Η Μελέτη Περιβάλλοντος στο νηπιαγωγείο. Αγγελική Γ. Θάνου Σχολική Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής, Δρ Π.Τ.Π.Ε. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Μελέτη Περιβάλλοντος ο ίδιος ο άνθρωπος και τα δημιουργήματά του, Σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. για το Νηπιαγωγείο (2003), η Μελέτη Περιβάλλοντος είναι μια ευρεία ενότητα που αφορά στη μελέτη όλων εκείνων που υπάρχουν, περιστοιχίζουν κι επηρεάζουν τη ζωή των νηπίων: ο ίδιος ο άνθρωπος και τα δημιουργήματά του, οι κοινωνικές δομές και σχέσεις, τα ζώα, τα φυτά, οι τόποι, τα φυσικά φαινόμενα και οι καταστάσεις.

Οι γενικότερες επιδιώξεις των γνωστικού αυτού αντικειμένου από τα παιδιά είναι: Να διασαφηνίσουν τις έννοιες φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Να αντιλαμβάνονται την αλληλεπίδραση του περιβάλλοντος με τις δραστηριότητες του ανθρώπου. Να αποκτήσουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές. Να εξοικειώνονται με βασικές ερευνητικές διαδικασίες ασκώντας την παρατήρηση, την σύγκριση την ανάλυση των στοιχείων. Να μάθουν βασικούς κανόνες υγιεινής και προστασίας.

Να αναπτύξουν την αυτοεκτίμηση. Να αναπτύξουν οικολογική συνείδηση. Να οξύνουν την κριτική τους ικανότητα Να αναπτύξουν ικανότητες συνεργασίας. Να κατανοούν την αξία της ομαδικής εργασίας και της από κοινού ανακάλυψης.

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ α) ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ Στο περιβάλλον του Νηπιαγωγείου, τα νέα κοινωνικά βιώµατα που αποκτούν τα παιδιά και οι γνώσεις που διαµορφώνονται ως προς την κοινωνική ζωή αποτελούν σηµαντική κατάκτηση στην εξέλιξη της µαθησιακής διαδικασίας. Το παιδί είναι µέλος µιας οικογένειας, µιας συνοικίας, ενός χωριού ή µιας πόλης και βιώνει µέσα στο µικρόκοσµό του τις απαιτήσεις, τους συµβιβασµούς και τις συγκρούσεις που συνεπάγεται η οργανωµένη κοινωνικά ζωή, αλλά τις βιώνει συνήθως µέσα στο προστατευτικό κέλυφος της οικογένειας, η οποία καταφέρνει να απορροφά τους κραδασµούς και να φιλτράρει τις υπερβολικές αντιπαλότητες και αντιθέσεις.

Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει συνείδηση της πολυπλοκότητας του κοινωνικού πλαισίου µέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται το παιδί και να αξιοποιεί τις εµπειρίες και τις πολιτισµικές καταβολές του, καθώς η καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών διαµορφώνεται κυρίως µέσα από το χώρο των βιωµάτων τους. Τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο θα πρέπει να αναπτύσσουν την αυτοεκτίµησή τους, τις βασικές ικανότητες συνεργασίας και ταυτόχρονα να συνειδητοποιούν τη µοναδικότητά τους και να εντοπίζουν τις οµοιότητές και τις διαφορές τους µε τους άλλους και να τις σέβονται. Θα πρέπει, επίσης, να καταστούν ικανά να περιγράφουν το άµεσο περιβάλλον τους και να γνωρίζουν τις βασικές διαφορές ανάµεσα σ’ αυτό και σε άλλα ευρύτερα περιβάλλοντα µέσα από συγκρίσεις που ενθαρρύνονται να πραγµατοποιούν.

β) ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα παιδιά µε τη φυσική κίνηση και το παιχνίδι διευρύνουν συνεχώς τις αντιλήψεις τους για το χώρο. Αναγνωρίζουν πως το περιβάλλον γύρω τους µπορεί να µεταβάλλεται και ότι µπορούν µε τη δική τους παρέµβαση να το διαφοροποιούν. Διαπιστώνουν πως οι άνθρωποι, τα πράγµατα και οι ιδέες ταξιδεύουν από το ένα µέρος στο άλλο. Αναπτύσσουν τις πρώτες ιδέες τους γύρω από τα σύµβολα και τους χάρτες. Κατανοούν πως οι επικοινωνιακοί κώδικες είναι χρήσιµοι στην καθηµερινή ζωή για την επικοινωνία. Γνωρίζουν πως οι χάρτες και η σφαίρα παριστάνουν τον πραγµατικό κόσµο σε µικρογραφία και διαβάζουν απλά σχεδιαγράµµατα και απλούς χάρτες.

Αναγνωρίζουν κάποιες επινοήσεις των ανθρώπων όπως και τη χρησιµότητα της επιστήµης στην καθηµερινή ζωή. Παρόλο που τα µικρά παιδιά δεν έχουν κατακτήσει απόλυτα την έννοια του χρόνου και της χρονικής ακολουθίας, καταλαβαίνουν απλές έννοιες του χρόνου όπως για παράδειγµα τώρα, πριν, τα πολύ παλιά χρόνια, µετά κλπ.. Ενδιαφέρονται και ρωτούν για σηµαντικούς ανθρώπους του παρελθόντος καθώς και για σπουδαία γεγονότα.

Ξεφυλλίζουν άλµπουµ και ηµερολόγια. Συγκρίνουν φωτογραφίες, αναλύουν και σχολιάζουν γεγονότα και χαρακτήρες. Απολαµβάνουν µια επίσκεψη στο µουσείο ή σε αρχαιολογικούς χώρους και, επεξεργάζονται το πληροφοριακό-εκπαιδευτικό υλικό που τους διατίθεται.

Στάδια ανάπτυξης των Σχεδίων Εργασίας Σύμφωνα με τους Helm & Katz, 2002. Katz & Chard, 2004 τα Σ.Ε. έχουν τρία στάδια ανάπτυξης. 1ο Στάδιο Επιλογή του θέματος Δημιουργία κοινών εμπειριών (βλ. Οδηγό Νηπιαγωγού κείμενο σε πλαίσιο σελ. 91, Chard, 1999, σ.4.) Ιστόγραμμα Τι γνωρίζουν τα παιδιά (βλ. Οδηγ. Νηπιαγωγού, σελ. 271, κεφ. 10. Ιστόγραμμα Τι θα ήθελαν να μάθουν τα παιδιά (διαφοροποιούμε χρωματικά τα αρχικά ερωτήματα με αυτά που θα προκύπτουν κατά την υλοποίηση) Ιστόγραμμα προγραμματισμένου σχεδιασμού Δημιουργία ομάδων με βάση το κοινωνιόγραμμα της τάξης Ορισμός υπεύθυνων επικοινωνίας Οργάνωση του χώρου Συνεργασία με τους γονείς ή άλλους πιθανούς συνεργάτες

2ο Στάδιο Προετοιμασία της έρευνας Χώροι επίσκεψης (επικοινωνίες – πληροφορίες, αξιοποίηση τεχνολογίας) Συνεντεύξεις με ειδικούς (κατασκευή ερωτηματολογίων με τα παιδιά, κ.λ.π) Αναζήτηση πηγών πληροφόρησης (βιβλία, περιοδικά, διαδίκτυο) Υλικά αναζήτησης πληροφοριών (κασετόφωνο, φωτογραφική μηχανή, κάμερα, κ.λ.π.) Ανάληψη ρόλων – υπευθυνοτήτων (ποιος θα κάνει, τι θα κάνει)

Έρευνα πεδίου Αναζήτηση απαντήσεων Εκπαιδευτικές επισκέψεις Επισκέψεις ειδικών στην τάξη Συνεντεύξεις με ειδικούς Διερεύνηση αντικειμένων – καταστάσεων - συνθηκών Χρήση πηγών πληροφόρησης Αξιοποίηση πληροφοριακού υλικού Βίωση εμπειριών μέσω δραστηριοτήτων – πολυτροπική ή πολύτροπη έκφραση και δημιουργία (ζωγραφική, πλαστική, ζωντάνεμα κούκλας, κατασκευές, μοντέλα, αφηγήσεις, γραφή, διαμόρφωση κειμένων από κοινού, αυτοσχέδια παιχνίδια γνώσεων, χαρτογραφήσεις, μακέτες, δραματοποίηση, χρήση μάσκας, κ.λ.π.) Παράλληλη διατύπωση και καταγραφή νέων ερωτημάτων εκ μέρους των παιδιών

