Ο ρόλος της εκπαίδευσης στην καλλιέργεια μιας ανοικτής κοινωνίας 14 Νοεμβρίου 2017 Δρ Αθηνά Μιχαηλίδου – Ευριπίδου Διευθύντρια Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Με ιδιαίτερη χαρά συμμετέχω στη σημερινή δημοσιογραφική διάσκεψη με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης του πρώτου έτους της εκστρατείας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης "Aware" για τους πρόσφυγες. Σημειώνω εξ αρχής τις ευχαριστίες μου προς την ομάδα της Aware για την πρόσκληση για τη σημερινή μου παρέμβαση και την εξαιρετική συνεργασία. Η εκστρατεία Aware "Σέβομαι - Αποδέχομαι - Συμμετέχω" επιτελεί ξεχωριστό έργο αναδεικνύοντας τη ζωή προσφύγων, αιτητών ασύλου και μεταναστών στην Κύπρο. Η εκστρατεία στηρίζει την προσπάθεια της κυπριακής πολιτείας για πραγμάτωση των δικαιωμάτων χωρίς διακρίσεις με συστηματικές και πολυεπίπεδες δραστηριότητες, λαμβάνοντας συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης αλλά και από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Ετερότητα στο σχολικό περιβάλλον Το σχολικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από πολλαπλές μορφές ετερότητας, άλλες περισσότερο γνωστές στη δημόσια σφαίρα (εθνικότητα, εμφάνιση, κοινότητα, φύλο) και άλλες λιγότερο γνωστές (πχ. σεξουαλικός προσανατολισμός, ταυτότητα φύλου, αναπηρία), που αναζητούν αναγνώριση, σεβασμό και προστασία. Σε αυτές τις συνθήκες, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας ένα περιβάλλον ασφάλειας, ανεκτικότητας, σεβασμού της διαφορετικότητας, μη διάκρισης και ισότητας, όπου όλοι οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν να απολαύσουν στο μέγιστο τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες που τους προσφέρονται.
Εκπαίδευση για ισότητα Η εκπαίδευση έχει κρίσιμο ρόλο να διαδραματίσει στη διασφάλιση της ισότητας ευκαιριών για τα μέλη όλων των εθνοτικών, φυλετικών και κοινοτικών ομάδων (UNESCO Convention against Discrimination in Education, 1960). Η σύμβαση της UNESCO καλεί όλα τα κράτη να υιοθετήσουν μέτρα για την προώθηση της ισότητας στην εκπαίδευση και να συνδέσουν την εκπαίδευση με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Πώς αντιμετωπίζονται οι διακρίσεις; Τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και πράξης είναι ευρέως αποδεκτό ότι το ουσιαστικότερο μέτρο πρόληψης και καταπολέμησης των διακρίσεων, της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού είναι η ανάπτυξη και συστηματική εφαρμογή συγκεκριμένης και ξεκάθαρης πολιτικής κατά του ρατσισμού σε επίπεδο σχολείου.
Ρατσισμός στην εκπαίδευση Ο ρατσισμός έχει επιζήμιες συνέπειες για τα άτομα, τις οικογένειες και τις κοινότητες, καθώς και το περιβάλλον εκμάθησης και εργασίας. Ο ρατσισμός μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς: Τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα Την ατομική ευτυχία και την αυτοπεποίθηση Το σχολικό κλίμα Την πολιτιστική ταυτότητα Τις σχολικές και κοινοτικές σχέσεις Τη συμπεριφορά των μαθητών. Την αυτοπεποίθηση, το ηθικό και την παραγωγικότητα των μαθητών Την παραμονή των μαθητών στο σχολείο (πρόωρη εγκατάλειψη) https://education.nsw.gov.au/policy-library/associated-documents/anti-racism-education-advice-for-school.pdf
Αντιρατσιστική Πολιτική ΥΠΠ «Κώδικας Συμπεριφοράς κατά του Ρατσισμού & Οδηγός Διαχείρισης και Καταγραφής Ρατσιστικών Περιστατικών» Οποιαδήποτε εκδήλωση ρατσιστικής συμπεριφοράς εντοπίζεται, αναγνωρίζεται και αντιμετωπίζεται έγκαιρα και αποφασιστικά. Σε αντίθετη περίπτωση, η συμπεριφορά αυτή και η απουσία αντιμετώπισης της, πληγώνει τα θύματα, όχι μόνο ως άτομα, αλλά και ως μέλη της ομάδας εναντίον της οποίας στρέφεται, ενώ επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις σε ολόκληρη τη σχολική κοινότητα. Η δημιουργία ενός απαλλαγμένου από το ρατσισμό σχολικού περιβάλλοντος συμβάλλει ουσιαστικά στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας δικαιοσύνης.
