ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 1 Οι απαρχές και η εξέλιξη του σύγχρονου κράτους. 3/2017 Οι απαρχές και η εξέλιξη του σύγχρονου κράτους. Αποαποικιοποίηση, νέα ανεξάρτητα και οιονεί κράτη. Κρατική αποτυχία, κατάρρευση και ανοικοδόμηση. 1. John Locke (1690), Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως (κεφάλαιο 2 και 7). http://www.earlymoderntexts.com/a ssets/pdfs/locke1689a.pdf 2. John Stuart Mill (1859), Περί Ελευθερίας (κεφάλαιο 2 και 3). http://www.constitution.org/jsm/libe rty.htm Φιλίππα Χατζησταύρου

Georges Burdeau, άρθρο «κράτος» Encyclopoedia Universalis 3/2017 Το κράτος είναι μια ιδέα που επιτρέπει στους ανθρώπους να μην υπακούουν πολιτικά στους ανθρώπους, αλλά σε μια αφηρημένη έννοια, κάτι το οποίο είναι λιγότερο αλλοτριωμένο και λιγότερο επώδυνο για αυτούς, και πιο σεβαστό της αξιοπρέπειας τους να μην αισθάνονται υποδουλωμένοι. Georges Burdeau, άρθρο «κράτος» Encyclopoedia Universalis Φιλίππα Χατζησταύρου

Παραδοσιακα πολιτικα συστήματα και μοντέρνο εθνοσ κρατοσ 3/2017 βασίλεια, αυτοκρατορίες, πόλεις Μοντέρνο έθνος κράτος, 16 αι – 18 αι Αποκεντρωμένη και προσωπική άσκηση εξουσίας Οριοθετημένη επικράτεια και πληθυσμός Επαναλαμβανόμενες περίοδοι εξεργέσεων Κυρίαρχη εξουσία συγκεντρωτικής μορφής Πολιτική κοινότητα σε προσδιορισμένη (μεγαλύτερη) εδαφική επικράτεια Σταθερότητα Ανάπτυξη της συντεταγμένης στρατιωτικής ισχύος και της γραφειοκρατίας Φιλίππα Χατζησταύρου

Κλονισμοσ του κοινωνικου και πολιτικου καθεστωτοσ του μεσαιωνα 3/2017 Επέκταση διηπειρωτικού εμπορίου (από 12αι), ανακάλυψη Αμερικής, θαλάσσιες συνδέσεις προς Ασία (15αι) – για πρώτη φορά η ιδέα μιας ενιαίας παγκόσμιας αγοράς. Συγκέντρωση κεφαλαίων στα χέρια της εμπορικής αστικής τάξης και παρακμή φεουδαρχών με τους γαιοκτήμονες να χάνουν την οικονομική τους πρωτοκαθεδρία. Ανάπτυξη οργανωμένων ενόπλων δυνάμεων (από 15αι), ανάπτυξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (από 16αι), νέο σύστημα δικαιικού εξορθολογισμού και επέκταση της γραφειοκρατίας (από 16αι) Ανάπτυξη μοναρχιών με πιο συγκεντρωτικό χαρακτήρα (από 16αι) και ενίσχυση του κοσμικού χαρακτήρα τους με την Συνθήκη των Βεστφαλιών (1648). Φιλίππα Χατζησταύρου

Η κυριαρχία περιορίζεται από το κοινωνικό συμβόλαιο και τη συναίνεση Τα θεωρητικα θεμελια τησ κρατικησ κυριαρχιασ και του φιλελευθερου και δημοκρατικου δυτικου κρατουσ 3/2017 Η σημασία της ενιαίας και συγκεντρωτικής εξουσίας για την κοινωνία και ενός ισχυρού ηγεμόνα που αντλεί την εξουσία του από το θεό (Bodin, 16αι). Ο ηγεμόνας υπηρετεί το λαό στη βάση συμβολαίου (Hobbes, 16αι). Ο ηγεμόνας προστατεύει τα φυσικά δικαιώματα των πολιτών (Locke, 17αι). Το κοινωνικό συμβόλαιο και η γενική βούληση (Rousseau, 18αι.) H διάκριση των εξουσιών διακυρήσσει το δικαίωμα συμμετοχής της αστικής τάξης μέσω της νομοθετικής οδού στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων (Montesquieu, 18αι.) Η φιλελεύθερη ερμηνεία της κυριαρχίας με την αμερικάνικη επανάσταση Η δημοκρατική ερμηνεία της κυριαρχίας με τη γαλλική επανάσταση Η κυριαρχία περιορίζεται από το κοινωνικό συμβόλαιο και τη συναίνεση Φιλίππα Χατζησταύρου

