ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΚΑΛΥΒΙΩΝ Γ΄ΤΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Ας θυμηθούμε τα παλιά… ΗΘΗ ΕΘΙΜΑ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΠΑΛΙΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ….

Το Σεργιάνι Ο περίπατος, η βόλτα χωρίς αναγκαστικά συγκεκριμένο προορισμό. Το Σεργιάνι είναι ένα είδος χορού που μοιάζει περισσότερο με ρυθμικό περπάτημα. Είναι χορός απλός ιδιόρρυθμος, μονότονος, χωρίς σκέρτσα και τσακίσματα. Το Σεργιάνι άνοιγε με τραγούδι που το τραγουδούσαν οι Καραγκούνες βαδίζοντας παρέες, παρέες ή πιασμένες από το χέρι. Ο χορός αυτός γινόταν τα απογεύματα της Κυριακής και κυρίως τις μεγάλες γιορτές, Απόκριες, Πάσχα, τα Φώτα κι όλο το Τριώδιο. Μπροστά έμπαιναν οι ηλικιωμένοι, ακολουθούσαν οι μεσόκοποι, οι νιόπαντρες, οι αρραβωνιασμένες και στο τέλος οι κοπέλες.

Το Προξενειό Πριν αρκετά χρόνια, τα κορίτσια αλλά και τα αγόρια, δεν είχαν δικαίωμα εκλογής συζύγου .Η εκλογή ήταν αποκλειστικό προνόμιο του πατέρα . Όταν ο πατέρας αποφάσιζε να παντρέψει το γιο του, έστελνε τον προξενητή (κάποιο συγγενή ή φίλο του) στο σπίτι της κοπέλας που ο ίδιος ήθελε. Ο προξενητής είχε ως δώρο ένα ζευγάρι παπούτσια από τον γαμπρό , όταν γίνονταν ο γάμος. Η υποψήφια νύφη έπρεπε να είναι από ‘’σειρά’’ , εύσωμη και όχι μικρόσωμη. Εάν οι γονείς της νύφης δέχονταν το προξενειό τότε το άλλο Σάββατο γίνονταν τα σεβάσματα, δηλαδή ο αρραβώνας. Κατά τη διάρκεια των αρραβώνων ο γαμπρός δεν πήγαινε στο σπίτι της νύφης. Το ίδιο και η νύφη. Ο αρραβώνας κρατούσε από δύο μέχρι έξι μήνες.

Η προίκα Είναι ένα έθιμο που κυριαρχούσε πριν μερικά χρόνια. Η νύφη όσο ήταν ανύπαντρη φρόντιζε να ετοιμάσει την προίκα της που συνήθως περιλάμβανε λευκά είδη, ρούχα, σκεύη κουζίνας και διακοσμητικά. Όλα αυτά είτε είχαν αγοραστεί είτε ήταν χειροποίητα από την ίδια τη νύφη και τη μητέρα της. Η προίκα την Πέμπτη πριν το γάμο μεταφερόταν στο μελλοντικό σπίτι του ζευγαριού. Μάλιστα η νύφη πριν μεταφέρει την προίκα στο μελλοντικό της σπίτι συνήθιζε να την κρεμά στο δικό της σπίτι για να περάσει όποιος ήθελε και να της ευχηθεί.

Χριστουγεννιάτικο έθιμο Η Βασιλόπιτα Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ετοίμαζαν και έψηναν μια πίτα, τη λεγόμενη Βασιλόπιτα. Μέσα έβαζαν ένα νόμισμα, ένα άχυρο κι ένα κληματόξυλο. Σ’όποιον τύχαινε το φλουρί θα έφερνε πολλά χρήματα ο νέος χρόνος, σ’όποιόν το άχυρο, μεγάλη σοδειά στα κτήματά του και σ’όποιον το κληματόξυλο, αρκετό κρασί απ’τα αμπέλια του. Πριν την κόψει ο γεροντότερος της οικογένειας, γύριζε το ταψί τρεις φορές λέγοντας διάφορες ευχές για το νέο χρόνο και την οικογένεια.

ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟ ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ Από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας, το γαϊτανάκι είναι ένας χορός που δένει απόλυτα με το χρώμα και το κέφι της απόκριας. Το γαϊτανάκι πέρασε στην Ελλάδα από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας και έδεσε απόλυτα με τα άλλα τοπικά έθιμα, αφού η δεξιοτεχνία των χορευτών αλλά και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο! Δεκατρία άτομα χρειάζονται για να στήσουν το χορό. Ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου ξεκινούν 12 μακριές κορδέλες, καθεμιά με διαφορετικό χρώμα. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και δίνουν το όνομά τους στο έθιμο. Γύρω από το στύλο, 12 χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν μαζί, σε 6 ζευγάρια, τραγουδώντας το παραδοσιακό τραγούδι. Καθώς κινούνται γύρω από το στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του κι έτσι όπως γυρνούν πλέκουν τις κορδέλες γύρω από το στύλο δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς. Όταν πια οι κορδέλες τυλιχτούν γύρω από το στύλο και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά σε αυτόν, τότε ο χορός τελειώνει και το στολισμένο γαϊτανάκι μένει να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα.

ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΕΘΙΜΟ Το Πάσχα, είναι η δεύτερη μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας μετά τα Χριστούγεννα. Γιορτάζεται μοναδικά σε όλη την Ελλάδα όπου υπάρχουν και διάφορα ήθη και έθιμα που έχουν την τιμητική τους, όλα μέσα σε μια ατμόσφαιρα ξεχωριστής κατάνυξης. Καθ’ όλη την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, στην εκκλησία, υπάρχει λειτουργία κατά την οποία και εξιστορούνται τα πάθη του Χριστού. Η Μεγάλη Εβδομάδα, είναι και εβδομάδα νηστείας για τους χριστιανούς. Σημαντικότερες ημέρες είναι η Μεγάλη Τετάρτη και η Μεγάλη Παρασκευή κατά τις οποίες νηστεύουμε και το λάδι. Την Μεγάλη Πέμπτη, είναι η μέρα που βάφουμε τα «κόκκινα» αυγά. Το κόκκινο χρώμα, συμβολίζει το αίμα του Χριστού.

ΠΑΛΙΕΣ ΑΣΧΟΛΙΕΣ Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ Ο θερισμός του σιταριού γινόταν τον Ιούνιο με κύριο εργαλείο το δρεπάνι. Κατά τον θερισμό τα στάχυα συγκεντρώνονταν σε μικρά δέματα, τα χερόβολα, κατόπιν πολλά τέτοια χερόβολα γίνονταν μεγάλα δεμάτια και μεταφέρονταν στην άκρη των αλωνιών και τοποθετούνταν σε μεγάλους σωρούς τις λεγόμενες θημωνιές. Τον Ιούλιο ακολουθούσε το αλώνισμα, στα αλώνια του χωριού που ήταν και είναι περιμετρικά έξω από αυτό.

ΤΟ ΑΛΩΝΙΣΜΑ Τα αλώνια ήταν κυκλικά ΤΟ ΑΛΩΝΙΣΜΑ Τα αλώνια ήταν κυκλικά.Στη μέση του αλωνιού, υπήρχε τοποθετημένος ένας κάθετος ξύλινος στύλος, ύψους περίπου δυο μέτρων, με διχάλα στο πάνω μέρος, επονομαζόμενος «το στοιχερό». Στο πάνω μέρος του στοιχερού στη διχάλα, δενόταν ένα σχοινί (τριχιά), που έπεφτε στο κάτω μέρος, λίγο πιο πάνω από την επιφάνεια του αλωνιού και σχημάτιζε μεγάλη θηλιά. Στη θηλιά δενόταν άλλο σχοινί που στο άλλο άκρο του δένονταν τα μουλάρια ή το μουλάρι που θα αλώνιζαν το σιτάρι. Τα μουλάρια (ή τα άλλα ζώα) γύριζαν γύρω-γύρω στο αλώνι τρέχοντας ή περπατώντας, μια δεξιόστροφα και μια αριστερόστροφα, τυλίγοντας έτσι και ξετυλίγοντας το σχοινί πάνω στο στοιχερό. Έτσι τα ζώα, μια προσέγγιζαν και μια απομακρύνονταν από το κέντρο του αλωνιού, περνώντας και πατώντας πάνω από όλο το χώρο όπου ήταν διασκορπισμένα τα δεμάτια μέσα στο αλώνι, φέρνοντας το ποθητό αποτέλεσμα που ήταν να βγει ο σπόρος από τα στάχια. Τα αλώνια έπρεπε να βρίσκονται ψηλά, πάνω σε λοφίσκους ή έστω σε ανοικτά μέρη, όπου φυσούσε αέρας και μπορούσε να γίνει το λίχνισμα του σταριού.

