11ο Συνέδριο ΚΕ.Δ.ΕΚ.-Πάτρα 11-13 Ιουλίου - Συνεδριακό κέντρο Πανεπιστημίου ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ … η διαπολιτισμική διάσταση του μαθήματος «Τεχνολογία Γυμνασίου» Θεοφάνης Κουβούνας, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης - trofallaksi@yahoo.gr Διδακτικές και μαθησιακές καταστάσεις που προκύπτουν από τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε τάξεις που συμμετέχουν άτομα διαφόρων πολιτισμικών ομάδων στο ελληνικό σχολείο σήμερα (έρευνα-δράση)

1.Εισαγωγή

Πίνακας Ανακάλυψης-Παραγωγική λέξη (δέκα, δαδί…) Η εξατομικευμένη και δημιουργική απασχόληση δύο αλλοδαπών μαθητών της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου, σε Γυμνάσιο Καποδιστριακού Δήμου του νομού Λάρισας, με δυσκολίες στη γραφή και ανάγνωση, κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας του μαθήματος Τεχνολογία, προκάλεσε το ενδιαφέρον και άλλων -επίσης αλλοδαπών- μαθητών, με αποτέλεσμα τη ένταξη της όλης προσπάθειας σε «πολιτιστικό πρόγραμμα», με τίτλο «ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ» (Γρ. Πολιτιστικών Θεμάτων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Λάρισας )   Πίνακας Ανακάλυψης-Παραγωγική λέξη (δέκα, δαδί…) Βαϊκούση, Δ. (1987). Πίνακας ανακάλυψης, Αθήνα, Υπουργείο Πολιτισμού – Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, σελ. 9. και Κουβούνας Θεοφάνης, 6ο Συνέδριο ΚΕΔΕΚ.(2004), Το εκπαιδευτικό υλικό της Ν.Ε.Λ.Ε. Θεσσαλονίκης για το σχολείο εκμάθησης της Ελληνικής Γλώσσας στο στρατόπεδο Ασσήρου και η αποτελεσματική χρήση του σε αλλοδαπούς και παλιννοστούντες μαθητές Δημοτικών Σχολείων της Δυτικής Αττικής   α ε ι ο δ δα δε δι δο Δ κα κε κι κο Κ

1.1.Σκοπός

Μέσω του προγράμματος επιδιώχθηκε να βοηθηθούν οι προαναφερόμενοι μαθητές, στο να αναπτύξουν αίσθηση της ταυτότητάς τους, να αποκτήσουν επιδεξιότητα στη λήψη αποφάσεων και στην επίλυση προβλημάτων, να αναπτύξουν κριτική σκέψη και να μάθουν να σέβονται και να εκτιμούν τους άλλους πολιτισμούς. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ομαδική και ατομική διαδικασία εκπαίδευσης.

2.Θεωρητική βάση

Σύμφωνα με το ΥΠΕΠΘ και το Π. Ι Σύμφωνα με το ΥΠΕΠΘ και το Π.Ι., το μάθημα Τεχνολογία γυμνασίου, είναι γενικής παιδείας, διαθεματικό από τη φύση του, χωρίς δικιά του, συγκεκριμένη ύλη, που σημαίνει, πως ο μαθητής καλείται να αξιοποιήσει γνώσεις από τα άλλα μαθήματα, αλλά και από άλλες πηγές που υπάρχουν διαθέσιμες στο περιβάλλον του (Εφημερίδες, Διαδίκτυο κλπ), και επιδιώκει να αποκτήσουν οι μαθητές γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες, μέσω των δικών τους τεχνολογικών εφαρμογών σε κατάλληλο χώρο του σχολείου. (http://users.lar.sch.gr/theokouvou/)