Μια πνευματικη και πολιτικη επανασταση στην ευρωπη 3/2017 Από την αναγέννηση μέχρι τη Γαλλική επανάσταση προετοιμάστηκε η αποκληρικοποίηση, η επιστροφή στα εγκόσμια προβλήματα, ο ατομικισμός, ο φιλελευθερισμός: Ο προτεσταντικός ρεφορμισμός εξέφραζε τα συμφέροντα της αστικής τάξης θεωρώντας ότι η οικονομική επιτυχία είναι έκφραση της θείας χάρης Ο διαφωτισμός προέταξε την αρχή της λογικής και το ορθολογικό φυσικό δίκαιο απέναντι στο φεουδαρχισμό Η θεωρία για την λαϊκή κυριαρχία αποκτά πολιτική δύναμη με την άνοδο της αστικής τάξης Η Γαλλική επανάσταση επηρρέασε τα συντάγματα όλων των αστικών δημοκρατιών μέχρι σήμερα ξεκινώντας από τα φιλελεύθερα συντάγματα του 19αι. Φιλίππα Χατζησταύρου

Οι βασικεσ αρχεσ του φιλελευθερου κρατουσ 3/2017 Το κοινοβούλιο εκφράζει τη λογική, οπως και στον ελεύθερο ανταγωνισμό της οικονομίας έτσι και εντός κοινοβουλίου γίνεται ελεύθερη αντιπαράθεση απόψεων για το γενικά μεγαλύτερο καλό. Η δημοσιότητα είναι το οργανωτικό αξίωμα του φιλελεύθερου κράτους με την κοινή γνώμη να θεωρείται ως η μοναδική νόμιμη πηγή της νομοθέτησης H εκτελεστική εξουσία, η διοίκηση και η δικαιοσύνη είναι εκτελεστικά όργανα της θέλησης της λαϊκής αντιπροσώπευσης Το κράτος δικαίου (η κοινοβουλευτική παραγωγή νόμων με γενική ισχύ) καθιστά δυνατό τον ελεύθερο ανταγωνισμό Η σημασία των ατομικών δικαιωμάτων: φιλελεύθερα αμυντικά δικαιώματα και δημοκρατικά συμμετοχικά δικαιώματα Φιλίππα Χατζησταύρου

Αναπτυξη των κρατικων δομων και τησ κρατικησ παρεμβασησ - 1 3/2017 Ανάπτυξη του εθνικιστικού αισθήματος, διαμόρφωση και ανάπτυξη της κρατικής επικράτειας και δομής (19αι και μέχρι το 1970) Μεταβολή του μοντέλου ‘οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού’ από τα μέσα του 19αι με την 1η βιομηχανική επανάσταση: Ανάπτυξη του οικονομικού προστατευτισμού (δεύτερο μισό 19αι) Αντικατάσταση του φιλελεύθερου καπιταλισμού του ελεύθερου ανταγωνισμού από τον μονοπωλιακό/οργανωμένο καπιταλισμό στην αρχή του 20αι και ανάπτυξη υψηλών κερδών για τις μονοπωλιακές επιχειρήσεις του εσωτερικού. Ανάπτυξη της επεκτατικής αποικιακής πολιτικής λόγω του οξυμένου διεθνούς ανταγωνισμού Οι μεγάλες επιχειρήσεις χρειάζονται ένα ισχυρό κράτος για να αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα τους στα ανταγωνιστικά βιομηχανικά έθνη και στους πληθυσμούς των αποικιακών περιοχών (διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της εκτελεστικής εξουσίας). Φιλίππα Χατζησταύρου

