ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Η ανάγκη του ανθρώπου για ασφαλή επιλογή της τροφής πυροδότησε τη μελέτη των δηλητηριωδών ουσιών. Ο άνθρωπος της προϊστορικής εποχής βασισμένος κατ’ αρχήν στην γευστική του εμπειρία, άρχισε σταδιακά να κωδικοποιεί τη γνώση του και να προφυλάσσει τη ζωή του όχι μόνο από δηλητήρια που είχαν σχέση με τη τροφή του, αλλά και από οποιεσδήποτε δηλητηριώδεις ουσίες του περιβάλλοντος

ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΕΞΈΛΙΞΗ Η αποκτηθείσα γνώση για τα δηλητήρια βοήθησε στη συγκρότηση εμπειριών γύρω από τη θεραπευτική. Μαρτυρίες για τις γνώσεις περί δηλητηρίων στους αρχαίους πολιτισμούς έχουμε σε παπύρους. Η πολεμική τέχνη, επίσης, ωφελήθηκε από τη γνώση των δηλητηρίων, χρησιμοποιώντας τα για να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των τότε οπλικών μέσων, κυρίως των τόξων. Για παράδειγμα, οι Ιθαγενείς της Αμερικής, χρησιμοποιούσαν γλυκοσίδες από τοξικούς φυτικούς σπόρους, στα όπλα τους.

ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΕΞΈΛΙΞΗ Στην αρχαία ελληνική μυθολογία και γραμματεία πολλές αναφορές γίνονται για χρήση δηλητηρίων σε θεραπευτικές διαδικασίες, εγκληματικές ενέργειες αλλά και σε επίσημες θανατώσεις καταδικασμένων προσώπων. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τοξίνες στη θεραπεία συγκεκριμένων ασθενειών, και με αυτόν τον τρόπο πρόσθεσε τον τομέα των τοξίνων στην Ιατρική. Έθεσε τις βάσεις για τη βιομηχανική υγιεινή και τοξικολογία. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, οι ιστορικές μαρτυρίες βεβαιώνουν ότι οι δηλητηριάσεις ως εγκληματικές ενέργειες αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο κάθε αξιωματούχου με επίφθονη κοινωνική θέση. Το ίδιο και κατά την μεσαιωνική περίοδο, τόσο στη Δύση όσο και στο Βυζάντιο, όταν οι δηλητηριάσεις επιφανών ηγεμόνων βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη.

Τοξικολογία Ιστορική Εξέλιξη Διάφορα δηλητήρια φυτικής ή ζωικής προέλευσης χρησιμοποιήθηκαν για το κυνήγι, πολέμους, δολοφονίες, αυτοκτονίες. Πάπυρος Ebers (1500 π.χ.): Περιλαμβάνει πληροφορίες για διάφορα δηλητήρια, π.χ. ακόνιτο, όπιο, βαρέα μέταλλα (μόλυβδος, χαλκός). Ακόμη για τη δακτυλίτιδα, αλκαλοειδή Atropa, κ.ά. Ιπποκράτης (400 π.χ.): Ταξινόμησε τα δηλητήρια και έθεσε τις βάσεις της Κλινικής Τοξικολογίας.

Τοξικολογία Ιστορική Εξέλιξη Θεόφραστος (370-286 π.χ.): Μαθητής του Αριστοτέλη, αναφέρεται σε δηλητηριώδη φυτά στο έργο του De Historica Plantarum. Διοσκουρίδης: Ταξινόμησε τα δηλητήρια ανάλογα με την προέλευσή τους (φυτικής, ζωικής, ορυκτής προέλευσης). Σωκράτης: Δολοφονήθηκε με το κώνειο. Μιθριδάτης: Επινόησε τα αντίδοτα (Μιθριδατισμός).

Η επιστήμη της Χημείας ώθησε έκτοτε την ραγδαία εξέλιξη της Τοξικολογίας, με αποτέλεσμα την απομόνωση και τον προσδιορισμό μιας πλειάδας δηλητηριωδών ουσιών. Οι επιστήμες της Βιολογίας και της Βιοχημείας φυσικά συνέβαλαν τα μέγιστα στην κατανόηση και του μηχανισμού δράσης των δηλητηρίων και του ενδεικνυόμενου τρόπου της θεραπευτικής αντιμετώπισης των δηλητηριάσεων.

