Εισαγωγή στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία: Κατάκτηση-Διδασκαλία Δεύτερης Γλώσσας (ειδικές εφαρμογές στη Διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης Γλώσσας) Ε’ & Z’ εξάμηνο Γλωσσολογίας, ΓΦΓ18 ΠΕ 9.00-12.00 2017-2018 Μαρία Ιακώβου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γλωσσολογίας, ΕΚΠΑ mariak@phil.uoa.gr

Τι είναι η Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία; «Η πρακτική εφαρμογή της σύγχρονης επιστημονικής γλωσσολογίας» Χρησιμοποιεί αυτά που ξέρουμε για Τη γλώσσα Το πώς μαθαίνεται η γλώσσα Το πώς χρησιμοποιείται η γλώσσα με σκοπό την επίτευξη κάποιου στόχου ή την επίλυση κάποιου προβλήματος στον πραγματικό κόσμο

Τι είναι η Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία; Με την ευρεία έννοια του όρου, ασχολείται με το να αυξήσει τον βαθμό κατανόησης σχετικά με τον ρόλο της γλώσσας στις ανθρώπινες υποθέσεις και μέσω αυτού να παράσχει το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο στους υπεύθυνους για τη λήψη αποφάσεων σχετικών με τη γλώσσα είτε η ανάγκη αυτή προκύπτει εντός του περιβάλλοντος της τάξης, του δικαστηρίου ή του γλωσσικού εργαστηρίου. Wilkins (1999:7) Applied linguistics. In B. Spolsky (Ed.), Concise encyclopedia of educational linguistics. Oxford: Pergamon.

Και τελικά όλοι συμφωνούν ότι η Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία Applied Linguistics includes a focus on the process of teaching and learning a second language and is suitable for those involved in teaching English to speakers of other languages (TESOL), second language teaching (SLT) and teaching of modern languages. Both traditional face-to-face and computer assisted methodologies are featured. Murray Neil; Crichton, Jonathan. (2010). ‘What’s in a name? Degree programs and what they tell us about “applied linguistics” in Australia’. Australian Review of Applied Linguistics 33 (2), 15.1–15.16.

Τι είναι η Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία; ΩΣΤΟΣΟ, η κυρίαρχη εφαρμογή ήταν και εξακολουθεί να είναι η εκμάθηση και διδασκαλία της δεύτερης ή ξένης γλώσσας. Schmitt, N. (ed.) (2002: 2)

Τι είναι η Δεύτερη Γλώσσα; Ποια η διαφορά της με την ξένη γλώσσα; Η Ελληνική είναι δεύτερη ή ξένη γλώσσα;

Δεύτερη ή Ξένη Γλώσσα; Γάλλος κλασικός φιλόλογος μαθαίνει τα Ελληνικά σε Σχολείο της Νέας Ελληνικής στο Παρίσι Έλληνας μεταπτυχιακός φοιτητής μαθαίνει την Τουρκική στο Σχολείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελληνόπουλο διδάσκεται την Αγγλική στο δημοτικό σχολείο ως μέρος του επίσημου αναλυτικού προγράμματος Αλβανός διδάσκεται τη Νέα Ελληνική σε πρόγραμμα γλωσσικής προκατάρτισης του ΟΑΕΔ Ρωσόπουλο φοιτά σε ελληνικό σχολείο και διδάσκεται όλα τα μαθήματα στην Ελληνική Ελληνόπουλο τρίτης γενιάς, Αμερικανός πολίτης, διδάσκεται τη ΝΕ στα σχολεία του Σαββάτου Ελληνόπουλο τρίτης γενιάς, Αμερικανός πολίτης, διδάσκεται τη ΝΕ στα θερινά μαθήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών Σύρος/ Κινέζος φοιτητής έχει πάρει υποτροφία να σπουδάσει στο ελληνικό Πανεπιστήμιο και παρακολουθεί μαθήματα ΝΕ στο Διδασκαλείο της Νέας Ελληνικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Δεύτερη ή Ξένη Γλώσσα; Δαμανάκης (2000: 24) ομογενείς:δεύτερη γλώσσα, αλλογενείς: ξένη γλώσσα Ellis (1994: 11-12) Η διάκριση μεταξύ των 2 όρων είναι κυρίως γεωγραφική: Στην περίπτωση της ‘δεύτερης γλώσσας, η γλώσσα παίζει έναν θεσμικό και κοινωνικό ρόλο για τη συγκεκριμένη γλωσσική κοινότητα (λειτουργεί ως ένα επίσημα αναγνωρισμένο μέσο επικοινωνίας ανάμεσα σε μέλη που χρησιμοποιούν κάποιο άλλο γλωσσικό κώδικα ως μητρική τους γλώσσα). Σε αντίθεση, η εκμάθηση μιας γλώσσας ως ‘ξένης’ λαμβάνει χώρα σε ένα περιβάλλον όπου η γλώσσα αυτή δεν παίζει βασικό ρόλο για τη συγκεκριμένη κοινότητα και για αυτό μαθαίνεται κατά κύριο λόγο σε περιβάλλον τάξης.

