ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΒΡΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΒΡΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

ΑΠΡΙΛΗΣ 1941 Οι Γερμανοί μπαίνουν στη Θεσσαλονίκη στις 9.4.41. Λίγες μέρες αργότερα απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κ.λπ., επιτάσσουν το νοσοκομείο Χιρς και πολλά εβραϊκά σπίτια, φυλακίζουν τα μέλη του κοινοτικού Συμβουλίου, διατάζουν τουs Εβραίους να παραδώσουν τα ραδιόφωνά τους και λεηλατούν τα γραφεία της Κοινότητας και τις πλουσιότερες εβραϊκές βιβλιοθήκες. 

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΙΡΣ

ΙΟΥΛΙΟΣ 1942 - Μαύρο Σάββατο ΙΟΥΛΙΟΣ 1942 - Μαύρο Σάββατο Στις 11.7.1942 οι άνδρες Εβραίοι ηλικίας 18 - 45 ετών διατάζονται να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας. Εκεί αφού υφίστανται απερίγραπτα μαρτύρια καταγράφονται και οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα. Η Κοινότητα θα καταβάλει στους ναζί 2,5 δισ. δρχ. για να τους απελευθερώσει. Στο τέλος του ίδιου χρόνου, οι ναζί κατάσχουν τις ανθούσες εβραϊκές επιχειρήσεις και καταστρέφουν το Ισραηλιτικό Νεκροταφείο.

ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ

Στο σημερινό ΙΝ του Αγίου Δημητρίου χρησιμοποιήθηκαν εκατοντάδες ταφόπλακες και χιλιάδες τούβλα για την επισκευή του – μετά τον πόλεμο – με σύμμαχο την Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Οι εκκλήσεις της Κοινότητας να σταματήσουν την ιεροσυλία, απορρίφθηκαν

ΦΛΕΒΑΡΗΣ 1943 Στις 6.2.43 φτάνει στη Θεσσαλονίκη μια επιτροπή των SD με επικεφαλής τους Ντήτερ Βισλιτσένι και Αλόις Μπρύνερ και βάζει σε κίνηση τον μηχανισμό για το οριστικό ξεκλήρισμα των Εβραίων, που υποχρεώνονται τώρα να φορούν το κίτρινο άστρο του Δαυίδ και να κατοικούν σε ορισμένες μόνο συνοικίες (γκέτο). Τους απαγορεύεται επίσης η χρήση τηλεφώνων και δημοσίων μεταφορικών μέσων.

Οι Ναζί κρύβοντας τις πραγματικές τους προθέσεις, ισχυρίζονται μέσω του Αρχιρραβίνου Κόρετς, τον οποίο διορίζουν και πρόεδρο, ότι αποβλέπουν στην αναδιοργάνωση της Κοινότητας σε μια αυτόνομη περιοχή της πόλης με δικό της Δήμαρχο και Επιμελητήριο. Σχηματίζουν ακόμα μια εβραϊκή πολιτοφυλακή και επιβάλλουν στους Εβραίους να συντάξουν αναλυτικές δηλώσεις των περιουσιακών τους στοιχείων. Στις 6 Μαρτίου 1943 απαγορεύεται η έξοδος των Εβραίων από τα γκέτο, ενώ στο συνοικισμό του Βαρώνου Χιρς στήνεται το σκηνικό για την τελευταία πράξη της τραγωδίας. Εκεί θα οδηγηθεί το ανθρώπινο κοπάδι έτοιμο να παραδοθεί στη σφαγή.

ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΑΡΩΝΟΥ ΧΙΡΣ

ΑΡΧΙΡΑΒΙΝΟΣ ΚΟΡΕΤΣ Η ΙΚΘ προσέλαβε τον Δρ.Τσβη Κόρετς το 1933, απόφοιτο της ραβινικής θεολογικής σχολής του Βερολίνου με τον όρο να μάθει ελληνικά και λαντίνο μέσα σε τρεις μήνες. Ο Κόρετς ανταποκρίθηκε στους όρους αυτούς. Άλλωστε γνώριζε καλά τα αρχαία ελληνικά. Ο ερχομός του βελτίωσε σημαντικά την εικόνα της Κοινότητας. Ανέπτυξε στενές σχέσεις με την βασιλική οικογένεια και στη συνέχεια με τον δικτάτορα Ι.Μεταξά, τον οποίο υποστήριξε πολιτικά. Σύντομα έγινε ο κατεξοχήν κοινοτικός ηγέτης καθότι εισήγαγε και ορισμένες μεταρρυθμίσεις ευεργετικές για τους φτωχούς και άστεγους της κοινότητας. Παρόλα αυτά φαίνεται ότι ήδη από το 1934 κατηγορήθηκε από τον τοπικό εβραϊκό Τύπο για την αλαζονεία του, τον προκλητικό τρόπο της ζωής του και για την διαφορετική του πρακτική σε εβραϊκά ζητήματα, που οι Σεφαραδίτες θεώρησαν ότι ο αρχιραβίνος αγνοούσε. Για τους ντόπιους ήταν πράγματι ένας ξένος Ασκεναζί, ένας Εβραίος που πρόφερε και τελούσε διαφορετικά τις εβραϊκές προσευχές και έκανε τον σπουδαίο.

