Ο Παράγοντας της Αυτοδιαχείρισης σε Σχέση με την Υγεία των Καρδιοπαθών Θεοδώρα Φτεροπουλλή, Θεανώ Καλαβανά (Ph.D) Πανεπιστήμιο Κύπρου

Στόχοι της Έρευνας Να διερευνήσει τους προσωπικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις συμπεριφορές υγείας των καρδιοπαθών Να διερευνήσει τις πιθανές διαφορές ως προς την επίδραση των πιο πάνω παραγόντων πάνω στις συμπεριφορές υγείας των καρδιοπαθών και συγκεκριμένα πάνω στον στόχο υγείας που έχουν θέσει

Υποθέσεις της Έρευνας Οι πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης θα έχουν θετική σχέση με την επίτευξη και διατήρηση του στόχου υγείας. Η οικογένεια αναμένεται να έχει σημαντική επίδραση στην επίτευξη και διατήρηση του στόχου. Οι κακές διαπροσωπικές σχέσεις θα έχουν αρνητική σχέση με την επίτευξη του στόχου υγείας. Αντίθετα, καλές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας θα έχουν θετική σχέση με την επίτευξη του στόχου υγείας. Το οικογενειακό περιβάλλον θα έχει σημαντική επίδραση στις πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης.

Η Έννοια της Αυτοδιαχείρισης Ο όρος αυτοδιαχείριση αναφέρεται σε οποιαδήποτε προσπάθεια γίνεται από ένα οργανισμό για να μεταβάλει τις αντιδράσεις του Σε σχέση με τις συμπεριφορές υγείας, η αυτοδιαχείριση ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου να αντιδρά για να εμποδίσει τις ανθυγιεινές συνέπειες ή για να επανακτήσει την υγεία του όταν προκύπτουν προβλήματα υγείας (Purdie & McCrindle, 2002 )

Προσωπικοί Παράγοντες Στην παρούσα έρευνα αποτελούν τις εξής πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης: Αποφασιστικότητα ως προς την επίτευξη ενός στόχου υγείας (α=.84) Αυτο-αποτελεσματικότητα ως προς την επίτευξη ενός στόχου υγείας (α=.68) Δέσμευση και επιμονή ως προς το στόχο υγείας (α=.84)

Περιβαλλοντικοί Παράγοντες Στην παρούσα έρευνα αποτελούν τους εξής παράγοντες του οικογενειακού περιβάλλοντος: Συνοχή (α=.87) Σύγκρουση (α=.70) Οργάνωση (α=.71) Εκφραστικότητα (α=.71) Έλεγχος (α=.61)

Μεθοδολογία Συμμετέχοντες 53 ενήλικα άτομα με Μ.Ο ηλικίας 53.5 χρόνια (SD=12.11) από τυχαία δειγματοληψία 92.4% άντρες και 7.6% γυναίκες 67.9% ζουν σε πόλη και 32.1% σε χωριό Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο (συνάρτηση μορφωτικού επιπέδου, επαγγέλματος και συνολικού εισοδήματος): 43.4% χαμηλό, 30.2% μεσαίο, 26.4% υψηλό

Εργαλεία Για το στόχο υγείας χρησιμοποιήθηκε το Goal Elicitation Procedure (Little, 1983): Οι συμμετέχοντες επέλεγαν και ανέφεραν ένα προσωπικό στόχο υγείας τους (49% ανέφεραν υγιεινή διατροφή) Ακολούθως, με τη χρήση μιας αναλογικής κλίμακας, υπεδείκνυαν το βαθμό εγγύτητας ως προς το στόχο (1=μόλις άρχισα μέχρι 5=έχω πετύχει το στόχο)

Εργαλεία Για τις πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης χρησιμοποιήθηκε το Self-regulation Skills Battery- Scale I (Maes et al. 2005) που αποτελείται από 3 υποκλίμακες: α) Αποφασιστικότητα ως προς το στόχο (4 ερωτήσεις, α=.95) β) Αυτο-αποτελεσματικότητα ως προς το στόχο (4 ερωτήσεις, α=.89) γ) Δέσμευση και επιμονή στο στόχο (5 ερωτήσεις, α=.97) Επιβεβαιωτική ανάλυση παραγόντων ανέδειξε την εσωτερική εγκυρότητα και την ύπαρξη ενός δευτέρας τάξεως παράγοντα (Π-ΑΔ) και τους πιο πάνω 3 πρώτης τάξεως παράγοντες (x² = 24.342, df = 18, p < .001; RMSEA = .07 και CFI = .97 ).