Τι είναι μια δεύτερη γλώσσα; Κατ’αντιδιαστολή προς την «ξένη» γλώσσα Μια δεύτερη γλώσσα είναι τυπικά η επίσημα ή κοινωνικά κυρίαρχη γλώσσα η οποία είναι απαραίτητη για την εκπαίδευση, την εργασία και την κάλυψη άλλων βασικών αναγκών. Κατακτάται (μαθαίνεται) από τα μέλη μειονοτικών ομάδων, μετανάστες, πρόσφυγες οι οποίοι μιλούν μια άλλη γλώσσα ως μητρική τους.

Τι είναι μια ξένη γλώσσα; Κατ’αντιδιαστολή προς τη «δεύτερη» Μια ξένη γλώσσα δεν χρησιμοποιείται ευρέως στο άμεσο κοινωνικό περιβάλλον των μαθητών, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μελλοντικούς ταξιδιωτικούς σκοπούς ή σε περιστάσεις διαπολιτισμικής επικοινωνίας ή να διδαχθεί στο πλαίσιο των εναλλακτικών γνωστικών αντικειμένων που παρέχει το διδακτικό πρόγραμμα ενός σχολείου. Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν έχει άμεση ή αναγκαία πρακτική εφαρμογή. no natural language input

Αλλά τελικά όλα είναι... Δεύτερη Γλώσσα Αλλά τελικά όλα είναι... Δεύτερη Γλώσσα Οποιαδήποτε γλώσσα κατακτά ή μαθαίνει ένα άτομο πέρα από τη μητρική του (α) άσχετα από το είδος του περιβάλλοντος εκμάθησης και (β) άσχετα από τον αριθμό άλλων μη μητρικών γλωσσών που ενδεχομένως κατέχει. Η διάκρισή της από την ‘ξένη’ γλώσσα είναι στη βάση της γεωγραφική.

Γιατί να μελετάμε την κατάκτηση της Γ2; Τι πληροφορίες μας δίνει η κατάκτηση για τη γλωσσική διδασκαλία; H ΚΓ2 είναι ίδια με την ΚΓ1; Η Γ1 βοηθάει ή εμποδίζει τη Γ2; Κάτω από ποιες συνθήκες/ περιβάλλοντα μαθαίνει κανείς μια Γ2; Υπάρχει γενετική προδιάθεση στην ΚΓ2; Γιατί κάνουμε λάθη στη Γ2; Πρέπει να διορθώνονται ρητά τα λάθη στη Γ2; Υπάρχουν καθολικές διαδικασίες στην ΚΓ2; Υπάρχει μια διδακτική μέθοδος που έχει αποδειχθεί καλύτερη από τις άλλες; Μπορούν οι ενήλικες μαθητές της Γ2 να φτάσουν στο επίπεδο των φυσικών ομιλητών; Γιατί κάποιοι μαθητές έχουν χειρότερη προφορά σε σχέση με άλλους και τι μπορεί να γίνει με αυτούς; Πρέπει να διδάσκεται ρητά η γραμματική; Υπάρχουν μαθησιακές στρατηγικές που διδάσκονται; Υπάρχουν ατομικές διαφορές; Γιατί κάποιοι μαθητές είναι καλύτεροι από άλλους; Τι μπορεί να γίνει με τους μαθητές που φαίνεται να έχουν πιάσει «ταβάνι» στη μαθησιακή τους διαδικασία; 

