Διδακτικό μοντέλο για τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α΄ τάξη Συνδυαστικό μοντέλο (συνθέτει στοιχεία της αναλυτικοσυνθετικής μεθόδου με στοιχεία του αναδυόμενου γραμματισμού αλλά και της ολικής προσέγγισης της γλώσσας) Αναλυτικοσυνθετική μέθοδος (έμφαση στην αντιστοίχιση φθόγγων και γραμμάτων, μέσα από τη συστηματική άσκηση στην κατάτμηση και επανασύνθεση πρότυπων λέξεων) Αναδυόμενος γραμματισμός (σπουδαιότητα των προγενέστερων γνώσεων και εμπειριών στο γραπτό λόγο) Η γλώσσα ως όλο, αδιαίρετη ενότητα (ακρόαση, ομιλία, ανάγνωση και γραφή εμφανίζονται και εξελίσσονται παράλληλα) Η γραπτή γλώσσα προσεγγίζεται λειτουργικά. Η πορεία διδασκαλίας ξεκινά από το ολοκληρωμένο κείμενο, το μόνο που ουσιαστικά έχει νόημα για τα παιδιά, προς τις μικρότερες μονάδες που το απαρτίζουν

Οι αναγνώστες χρησιμοποιούν: Την εξοικείωσή τους με το θέμα- αντικείμενο Την προηγούμενη εμπειρία τους από το γραπτό υλικό Τη γνώση τους γύρω από την ανάγνωση Την προσδοκία νοήματος, προκειμένου να κάνουν προβλέψεις σχετικά με το περιεχόμενο και τις λέξεις Τη γνώση τους σχετικά με γράμματα, φθόγγους, λέξεις, μεγέθη λέξεων, τις μεταξύ τους αποστάσεις, τη σύνταξη Βοηθητικά στοιχεία που προκύπτουν από τη σελίδα (οργάνωση στο χώρο, παρουσία εικόνων, πλαισίων, χρωμάτων)

Παράγοντες που συνδέονται με τη μάθηση της ανάγνωσης Φωνολογική αποκωδικοποίηση Φωνολογική επίγνωση Ταχεία κατονομασία ερεθισμάτων ΑΝΑΓΝΩΣΗ Λεξιλόγιο Ορθογραφική επεξεργασία Μορφολογική επίγνωση

Φωνολογική επίγνωση Μια μεταγλωσσική ικανότητα Κεντρικές έννοιες για τη μεταγλωσσική ικανότητα: ο συνειδητός συλλογισμός η ανάλυση και ο σκόπιμος έλεγχος πάνω στη δομή και τη χρήση της γλώσσας, η θεώρηση της γλώσσας ως αντικειμένου σκέψης η μετατόπιση της προσοχής του υποκειμένου από το νόημα στον ίδιο το γλωσσικό τύπο

Φωνολογική επίγνωση Εναλλακτικοί όροι: φωνολογική ενημερότητα, φωνολογική συνειδητοποίηση, μεταφωνολογική ικανότητα Η συνειδητοποίηση των φωνολογικών μερών των λέξεων (συλλαβών, φωνημάτων) και ο συνειδητός χειρισμός τους χωρίς αναφορά στο νόημα ή την επικοινωνιακή φύση της γλώσσας Φωνημική επίγνωση Συλλαβική επίγνωση

Πρόσληψη γραπτής λέξης Σύστημα γραφημικής αναπαράστασης και αναγνώρισης Σύστημα μετατροπής γραφημάτων σε φωνήματα Σύστημα αναγνώρισης ορθογραφικής ταυτότητας λέξεων Σχηματισμός συλλαβών Σύστημα φωνολογικής αναγνώρισης λέξεων Σύστημα αναγνώρισης της σημασίας των λέξεων Προφορά λέξης

Η ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης στην προσχολική ηλικία Ηχητική ταξινόμηση Κατάτμηση π.χ. /γάλα/- /γάτος/- /μέλι/ /νερό/ - /νε/ /ρο/ /κότα/- /γάτα/, /μολύβι/, /καλάθι/ /μέλι/ - /μ/ /ε/ /λ/ /ι/ Ομοιότητα ή διαφορά Σύνθεση π.χ. /φύγε/ - /φίδι/ (ΝΑΙ) /λε/ /μο/ /νι/ > /λεμόνι/ /δ/ > /καπέλο/- /δώρο/ /ε/ /γ/ /ω/ > /εγώ/ Ομοιοκαταληξία Απαλοιφή π.χ. /ρόδα/ - /βίδα/, /σήμερα/ > /μέρα/ /φως/ > /ως/ Μεταγλωσσικό επίπεδο Σαφής οργάνωση της φωνολ. δομής: τα στοιχεία της μπορούν να αναλυθούν Επιγλωσσικό επίπεδο Ασαφής οργάνωση της Φωνολογικής δομής