Αποτελέσματα εφαρμογής Αντιρατσιστικής Πολιτικής Παρατήρηση ECRI για θετική εξέλιξη με την εφαρμογή της αντιρατσιστικής πολιτικής (5th report, 2016). Οφέλη για τη σχολική ζωή, με βάση τα σχολεία που εφαρμόζουν την πολιτική: Ανάπτυξη ενημερότητας και ευαισθητοποίησης για θέματα ρατσισμού. Μείωση των περιστατικών ρατσιστικής συμπεριφοράς. Αρκετά παιδιά ενδυναμωμένα ανέφεραν με δυναμισμό τα ρατσιστικά περιστατικά που βίωσαν. Διευκρίνιση των ορίων ανάμεσα σε περιστατικά που είναι ρατσιστικά, εκφοβιστικά ή παραβατικά.
Κείμενο πολιτικής ΥΠΠ για την ένταξη μαθητών/τριών με μεταναστευτική βιογραφία στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα (Φεβρουάριος 2017) 5 άξονες προτεραιότητας ΥΠΠ για την εκπαίδευση μεταναστών: εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας υποδοχή των νεοαφιχθέντων μαθητών/τριών εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών συλλογή και ανάλυση δεδομένων σχετικά με τις ανάγκες των μαθητών/τριών με μεταναστευτική βιογραφία διαπολιτισμική προσέγγιση νέων αναλυτικών προγραμμάτων
Διατμηματική Επιτροπή για την ένταξη μαθητών/τριών με μεταναστευτική βιογραφία Σκοπός η αποτελεσματικότερη στήριξη των παιδιών στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και η ομαλότερη μετάβασή τους από τη μία βαθμίδα εκπαίδευσης στην άλλη. Διενεργήθηκαν με συνεργασία του Π.Ι. και της ΔΔΕ 7 παγκύπριες υποχρεωτικές επιμορφώσεις εκπαιδευτικών δημοτικής εκπαίδευσης για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας τον Σεπτέμβριο 2017. Η Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης εφαρμόζει τέσσερα διαφορετικά προγράμματα εκμάθησης της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας που στοχεύουν στην ανάπτυξη των τεσσάρων βασικών γλωσσικών δεξιοτήτων, όπως καθορίζονται από το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες. Με οδηγία του ΥΠΠ, συστάθηκε Διατμηματική Επιτροπή για την ένταξη μαθητών/τριών με μεταναστευτική βιογραφία στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα, υπό τον συντονισμό του Π.Ι. Η ένταξη μαθητών με μεταναστευτική βιογραφία στη συμβατική τάξη αποτελεί το επίκεντρο του έργου της Επιτροπής, με σκοπό την αποτελεσματικότερη στήριξη των παιδιών στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας αλλά και την ομαλότερη μετάβασή τους από τη μία βαθμίδα εκπαίδευσης στην άλλη. Η Διατμηματική Επιτροπή συνέταξε ένα Κείμενο Πολιτικής, στη βάση του οποίου οι διευθύνσεις κλήθηκαν να αναπτύξουν ένα σχέδιο δράσης. Στο πλαίσιο του Κειμένου Πολιτικής και του Σχεδίου Δράσης για την Ένταξη μαθητών/τριών με μεταναστευτική βιογραφία, διενεργήθηκαν με συνεργασία του Π.Ι. και της ΔΔΕ 7 παγκύπριες υποχρεωτικές επιμορφώσεις εκπαιδευτικών δημοτικής εκπαίδευσης για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας τον Σεπτέμβριο 2017, υλοποιώντας έναν από τους 5 άξονες προτεραιότητας του Κειμένου Πολιτικής, που αφορά στην εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Οι μαθητές/τριες με μεταναστευτική βιογραφία καλούνται να ζήσουν, να προσαρμοστούν και να αλληλεπιδράσουν στην κυπριακή κοινωνία και ιδιαιτέρως στο σχολικό περιβάλλον, όπου περνούν μεγάλο μέρος του καθημερινού τους χρόνου. Για να μπορέσουν να ενδυναμωθούν κοινωνικά και εκπαιδευτικά είναι αναγκαίο να μάθουν να μιλούν και να γράφουν την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα.
