Ορυκτά καύσιμα Τα ορυκτά καύσιμα είναι καύσιμα προερχόμενα από φυσικές πηγές όπως αναερόβια αποσύνθεση νεκρών θαμμένων οργανισμών. Η ηλικία των νεκρών οργανισμών που με την εναπόθεσή τους σχηματίζουν τα ορυκτά καύσιμα κυμαίνεται από μερικά εκατομμύρια μέχρι 650 εκατομμύρια χρόνια. Στα ορυκτά καύσιμα ανήκουν το κάρβουνο, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

ΑΝΘΡΑΚΑΣ Ο άνθρακας είναι ορυκτό καύσιμο το οποίο σχηματίστηκε από τα υπολείμματα των φυτών που έζησαν και πέθαναν πριν εκατομμύρια χρόνια, όταν καλύφθηκαν με λάσπη τεράστια δάση. Ο άνθρακας θεωρείται μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας επειδή χρειάζεται εκατομμύρια χρόνια για να πάρει αυτή τη μορφή. Οι γαιάνθρακες κατατάσσονται ανάλογα με την περιεκτικότητα σε άνθρακα: Γραφίτης: Περιέχει 96-98% καθαρό άνθρακα. Ανθρακίτης: Περιέχει 92-96% καθαρό άνθρακα. Λιθάνθρακας: Περιέχει 80-92% καθαρό άνθρακα. Λιγνίτης: Περιέχει 50-65% καθαρό άνθρακα. Τύρφη: Περιέχει κάτω από 50% καθαρό άνθρακα Ενδιάμεσα υπάρχουν πολλοί τύποι γαιανθράκων, οι οποίοι παίρνουν το όνομά τους ανάλογα με τη χρήση τους

ΛΙΓΝΙΤΗΣ Ο λιγνίτης, καλούμενος και φαιάνθρακας, είναι οργανικής προελεύσεως πέτρωμα, του οποίου το κύριο στοιχείο είναι ο άνθρακας. Περιέχει, επίσης, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο. Είναι πέτρωμα χωρίς σχηματισμένους κρυστάλλους, δηλαδή άμορφο. Είναι χαμηλότερης περιεκτικότητας σε άνθρακα από τον λιθάνθρακα και θεωρείται το χειρότερης ποιότητας καύσιμο άνθρακα, ωστόσο έχει υψηλότερη περιεκτικότητα άνθρακα από την τύρφη. Προέρχεται από την εξανθράκωση κυρίως φυτικών οργανισμών, η δε θερμική αξία του είναι μικρότερη από του ανθρακίτη. Χρησιμοποιείται κυρίως στα ατμοηλεκτρικά εργοστάσια για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Άλλες χρήσεις του είναι για την παραγωγή οργανοχημικών λιπασμάτων, στην γεωργία κ.α. Το υψηλό ποσοστό υγρασίας του λιγνίτη τον κάνει εξαιρετικά επικίνδυνο για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία καθώς από την καύση του προκαλείται μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση, κάτι που έχει κάνει διάφορους επιστήμονες να υποστηρίζουν οτι ο λιγνίτης πρέπει να μένει θαμμένος στη γη και να μην εξορύσσεται. Επιπρόσθετα, ο λιγνίτης συχνά προκαλεί πολιτικές διαμάχες καθώς ομάδες πληθυσμού μπορεί να είναι πολιτικά αντίθετες στην εγκατάσταση εργοστασίων λιγνίτη.

Αποθέματα και εκμετάλλευση του λιγνίτη στην Ελλάδα Στην Ελλάδα κοιτάσματα λιγνίτη βρίσκονται στις περιοχές της Πτολεμαΐδας, Αμυνταίου, Φλώρινας, Μεγαλόπολης, Ελασσόνας, Αλιβέρι Εύβοιας και Δράμας. Σύμφωνα με υπολογισμούς, τα αποθέματα είναι αρκετά για τα επόμενα 45 χρόνια. Η ποιότητα λιγνίτη θεωρείται από χαμηλή έως αρκετά ικανοποιητική. Τα ορυχεία όλης της χώρας τα εκμεταλλεύεται, σχεδόν αποκλειστικά, η ΔΕΗ ΑΕ. Το παλαιότερο λιγνιτωρυχείο είναι του Αλιβερίου στην Εύβοια από το 1952.

