«Πνευματική ακρόπολις απάσης της Μακεδονίας»: Το ‘Γυμνάσιον της Ελληνικής Κοινότητος Θεσσαλονίκης’ και η εκπαίδευση στη Μακεδονία. Μια αμφίδρομη σχέση κατά το 19ο αιώνα και το Μεσοπόλεμο Σιδηρούλα Ζιώγου-Καραστεργίου Ομότιμη Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Ημερίδα Α΄Λυκείου, 11 Μαρτίου 2015

18oς αιώνας-αρχές 19ου: ‘Ελληνομουσείον’ 1825-1873: Ελληνική Σχολή Α΄ Γενικό Λύκειο Θεσσαλονίκης: Η ιστορική του πορεία Διαχρονική τυπολογία 18oς αιώνας-αρχές 19ου: ‘Ελληνομουσείον’ 1825-1873: Ελληνική Σχολή 1874-1914: Γυμνάσιον Ελληνικής Κοινότητος 1914-1964: Α΄Γυμνάσιο Αρρένων 1964-1977: Α΄Γυμνάσιο/Λύκειο Αρρένων 1979 κ.εξής: Α΄Γυμνάσιο/Λύκειο (Μικτό) Σήμερα : Α΄ Γενικό Λύκειο

18ος αιώνας: ‘Ελληνομουσείον’ Διδάσκαλοι Ελληνομουσείου: Ιωάννης Ιωάννου (Ιαννακός-Γιαννακός) Κοσμάς Μπαλάνος Αθανάσιος Πάριος Ιωνάς Σπαρμιώτης Πρώτες δεκαετίες 19ου αιώνα: Δούκας Αποστολίδης Αναστάσιος Καμπίτου

Ν. Δούκα, «Προς Θεσσαλονικείς» («Λόγοι των Αττικών Ρητόρων…», τόμ. Θ΄, Βιέννη 1813)

Κατάστιχον της Ελληνικής Σχολής Θεσσαλονίκης (1825-1844) Κατάστιχον της Ελληνικής Σχολής Θεσσαλονίκης (1825-1844)

Η Θεσσαλονίκη πριν το 1912: Δημογραφική σύνθεση «Αλλαχού να ιδή κανείς ανθρώπους συζώντας μεν και συναλλασσομένους, οι οποίοι όμως να έχουν τόσας αναμεταξύ των διαφοράς και αντιθέσεις, να είναι δε διαφόρων θρησκευμάτων, διαφόρων φυλών, διαφόρων εθνικών πόθων, διαφόρου αναπτύξεως και μορφώσεως, διαφόρων φυσιογνωμιών, δεν είναι, νομίζω, δυνατόν.…καμία πόλις της Τουρκίας δεν έχει να επιδείξη, αναλόγως του πληθυσμού της, τόσον πλήθος σχολείων, όσον η Θεσσαλονίκη..» Π. Κοντογιάννης, Γυμνασιάρχης

Σχολεία Ελληνικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης διαχρονικά 1854-1855: 1884-1885: 1909-1910: Ελληνική Σχολή, Αλληλοδιδακτική Σχολή, Σχολή Απόρων κορασίδων, Παιδαγωγικό Τμήμα (Νηπιαγωγείο). Γυμνάσιο, Ανώτερο Κεντρικό Παρθεναγωγείο: Συνδιδακτικό Τμήμα θηλέων, Κεντρικό Νηπιαγωγείο, Κεντρική Αστική Σχολή, Δημοτική Σχολή Βαρδαρίου, Νηπιαγωγεία 3: Μονής Βλαταίων, Ενορίας Αγ. Αθανασίου, Βαρδαρίου. Ανώτερο Πεντατάξιο Κεντρικό Παρθεναγωγείο, Αστική Σχολή θηλέων, Κεντρικό Νηπιαγωγείο θηλέων, Κεντρική Αστική Σχολή αρρένων, Ιωαννίδειος Αστική σχολή αρρένων, Μικτές Αστικές σχολές (3): Αγίας Τριάδος, Αναλήψεως, Βαρδαρίου, Μικτό διτάξιο Δημοτικό Ιπποδρομίου, Μικτά Νηπιαγωγεία (6): Ιπποδρομίου, Αγίας Τριάδος, Αναλήψεως, Βαρδαρίου, Κήπων Βαρδαρίου, Μονής Βλατάδων, Αγίας Θεοδώρας, Υποδιδασκαλείο Αρρένων, Υποδιδασκαλείο Θηλέων, Πρότυπο Δημοτικό σχολείο Υποδιδασκαλείου, Νυκτερινή Σχολή Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, Παράρτημα Νυκτερινής Σχολής Αγίας Τριάδος, Παπάφειο Ορφανοτροφείο ‘Μελιτεύς’, Μαράσλειο Λύκειο Στεφάνου Νούκα, Πρότυπο Παρθεναγωγείο Στεφάνου Νούκα, Εμπορική Σχολή Αθαν. Κωνσταντινίδου, Σχολή Χειροτεχνημάτων ‘Άγιος Παύλος’

Εκπαιδευτική πράξη--Σχολεία Θεσσαλονίκης Εκπαιδευτική πράξη--Σχολεία Θεσσαλονίκης Η Θεσσαλονίκη εκπαιδευτικό κέντρο της Μακεδονίας και του ευρύτερου βαλκανικού χώρου κατά το 19ο αιώνα «...Θεωρούμεν δηλαδή το ενταύθα Γυμνάσιον και το Παρθεναγωγείον ως εκπαιδευτήρια, τα οποία φέρουν τον ευγενή προορισμόν ουχί μόνον την πόλιν ταύτην να μορφώνουν αλλά να ήνε και η πνευματική ακρόπολις απάσης της Μακεδονίας. Εντός των δύο τούτων εκπαιδευτικών καταστημάτων ανάγκη να καταρτίζωνται όσον το δυνατόν τελειότερον οι μέλλοντες εργάται της μακεδονικής ευδαιμονίας. Διά νηπιαγωγών και παρθεναγωγών, διά δημοδιδασκάλων και ελληνοδιδασκάλων εκ των εκπαιδευτηρίων τούτων εξορμωμένων οφείλει η πόλις ημών να επιδράση αποστέλλουσα αυτούς ελληνοπρεπώς μεμορφωμένους προς φωτισμόν του εσωτερικού της Μακεδονίας...». (Μ. Παπαδόπουλος,Πρόεδρος Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, 1874)

Το κτίριο του Ελληνικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης (από την έκδοση «Νεώτερα μνημεία της Θεσσαλονίκης»). Δεξιά ο τίτλος του Γυμνασίου και η σφραγίδα από αρχειακό υλικό.

Ελληνικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης – Εγγραφές Νέων Μαθητών (1900-1915) Σχολικό έτος Αρ. Μαθητών 1900-1901 63 1901-1902 72 1902-1903 57 1903-1904 54 1904-1905 76 1905-1906 95 1906-1907 84 1907-1908 99 1908-1909 75 1909-1910 87 1910-1911 108 1911-1912 114 1912-1913 159 1913-1914 1914-1915 231 160 * Πηγή: «Μητρώον Γυμνασίου Θεσσαλονίκης 1874-1915»

Γεωγραφική προέλευση μαθητών Γυμνασίου Σχ. Έτος 1901-1902 Αριθμός μαθητών Θεσσαλονίκη 117 Γουμέντζα 10 Βέροια 8 Μπάλτζα 5 Ασβεστοχώρι 4 Γευγελή Νάουσα Στρώμνιτσα Λιβάδι 3 Λιτόχωρο ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: «Μαθητολόγιον Ελληνικού Γυμνασίου 1901-1902» 234

Σχ. Έτος 1901-1902 Αριθμός μαθητών % Κοινωνική προέλευση μαθητών-Σχολικό έτος 1901-1902 (Δέκα πρώτα επαγγέλματα) Σχ. Έτος 1901-1902 Αριθμός μαθητών % Έμπορος……………………….49………………..21 Ορφανός……………………….37……………….15,8 Κτηματίας………………………17………………….7,2 Υπάλληλος…………………….19………………….8,1 Ιερεύς………………………….10………………….4,3 Υποδηματοποιός……………10………………….4,3 Γεωργός…………………………9………………….3,8 Παντοπώλης…………………..8………………….3,4 Ιατρός …...........................7………………….3 Φαρμακοποιός…………………5………………….2,1 ΣΥΝΟΛΟ..234………………100 * Πηγή: «Μαθητολόγιον Ελληνικού Γυμνασίου 1901-1902».

Συνολικός Αριθμός μαθητών Α΄Γυμνασίου (μετά το 1914) Πρόσφυγες μαθητές Συνολικός Αριθμός μαθητών Α΄Γυμνασίου (μετά το 1914) Πρόσφυγες μαθητές Σχολικό έτος …Μαθητές….Πρόσφυγες………Γυμνασιάρχης 1915-1916…………..413…………72…..…………..Ξ. Λαμπρίδης 1916-1917…………..330………………………………Ξ. Λαμπρίδης 1917-1918…………..300……………………………….Ι. Μέλφος 1918-1919……………268………………………………Ι. Μέλφος 1919-1920……………280………………………………Ι. Μέλφος 1920-1921……………275………………………………Ε. Τάνος 1921-1922……………362……………………………….Ε. Τάνος 1922-1923……………472…………77..……….Δ. Αργυρόπουλος 1923-1924……………510………118……………….. 1924-1925……………472………147………………… 1925-1926……………449………149………………..

Iσραηλίτες μαθητές Α΄Γυμνασίου Κοέν Χαίμ Ηλίας, Τρίκαλα, Τραπεζίτης, 1920-21 έως 1923-1924 Κοέν Χαίμ Αλφρέδος, Τρίκαλα, Τραπεζίτης, 1920-21 έως 1924-25 Σακί Μ. Αλβέρτος, Λάρισα, Μεσίτης, 1921-22 έως 1924-25 Σακί Μ. Ισαάκ, Λάρισα, Μεσίτης, 1921-22 έως 1926-27 Κοέν Μ. Ραφαήλ, Θεσσαλονίκη, Σιδερωτής, 1922-23 έως 1927-28 Κοέν Ι. Λάζαρος, Θεσσαλονίκη, Λαχανοπώλης, 1924-25 έως 1927-28 Σακί Α. Ισαάκ, Θεσσαλονίκη, Υπάλληλος, 1924-25 έως 1927-28 Σακί Ι. Χασκάς, Λάρισα, ΄Εμπορος, 1924-25 έως… Ρεβάχ Ι. Ιωσήφ, Θεσσαλονίκη, Ορφανός, 1926-27 έως…

Εθνική Βιβλιοθήκη- χειρόγραφα……………..159 Χειρόγραφα και παλαιές εκδόσεις της βιβλιοθήκης του Γυμνασίου της Ελληνικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (που έχουν διασωθεί) Τόμοι Εθνική Βιβλιοθήκη- χειρόγραφα……………..159 Κεντρική Βιβλιοθήκη Α.Π.Θ…………………..348 Κέντρο Ιστορίας Δήμου Θεσσαλονίκης………78 Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών…….........116 Βιβλιοθήκες άλλων σχολείων (2ο, 15ο)…………………..5 Σύνολο… 706

Αντ. Βυζαντίου, Χρηστοήθεια (αρχές 19ου αιώνα)

Σύλλογος Νέων Ιουδαίων Bibliotheque Populaire Trumpeldor

Επιλογικά Κτιριακό θέμα: Άμεση επίλυση. Παρόν αντάξιο του ιστορικού παρελθόντος και της προσφοράς του 1ου Λυκείου Μουσείο Σχολείων και εκπαιδευτικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Aνάδειξη κτιρίου της οδού Εγνατίας. Προβολή και αξιοποίηση πρώτων πηγών και εκπαιδευτικού υλικού