Η έννοια της διαπολιτισμικότητας δηλώνει το χαρακτηριστικό του συγκερασμού δύο πολιτισμών στο ίδιο το άτομο ή στο ίδιο σύνολο ατόμων. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση, η οποία διαπνέεται από την έννοια της διαπολιτισμικότητας και η οποία κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια και κυριαρχεί και σήμερα ως παιδαγωγική κατεύθυνση για την εκπαίδευση μαθητικών ομάδων, που ανήκουν σε διαφορετική από την κυρίαρχη εθνοτική, γλωσσική, θρησκευτική κτλ. ομάδα, δηλώνει το σύνολο των θεωρητικών αντιλήψεων και πρακτικών, που έχει ως στόχο να εκπαιδεύσει τα άτομα, που για διάφορους λόγους (μετανάστευση, προσφυγιά κτλ.) βρέθηκαν να ζουν σε ένα διαφορετικό πολιτισμό από αυτόν που ανήκουν τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός τους, αλλά και τα άτομα που ζουν στο περιβάλλον του κυρίαρχου πολιτισμού να μάθουν να ζουν μαζί εκτιμώντας οι μεν τον πολιτισμό των δε ως ισότιμο.(Χατζησαββίδης, Σ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΕ ΑΡΧΑΡΙΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ)

Η έννοια της πολυτροπικότητας τέλος, άρχισε να κάνει την εμφάνισή της με την ανάπτυξη των πολιτισμικών σπουδών κατά τα τελευταία χρόνια. Η πολυτροπικότητα αναφέρεται στη χρήση και τη μίξη πολλών τρόπων (π.χ. γλωσσικών, εικονικών, ηχητικών, κ.ά.) για την έκφραση και αναπαράσταση του βιώματος ή εμπειρίας. Αναφέρεται επίσης στη μορφή παρουσίασης ενός πολιτισμικού προϊόντος, στο οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σημειωτικοί τρόποι (modes). Από τις έρευνες στο πεδίο αυτό είναι πλέον δεδομένο ότι η καθημερινή μας εμπειρία είναι πολυτροπική με την έννοια ότι βιώνεται μέσω πολλαπλών τρόπων έκφρασης και επικοινωνίας ενώ διαφορετικοί τρόποι αναπαράστασης και επικοινωνίας (π.χ. προφορικός ή γραπτός λόγος, σχέδιο, ιχνογράφημα, ακίνητη και κινούμενη εικόνα, φωτογραφία, σχεδιάγραμμα, χρώμα, γραμματοσειρά, μουσική, ήχος, ρυθμός, χειρονομίες κ.ά.) έχουν διαφορετικές προσφερόμενες δυνατότητες (affordances). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ - 10-12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2008 - ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «Βίωμα, Μεταφορά και Πολυτροπικότητα: Εφαρμογές στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση, τη Μάθηση και τη Γνώση»

Βασική έννοια για τα προγράμματα αυτά είναι η διαθεματικότητα, μία ολιστική εν συντομία θεώρηση της γνώσης, η οποία επιτρέπει στο μαθητή να διαμορφώνει προσωπική άποψη για θέματα των διαφόρων και διαφορετικών επιστημονικών χώρων που σχετίζονται μεταξύ τους αλλά και με ζητήματα της καθημερινής ζωής. (ΜΑΡΙΖΑ ΦΟΥΝΤΟΠΟΥΛΟΥ «Αρχές μάθησης και καλλιέργεια της κριτικής σκέψης: εφαρμογή στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών») Εισαγωγή της «διαθεματικότητας», της «διαθεματικής προσέγγισης», ή της θεματοκεντρικής διδασκαλίας» με «διεπιστημονικές διασυνδέσεις», «όπως αλλιώς λέγεται, σημαίνει με απλά λόγια ότι καταργείται η αυτοτέλεια των γνωστικών αντικειμένων (μαθημάτων) στη διδαχτική πράξη και τη θέση τους παίρνουν ως δομή στη μάθηση και στην οργάνωση του σχολικού χρόνου τα θέματα. (Σοφία Πλατανιστιώτη Msc Βιολόγος εκπαιδευτικός, Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι. Ε. Π. ΕΚ.), 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: «Κριτική, Δημιουργική, Διαλεκτική Σκέψηστην Εκπαίδευση: Θεωρία και Πράξη», Αθήνα, 13‐14 Μαΐου 2006.) Με βάση την ιστορική ανάλυση, ο Beane μας προσφέρει ένα ασφαλές κριτήριο για να διακρίνουμε τη διαθεματική από τη διεπιστημονική προσέγγιση: τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται.