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ

Το πετρέλαιο (από τα Ελληνικά πέτρα και έλαιο, «λάδι της πέτρας») αποκαλείται συχνά και «μαύρος χρυσός», αφού αποτελεί τη βάση για τη βιομηχανική ανάπτυξη κάθε χώρας. Το πετρέλαιο σχηματίζεται και αυτό κατά τη διάρκεια πάρα πολλών χρόνων, από απομεινάρια φυτικών και ζωικών οργανισμών που κατακάθονταν στον πυθμένα των θαλασσών και εγκλωβίζονται μέσα στα πετρώματα της γης. Είναι ένα υγρό ορυκτό που περιέχει εκατοντάδες ουσίες. Η μεγάλη πλειοψηφία των ουσιών αυτών είναι υγροί υδρογονάνθρακες στους οποίους είναι διαλυμένοι αέριοι και στερεοί υδρογονάνθρακες. Για να χρησιμοποιηθεί πρέπει πρώτα να βγει (αντληθεί) από τις πετρελαιοπηγές με τη βοήθεια ειδικών μηχανημάτων. Εφόσον αντληθεί, για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί θα πρέπει πρώτα να περάσει από επεξεργασία (διύλιση) σε ειδικές εγκαταστάσεις (διυλιστήρια). Έτσι μας δίνει τα διάφορα χρήσιμα παράγωγά του

Παράγωγα πετρελαίου Τα Πετρελαιοειδή προϊόντα κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες: Κατηγορία Ι - Ελαφρά κλάσματα Βενζίνες Αυτοκινήτων, Καύσιμα Αεροπλάνων (βενζίνη αεροπλάνων, καύσιμα αεριοπροωθούμενων τύπου βενζίνης).

Κατηγορία ΙΙ - Μεσαία κλάσματα Πετρέλαιο κίνησης (gas-oil, diesel oil), που χρησιμοποιείται σε κινητήρες εσωτερικής καύσης, Πετρέλαιο θέρμανσης (gas-oil, diesel oil), που δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείται ως καύσιμο κινητήρων εσωτερικής καύσης, Φωτιστικό Πετρέλαιο, Καύσιμο αεριοπροωθούμενων τύπου κηροζίνης Κατηγορία ΙΙ - Βαρέα κλάσματα Μαζούτ (fuel-oils), Απασφαλτωμένο μαζούτ (vacuum gas-oil) Κατηγορία ΙV – Άσφαλτος Κατηγορία V- Υγραέρια: Βουτάνιο, Προπάνιο, Μίγμα βουτανίου-προπανίου Κατηγορία VΙ Νάφθα Κωκ

Φυσικό αέριο Το Φυσικό Αέριο είναι αέριο μείγμα κορεσμένων υδρογονανθράκων με μικρό αριθμό ατόμων άνθρακα . Εξάγεται από υπόγειες κοιλότητες και εξαιτίας των ιδιοτήτων του θεωρείται οικολογικό καύσιμο. Το φυσικό αέριο είναι καύσιμο και πρώτη ύλη της χημικής βιομηχανίας. Εξορύσσεται από υπόγειες κοιλότητες στις οποίες βρίσκεται υπό υψηλή πίεση. Σε αυτές τις κοιλότητες το φυσικό αέριο σχηματίστηκε με τρόπο παρόμοιο με τον τρόπο σχηματισμού του πετρελαίου. Μεταφέρεται προς τους τόπους όπου πρόκειται να χρησιμοποιηθεί όπως είναι, χωρίς την ανάγκη περαιτέρω επεξεργασίας. Το φυσικό αέριο είναι άχρωμο και άοσμο. Η χαρακτηριστική του οσμή δίνεται τεχνικά ώστε να γίνεται αντιληπτό σε τυχόν διαρροές. Ανήκει στη δεύτερη οικογένεια των αέριων καυσίμων. Η καύση του φυσικού αερίου, σε σχέση με αυτή άλλων καυσίμων όπως ο γαιάνθρακας ή το πετρέλαιο, έχει λιγότερο επιβλαβείς συνέπειες για το περιβάλλον. Παράγει, για παράδειγμα, μικρότερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα για κάθε μονάδα παραγόμενης ενέργειας.

Χρήσεις φυσικού αερίου Αποτελεί βασική πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή υδρογόνου. Καύσιμο οχημάτων (οικολογικά οχήματα). Γίνονται, επίσης, προσπάθειες για χρήση του και στην αεροπορία. Οικιακή χρήση (μαγειρική, θέρμανση κ.α.) Άλλες χρήσεις (παραγωγή γυαλιού, υφασμάτων, ατσαλιού, πλαστικών, ειδών χρωματισμού και άλλων προϊόντων)

Το φυσικό αέριο στον βιομηχανικό τομέα Τα χαρακτηριστικά του φυσικού αερίου που ευνοούν τη χρήση του στον βιομηχανικό τομέα είναι κυρίως τα εξής: Είναι εφικτή η συνεχής παροχή καυσίμου. Κάτι τέτοιο εξασφαλίζει απρόσκοπτη λειτουργία και αποδεσμεύει κεφάλαια που σε άλλες περιπτώσεις απαιτούνται για τη διατήρηση αποθεμάτων και αποθηκευτικών χώρων Έχει μειωμένες, σε σχέση με άλλα καύσιμα, εκπομπές ρύπων. Έτσι η χρήση του συμβάλλει στο καθαρότερο περιβάλλον και στην καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου Έχει μειωμένο λειτουργικό κόστος διαχείρισης καυσίμου και συντήρησης Αυξημένη ενεργειακή απόδοση και οικονομία Βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων Ευχέρεια χειρισμού και ελέγχου Αποκέντρωση θερμικών χρήσεων