Αναπτυξη των κρατικων δομων και τησ κρατικησ παρεμβασησ - 2 3/2017 Από το πολεμικό κράτος στο κοινωνικό κράτος πρόνοιας: οι διοικητικές ικανότητες στην υπηρεσία της κοινωνίας (από το 1945). Το κράτος κοινωνικής πρόνοιας μέσω μιας διαμορφωτικής επέμβασης στην κοινωνία οφείλει να δημιουργήσει αυτό πρώτο την κοινωνική δικαιοσύνη. Ένα ισχυροποιημένο κράτος σε σχέση με εκείνο του φιλελευθερισμού ήταν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η ανταγωνιστική οικονομία της Δύσης δεν ήταν σε θέση να εξισορροπήσει τα διάφορα συμφέροντα και να εξασφαλίσει την κοινωνική ευημερία. Το κράτος επεμβαίνει για να εξασφαλίσει ελάχιστο όριο κοινωνικής ασφάλειας και σταθερότητας ώστε οι κοινωνικές συγκρούσεις να μένουν εντός κάποιων ορίων (les trente glorieuses, 1946-1975). Φιλίππα Χατζησταύρου

η λογικη τησ αποικιοποιησησ και η εξαγωγη του κρατουσ (δυτικου τυπου) 3/2017 Κράτος: πολιτικός μηχανισμός διακυβέρνησης που κυβερνά σε μια εδαφική περιοχή οριοθετημένη με σύνορα, η εξουσία του οποίου στηρίζεται σε ένα νομικό σύστημα και στη χρήση στρατιωτικής δύναμης για την εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών. Αποικία: Μια εδαφική επικράτεια που βρίσκεται στην πολιτική κυριαρχία μιας αυτοκρατορίας ή ενός Κράτους. Οιονεί κράτη (προτεκτοράτο, εξαρτημένο ή προστατευόμενο κράτος): εξαρτώμενο έδαφος που του έχει χορηγηθεί τοπική αυτονομία και κάποια ανεξαρτησία βάσει Συνθήκης διεθνούς δικαίου, ενώ βρίσκεται υπό την επικυριαρχία ενός μεγαλύτερου κυρίαρχου κράτους. Αποικιοποίηση 16αι: Ισπανία και Πορτογαλία στη Λατινική Αμερική. Πρώιμα κράτη εποίκων με δημιουργία νέων εθνών (από 17αι): Αυστραλία, Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, ΗΠΑ. Αποικιοποίηση (19αι – 20αι): λόγου του αυξημένου διεθνούς ανταγωνισμού κάποια ευρωπαϊκά κράτη (κυρίως Βρετανία, Γαλλία) προχώρησαν σε αποικιοποίηση ιθαγενών κοινοτήτων χωρίς τη δημιουργία νέων εθνών στην Αφρική και Ασία 5 (19αι), και Εγγύς Ανατολή (20αι). Φιλίππα Χατζησταύρου