Στη διαθεματική, ο σχεδιασμός ξεκινά από ένα κεντρικό θέμα και προχωρά με τον προσδιορισμό των ιδεών (ή των εννοιών) που σχετίζονται με το θέμα, καθώς και δραστηριοτήτων οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να διερευνήσουν αυτές τις ιδέες. Ο σχεδιασμός πραγματοποιείται χωρίς να παίρνει υπόψη τις διαχωριστικές γραμμές των μαθημάτων, αφού κύριος σκοπός είναι η διερεύνηση του θέματος. Στη διεπιστημονική προσέγγιση, ο σχεδιασμός ξεκινά από την αναγνώριση των ταυτοτήτων των διαφορετικών μαθημάτων, όπως και των περιεχομένων και ικανοτήτων τα οποία περιέχονται σ’ αυτά και πρέπει να κατακτηθούν. Ένα θέμα προσδιορίζεται (συχνά μέσα από το ένα ή το άλλο μάθημα) με βάση το ερώτημα: «τι μπορεί κάθε μάθημα να συνεισφέρει στο θέμα;». (Γιώργος Γρόλλιος 11 - 09 – 2006)

2.1. Αναμενόμενη κατάσταση

Η ομάδα δημιουργήθηκε σταδιακά με βάση σύντομες εκπαιδευτικές δραστηριότητες προετοιμασίας και υποθετικά η αναμενόμενη κατάσταση, ήταν να λειτουργήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας εργασίας, όπως αυτό συμβαίνει κατά τη διάρκεια του μαθήματος Τεχνολογία Γυμνασίου, δηλαδή: αποτελεσματική επικοινωνία των μελών, αναγνώριση του κοινού σκοπού και της αίσθησης υποχρέωσης κάθε μέλους απέναντι στα άλλα, συνεχή βελτίωση των πρακτικών και των εργασιών, έντονη διάθεση δημιουργικότητας, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και καταστάσεων.  

3.Μεθοδολογία

3.1 Ομάδα μαθητών

Συμμετείχαν έντεκα μαθητές του Γυμνασίου (επτά της Α΄ τάξης και τέσσερις της Β΄ τάξης), οι πέντε από αυτούς με καταγωγή από την Αλβανία και οι πέντε από την Ρουμανία. Οι αλλοδαποί μαθητές της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου είναι συνολικά υπερδιπλάσιοι, ενώ ο συνολικός αριθμός των μαθητών στις δύο τάξεις, είναι 150 περίπου και του σχολείου 210.

3.2. Δραστηριότητες-τεχνικές

Εφαρμόστηκε η μέθοδος της ατομικής εργασίας (μαθαίνω πώς να μαθαίνω και μάθηση μέσα από την πράξη), αλλά και της ομαδικής (…με τους κανόνες της ομάδας) σύμφωνα με το ΥΠΕΠΘ και το παιδαγωγικό Ινστιτούτο (βιβλίο καθηγητή), κατάλληλα φύλλα εργασίας, τόμοι εγκυκλοπαίδειας παλαιάς έκδοσης, γραπτές και κατασκευαστικές εργασίες παλαιότερων μαθητών, οι νέες τεχνολογίες (Google Earth) και χρησιμoποιήθηκε το εκπαιδευτικό περιβάλλον του μαθήματος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, Παραγωγικών Μονάδων -του τριτογενή τομέα- της περιοχής, καθώς και του αρχαιολογικού Μουσείου Λάρισας. Σε κάθε περίπτωση ζητήθηκε από τους μαθητές να αντλήσουν στοιχεία (κείμενα, εικόνες σχέδια, πληροφορίες) προκειμένου να δημιουργήσουν εργασίες –κατά τα πρότυπα του μαθήματος Τεχνολογία- σε συγκεκριμένα θέματα, από την ενότητα ΕΡΓΑΛΕΙΑ και ΜΗΧΑΝΕΣ, για την πρώτη τάξη και ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ για την Δευτέρα τάξη, χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα φύλλα εργασίας και να τα παρουσιάσουν στην ολομέλεια, ατομικά (Α΄τάξη) ή ομαδικά (Β΄ τάξη), σε αυτοδιοικούμενα από τους μαθητές, σεμινάρια.