Πλεονεκτήματα Φυσικού Αερίου έναντι των συμβατικών υγρών καυσίμων Η χημική σύσταση του φυσικού αερίου (και των ομοειδών του) καθώς και η σύσταση των καυσαερίων του, συνιστούν δυο συνθήκες με υψηλό ενδιαφέρον από την σκοπιά της λειτουργίας με υψηλό βαθμό απόδοσης και της εξοικονόμησης ενέργειας ιδίως στις οικιακές εφαρμογές: Εξαιτίας της απουσίας προσμίξεων επιβαρυντικών για τα μέρη των συσκευών και των εγκαταστάσεων (καυστήρες, θάλαμοι καύσης, απαγωγή καυσαερίων κλπ), είναι απολύτως εφικτή η διατήρηση σταθερού βαθμού απόδοσης για ιδιαίτερα μεγάλες περιόδους. Επειδή τα προϊόντα της καύσης του φυσικού αερίου αποτελούνται κυρίως από νερό (υδρατμούς), καθίσταται εύκολα δυνατή η αξιοποίηση της λανθάνουσας θερμότητας των καυσαερίων (διαδικασία συμπύκνωσης), με αποτέλεσμα την αύξηση (πάνω από 20%) της ωφέλιμης θερμότητας που λαμβάνεται από δεδομένη ποσότητα καυσίμου - σημαντικό πλεονέκτημα για τον τελικό καταναλωτή αφού μπορεί να εξυπηρετήσει την εγκατάστασή του με λιγότερο καύσιμο.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΟΡΥΚΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Ένταση του φαινομένου του θερμοκηπίου Όξινη βροχή Φωτοχημικό νέφος Μόλυνση υδροφόρου ορίζοντα και εδάφους Καταστροφή οικοσυστημάτων  

Η ένταση του φαινομένου του θερμοκηπίου, έχει ως συνέπεια την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η κλιματική αλλαγή προκλήθηκε από την ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου που επιτεύχθηκε με την κατανάλωση μέσα σε 2 αιώνες των ορυκτών καυσίμων που δημιουργήθηκαν εκατομμύρια χρόνια πριν. Τα επόμενα χρόνια θα δούμε τις συνέπειες της αλόγιστης αυτής χρήσης: περιορισμό και διαφοροποίηση των αποθεμάτων πόσιμου νερού που θα οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους σε λειψυδρία και θα διαφοροποιήσει σημαντικά την αγροτική παραγωγή. υποβάθμιση των οικοσυστημάτων λόγω της ερημοποίησης, αύξηση των πυρκαγιών και επιτάχυνση της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας με αύξηση της εξαφάνιση ειδών. αλλαγή του παγκόσμιου διατροφικού χάρτη, γεγονός που θα οδηγήσει εκατομμύρια στην πείνα, σε μαζικές μεταναστεύσεις και σε εμφύλιες συγκρούσεις. άνοδο της στάθμης της θάλασσας που θα περιορίσει τις ακτογραμμές, θα υποβαθμίσει παραποτάμια δέλτα, ενώ πηγές γλυκών νερών θα γίνουν υφάλμυρες. τα ακραία καιρικά φαινόμενα που θα γίνουν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση θα οδηγήσουν σε αύξηση καταστροφών, επιδημιών και θανάτων. ιδιαίτερα οι τοπικές οικονομίες, ιδίως των πιο αδύναμων χωρών, θα καταρρεύσουν υπό το βάρος της κλιματικής αλλαγής.

Η όξινη βροχή προσβάλλει το έδαφος, το νερό, τους οργανισμούς και τα μαρμάρινα μνημεία. Οι αέριοι ρύποι, υπό την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας δημιουργούν το φωτοχημικό νέφος Η καύση των γαιανθράκων με τη μεγάλη παραγωγή τέφρας και οι μέθοδοι εξόρυξης του άνθρακα προκαλούν μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση

Οι υπεράκτιες εξορύξεις πετρελαίου και τα ατυχήματα κατά τη μεταφορά του με δεξαμενόπλοια προκαλούν τεράστια οικολογική καταστροφή. Η χημική βιομηχανία και τα διυλιστήρια επιβαρύνουν τόσο την ατμόσφαιρα με επικίνδυνα αέρια , όσο και το έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα με τοξικά απόβλητα