Σημαντική καινοτομία κατά τη φετινή σχολική χρονιά είναι η τροποποίηση του προγράμματος των μεταβατικών τάξεων, ούτως ώστε τα παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία να ενισχύονται, παράλληλα με την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας, στα Μαθηματικά και στις Φυσικές Επιστήμες σε θέματα ορολογίας και βασικών πυρηνικών γνώσεων. Η Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης έχει προχωρήσει στην εκπόνηση Προγράμματος Σπουδών με δείκτες επιτυχίας και επάρκειας και χορηγήθηκαν στις σχολικές μονάδες διαπιστωτικά δοκίμια ελληνομάθειας για την κατάταξη των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία σε επίπεδα γλωσσομάθειας.
Αγοράστηκαν νέα κατάλληλα βιβλία για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας και οι φιλόλογοι που εμπλέκονται στα διάφορα προγράμματα επιμορφώθηκαν σε θέματα μεθοδολογίας και αξιοποίησης των νέων βιβλίων. Στενή συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την Υπηρεσία Ασύλου και τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για θέματα που αφορούν στους ασυνόδευτους ανήλικους / αιτητές διεθνούς προστασίας και τα προσφυγόπουλα που διαμένουν στο Κέντρο Υποδοχής στην Κοφίνου.
Πρόγραμμα «Μέτρα για βελτίωση της κοινωνικής και εκπαιδευτικής ένταξης παιδιών τρίτων χωρών στην Κύπρο» Συντονισμός από Π.Ι. Συγχρηματοδότηση από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και την Κυπριακή Δημοκρατία. Θα δημιουργηθούν: Οδηγός Εκπαιδευτικού για διαχείριση της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας Οδηγός για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας Οδηγός Υποστηρικτών-Διαμεσολαβητών για γονείς με μεταναστευτική βιογραφία που θα κληθούν να εργαστούν στα σχολεία των παιδιών τους
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Μακριά από την πατρίδα και τον φόβο» Συνεργασία Π.Ι. με το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, την Αντιπροσωπεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο (UNHCR) και τη Δ.Μ.Ε. Συμμετέχουν 10 σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης με σκοπό την κοινωνική και μαθησιακή ένταξη των παιδιών προσφύγων και μεταναστών.
Ημερίδα «Άνθρωποι σε κίνηση: παιδαγωγικά εργαλεία για καλλιέργεια της ενσυναίσθησης για παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες» 25 Νοεμβρίου 2017, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας H Ημερίδα έχει σκοπό να εξοικειώσει τους/τις εκπαιδευτικούς, μέσω βιωματικών εργαστηρίων κυρίως, με παιδαγωγικά εργαλεία που έχει αναπτύξει η Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες, αλλά και βιβλία και ιστορίες που έχουν εκπονηθεί από εκπαιδευτικούς και άλλους συγγραφείς, εμπνευσμένα από το δράμα των προσφύγων, καθώς και βιβλία που προωθούν τον σεβασμό στη διαφορετικότητα γενικότερα.
Ευχαριστώ Κλείνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ θερμά την εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης "Aware" για τη δράση της και την οργάνωση του σημερινού Παγκύπριου Μαθητικού Συνεδρίου και να σας ευχαριστήσω για την προσοχή σας.