Paracelsus ‘’Πατέρας της Τοξικολογίας’’ Ο Παράκελσος (1493 – 1541 μ.Χ.), έδωσε έμφαση στην τοξική ουσία και στη σχέση χημικής σύστασης και τοξικότητας. Υποστήριξε επίσης τον διαχωρισμό μεταξύ θεραπευτικής και τοξικής ιδιότητας μιας ουσίας.

Τοξικολογία Ιστορική Εξέλιξη Παράκελσος (1493-1541): Υποστήριξε ότι η δηλητηριώδης δράση οφείλεται στην παρουσία μιας χημικής ουσίας που δρα τοξικά. Εδραίωσε την επιστημονική σκέψη και τον πειραματισμό για την εξέταση των τοξικών επιδράσεων και διαχώρισε τις τοξικές από τις θεραπευτικές ιδιότητες των χημικών ουσιών. Υποστήριξε ότι οι τοξικές ουσίες παρουσιάζουν εξειδικευμένη δράση, γεγονός που αργότερα οδήγησε στην επινόηση του θεραπευτικού δείκτη και τις δοσο-εξαρτώμενες δράσεις των τοξικών ουσιών.

Η ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

Ο Matthieu Bonaventura (1787-1853) έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης τοξικολογίας. Ανακάλυψε την χημική και βιολογική επίδραση των τοξινών στον οργανισμό. Ιδιαίτερα, συνέβαλε στην ανακάλυψη ότι οι τοξίνες δεν συσσωρεύονται αποκλειστικά στο στομάχι, αλλά και σε άλλα όργανα του σώματος.

Τοξικολογία Ιστορική Εξέλιξη Ο Mathieu Orfila (Mathieu Joseph Bonaventure Orfila) (1787-1853): Ισπανός γιατρός στη Γαλλία. Θεωρείται ο θεμελιωτής της Ιατροδικαστικής Τοξικολογίας.

Έτσι, σήμερα, η διευρυμένη Τοξικολογία, μελετά τη φύση, τη δράση και τις συνέπειες κάθε ουσίας επί ζωντανών οργανισμών, με έμφαση στις ανεπιθύμητες ενέργειες που η χρήση της προκαλεί. .

Το πλαίσιο έρευνας της Τοξικολογίας περιλαμβάνει : τις δυνατότητες προφύλαξης από τον κίνδυνο δηλητηρίασης, καθώς και πολλά άλλα θέματα που έχουν σχέση με την οικολογία, την κοινωνία, την οικονομία, τη θεσμοθέτηση κανόνων χρήσης, ανεκτών ορίων κ.α

Τοξικολογία Σύγχρονη Τοξικολογία Μετά το 1920 άρχισε η εντατική μελέτη των ενώσεων αρσενικού (κατά της σύφιλης) οι οποίες προκαλούν οξείες και χρόνιες δηλητηριάσεις. Η ανακάλυψη του DDT διχλωρο-διφαινυλο-τριχλωρο-αιθανίου, (εντομοκτόνο) προώθησε την τοξικολογία των παρασιτοκτόνων φαρμάκων. Η ανακάλυψη των σουλφοναμιδίων (προκάλεσαν θανάτους από νεφρική ανεπάρκεια) επέβαλε τους τοξικολογικούς ελέγχους στις φαρμακευτικές ουσίες και οδήγησε στην ίδρυση του FDA (1938).

Τοξικολογία Σύγχρονη Τοξικολογία Αναπτύχθηκε τα τελευταία 100 χρόνια. Άνθισε στη διάρκεια του 2ου παγκόσμιου πολέμου με τη σύνθεση διαφόρων φαρμάκων, εντομοκτόνων, πολεμικών αερίων και βιομηχανικών ουσιών. Οι Curie και Becquerel ανακάλυψαν τις ραδιενεργές ουσίες (τοξικές). Η ανακάλυψη των βιταμινών οδήγησε στην ανάπτυξη μεθόδων για τον ποσοτικό τους προσδιορισμό (για αποφυγή τοξικότητας λόγω υπερδοσολογίας).