Τι είναι η κατάκτηση της Γ2 Η κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας (Γ2) είναι η διαδικασία κατά την οποία ένας ομιλητής μαθαίνει μια πρόσθετη γλώσσα, αφού έχει προηγουμένως κατακτήσει τη μητρική του γλώσσα. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ της κατάκτησης της Γ1 και της Γ2 είναι η ηλικία στην οποία μαθαίνει κανείς τη Γ2. Σύμφωνα με πολλούς ερευνητές, υπάρχει μια κρίσιμη περίοδος για την κατάκτηση της Γ2, όπως υπάρχει και για την κατάκτηση της Γ1 (υπόθεση της κρίσιμης περιόδου). Το ηλικιακό όριο της κρίσιμης περιόδου, μετά από το οποίο θεωρείται ότι μια γλώσσα κατακτάται ως Γ2 είναι γενικά η αρχή της εφηβείας.

O πύργος της Βαβέλ και η ανάγκη για την εκμάθηση μιας Γ2

Ομοιότητες και Διαφορές Κατάκτηση Γ1 και Γ2 Ομοιότητες και Διαφορές

Τι σημαίνει έναρθρος λόγος; Είναι το κλάμα ενός μωρού έναρθρος λόγος; Ακούγονται τα κλάματα αγγλικά, γαλλικά ή κινέζικα; Τι είδους λόγος είναι; Τι σημαίνει; Πότε αρχίζουμε να ακούμε φθόγγους της μητρικής γλώσσας στη φωνητική παραγωγή ενός παιδιού;

Κατάκτηση Γ1: από τον ήχο στη λέξη

Βρεφική ομιλία: motherese Αλλιώς, ΜΗΤΡΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ (μαμακίστικα)/ ομιλία γονέα/ τροφού (caregiver speech) από εδώ αρχίζουν όλα: μπαίνουν τα θεμέλια για την ανάπτυξη της γλώσσας Τα παιδιά θα μάθουν σύντομα τη γλώσσα... Πόσο σύντομα είναι το «σύντομα»;

Κατάκτηση Γ1

3μ....cooing («αγκού»): αδυναμία καταγραφής όλων αυτών των ήχων Στάδια στη γλωσσική ανάπτυξη ενός παιδιού- Στάδια στην ανάπτυξη της ΓΛΩΣΣΑΣ 0-3μ. Βρεφικό κλάμα Τα κλάματα δεν ακούγονται αγγλικά, ελληνικά ή κινέζικα. Ακούγονται το ίδιο!!!! 3μ....cooing («αγκού»): αδυναμία καταγραφής όλων αυτών των ήχων 6μ-9μ. babbling («βάββισμα») ba-ba-ba, ma-ma-ma, pa-pa-pa (ΣΦ): ήχοι χωρίς σημασία 9μ-12μ conversational babbling («συνομιλαικό βάββισμα») ρυθμός (χτύπος) +επιτονισμός (δηλωτική μελωδία) Νομίζω πως είναι ώρα να κάνουμε διάλειμμα (τα-τά-τα-τα-τά-τα-τά-τα-τά-τα-τα-τά-τα-τα-τα Βρέχει – Ντύστε τονικά τη φωνή σας. Με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορείτε να δώσετε σημασίες μέσα από την ακολουθία ήχων [vreçi];;;

Πότε μαθαίνουν τα παιδιά τη μαγική «πρώτη λέξη»; Και πότε αρχίζουν να βάζουν λέξεις στη σειρά για να κάνουν προτάσεις; 1χρ. ≈ η πρώτη λέξη!!! (ολοφραστικό στάδιο) ba= μπάλα (Πέτρος) va=παππούς (Διώνη) Ενεργό/ παθητικό λεξιλόγιο (ένας έφηβος γνωρίζει περίπου 20.000λ και ένας μέσος ενήλικος περίπου το διπλάσιο) Για να παραχθεί ο κάθε φθόγγος, η γλώσσα πρέπει να βρίσκεται στη σωστή θέση τη σωστή ώρα!!! Και αυτό απαιτεί... Χρόνο!!! [nelό], [pezάci], [vanistika], [vrόmos], [ñi], [pέtlos], [tilίta], [vlioίci], [lulúdi] Πρώτες λέξεις: «εδώ και τώρα» (μέλη οικογένειας-καθημερινές αλληλεπιδράσεις- φαγητό – ενέργειες- μέλη του σώματος- ρούχα- ζώα...: 50% ουσιαστικά noun bias hypothesis Υπερ-εκτάσεις/ υπό-εκτάσεις στη σημασία των λέξεων