Απο-αποκιοποιηση και τυποι νεων κρατων 3/2017 1ο κύμα απο-αποικιοποίησης (19αι): πόλεμοι ανεξαρτησίας στη Λατινική Αμερική με τη μορφή ρεπουμπλικανικών κινημάτων κατά της ευρωπαϊκής μοναρχίας. Δημιουργία δεσποτικών και αυταρχικών κρατών που στηρίζονται στο πελατειασμό με ολιγαρχίες (γαιοκτήμονες, στρατός, εκκλησία). 2ο κύμα απο-αποικιοποίησης (μετά τον Α΄ΠΠ): εθνική αυτοδιάθεση επικρατειών εντός πολυ-εθνικών και πολυ-θρησκευτικών αυτοκρατοριών (Αυστρο-ουγγρική, Ρωσική, Οθωμανική). Αρκετά από τα νέα κράτη παρέμειναν εξαρτημένες σφαίρες επιρροής (χιτλερική Γερμανία, Σοβιετική Ένωση) μέχρι και την κατάρρευση του κομμουνισμού. 3ο κύμα απο-αποικιοποίησης (μετά το Β΄ ΠΠ): Προοδευτική ανεξαρτοποίηση αποικιών ευρωπαϊκών κρατών σε Ασία, Αφρική και Εγγύς Ανατολή. Στην πλειονότητα, σχηματισμός μετα-αποικιακών κρατών που στηρίζονται σε κυκλώματα προσωπικής εξουσίας ασύμβατα με το κράτος δικαίου (αστάθεια, αυταρχικά και στρατιωτικά καθεστώτα). 4ο κύμα απο-αποικιοποίησης (1991): Ανεξαρτοποίηση πρώην σοβιετικών κρατών στην Ανατολική Ευρώπη. Πολλά από αυτά της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης εντάσσονται στην ΕΕ (2004, 2007, 2013). Τα νέα κράτη της Κεντρικής Ασίας έχουν έντονα μετα-αποκιακά χαρακτηριστικά (εθνοτικές συγκρούσεις, προβιομηχανική οικονομία, δεσποτικά καθεστώτα). Νεο-αποικιοκρατία και νεποτισμός (π.χ.Francafrique) Φιλίππα Χατζησταύρου

Ο κινδυνοσ τησ ακυβερνησιασ 3/2017 Αποτυχημένο κράτος: λειτουργική αδυναμία του κράτους να επιτελέσει το ρόλο του (ανεξαρτησία στη λήψη αποφάσεων εντός της επικράτειας του στη βάση της έννομης τάξης, συμμετοχή στους διεθνούς οργανισμούς και σύναψη συμφωνιών σε διεθνές επίπεδο, έλεγχος και προστασία των εθνικών του συνόρων, παροχή δημόσιων υπηρεσιών στους πολίτες). Κράτη αποτυχημένα είναι εκείνα που δεν κατορθώνουν να ασκήσουν αποτελεσματική κρατική εξουσία σ' ολόκληρη την (ονομαστική) κρατική επικράτεια, με τα χωρικά κενά ελέγχου από το κράτος να τελούν υπό τον de facto έλεγχο πολέμαρχων, φυλάρχων, ένοπλων συμμοριών, καρτέλ ναρκωτικών, εθνοτικών ή θρησκευτικών αποσχιστικών κινήσεων, ή ανταρτικών δυνάμεων. Κρατική κατάρρευση: κατάλυση της κρατικής οργάνωσης, άτυπη οικονομία και παραχώρηση της εξουσίας και του ελέγχου των φυσικών πόρων σε ιδιωτικούς ή υποεθνικούς φορείς (αποτέλεσμα εμφυλίου πολέμου, μεγάλης οικονομικής κρίσης κτλ.). Τα περισσότερα παραδείγματα βρίσκονται στην μετα-αποικιακή Αφρική. Φιλίππα Χατζησταύρου

Το κρατοσ: θεσμοσ καθολικησ εφαρμογησ η οχι; 3/2017 Η κρατική οικοδόμηση (νομιμοποίηση θεσμών στη βάση της κοινωνικής συναίνεσης) με την επιβολή έξωθεν δυτικών προτύπων μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα. Το δυτικό μοντέλο του κρατικού μοντέλου δεν εξάγεται εύκολα παντού (οι αδυναμίες της μετα-αποικιακής κρατικής υπόστασης). Οι λόγοι έχουν να κάνουν με τις πολιτισμικές και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες των κοινωνικών ομάδων που δεν συνάδουν με τη λογική του Κράτους ή με τις κοινωνικοπολιτικές δομές της επικράτειας. Η κατάσταση απόλυτης αποτυχίας του κράτους, ή η(προσωρινή) κατάρρευση των βασικών κρατικών λειτουργιών διακρίνεται από την έννοια της ακυβερνησίας κατά τον C. Offe: καταστάσεις ανεπάρκειας των θεσμών, οι οποίες εγκυμονούν τη δυνατότητα πολιτικών κρίσεων, και ως επακόλουθό τους, θεσμικών αλλαγών. Φιλίππα Χατζησταύρου