3ο Στάδιο Ολοκλήρωση του σχεδίου εργασίας Διαδικασίες εδραίωσης της κατανόησης μέσα από ανακεφαλαίωση και εφαρμογή των νέων γνώσεων και πληροφοριών σε επίπεδο ολομέλειας (κατάλογος νέων γνώσεων) Παρουσίαση Τρόποι παρουσίασης (προσκλήσεις, αφίσες, καταγραφές, βιβλίο, τραγούδι, σελιδοδείκτες, ζωγραφική, φωτογραφίες, βιντεοταινίες, θεατρικά δρώμενα, εισηγήσεις, δελτία τύπου, κ.λ.π.) Προετοιμασία Ανάληψη ρόλων Υλοποίηση παρουσίασης σε γονείς και ευρύτερη κοινότητα

Έχετε ακούσει σχετικά με το κάπνισμα;

ΤΙ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ (το κάπνισμα) ΤΙ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙ ΜΑΘΑΜΕ ΓΙΑ

Αντικαπνιστική αγωγή Το παρεμβατικό πρόγραμμα συμπεριελήφθη σε 12 δραστηριότητες – παρεμβάσεις οι οποίες είχαν ως στόχους: Να γνωρίσουν τα παιδιά την προέλευση και την ιστορία του καπνού, τους κινδύνους από το κάπνισμα παθητικό και μη μέσα από ένα παραμυθιακό σενάριο, να εμβολιαστούν με αντικαπνιστικά μηνύματα, να εκδηλώσουν μια μορφή αντικαπνιστικής στάσης μέσα από το «συμβόλαιο τιμής», να γνωρίσουν τα σύμβολα του επιτρέπεται ή απαγορεύεται το κάπνισμα, να εκφράσουν συναισθήματα και ιδέες γύρω από το θέμα.

Μεθοδολογία - περιεχόμενο Οι μέθοδοι που ακολουθήθηκαν είναι: Διάλογος, επίδειξη εικόνων και διαφανειών, αφήγηση ιστοριών, παιχνίδι ρόλων, εικαστικά και ζωντάνεμα κούκλας. Το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων διαμορφώθηκε ως εξής: «Μικροί επιστήμονες ή ανακαλύπτοντας τα αντικαπνιστικά μηνύματα», «Πρωτότυπες ιδέες διάδοσης των αντικαπνιστικών μηνυμάτων», «Συμβόλαιο διάδοσης των μηνυμάτων», «Χώροι καπνιζόντων και μη και η συμπεριφορά μας», «Ζωγραφίζοντας αντικαπνιστικά σήματα», Φτιάχνουμε το δικό μας παραμύθι.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΣΟΥΗΔΙΑΣ

Το φυσικό περιβάλλον Όσον αφορά στη μελέτη τού φυσικού περιβάλλοντος, τα νήπια έχουν την ευκαιρία να παρατηρήσουν, να προβληματιστούν και να κάνουν υποθέσεις, να πειραματιστούν με ποικίλα υλικά, να προβλέψουν πιθανά αποτελέσματα και να εξάγουν συμπεράσματα πάνω σε θέματα Βιολογίας, Φυσικών Επιστημών, Γεωγραφίας κ.α.

ii. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ Τα παιδιά «ανακαλύπτουν» τον κόσµο µε την κίνηση, την εξερεύνηση και την αλληλεπίδραση. Χρησιµοποιούν αρχικά τις αισθήσεις τους, κάνουν υποθέσεις, προσπαθούν να γνωρίσουν τον κόσµο. Διακρίνουν οµοιότητες και διαφορές, αντιλαµβάνονται σχέσεις αλληλεξάρτησης, προσπαθούν να ερµηνεύσουν φαινόµενα και αλλαγές που συµβαίνουν γύρω τους. Μοιράζονται τις γνώσεις τους µε τους άλλους, ανταλλάσσουν ιδέες και τροποποιούν τις απόψεις τους.