Εργασίες ομοιοκαταληξίας Αναγνώριση ομοιοκαταληξίας πόδι- βόδι (ναι) πόδι- χέρι (όχι) Επισήμανση ομοιοκαταληξίας (τη λέξη που ομοιοκαταληκτεί) ψάρι> ξύλο, χέρι Διάκριση της διαφοράς (τη διαφορετική λέξη) γάλα> μάτι, μήλα Παιχνίδι σχηματισμού ομοιοκατάληκτων λέξεων πίνω> δίνω, λύνω, σβήνω……… Τραγουδάκια με ομοιοκαταληξίες

Εργασίες αναγνώρισης συλλαβής Αναγνώριση συλλαβής π.χ. αρχίζει η λέξη μέλι με τη φωνούλα /με/ Επισήμανση της ομοιότητας στην αρχική συλλαβή τόπι- τώρα (ναι) χέρι- ξύλα (όχι) γάλα- χέρι, γάτα Διάκριση της διαφοράς (τη διαφορετική λέξη) δέκα> τώρα, δένω

Εργασίες αναγνώρισης φωνήματος Αναγνώριση του φωνήματος π.χ. αρχίζει η λέξη βόδι με /β/ (ναι) (αρχίζει με την ίδια φωνούλα;) μήλο- μέλι (ναι) γάτα- χέρι (όχι) Επισήμανση συγεκριμένου φωνήματος π.χ. δώρο- χώμα: ποιο από τα δύο αρχίζει με τη φωνούλα /δ/ Ταύτιση φωνήματος π.χ. ρύζι- δώρο: ποιο από τα δύο αρχίζει με την ίδια φωνούλα όπως και το δένω Διάκριση του διαφορετικού φωνήματος π.χ. Ποια από αυτές τις λέξεις αρχίζει με διαφορετική φωνούλα: μέρα, δώρο, δέκα ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΩΝ (αναγνώριση αρχικού φωνήματος με βάση το όνομα κάθε παιδιού και παραγωγής λέξεων από το συγκεκριμένο φώνημα)

Εργασίες συλλαβικής κατάτμησης Το παιδί μετράει, χτυπώντας παλαμάκια ή ένα ξύλινο ραβδί, τον αριθμό των συλλαβών μιας λέξης (αρχικά δισύλλαβες) π.χ. πόσες φωνούλες ακούς στη λέξη γάτα; /γα/ /τα/ Το παιδί εκφωνεί με τη σωστή σειρά κάθε συλλαβή μιας λέξης χωριστά χτυπώντας ρυθμικά για κάθε συλλαβή τα χέρια ή τις αντιστοιχεί με κύβους(αρχικά δισύλλαβες) Σε κάθε συλλαβή μετακινεί έναν κύβο διαφορετικού χρώματος

Εργασίες φωνημικής κατάτμησης Το παιδί μετράει, χτυπώντας παλαμάκια ή ένα ξύλινο ραβδί, τον αριθμό των φωνημάτων μιας λέξης ή συλλαβής (αρχικά δύο γραμμάτων) π.χ. πόσες φωνούλες ακούς στη λέξη να; /ν/ /α/ Το παιδί εκφωνεί με τη σωστή σειρά κάθε φώνημα χωριστά χτυπώντας ρυθμικά για κάθε φώνημα τα χέρια ή το αντιστοιχεί με έναν κύβο (αρχικά λέξεις δύο γραμμάτων) Κάθε φορά που αναγνωρίζει ένα φώνημα μετακινεί έναν κύβο διαφορετικού χρώματος Συνδυασμός των δύο παραπάνω

Εργασίες φωνολογικής σύνθεσης Συλλαβικής σύνθεσης Διαδοχή μεμονωμένων συλλαβών με παύση ενός δευτερολέπτου και αναγνώριση της λέξης που αυτές συγκροτούν (αρχικά δισύλλαβες) /το/- /πι/ > τόπι Φωνημικής σύνθεσης Διαδοχή μεμονωμένων φωνημάτων με παύση ενός δευτερολέπτου και αναγνώριση της λέξης που αυτά συγκροτούν (αρχικά δύο γράμματα) /τ/- /ο/ > το

Εργασίες φωνολογικού χειρισμού- ελέγχου Εργασίες απάλειψης αρχικών φωνολογικών τμημάτων (το τμήμα της λέξης που απομένει είναι λέξη) Απάλειψη συλλαβής (π.χ. κάτω -/κα/ > τω, μεγάλα - /με/ > γάλα) Απάλειψη φωνήματος (π.χ. ένα - /ε/ > /να/, σέλα- /σ/ > έλα) Εργασίες απάλειψης τελικών φωνολογικών τμημάτων (το τμήμα της λέξης που απομένει είναι λέξη) (π.χ. μέρα- /ρα/ > με, καλάθι - /θι/ > καλά) (π.χ. μας - /ς/ > μα )