Εργαλεία Για το οικογενειακό περιβάλλον χρησιμοποιήθηκε το Family Environment Scale (FES) (Moos & Moos, 2002) Αποτελείται από 10 υποκλίμακες που αφορούν τη λειτουργία της οικογένειας. Στην παρούσα έρευνα χρησιμοποιήθηκαν μόνο οι εξής 5: συνοχή, ελεύθερη έκφραση, σύγκρουση, έλεγχος και οργάνωση Επιβεβαιωτική ανάλυση παραγόντων ανέδειξε την εσωτερική εγκυρότητα και την ύπαρξη ενός δευτέρας τάξεως παράγοντα (Π-Οικ) και τους πιο πάνω 5 πρώτης τάξεως παράγοντες (x² =28.512 , df =27 , p < .001; RMSEA =.06 και CFI =.96 ).

Στατιστική Ανάλυση Αναλύσεις Αξιοπιστίας (Cronbach alpha) Διερευνητική Ανάλυση Παραγόντων (EFA) (στις κλίμακες που χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά) Επιβεβαιωτική Ανάλυση παραγόντων(CFA) Αναλύσεις συσχέτισης μεταξύ παραγόντων (pearson r) Αναλύσεις γραμμικής παλινδρόμησης (Linear regression) Αναλύσεις διακύμανσης (ANOVA)

Αποτελέσματα Συσχετίσεις ανάμεσα στους παράγοντες: Η δέσμευση προς το στόχο έχει στατιστικά σημαντική θετική σχέση με τη συνοχή στην οικογένεια (r = .59, p<.01) και αρνητική σχέση με τη σύγκρουση στην οικογένεια (r = -.30, p<.01) Η δέσμευση προς το στόχο σχετίζεται επίσης θετικά με την εκφραστικότητα και τον έλεγχο μέσα στην οικογένεια (r = .40, p<.01) Η αποφασιστικότητα για την επίτευξη του στόχου σχετίζεται θετικά με τον έλεγχο μέσα στην οικογένεια (r = .34, p<.05) και αρνητικά με τη σύγκρουση στην οικογένεια (r = -.32, p<.05)

Αποτελέσματα Αναλύσεις Παλινδρόμησης: Ο βαθμός εγγύτητας ως προς το στόχο μπορεί να προβλέψει καλύτερα την αυτο-αποτελεσματικότητα ως προς την επίτευξη του στόχου (beta=.30, p<.05) και τη δέσμευση προς το στόχο (beta=.28, p<.05) Η συνοχή στην οικογένεια προβλέπει καλύτερα τη δέσμευση και επιμονή προς το στόχο (beta=.48, p<.001 )

Κυριότερα Ευρήματα Προσωπικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν τη συμπεριφορά υγείας των καρδιοπαθών. Οι πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης οδηγούν σε γρηγορότερη επίτευξη στου στόχου υγείας και καλύτερη διατήρηση του. Το οικογενειακό περιβάλλον επηρεάζει σημαντικά τις πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης των καρδιοπαθών. «Υγιείς» οικογενειακές σχέσεις ενισχύουν τις πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης των καρδιοπαθών. Η «κακή» οικογενειακή λειτουργία δυσχεραίνει την επίτευξη και διατήρηση του προσωπικού στόχου υγείας μέσω της αρνητικής επίδρασής της πάνω στις πεποιθήσεις αυτοδιαχείρισης.

Χρησιμότητα της Έρευνας Η έρευνα βασίζεται πάνω σε ένα βάσιμο θεωρητικό υπόβαθρο, τη θεωρία της αυτοδιαχείρισης. Διαφαίνεται η αλληλεπίδραση προσωπικών και περιβαλλοντικών παραγόντων σε σχέση με την επίτευξη και διατήρηση ενός στόχου υγείας. Επομένως, γίνεται γνωστό το τι μπορεί να περιλαμβάνει ένα παρεμβατικό ή/και ένα προληπτικό πρόγραμμα για την αλλαγή της συμπεριφοράς υγείας των καρδιοπαθών. Δηλαδή, ένα πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο τους καρδιοπαθείς αλλά και το οικογενειακό τους περιβάλλον.

Περιορισμοί της Έρευνας Περιέχει μικρό δείγμα πληθυσμού γυναικών που μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες γενίκευσης και περιορίζει τη δυνατότητα συγκρίσεων ανάμεσα στα δύο φύλα. Μελλοντικές έρευνες θα πρέπει να μελετήσουν τον παράγοντα της αυτοδιαχείρισης σε σχέση με τους διάφορους τύπους καρδιοπαθειών. Ίσως υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις συμπεριφορές υγείας διαφορετικών ομάδων καρδιοπαθών.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας.... Θεοδώρα Φτεροπουλλή Τμήμα Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου tzellofouska@hotmail.com