3.3 Αποτελέσματα

Οργανώθηκαν σύντομες δραστηριότητες μέσα στην τάξη κατά τη διάρκεια του μαθήματος (φύλλα εργασίας εκπαιδευτικής διαδικασίας) και προγραμματίστηκαν συναντήσεις της ομάδας των μαθητών κατά τάξη, εκτός της ώρας του μαθήματος (διανομή τόμων εγκυκλοπαίδειας και δραστηριότητα σε φύλλα εργασίας για την τεχνολογική ενότητα Εργαλεία και Μηχανές και τις Παραγωγικές Μονάδες του τριτογενή τομέα παραγωγής) στο σχολείο αλλά και εκτός σχολείου(επισκέψεις σε παραγωγικούς χώρους και Μουσεία). Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων-επισκέψεων, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να μαγνητοφωνήσουν , να φωτογραφίσουν και να βιντεοσκοπήσουν, με τα κινητά τους τηλέφωνα. Το υλικό που συγκέντρωσαν, το αξιοποίησαν προκειμένου να παρουσιάσουν τις εργασίες τους από τα φύλλα εργασίας στην πολιτιστική ομάδα. Τελικά η όλη διαδικασία ανέδειξε τη διαπολιτισμική διάσταση του μαθήματος τεχνολογία, αφού για παράδειγμα οι μαθητές επισκέφτηκαν μέσω του Google Earth τους τόπους καταγωγής των Γονέων (Ελληνικό χωριό Βουλγαρίας και πόλεις Αλβανίας και Ρουμανίας), ενώ κατέγραψαν εργαλεία και μηχανές που χρησιμοποιούνται στα Βαλκάνια με την ονομασία και τη χρήση τους, στην κάθε χώρα προέλευσης, ξεχωριστά. Τα φύλλα εργασίας ζητούσαν για τους μαθητές της Α΄ τάξης, τα εργαλεία και τις μηχανές που παρέθετε σε σχετικό πίνακα, να καταγραφούν με την ονομασία στη χώρα καταγωγής των γονέων τους (και η προφορά τους στα ελληνικά) και να αναφερθεί η χρήση τους. Για τους μαθητές της Β΄ τάξης, προέβλεπαν καταγραφή οργανωμένων χώρων πολιτισμού και ιστορικά κτίσματα, σύμφωνα με τα παραδείγματα που επίσης παρέθετε. Στα παραπάνω οι μαθητές σε συνεργασία με τους γονείς τους, είχαν σχετική ανταπόκριση (περίπου 50%) και με αφορμή την συγκεκριμένη κατάσταση, προγραμματίστηκε για το προσεχές διάστημα συνάντηση με γονείς και μαθητές, εκτός ωραρίου, στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου.

Εκτός της γραπτής εργασίας οι μαθητές ανέλαβαν την υποχρέωση στο μάθημα Τεχνολογία Γυμνασίου, να ετοιμάσουν και σχετική κατασκευαστική εργασία, να την παρουσιάσουν και να την εκθέσουν στο τέλος της σχολικής χρονιάς σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους του σχολείου. Οι εργασίες αξιολογήθηκαν από εξήντα έξη κριτές (από 25 καθηγητές, από τους μαθητές του δεκαπενταμελούς συμβουλίου και από τους μαθητές ενός τμήματος της Β΄ τάξης που υλοποίησε ανάλογο πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τις Παραγωγικές Μονάδες της περιοχής και τη σχέση τους με την τοπική κοινωνία). Από τα επτά άτομα της Α΄ τάξης που συμμετείχαν στην πολιτιστική ομάδα, διακρίθηκε η εργασία ενός μόνο μαθητή, ενώ από τις ομαδικές εργασίες της Β΄ τάξης, διακρίθηκαν εργασίες (γραπτές και κατασκευαστικές, με αφίσα και μακέτα Παραγωγικής Μονάδας) ομάδων στις οποίες συμμετείχαν δύο μαθητές του πολιτιστικού προγράμματος. Σε κάθε περίπτωση όμως βελτιώθηκε η εικόνα των παραπάνω μαθητών τόσο στην τάξη, όσο και στην ομάδα, αφού συμμετείχαν έστω και επικουρικά, σε κάποιο στάδιο της υλοποίησης ενεργά (παρουσίαση).