ΤΟ ΛΙΧΝΙΣΜΑ Στο λίχνισμα, άντρες και γυναίκες, με τα "δικούλια" και τις τσουγκράνες πετούσαν ψηλά τα στάχυα. Ο αέρας αναλάμβανε να απομακρύνει το στάχυ από το στάρι ,που βαρύτερο έπεφτε στις πλάκες ενώ το στάχυ απομακρυνόταν. Μόλις τελείωνε και το λίχνισμα , σκουπιζόταν το αλώνι για να συγκεντρωθεί ο καρπός στο κέντρο. Καθισμένες στα γόνατα, οι γυναίκες κοσκίνιζαν το στάρι για να του αφαιρέσουν και το παραμικρό υπόλειμμα από τα στάχυα. Κάθε φορά άδειαζαν το περιεχόμενο από το κόσκινο, στο σακί. Το άχυρο θα μαζευόταν αργότερα και θα αποθηκευόταν στον αχυρώνα, μιας και αποτελεί τροφή για τα ζώα. Στο τέλος κουβαλούσαν τα σακιά με το στάρι στα κατώγια τους, μέχρι να έρθει η ώρα για να πάνε στο μύλο να αλέσουν. Το αλώνι ήταν γιορτή για την οικογένεια, γιατί πλησίαζε το τέλος των κόπων όλης της χρονιάς. Μετά από ένα καλό αλώνισμα, μετριόνταν το αποτέλεσμα των κόπων τους. Όσο περισσότερο καρπό έβγαζε το αλώνι , τόσο πιο καλά θα περνούσε η επόμενη χρονιά για την οικογένεια.

Παλιά εργαλεία Το Δρεπάνι Δρεπάνι (ή δρέπανος ή δρεπάνη) είναι αγροτικό εργαλείο για την συγκομιδή σιτηρών και χόρτου, που εφευρέθηκε ήδη από την αρχαιότητα.

Ο Αργαλειός Ο αργαλειός είναι μηχανή που χρησιμοποιούνταν για την ύφανση σε παλαιότερες εποχές. Χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κατά την προβιομηχανική εποχή και αργότερα κυρίως στις αγροτικές περιοχές, στην οικιακή οικονομία των οποίων διαδραμάτισε βασικό ρόλο, καθώς αποτελούσε το κύριο μέσο ύφανσης και κλωστοϋφαντουργίας. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση ο κλασικός, ξύλινος, κινούμενος με μυϊκή ενέργεια αργαλειός αντικαταστάθηκε από το μηχανικό αργαλειό. Σήμερα έχει σχεδόν καταργηθεί, καθώς η διαδικασία της ύφανσης έχει μηχανοποιηθεί και στη θέση του αργαλειού χρησιμοποιείται η υφαντική μηχανή. Ο ξύλινος αργαλειός απαντάται σήμερα μόνο σε ελάχιστα σπίτια του χωριού μας και σε μουσεία λαϊκής τέχνης.

Παιχνίδι:Το Τσιλίκι Είναι παιχνίδι ανοιχτού χώρου. Για να παιχτεί χρειάζεται το τσιλίκι Ένα ξύλο τριάντα περίπου εκατοστών, γερό και όχι χοντρό). Το τσιλίκι χτυπιέται με ένα μεγαλύτερο ξύλο, αφού πεταχτεί προς τα πάνω, από το ίδιο σημείο και με τη σειρά από κάθε παίχτη. Έπειτα μετριέται η απόσταση από το σημείο που έφτασε το τσιλίκι μέχρι το σημείο από το οποίο πετάχτηκε. Το μέτρημα γίνεται με το τσιλίκι. Νικητής βγαίνει ο παίκτης που πέταξε πιο μακριά το τσιλίκι.

Τι να πρωτοθυμηθούμε από τον τρόπο ζωής των προγόνων μας Τι να πρωτοθυμηθούμε από τον τρόπο ζωής των προγόνων μας. Το παλάμισμα, το άρμεγμα των ζώων, το κουβάλημα του νερού, το πλύσιμο των ρούχων στο ποτάμι; Και πάρα πολλά άλλα που αξίζει να τα ακούμε πια ως παλιές αφηγήσεις από τα χείλια του παππού και της γιαγιάς μας. Και αυτοί θα θυμηθούν κάτι απ’ τα παλιά (δύσκολα χρόνια, χωρίς ανέσεις ,αλλά ξεχωριστά) και εμείς θα γνωρίσουμε και θα θαυμάσουμε των αγώνα τους για μια καλή και ευτυχισμένη ζωή.

(Εκπολιτιστικός Λαογραφικός Όμιλος Καλυβίων) Επίσκεψη στον Ε.Λ.Ο.Κ. (Εκπολιτιστικός Λαογραφικός Όμιλος Καλυβίων) ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΜΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΤΗΝ ΠΕΜΠΤΗ ΣΤΙΣ 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΟΝ Ε.Λ.Ο.Κ. ΜΕΓΑΛΩΝ ΚΑΛΥΒΙΩΝ (ΓΝΩΣΤΟ ΚΑΙ ΩΣ ΚΟΝΑΚΙ). ΜΑΣ ΞΕΝΑΓΗΣΑΝ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ, ΟΠΟΥ ΦΥΛΑΣΣΟΝΤΑΙ ΠΑΛΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΥΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΟΚΑΛΥΒΙΩΤΩΝ. ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ.(γεωργικά εργαλεία, οικιακά σκεύη, παραδοσιακές φορεσιές κ.α.)