Όταν η Θεσσαλονίκη κατελήφθη από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941, ο Κόρετς βρισκόταν στην Αθήνα όπου οι Γερμανοί τον συνέλαβαν, επειδή διαμαρτυρήθηκε δημόσια για τον βομβαρδισμό της Αγίας Σοφίας. Στην συνέχεια τον φυλάκισαν σε ένα ξενοδοχείο στην Βιέννη. Εννέα μήνες αργότερα στις 17.2.1942 επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη όπου οι Γερμανοί με την έγκριση του Σάμπυ Σαλτιέλ, τον τότε διορισμένο από τους ίδιους πρόεδρο της ΙΚΘ, τον επανέφεραν στη θέση του αρχιραβίνου.

Στο διάστημα από 6-2-1943 ( άφιξη των Βισλιτσένι και Μπρύνερ ) μέχρι 15-3-1943 ( η πρώτη αποστολή στο Άουσβιτς ) ο Κόρετς, σύμφωνα με τη μαρτυρία της συζύγου του, προσπάθησε επανειλημμένα να διαπραγματευθεί με τους Γερμανούς για να σταματήσουν τις εκτοπίσεις. Τον Απρίλιο του 1943 με τη μεσολάβηση του μητροπολίτη Γενναδίου ο Κόρετς συνάντησε τον πρωθυπουργό Ι.Ράλλη και τον παρακάλεσε με σπαραχτικό τρόπο να σταματήσει τις εκτοπίσεις, χωρίς όμως να τον συγκινήσει. Η συνάντηση αυτή που προκλήθηκε με πρωτοβουλία του Κόρετς και χωρίς την άδεια των Γερμανών φαίνεται να τους δημιούργησε μεγάλη αναστάτωση.

Ακολούθησε η σύλληψη και ο εγκλεισμός του Κόρετς και η αντικατάστασή του από τον Ζ.Αλμπάλα, έναν άλλον γερμανόφωνο Εβραίο, ως τότε επικεφαλής της εβραϊκής αστυνομίας. Στην συνέχεια τον Αύγουστο του 1943 ο Κόρετς και η οικογένειά του εκτοπίστηκαν μαζί με 367 Εβραίους ισπανικής υπηκοότητας στο στρατόπεδο Μπέργκεν Μπέλσεν με σκοπό να ανταλλαχθούν με Γερμανούς αιχμαλώτους. Αν και ο Κόρετς επέζησε του πολέμου πέθανε από τύφο λίγο μετά την Απελευθέρωση στον δρόμο της επιστροφής

Ωστόσο μετά την επάνοδό της στη Θεσσαλονίκη, η οικογένειά του, διαπίστωσε ότι χαρακτηρίστηκε ως προδότης. Επειδή ίσως ήταν αυταρχικός και εξουσιομανής, θεωρήθηκε ότι γνώριζε και απέκρυψε την πικρή αλήθεια για το τι θα συνέβαινε, προκειμένου να κερδίσει την εύνοια των Γερμανών. Λέγεται ακόμη ότι τους παρέδωσε πρόθυμα τη λίστα των μελών της κοινότητας διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο την εξόντωση χιλιάδων ατόμων.