4. Συμπεράσματα

4.1. Γενικά

Η τεχνολογία είναι ένα μάθημα γενικής παιδείας όπως και τα άλλα του Γυμνασίου και φυσικά - όπως και για τα υπόλοιπα- ισχύουν οι γενικές διατάξεις και πρακτικές. Η αρχειοθέτηση των εργασιών της Τεχνολογίας, θα εξασφάλιζε «τη συνέχεια», στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό αντικείμενο, αφού η προσπάθεια των προηγούμενων θα συνεχιζόταν από τους επόμενους μαθητές που θα ακολουθούσαν, για να γίνουν πληρέστερες, περισσότερο επίκαιρες και λειτουργικές. ΔΥΣΤΥΧΩΣ!!!! τα τελικά προϊόντα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και οι συνοδευτικές εργασίες, χάνονται, …εις το όνομα της γενικότερης αδυναμίας μας. Τελικά και στην περίπτωση του μαθήματος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ γυμνασίου, προάγεται ένα είδος -ιδιότυπης ατομικής ή ομαδικής- γραπτής και κατασκευαστικής «παπαγαλίας».

Η διακριτική λειτουργία της ομάδας διασφάλισε την ευχάριστη και δημιουργική δραστηριοποίηση των μαθητών, λειτούργησε ενθαρρυντικά και ενισχυτικά για τους ίδιους, αφού πήραν αρκετές πρωτοβουλίες και συμμετείχαν στις παρουσιάσεις των εργασιών, ελπίζοντας ότι η εμπειρία που απέκτησαν θα τους βοηθήσει να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο την εικόνα τους στην τάξη και να κάνουν πιο έντονη την παρουσία τους και στα άλλα μαθήματα, μιας και το ενδιαφέρον τους στο συγκεκριμένο περιβάλλον μάθησης ήταν γενικά αυξημένο (ευχάριστο κλίμα στις συναντήσεις, ζητούσαν την επόμενη συνάντηση) και τους διαφύλαξε σε σχέση με κάθε είδους στιγματισμό, από τους άλλους μαθητές του σχολείου. Τόσο η γλώσσα που αποτελεί τη βάση κάθε εκπαιδευτικού αντικειμένου, όσο και η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ που στην ουσία αποτελεί από μόνη της είδος παγκόσμιας γλώσσας, αφού αναγνωρίζεται -έτσι κι αλλιώς- σε όλα τα μέρη του κόσμου, βοήθησαν να διαμορφωθεί «κοινός τόπος εργασίας» για όλους τους μαθητές της ομάδας, χωρίς διακρίσεις και περιορισμούς.