Η προσωπική παρατήρηση και η περιέργεια για την προέλευση, την κατασκευή, τη µορφή, τη λειτουργία και τη χρήση των πραγµάτων είναι οι κινητήριες δυνάµεις. Τα παιδιά ενδιαφέρονται να γνωρίσουν τον εαυτό τους, τα ζώα και τα φυτά. Παρατηρούν τους ζωικούς και φυτικούς οργανισµούς και παρακολουθούν την ανάπτυξή τους. Παίζουν µε το νερό, το χώµα κ.λ.π. και µαθαίνουν για τα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος. Ρωτούν για τον καιρό, για τα καιρικά φαινόµενα και την επίδρασή τους στο περιβάλλον. Ενδιαφέρονται για τον τεχνικό κόσµο. Θέτουν ερωτήσεις για τα αντικείµενα και τις ιδιότητες.

Με την παρατήρηση αναζητούν πληροφορίες από διάφορες πηγές. Σχεδιάζουν και πραγµατοποιούν έρευνες και απλά πειράµατα. Ενδιαφέρονται να χρησιµοποιούν εργαλεία, να µετρούν, να κόβουν, να συνδέουν, να διαλύουν, να χρησιµοποιούν όργανα όπως για παράδειγµα µαγνήτες, µικροσκόπια κ.ά.

Η θεματολογία σχετικά με την ρύπανση είναι ποικίλη και περιλαμβάνει θέματα όπως: το καυσαέριο, τα μολυσμένα νερά, το κάπνισμα, η έλλειψη πρασίνου, τα σκουπίδια - η ανακύκλωση, η ηλιακή ακτινοβολία, η τρύπα του όζοντος, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η πυρηνική ενέργεια, η ηχορύπανση, η οπτική ρύπανση, η ρύπανση στο σπίτι και στο σχολείο.

Έχετε ακούσει τη φράση «η μόλυνση του αέρα;» Έχετε ακούσει τη φράση «η μόλυνση του αέρα;»

Laurence Stephen Lowry

Οι οκτώ τύποι είναι: Η γλωσσική νοημοσύνη η οποία απευθύνεται στην ολιστική προσέγγιση της γλώσσας. Η λογικομαθηματική νοημοσύνη η οποία αφορά στην άνεση του ανθρώπου να επιλύει αποτελεσματικά προβλήματα και προβληματικές καταστάσεις. Η χωρική νοημοσύνη στην οποία απευθύνονται διδακτικές δραστηριότητες που χρησιμοποιούν εννοιολογικούς χάρτες, γραφικές αναπαραστάσεις, εικαστικές συνθέσεις κ. ά. Η κιναισθητική νοημοσύνη η οποία αφορά την ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί το σώμα του και να εκφράζει ιδέες συναισθήματα και πληροφορίες Η μουσική νοημοσύνη η οποία εκφράζεται με συνθέσεις ή αποδόσεις μουσικών έργων. Η ενδοπροσωπική νοημοσύνη της οποίας διδακτική έκφραση αποτελούν οι παρεμβάσεις που ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και τον αυτοέλεγχο. Η διαπροσωπική νοημοσύνη η οποία φορά την ενσυναίσθηση την επικοινωνία και την συνεργασία χωρίς συγκρούσεις. Η νατουραλιστική νοημοσύνη η οποία αφορά την ικανότητα του παιδιού για πάσης φύσεως ταξινομικές δραστηριότητες.