Αν τοποθετήσουμε τον Κόρετς στο σύνολο της λειτουργίας των 3000 ή 3500 Judenrat [ Εβραϊκών Συμβουλίων ] που λειτουργούσαν στην Ευρώπη και κάνουμε μια στατιστική εξέταση θα δούμε πως τα Judenrat, το καθένα με τον τρόπο του προσπάθησε να απωθήσει το τέλος. Όταν άρχισαν να καταλαβαίνουν πως κάτι κακό συμβαίνει, ήταν πια αργά. Αλλωστε μέχρι το τέλος του 1943 κανείς στα Βαλκάνια δεν ήξερε για εξόντωση και συνεπώς ούτε ο Κόρετς. Αυτό εξηγεί και το λόγο που εκφώνησε στη συναγωγή Μοναστηριωτών στις 17.3.43 παροτρύνοντας το ακροατήριο να φύγει για την Κρακοβία γιατί όπως είπε τότε δεν υπήρχε τίποτε πια που να μπορούσε να κάνει ο ίδιος για να το αποφύγει. Η πιο λογική αντίδραση, που έτσι λειτούργησαν τα περισσότερα Judenrat, ήταν πως αν κάνουμε ότι μας λένε τότε απωθούμε το τέλος. Πιθανόν ο Κόρετς να μην κέρδισε την συμπάθεια των Θεσσαλονικέων Εβραίων γιατί είχαν και αυτοί την δική τους έπαρση και δεν ανέχονταν να τους κάνει κουμάντο ένας σπουδαιοφανής Γερμανοθρεμμένος «ξένος». Ο ρόλος όμως της «λίστας» και η συνακόλουθη «ευθύνη» του Κόρετς ελέγχονται με αντικειμενικά στοιχεία. [ από το άρθρο της Ρένας Μόλχο : «Μύθοι και πραγματικότητα για την εξόντωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης» Athens Review of Books, τεύχος Φεβρουαρίου 2013 ]

ΜΑΡΤΗΣ 1943 Στις 15 Μαρτίου 1943 αναχωρεί ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Aουσβιτς και Μπιρκενάου. Διαδοχικές αποστολές που αναχωρούν η μια μετά την άλλη θα μεταφέρουν σε λίγες εβδομάδες τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στοιβαγμένους σε βαγόνια που προορίζονταν για ζώα, στον τόπο της εξόντωσης.

ΕΒΡΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟ ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΤΡΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ

ΤΟ ΤΡΕΝΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΤΟ ΤΡΕΝΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Στις 15 Μαρτίου του 1943, ο Χάιντς Κούνιο μπήκε με την οικογένεια του στο τρένο για το Άουσβιτς. Ήταν 16 ετών. 72 χρόνια μετά στέκεται όρθιος μπροστά στις ράγες απ' όπου ξεκίνησαν οι συρμοί του θανάτου.

ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ Η αυτοθυσία εκείνων των Χριστιανών που με κίνδυνο της ζωής τους πρόσφεραν φιλόστοργο άσυλο σε πολλούς Εβραίους πρέπει να σημειωθεί. Στην πρωτοπορία βρέθηκαν ο κλήρος, η εθνική αντίσταση και τα σώματα ασφαλείας. Αλλά και ολόκληρος ο ελληνικός λαός που συμπαραστάθηκε όπου και όπως μπορούσε, νιώθοντας από την πρώτη στιγμή φρίκη απέναντι στο έγκλημα, έστω και αν δεν το είχε συλλάβει σε όλη του την έκταση, όπως άλλωστε δεν το είχαν συλλάβει και τα θύματα.

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ Θα πρέπει να επισημανθούν ακόμα τα έντονα διαβήματα του αειμνήστου Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γενναδίου, για να ανακοπούν οι αποστολές. Και ακόμα δεν μπορούμε να ξεχάσουμε και θα τονίσουμε εδώ και το έγγραφο της 23. 3. 43, που συνυπέγραψαν μαζί με τον αείμνηστο αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και 29 ακόμα πρόεδροι οργανώσεων. Από την Ακαδημία και τις Ανώτατες Σχολές μέχρι τα τεχνικά και επαγγελματικά επιμελητήρια. Το έγγραφο αυτό, συνταγμένο σε αυστηρό ύφος, αναφέρεται στην ακατάλυτη αλήθεια των δεσμών που ταυτίζουν απολύτως τους Έλληνες Χριστιανούς Ορθόδοξους με τους Έλληνες Εβραίους υπό την κοινή και μόνη έννοια "Έλληνες". Και είναι αναμφισβήτητο, ότι σ' ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη δεν αποτολμήθηκε κάποια παρόμοια ενέργεια.

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Από τους 46.091 Θεσσαλονικείς Εβραίους που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επέστρεψαν μόνο 1950, δηλ. ένα ποσοστό 4% περίπου