4.2. Ειδικά

Συγκρίνοντας τα δύο εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, του μαθήματος δηλαδή και του προγράμματος, θα λέγαμε ότι κατά την ανάπτυξη του προγράμματος, διαμορφώθηκαν σε κάποια σημεία συνθήκες προστατευτισμού, αφού υπήρξε ιδιαίτερα διακριτική συμπεριφορά από την πλευρά του σχολείου. Σε προαιρετική βάση, σίγουρα δεν ανταποκρίθηκαν όλοι σε όσα τους ζητήθηκαν, παρεξηγώντας και εκμεταλλευόμενοι ίσως την διαμορφωμένη κατάσταση και την διάθεση των εκπαιδευτικών, οι οποίοι μεταξύ τους, συναινούσαν, επικοινωνούσαν, απευθύνονταν σε εξειδικευμένους φορείς και συζητούσαν, προγραμματίζοντας σχετικά, χωρίς να αποτελεί βεβαίως τον μοναδικό λόγο ( αρνητικό οικογενειακό περιβάλλον, εργασία, κακή οικονομική κατάσταση). Η εμπλοκή τους σε ποικίλες δραστηριότητες τους έδωσε την ευκαιρία να συνηθίσουν το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό περιβάλλον, να ξεφύγουν από κάθε είδους απομόνωση και φοβία αποτυχίας η απόρριψης, να παίξουν ρόλους και να πάρουν πρωτοβουλίες, κάτι που στο περιβάλλον της τάξης τους, φάνταζε αδύνατο Οι αλλοδαποί μαθητές, καλύπτουν μικρό ποσοστό (περίπου 10%) του συνολικού μαθητικού δυναμικού του σχολείου, στην πλειονότητά τους έχουν καλές επιδόσεις, αφού οι περισσότεροι παρακολούθησαν κανονικά τα μαθήματα του ελληνικού σχολείου και για την υποστήριξή τους στα γλωσσικά μαθήματα, λειτουργεί εξειδικευμένο πρόγραμμα του Α.Π. Θεσσαλονίκης. (Θεοφάνης Κουβούνας, (2005),7ο Συνέδριο ΚΕΔΕΚ, Κατάσταση Αλλοδαπών – Παλιννοστούντων Μαθητών σε Γυμνάσια της Λάρισας-Παρουσίαση στοιχείων, σχετικών με την ετήσια σχολική επίδοση, τις χώρες προέλευσης και το ποσοστό τους, στο συνολικό αριθμό μαθητών, συγκεκριμένων σχολείων).

Βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση DAVID JAQUES, (2001), Μάθηση σε ομάδες, Αθήνα, Μεταίχμιο. Επιλογές-π. Εφ. Μακεδονία, (1-6-2008), Ευρωπαϊκά εκπαιδευτήρια, τ. 641, Μακεδονική εκδοτική εκτυπωτική, Θεσσαλονίκη. Ηλιάδης Ν.- Βούτσινος Γ., (2003), Τεχνολογία Α΄ και Β΄ τάξης Γυμνασίου, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. Ηλιάδης Ν. – Βούτσινος Γ. (2001) Τεχνολογία-Βιβλίο του Καθηγητή, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β.,2001. Γλώσσας, Ν. (2007), Τεχνολογία Α΄ Γυμνασίου, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. Φασουράκη, Ρ και άλλοι., (2007), Τεχνολογία Β΄ Γυμνασίου, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. Παιδ. Ινστιτούτο, (2002), Οδηγίες για τη διδακτέα ύλη (…), Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. Παιδ. Ινστιτούτο, (2002), Αναφορά στο διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο (…), Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. Παιδ. Ινστιτούτο, (2002), Ανιχνεύοντας το σήμερα, Προετοιμάζουμε το αύριο (…), Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. Τσιαντής Κ. και άλλοι, (1990), Τεχνολογία και Παραγωγή Α & Β τεύχος, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β.. ΥΠΕΠΘ- Παιδ. Ινστιτούτο, (2000), Αναλυτικό Πρόγραμμα Γυμνασίου, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. Γραίκος Νίκος (2006). Προσέγγιση του πολυτροπικού λόγου στο Δημοτικό Σχολείο μέσω της διδασκαλίας της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας. Η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας σήµερα: προκλήσεις και προοπτικές, πρακτικά 26ης Συνάντησης Τομέα Γλωσσολογίας Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη (πρακτικά). Ιστοσελίδες Χοντολίδου, Ε. (1999), Εισαγωγή στην έννοια της Πολυτροπικότητας - www. komvos.edu.gr . Χατζησαββίδης, Σ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΕ ΑΡΧΑΡΙΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ, ιστ: http://users.auth.gr/~sofronis/75%20ar.htm ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ - 10-12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2008 - ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ<< Βίωμα, Μεταφορά και Πολυτροπικότητα: Εφαρμογές στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση, τη Μάθηση και τη Γνώση, ιστ: http://www.edc.uoc.gr/multimodality2008/scopegrr.htm Η Φωνή της Ελλάδας-μαθήματα Ελληνικών, ιστ: http://www.voiceofgreece.gr/mathimata-ellinikon/mathima-77o-more-faulty-products-ki-alla-elattomatika-proionta.htm ΥπηρεσίεςGoogle Earth, : http://earth.google.com/

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