Σχεδιάγραμμα 1. Το πλαίσιο εξακτίνωσης της θεματικής ενότητας «ατμοσφαιρική ρύπανση» στα οκτώ είδη νοημοσύνης. Γλωσσική Γνωριμία με το έργο του Lowry, με επίδειξη εινόνων, περιγραφή τους, συζήτηση γύρω από την θεματολογία του ζωγράφου. Ενδοπροσωπική Επιλέγουμε από κάρτες που παριστάνουν συναισθήματα, αυτά που μας προκαλεί το έργο του Lowry. Συζήτηση γύρω από τις επιλογές μας (φύλλο εργασίας 2). Χωρική Τοποθετούμε τις λεπτομέρειες στη σωστή θέση στον πίνακα του Lowry (φύλλο εργασίας 1). Νατουραλιστική Περίπατος στην γειτονιά μας παρατήρηση και εντοπισμός πηγών ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Κατασκευή χάρτη της γειτονιάς μας. Λογικομαθηματική Ταξινόμηση των έργων του Lowry με γνώμονα την ποσότητα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προκαλούν (φύλλο εργασίας 3). Ατμοσφαιρική ρύπανση Διαπροσωπική Τα παιδιά παίρνουν συνέντευξη από τους κατοίκους της γειτονιάς μας για τις πηγές που ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα της περιοχής μας. Κιναισθητική Κατασκευάζουμε δυο ομαδικά έργα ζωγραφικής με πινέλο. Καθαρή ατμόσφαιρα και ατμόσφαιρα με ρύπανση. Μουσική Απόδοση του μουσικού κομματιού οι καμινάδες από το αντικειμενοθέατρο Ντενεκεδούπολη.

Εικόνα 1. Α Lancashire Town, (Lowry, 1945 λάδι σε καμβά) Φύλο εργασίας 1ο. Τοποθετείστε τις λεπτομέρειες στη σωστή θέση στην εικόνα 1. Εικόνα 1. Α Lancashire Town, (Lowry, 1945 λάδι σε καμβά)

Φύλο εργασίας 2ο Επιλέξτε το συναίσθημα που ταιριάζει σε σας όταν αντικρίζετε το έργο του Laurence Stephen Lowry

Φύλο εργασίας 3ο. Ταξινομείστε τις εικόνες με κριτήριο την ποσότητα της μόλυνσης κάθε εικόνας (λίγη μόλυνση – περ/ρη – πάρα πολύ κ.λ.π.).

Μολυσμένα νερά Θέτις Χορτιάτη Το μαύρο πάρτι Έχουν πάρτι τα καβούρια και μοιράζουν γλειφιτζούρια τρέχουνε στο ένα πλευρό και γελάει και το νερό κάνουνε παιχνίδια χίλια στα χοχλάδια στα κοχύλια καλεσμένος ο βυθός το φεγγάρι κι ο ουρανός ο αυγερινός κι η πούλια κι όλα τα θαλασσοπούλια και ο ήλιος ο χρυσός παίζει στο νερό το φως Πάνω στου γλεντιού τη φούρια Τι παθαίνουν τα καβούρια; Στολισμένα καθαρά στον αφρό και στη χαρά Φτάνει πίσσα για καζούρα Και το λούζει στη μουτζούρα Μαύρο πάρτι μαύρα χάλια Απ’ τα πόδια ως τα κεφάλια Τα καβούρια σε μιαν άκρια Τώρα ρίχνουν μαύρα δάκρια.

Ανακύκλωση - σκουπίδια Φυσικές επιστήμες Βιολογία Ιστορία Ιστορική γραμμή Μαθηματικά Διεξαγωγή έρευνας – συλλογή δεδομένων. Καταγραφή. Γεωγραφία Μελέτη περιβάλλοντος Ανακύκλωση - σκουπίδια Γλώσσα Έκφραση - Δημιουργία Ανάγνωση Αποκωδικοποίηση σημάτων Γραπτός λόγος Γράφουμε περιβαλλοντικά μηνύματα Δραματική τέχνη Κουκλοθέατρο Εικαστικά Κατασκευή αφίσας, καρτών, ελεύθερο σχέδιο Λογοτεχνία Αφήγηση – ακρόαση κειμένων ποιημάτων Επικοινωνία – Έκφραση Συζήτηση με θέμα τα σκουπίδια Μουσική Κατασκευή μουσικών οργάνων

Τώρα Διάλειμμα !!!!!!!!