών, προσπάθεια αναρρίχησης σε όρθια θέση, περπάτημα, στάση κεφαλής, κοκ) Τα παιδιά με αυτισμό είχαν σημαντικά μεγαλύτερη καθυστέρηση από τα παιδιά χωρίς αυτισμό

Έρευνες DeMyer (1980) Υψηλά, μεσαία και χαμηλά λειτουργικά παιδιά με αυτισμό συγκρίθηκαν με παιδιά με ελαφρά ΝΚ. Πηδήματα-άλματα, άλματα στο ένα πόδι-κουτσό, κόπλα, τρέξιμο, ανεβοκατέβασμα της σκάλας, παιχνίδια με μπάλα Τα μεσαία λειτουργικά είχαν τα καλύτερα αποτελέσματα στο ανεβοκατέβασμα της σκάλας Γενικότερα, τα παιδιά με αυτισμό είχαν χαμηλότερα αποτελέσματα από τα παιδιά με ελαφρά ΝΚ, εκτός από τη δοκιμασία της σκάλας

Έρευνες Morin & Reid (1985) Συγκρίθηκαν οι επιδόσεις 8 υψηλά λειτουργικών παιδιών με αυτισμό (15 έως 21 χρόνων) με 8 λειτουργικά παιδιά με ΝΚ Ισορροπία, υποδοχή, άλματα, τρέξιμο Εξέταση σε συνθήκες ελεγχόμενες και συνθήκες ελεύθερες Τα παιδιά με ΝΚ παρουσίασαν περισσότερο ώριμα κινητικά πρότυπα σε όλες τις δραστηριότητες, εκτός από την ισορροπία Η ποιότητα της κίνησης των παιδιών με αυτισμό ήταν χαμηλότερη από την αντίστοιχη των παιδιών με ΝΚ Οι διαφορές όμως δεν ήταν στατιστικά σημαντικές

Έρευνες Bernabei, Fenton, Fabrizi, Camaioni & Perucchini (2003) Εξέτασαν την αντιληπτικοκινητική ανάπτυξη (sensory motor integration) παιδιών με αυτισμό και ΝΚ 46 παιδιά με αυτισμό και 45 με αναπτυξιακές διαταραχές (ΝΚ) 3,7 και 3,6 χρόνων αντίστοιχα Νοητική ηλικία 1,3 και 1,1 χρόνων αντίστοιχα Η σύγκριση έδειξε ότι τα παιδιά με αυτισμό είχαν ετερογενή αναπτυξιακό προφίλ Τα παιδιά με ΝΚ είχαν ομοιογένεια στις επιδόσεις τους Συνολικά, τα παιδιά με αυτισμό είχαν χαμηλές επιδόσεις στη μίμηση κινήσεων με ακουστικά και οπτικά ερεθίσματα και οπτικά ερεθίσματα, καθώς και στη μίμηση σχεδίων με αντικείμενα γενικότερα

Έρευνες Berkeley, Zittel, Pitney & Nichols (2001) Εξέτασαν τις δεξιότητες μετακίνησης και χειρισμού αντικειμένων σε παιδιά με αυτισμό (6-8 χρόνων) Διαφορές με τις επιδόσεις που αναφέρει ο Ulrich (1985) Τα αποτελέσματα έδειξαν συνολική καθυστέρηση στα ΘΚΠ στο 73% των παιδιών, που τους τοποθετούσαν στις ‘κατηγορίες’ poor, & very poor του TGMD Τα αγόρια με αυτισμό διέφεραν από τα κορίτσια Τα αγόρια ήταν καλύτερα στις δεξιότητες χειρισμού αντικειμένων Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η κινητική αξιολόγηση είναι ίσως αναγκαία, μαζί με άλλα χαρακτηριστικά, σαν μέσο για την περιγραφή τους στα διαγνωστικά εγχειρίδια

Έρευνες Levinson & Reid (1993) Επίδραση της έντασης της ΦΔ στην στερεοτυπική συμπεριφορά (ΣΣ) 3 μαθητών με αυτισμό 2 προγράμματα άσκησης με εντάσεις διαφορετικές: Ελαφρύ πρόγραμμα (mild) και έντονο πρόγραμμα vigorous Ελαφρύ: οι μαθητές περπατούσαν για 15 λεπτά συνεχόμενα Έντονο: οι μαθητές έτρεχαν για 15 λεπτά συνεχόμενα Η συχνότητα της στερεοτυπικής συμπεριφοράς μετρήθηκε πριν, αμέσως μετά την ολοκλήρωση και 90 λεπτά μετά το τέλος της ΦΔ

Έρευνες Levinson & Reid (1993) Σημαντικοί περιορισμοί στην στερεοτυπική συμπεριφορά εμφανίστηκαν μόνο μετά την ολοκλήρωση του έντονου προγράμματος άσκησης Ο περιορισμός της ΣΣ ήταν γύρω στο 17,5% Η διάρκεια του περιορισμού ήταν μικρή Η ΣΣ επανερχόταν στα αρχικά επίπεδα, 90 λεπτά μετά το τέλος του προγράμματος Η ΣΣ χωρίζονταν σε κινητική, λεκτική (vocal/ oral) και άλλη Το ελαφρύ πρόγραμμα άσκησης είχε μικρή επίδραση στην στερεοτυπία

Έρευνες Reid et al (1991) Εξέτασαν την επίδραση δύο διαφορετικών μεθόδων διδασκαλίας σε παιδιά με αυτισμό Η πρώτη μέθοδος έδινε βαρύτητα στην εικονική αναπαράσταση της δραστηριότητας και η δεύτερη έδινε βαρύτητα στην σωματική επαφή με τους μαθητές Οι μέθοδοι είχαν στόχο να διδάξουν στους μαθητές δεξιότητες αναφορικά με το bowling

Έρευνες Reid et al (1991) Εφαρμόστηκαν οι δύο μέθοδοι σε όλα τα παιδιά, με τυχαία σειρά (counter balanced order), σε 120 συνολικά προσπάθειες για το κάθε παιδί Οι ερευνητές περίμεναν τα παιδιά να έχουν καλύτερες επιδόσεις με τη μέθοδο της σωματικής επαφής Παρ’ όλα αυτά δεν υποστηρίχθηκε η αρχική τους ερευνητική υπόθεση με βάση τα δεδομένα που συλλέχθηκαν Όλοι οι συμμετέχοντες βελτιώθηκαν και με τις δύο μεθόδους από τη διδασκαλία σε οργανωμένο περιβάλλον

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