Τοξικολογία Σύγχρονη Τοξικολογία Τη δεκαετία του 1960, η περίπτωση της θαλιδομίδης προκάλεσε τερατογενέσεις (φωκομελία) στα νεογνά και κατέστησε αναγκαία την τοξικολογική αξιολόγηση των φαρμάκων που επηρεάζουν την εμβρυογένεση (τερατογόνα). Τότε αναπτύχθηκε και η Αναλυτική Τοξικολογία, με την ανάπτυξη αναλυτικών μεθόδων για τον ποιοτικό (ταυτοποίηση) και ποσοτικό προσδιορισμό των τοξικών ουσιών.

Τοξικολογία Σύγχρονη Τοξικολογία Bruce Ames: Οι τοξικές ουσίες βρέθηκε ότι προκαλούν μεταλλάξεις μετά από μεταβολική ενεργοποίηση και αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη γνώσεων για τη μεταλλαξιογένεση και την καρκινογένεση. Δεκαετία 1980: Ρύπανση του “Love Canal” από τοξικά βιομηχανικά απόβλητα, οδήγησε στην ανάπτυξη της Βιομηχανικής και Περιβαλλοντικής Τοξικολογίας που αποσκοπούν στη μελέτη της ρύπανσης του αέρα, του υδάτινου και εδαφικού περιβάλλοντος από τοξικές ουσίες, χημικά απόβλητα και βιομηχανικά λύματα.

Τοξικολογία Τροφίμων Η Τοξικολογία Σήμερα Σήμερα που η ρύπανση του περιβάλλοντος έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις και αυξήθηκε η κατανάλωση των τροφίμων και των φαρμάκων, ο τοξικολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος καθώς και η σημασία της Τοξικολογίας.

ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Η Ρυθμιστική Τοξικολογία που ασχολείται με τον καθορισμό της τοξικότητας μίας ουσίας, τη διερεύνηση του μηχανισμού δράσης της και την εκτίμηση της ασφάλειας ή της επικινδυνότητας της χρήσης της. Η Βιομηχανική Τοξικολογία που ασχολείται με τις δηλητηριάσεις και τις επαγγελματικές νόσους στο χώρο της εργασίας. Η Περιβαλλοντική Τοξικολογία που ασχολείται με τη ρύπανση του περιβάλλοντος και τις επιπτώσεις της στην υγεία. Η Αναλυτική Τοξικολογία που ασχολείται με την απομόνωση και ανίχνευση τοξικών ουσιών και δηλητηρίων από διάφορα πειστήρια και βιολογικά υλικά.

ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Περιγραφική Τοξικολογία: Μελετά κυρίως τη φύση και τις ιδιότητες μιας τοξικής ουσίας. Δικαστική Τοξικολογία: Σκοπό έχει να συμβάλλει στην υποστήριξη του έργου της δικαιοσύνης σε περιπτώσεις διαλεύκανσης πιθανών αιτίων θανάτου από τοξική ουσία. Κλινική Τοξικολογία: Επισημαίνει κυρίως τα διαγνωστικά σημεία και τα προβλήματα διαφορικής διάγνωσης και καθορισμού της θεραπευτικής αγωγής σε περιπτώσεις δηλητηριάσεων.

ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Τοξικολογία Τροφίμων: -Υποκλάδος της περιβαλλοντικής τοξικολογίας που μελετά τους τομείς που έχουν σχέση με την βλαπτική επίδραση ουσιών ή και ζωντανών οργανισμών πάνω στα τρόφιμα. Π.χ. ρυπαντές υδάτινων πόρων που επηρεάζουν την αγνότητα των τροφων Οικονομική Τοξικολογια -Ασχολείται με τη μελέτη της βλαπτικής επίδρασης ενός χημικού προϊόντος εκλεκτικά επί ενός ζώντος οργανισμού με σκοπό την επίτευξη ενός οικονομικού αποτελέσματος.

Ειδικότεροι κλάδοι της Τοξικολογίας Γενετική – Μηχανισμοί κληρονομικότητας Τερατογένεση – αναπαραγωγή-οργανογένεση Χημική καρκινογένεση –μηχανισμός πρόκλησης νεοπλασίας Ραδιοτοξικολογία Βιοτοξικολογία (φυτό & ζώο) Αναλυτική –ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός