Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Δρ. Χαράλαμπος Μπαμπαρούτσης Σχολικός Σύμβουλος 54ης Περιφέρειας Αττικής

Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις είναι να έχεις να κάνεις κάτι που σε ενδιαφέρει και να νιώθεις ικανοποίηση που ασχολείσαι με αυτό. Καλό είναι να χρησιμοποιούμε τις θετικές στάσεις των παιδιών και να τα ωθούμε προς τη μάθηση σε τομείς όπου μπορούν να αναπτύξουν ικανότητες.

Οι μαθητές φαίνεται ότι συγκεντρώνονται περισσότερο όταν απαιτούνται από αυτούς λίγο περισσότερο από τα συνηθισμένα. Αν απαιτούνται λίγα, πλήττουν. Αν απαιτούνται πάρα πολλά, αγχώνονται.

Η καλή διάθεση, όσο διαρκεί, βελτιώνει την ικανότητα της ευέλικτης και πιο σύνθετης σκέψης και διευκολύνει την εξεύρεση λύσης στα διάφορα προβλήματα (πνευματικά ή διαπροσωπικά). Η καλή διάθεση επηρεάζει τη λήψη απόφασης προς ανοικτές και θετικές κατευθύνσεις, γιατί φέρνει στη μνήμη θετικά γεγονότα. Η κακή διάθεση αντιθέτως οδηγεί σε φοβισμένες και υπέρ το δέον προσεκτικές αποφάσεις. Τα ανεξέλεγκτα συναισθήματα μπλοκάρουν το πνεύμα.

Ένας μαθητής μιλάει στο δάσκαλό του Προσπαθήστε να είστε ανθρώπινος και όχι μόνο μια μηχανή διδασκαλίας. Μη δίνετε την πρώτη θέση στην ύλη που διδάσκετε, αλλά σε μας, τους μαθητές σας. Κάντε με να νιώσω πως ενδιαφέρεστε για μένα, θεωρώντας με ένα ανθρώπινο πλάσμα και όχι ένα απλό αριθμό του βαθμολογίου σας.

Μη με κρίνετε μόνο από τους βαθμούς που πετυχαίνω από τις απαντήσεις μου, αλλά περισσότερο από την προσπάθεια που καταβάλλω. Μην περιμένετε να ξεπεράσω το ταλέντο μου και τις δυνατότητές μου. Δώστε μου κάποια ενθάρρυνση κάπου-κάπου. Μη ζητάτε από μένα να θεωρώ τις σπουδές μου σαν την πιο μεγάλη απόλαυση της ζωής μου. Ειλικρινά δεν είναι κάτι τέτοιο για μένα.

Μην περιμένετε να ικανοποιούμαι με όλα τα θέματα που διδάσκετε Μην περιμένετε να ικανοποιούμαι με όλα τα θέματα που διδάσκετε. Υπάρχουν και άλλα που με ενδιαφέρουν, ίσως μάλιστα και περισσότερο στην περίπτωσή μου. Βοηθήστε με να μάθω να σκέπτομαι και να απομνημονεύω έτοιμες απαντήσεις. Βοηθήστε με περισσότερο να βρίσκω μόνος μου τις απαντήσεις, έστω και αν αυτό είναι περισσότερο κουραστικό και για σας και για μένα. Ακούστε πρόθυμα τις ερωτήσεις που κάνω με σοβαρότητα, έστω κι αν σας φαίνονται βλακώδεις. Μ΄ αυτή τη συμπεριφορά σας θα μάθετε και μένα ν ’ακούω τους άλλους προσεκτικά.

Να έχετε απαιτήσεις από μένα, φτάνει να είστε δίκαιος Να έχετε απαιτήσεις από μένα, φτάνει να είστε δίκαιος. Γνωρίζω πως είναι αναγκαίο αυτό, έστω και αν επαναστατώ εξωτερικά. Μη με γελοιοποιείτε μπροστά στους συμμαθητές μου. Αυτό με πληγώνει και οπωσδήποτε θα στραφεί εναντίον σας. Μια λέξη σας που θα ειπωθεί ιδιαιτέρως, με σοβαρότητα και καλοσύνη, θα φέρει μεγαλύτερο αποτέλεσμα. Μη με οικτίρετε μπροστά στους άλλους, όταν δεν τα καταφέρνω καλά σε κάτι. Αυτός ο οίκτος φέρνει αμηχανία.

Μη μου προβάλλετε άλλο συμμαθητή μου για παράδειγμα Μη μου προβάλλετε άλλο συμμαθητή μου για παράδειγμα. Έτσι υπάρχει φόβος να τον μισήσω. Όταν πετυχαίνω κάτι, μη με παρουσιάζετε σαν παράδειγμα στους άλλους. Αυτό με βάζει σε δύσκολη θέση. Σε μια τέτοια περίπτωση θα χαρώ πολύ μ΄ έναν καλό σας λόγο. Κρατήστε για τον εαυτό σας, παρακαλώ, τα προσωπικά σας προβλήματα και τις ιδέες σας. Έτσι κι αλλιώς δεν είμαι σε θέση ούτε να τα λύσω ούτε να τις κρίνω.

Θυμάστε καμιά φορά πως ήσαστε κι εσείς κάποτε μαθητής; Είχατε καλύτερους βαθμούς και δεν ξεχνούσατε ποτέ; Σας παρακαλώ να συνεχίζετε πάντα τη μελέτη σας και να μη χρησιμοποιείτε στην τάξη με μηχανικό τρόπο τις κιτρινισμένες σημειώσεις που συντάξατε πριν από πολλά χρόνια. Μην προσδοκάτε από μένα, πολύ συχνά, ένα λόγο ευχαριστίας. Είμαι ευγνώμων, αλλά δυσκολεύομαι πολύ να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου με λόγια. Κι έτσι ....... σας ευχαριστώ πολύ.

Τον επιτυχημένο εκπαιδευτικό διακρίνουν Η νοημοσύνη Η φιλικότητα Η ευχάριστη διάθεση Η συναισθηματική θέρμη, και ισορροπία Η υπομονή Ο αυτοέλεγχος Η αποφασιστικότητα Η πρωτοτυπία Η συνέπεια που πρέπει να επιδεικνύει ο ίδιος και να απαιτεί στη συνέχεια με συστηματικότητα και εμμονή από τους μαθητές. Συμφωνίες και κανονισμοί που εφαρμόζονται περιστασιακά ή μεροληπτικά και καταστρατηγούνται χωρίς συνέπεια για τους παραβάτες ατονούν και αχρηστεύονται. Συνέπεια - Η ασυνέπεια στην τήρηση των κανόνων και η ασυνεπής εφαρμογή από πλευράς δασκάλου διαφορετικών αρχών και πρακτικών δημιουργεί στους μαθητές σύγχυση και αβεβαιότητα που μετατρέπεται σε δυσφορία

Τι εννοούμε ψυχολογικό κλίμα Ψυχολογικό κλίμα μιας τάξης εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές βιώνουν τις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην τάξη. Οι τομείς που συνθέτουν το ψυχολογικό κλίμα είναι: Ο συναισθηματικός τομέας, που αναφέρεται στις καταστάσεις που βιώνει ο μαθητές μέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις με τους συμμαθητές και το δάσκαλό του. Ο τομέας κοινωνικής οργάνωσης, που αναφέρεται στις δημοκρατικές διαδικασίες που τηρούνται στην τάξη, στην ανταγωνιστικότητα, στην ομοιογένεια ή ανομοιογένεια της τάξης. O τομέας εργασίας, που αναφέρεται στον τρόπο εργασίας, στον καθορισμό των στόχων, την υλικοτεχνική υποδομή.

Στοιχεία που επηρεάζουν το ψυχολογικό κλίμα Τα κυριότερα στοιχεία που επηρεάζουν το ψυχολογικό κλίμα είναι: Η φιλικότητα, η αλληλοβοήθεια. Η ύπαρξη τυποποιημένων κανόνων συμπεριφοράς. Ο ρυθμός διεξαγωγής του μαθήματος. Υποδομή σχολείου και δυνατότητα αξιοποίησης τους. Προστριβές μεταξύ μαθητών. Στόχοι εργασίας. Μεροληπτική στάση δασκάλου απέναντι σε μερικούς μαθητές. Δυσκολία εργασιών. Συμμετοχή μαθητών στη λήψη αποφάσεων. Ικανοποίηση σχολικής εργασίας. ‘Ελλειψη οργάνωσης στις δραστηριότητες της τάξης. Ανταγωνιστικές σχέσεις. Συσχέτιση με μαθησιακά αποτελέσματα.

Η σημασία του θετικού ψυχολογικού κλίματος Το θετικό ψυχολογικό κλίμα είναι πολύ βασικό γιατί: Στηρίζει ψυχολογικά τους μαθητές. Προκαλεί το ενδιαφέρον τους για την παρουσία τους στο σχολείο και το μάθημα. Βοηθά στη μεγαλύτερη συμμετοχή των μαθητών. Ενθαρρύνει τη διαπροσωπική επικοινωνία. Δημιουργεί οικογενειακή ατμόσφαιρα. Δείχνει εμπιστοσύνη στους μαθητές. Επηρεάζει αποφασιστικά τη μάθηση και τη συμπεριφορά (προωθεί τη μάθηση). Ενισχύει την αυτοεκτίμηση.

Στοιχεία που χαρακτηρίζουν το κλίμα της τάξης Εκπαιδευτικός - Προσωπικότητα Διδακτική ικανότητα, βαθμός μεταδοτικότητας Διαπροσωπικές σχέσεις Σχέση με τον εαυτό του Ποιότητα μαθήματος

Το κλίμα της τάξης: Διδακτική ικανότητα, βαθμός μεταδοτικότητας Πλουραλισμός στη μεθοδολογία, Χρησιμοποίηση ιδεών του μαθητή, Ενθουσιασμός στη δουλειά του, Επαγγελματική κατάρτιση, Ενθάρρυνση του μαθητή, Καθοδήγηση, Ανάπτυξη από μαθητές πρωτοβουλιών, Περιορισμός υποδείξεων, Δυνατότητα στους μαθητές να κινούνται στην τάξη και να εκφράζονται ελεύθερα, να διερευνούν μόνοι τα θέματα και να διαμορφώνουν προσωπική άποψη, αποδοχή των διαφορετικών τοποθετήσεων των μαθητών, Βοήθεια στους μαθητές να ασκούν ερευνητική προσέγγιση των θεμάτων, ενθάρρυνση όλων να μιλούν, να εκφράζονται και να συζητούν μεταξύ τους. ενίσχυση ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών.

Το κλίμα της τάξης: Διαπροσωπικές σχέσεις Το κλίμα της τάξης: Διαπροσωπικές σχέσεις Ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ δασκάλου και μαθητών, που να διακρίνεται από αμοιβαία κατανόηση. Η σχολική παιδαγωγική διαδικασία πλέγμα σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ εκπαιδευτικού μαθητών και διδακτέας ύλης. Σχέσεις αμφίδρομες και αλληλομετασχηματιστικές. Ψυχολογική θεμελίωση - η συνειδητοποίηση και η ανάπτυξη της προσωπικής ταυτότητας στηρίζεται στη συνάντηση και επικοινωνία του ΕΓΩ με το ΕΣΥ. Ποιότητα επικοινωνίας. Ατμόσφαιρα συμβάλλει στη δημιουργία κινήτρων, ενδιαφερόντων για έκφραση και επικοινωνία και διευκολύνει τις διεργασίες μάθησης, τη δημιουργικότητα και την ανάδειξη κριτικής σκέψης.

Διαπροσωπικές σχέσεις Δάσκαλος - Μαθητής Διαπροσωπικές σχέσεις Δάσκαλος - Μαθητής Επίδραση στη συμπεριφορά του μαθητή και στην ανάπτυξή του. Η σχέση στηρίζεται στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών του: Κοινωνικές και αυτοπραγμάτωσης Βιολογικές (ασφάλεια- αγάπη- αυτοεκτίμηση – αυτοπραγμάτωση. Μέσα από τις σχέσεις διαμορφώνεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοαντίληψη, που καθορίζουν τη μαθησιακή και κοινωνική συμπεριφορά των μαθητών. Υπέρβαση προβλημάτων που έχουν σχέση με κοινωνικά στερεότυπα, μειονότητες, άτομα με ειδικές ανάγκες.

Το κλίμα της τάξης: Ποιότητα μαθήματος Το κλίμα της τάξης: Ποιότητα μαθήματος Το ψυχολογικό κλίμα της τάξης επηρεάζεται έμμεσα και από την ποιότητα του μαθήματος. Προβλήματα συμπεριφοράς – κόπωση. Σύγχυση - δεν καταλαβαίνουν, δε γνωρίζουν τι να κάνουν. Προετοιμασία δασκάλου, χρησιμοποίηση υλικού, συνδυασμός διδακτικού έργου με δυνατότητες και ανάγκες μαθητών. Προετοιμασία (χώρος, χρόνος, διάρκεια, δραστηριότητες πρόσωπα που θα συμμετέχουν, μαθητές που ρωτά, τρόπος που ρωτά, αντιμετώπιση αρνητικής απάντησης).

Ποιότητα μαθήματος Για να διασφαλιστεί η ποιότητα του μαθήματος επιβάλλεται: Διατύπωση στόχων με ακρίβεια. Παρουσίαση μαθήματος με λογική σειρά και συνέπεια. Χρησιμοποίηση νέων και πρόσφορων μεθοδολογιών. Το μαθησιακό περιεχόμενο Να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μαθητών με προβλήματα και μαθησιακές δυσκολίες Να ενεργοποιεί όλους τους μαθητές με ερωτήσεις Να ανακεφαλαιώνει και να τελειώνει με φυσικότητα. Αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και προσφορά ανατροφοδοτήσεων. Δημιουργία ήρεμης ατμόσφαιρας. Να καθίσταται σαφές τι θα διδαχτεί και τι επιδιώκεται και τι ακριβώς πρέπει να ξέρουν οι μαθητές μετά το τέλος του μαθήματος. Εργασία που δεν παρακολουθεί και συντονίζει ατονεί.

ΑΜΟΙΒΕΣ Ορθή χρήση επαίνου: επιδρά ευεργετικά στη διαπροσωπική σχέση επαινουμένου - επαινούντος και στη σχέση επαινουμένου - μαθητικής ομάδας. Οι αμοιβές εκδηλώνονται ως ικανοποίηση από την ολοκλήρωση ή το επίπεδο εκτέλεσης του έργου, ως συναίσθημα επιτυχίας ή ως αυτοεπιβεβαίωση. Η ψυχική διάθεση του μαθητή επηρεάζεται θετικά. Η επιβεβαίωση αυξάνει την αυτοασφάλεια και την αυτοπεποίθηση του μαθητή. Ενισχύονται οι διαπροσωπικές σχέσεις δασκάλου-μαθητή και μαθητή με την υπόλοιπη ομάδα. Ο έπαινος απομονώνει το μαθητή αν είναι χαριστικός ή υπερβολικός. Πρέπει να είναι αυθόρμητος, ειλικρινής να απευθύνεται στην πράξη και όχι στο πρόσωπο και να καθορίζει ακριβώς τι επαινεί. Να μην αμείβεται η ακαδημαϊκή επίδοση γιατί τότε δημιουργείται ανταγωνιστικότητα και αρνητικό ψυχολογική κλίμα.

1. Γνωρίστε τους (πρόσωπα,επιθυμίες,προσδοκίες,ιστορικό) Ακόμα και αν τους γνωρίζετε από την προηγούμενη χρονιά. Κρατείστε σημειώσεις στον κατάλογό σας. Γνωρίστε τους αλλά μην αποκτήσετε προκατάληψη για τις ικανότητες ή την πρόοδό τους. Συχνά οι στόχοι που θέτουμε δεν επιτυγχάνονται γιατί επαληθεύονται οι προκαταλήψεις μας (αυτοεκπληρούμενη προφητεία)

2. Σεβαστείτε τους (αδυναμίες τους, αποτυχίες τους, λάθη, δίκαια τιμωρία-όχι προσβολή, εχεμύθεια κ.λ.π.) Σε όλες τις εκφάνσεις της σχολικής ζωής, στις καλές και τις κακές στιγμές τους.

3. Διδάξτε για όλους Δύο βήματα πίσω για να σιγουρέψετε ένα βήμα μπροστά, ποικιλία τεχνικών, νέες τεχνολογίες, διαβάθμιση των διδακτικών στόχων κ.ά.

4. Καθοδηγείστε τη μελέτη όλων Πώς να μελετούν. Τι πρέπει να μάθουν σε κάθε παράδοση δηλ. τη δηλωτική και διαδικαστική γνώση. Προτείνετε ποικιλία εργασιών για κατανόηση-εμπέδωση-ανάκληση. Διαβαθμίστε τη δυσκολία, δώστε συνθετικές εργασίες κ.λ.π.

5. Αξιολόγηση για όλους Εναλλακτικές μορφές με διαβάθμιση δυσκολίας, συμμετοχική εξέταση, αποτίμηση της προόδου και όχι της απόστασης από τον τελικό στόχο κ.λ.π.

6.Καθοδηγείστε την αναπροσαρμογή της προσπάθειάς τους Με αντικειμενικά και ακριβή στοιχεία που συγκεντρώνετε μέσα από την αξιολόγηση του αποτελέσματος που πετυχαίνουν. Προσπεράστε τους βαθμούς και τα σχόλια για την προσπάθεια. Κάνετε υποδείξεις, προτείνετε «σκαλωσιές» για να ανέβουν και όχι εμπόδια για να υπερπηδήσουν. Δείξτε ενθάρρυνση και εμπιστοσύνη

7. Προγραμματισμός χρόνου διδασκαλίας Για να διευκολυνθείτε στην επίτευξη των 3,4,5,6 θα χρειαστεί να προγραμματίσετε τη διδασκαλία σας στον προβλεπόμενο χρόνο

8. Ζητείστε τους να σας κρίνουν Και να σας υποδείξουν τις αδυναμίες σας 9. Αναστοχαστείτε για τις πρακτικές σας και συζητήστε με συναδέλφους, με σχολικούς συμβούλους ή ειδικούς επιστήμονες για τυχόν προσωπικές σας αδυναμίες ή δυσκολίες

10. Ακούστε τους μαθητές και συζητήστε μαζί τους Συχνά η παραβατικότητα δεν είναι έλλειμμα αγωγής και αδυναμία συμμόρφωσης, είναι εκδήλωση επικοινωνιακού αδιεξόδου, δυσκολίας προσδιορισμού της ταυτότητας και του ρόλου στην ομάδα αναφοράς, εκδήλωση του ρίσκου για τη γνωριμία του κόσμου, κριτική και άρνηση όσων συμβολικά εκφράζονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, αρνητική προσωπική πρόβλεψη για το διαφαινόμενο μέλλον, αντίδραση-αντανάκλαση σε συμπεριφορές εκπαιδευτικών, μίμηση προτύπων,κ.ά.