Από τη λέξη στην πρόταση 18μ - στάδιο δύο λέξεων (two-word stage), Γλωσσική έκρηξη (“lexical spurt”) τηλεγραφικό στάδιο (telegraphic stage)

Ωστόσο, ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του ρυθμό Ωστόσο, ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του ρυθμό... μέσος όρος του μήκους ενός εκφωνήματος (Mean Length of Utterance) Διάσημη η έρευνα του Roger Brown (1973)

Πόσους ήχους μαθαίνει ένα παιδί που κατακτά την Ελληνική ως Γ1; Γύρω στους 35 5 φωνήεντα+30 σύμφωνα= 35 φθόγγοι 5 φωνήεντα+18 σύμφωνα= 23 φωνήματα Συνδυασμός με διαφορετικούς τρόπους για τον σχηματισμό μονάδων με σημασία, λέξεων Γλωσσική οικονομία: 23 φωνήματα για <300.000 σημασίες

Κατάκτηση μητρικής γλώσσας (Γ1) Καθολικότητα (μηχανισμός γλωσσικής κατάκτησης) Ομοιομορφία (παράλληλα αναπτυξιακά στάδια) Ταχύτητα εκμάθησης (0-5 χρόνια) Πολυπλοκότητα γλωσσικού συστήματος

4 κατηγορίες μαθητών (+, -, ?) Γ1 Γ2 Χαρακτηριστικά μαθητή Παιδί (εκτός περιβάλλοντος τάξης) Έφηβος (εντός περιβάλλοντος τάξης) Ενήλικος 1. Γνώση μιας άλλης γλώσσας 2. Γνωστική ωριμότητα 3. Μεταγλωσσική γνώση 4. Γνώση του κόσμου 5. Νευρικότητα ως προς την αναγκαιότητα να μιλήσει

4 κατηγορίες μαθητών (+, -, ?) Γ1 Γ2 Μαθησιακές συνθήκες Παιδί (εκτός περιβάλλοντος τάξης) Έφηβος (εντός περιβάλλοντος τάξης) Ενήλικος 1. Ελευθερία στο να μείνει σιωπηλός (σιωπηλή περίοδος) 2. Εύρος διαθέσιμου χρόνου 3. Διόρθωση λαθών: γραμματική και προφορά 4. Διόρθωση λαθών: επιλογή λέξεων 5. Τροποποιημένο γλωσσικό εισαγόμενο

Αντιστοιχίζω όρους και ορισμούς Δεν έχει άμεση ή αναγκαία πρακτική εφαρμογή. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί αργότερα για ένα ταξίδι ή την απαιτεί το σχολικό πρόγραμμα. Ο σκοπός ή το αποτέλεσμα της όλης μαθησιακής διαδικασίας. Η επίσημα ή κοινωνικά κυρίαρχη γλώσσα (διαφορετική από τη Γ1 των συγκεκριμένων ομιλητών) η οποία είναι απαραίτητη για την εκπαίδευση, την εργασία ή άλλες βασικές ανάγκες. Η συστηματική γλωσσική συμπεριφορά στη δεύτερη γλώσσα Η γλώσσα που κατακτάται κατά την παιδική ηλικία. γλώσσα-στόχος δεύτερη γλώσσα πρώτη γλώσσα ξένη γλώσσα διαγλώσσα

Θεωρητική έναντι Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ  Θεωρητική έναντι Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας Πρώτη έναντι Δεύτερης Γλώσσας: ομάδες-στόχοι και μαθησιακά περιβάλλοντα Βασικές θεωρίες γλωσσικής εκμάθησης στη Γ2: τότε και τώρα Διδακτικές μεθοδολογίες και θέματα γλωσσικής τάξης Ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων Επίπεδα γλωσσομάθειας Χαρακτηριστικά μαθητή Γ2: ηλικία, ατομικές διαφορές, στρατηγικές Θεωρία και γλωσσική πράξη: Εφαρμογές από τη διδασκαλία γραμματικής/ λεξιλογίου/ δεξιοτήτων στην Ελληνική ως Γ2