Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες Τμήμα: Α1 Υπεύθυνος καθηγητής: Αθανασόπουλος Λάμπρος

Πρόλογος Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 776 π. Χ. , στο στάδιο της Αρχαίας Ολυμπίας. Από τότε, κάθε τέσσερα χρόνια, πολλοί σπουδαίοι αθλητές, από κάθε πόλη τη Ελλάδος, έπαιρναν μέρος σε αυτούς, αγωνιζόμενοι για τον κότινο και τη δόξα.

Πρόλογος Πρόκειται για ένα θεσμό ριζωμένο βαθιά στη συνείδηση των αρχαίων Ελλήνων, που όχι μόνο διαμόρφωσε και επηρέασε μέγιστα τη ζωή, την κοινωνία, την παιδεία, την ιδεολογία, τις εκδηλώσεις, την πολιτική και την τέχνη τους, αλλά και κατόρθωσε να υπερβεί κοσμογονικές αλλαγές στην αρχαία ιστορία. Επιπλέον, αναβίωσε και στη σύγχρονη εποχή αποτελώντας και ημέρα ένα εξίσου σημαντικό με την αρχαιότητα θεσμό, έστω κι αν οι διαφορές τις αρχαίας κοινωνίας με τη σημερινή είναι τεράστιες.

Πρόλογος Οι αγώνες στην αρχαιότητα είχαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα και διεξάγονταν στο πλαίσιο μεγάλων θρησκευτικών για τη λατρεία των θεών. Συγκεκριμένα οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν στην Ολυμπία προς τιμήν του πατέρα των θεών και των ανθρώπων, του Δια, στους Δελφούς προς τιμήν του Απόλλωνα, και σε άλλα μέρη για τους υπόλοιπους θεούς.

Πρόλογος Έτσι κάθε τέσσερα χρόνια αγωνίσματα τελούνταν σε αυτή τη μεγάλη γιορτή, ανάμεσα σε διάφορες εκδηλώσεις θρησκευτικού περιεχομένου, με αυστηρό τελετουργικό τυπικό, όπως πομπές, θυσίες, ύμνους και άλλα. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι η άμιλλα και η επίδειξη των γυμνασμένων κορμιών ευχαριστούσε τους θεούς, και ότι η νίκη ενός αθλητή αποτελούσε εκδήλωση θεϊκής εύνοιας.

Πρόλογος Δικαίωμα συμμετοχής στους αγώνες είχαν μόνο οι ελεύθεροι Έλληνες ενώ απαγορευόταν η συμμετοχή στους βαρβάρους, τους δούλους και τις γυναίκες. Όσοι επιθυμούσαν να αγωνιστούν έπρεπε να βρίσκονται ένα μήνα πριν από την έναρξη των αγώνων στην Ήλιδα. Το διάστημα αυτό ήταν οι διαδικαστικοί έλεγχοι της καταγωγής και της ηλικίας των αγωνιζομένων αφού στην Ολυμπία έπρεπε να διακριθούν σε δύο κατηγορίες: στους παίδες (από 12 έως 17 ετών) και στους άνδρες (από 18 και άνω).

Πρόλογος Σημαντικό είναι το γεγονός ότι στην Ήλιδα, παράλληλα με τη διδασκαλία των κανόνων των αγωνισμάτων, γινόταν στους αθλητές και η υπόμνηση των ηθικών αρχών του «εὖ αγωνίζεσθαι», αφού χωρίς σεμνότητα, «αίδω» όπως έλεγαν οι αρχαίοι, δεν υπήρχε σεβασμός του αντιπάλου και αποδοχή των αποφάσεων των κριτών. Συνεπώς, ο αγών καταξιωνόταν μόνο όταν συντελούσε στην βελτίωση του ήθους των ανθρώπων, αθλητών και θεατών.

Πρόλογος Οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια, το καλοκαίρι, τη δεύτερη πανσέληνο, μετά το θερινό ηλιοστάσιο, κατά το όγδοο σεληνιακό μήνα των Ήλιων, των Απολλώνιο ή Παρθένιο, που αντιστοιχεί το δικό μας Αύγουστο. Ήδη αρκετούς μήνες πριν είχαν ξεκινήσει από την Ήλιδα προς όλες τις ελληνικές περιοχές της μεσογείου σπονδοφόροι άρχοντες για να ανακοινώσουν την ακριβή ημερομηνία έναρξης των αγώνων και της ιεράς εκεχειρίας.

Πρόλογος Με την έναρξη της εκεχειρίας άρχιζε και η προσέλευση των αθλητών στην Ήλιδα και των πιστών προσκυνητών και θεατών στην Ολυμπία. Όλοι αυτοί έρχονταν είτε μεμονωμένα είτε, συνηθέστερα, ενταγμένοι στις θεωρίες (επίσημες αποστολές) των πόλεών τους, οι οποίες συχνά και στο πλαίσιο της πολιτικής προπαγάνδας, έκαναν εντυπωσιακή επίδειξη πλούτου και δύναμης, με πολυτελείς σκηνές και σκεύη, με μεγάλες θυσίες και πανάκριβα αφιερώματα στο ιερό.

Πρόλογος Με βάση τα στοιχεία που κατέχουμε από τις γραπτές πηγές και τα αρχαιολογικά δεδομένα, μπορούμε να συμπεράνουμε με κάποια ασφάλεια τον αριθμό των αθλητών που λάμβαναν μέρος στους τελικούς μερικών αγωνισμάτων, στους αγώνες δρόμου έτρεχαν μέχρι 20 αθλητές, στα βαρέα αγωνίσματα συγκρούονταν 4-12, ενώ στις ιπποδρομίες και τις αρματοδρομίες μπορούσαν να λάβουν μέρος ακόμα και 40-50 άλογα ή τέθριππα άρματα.

Πρόλογος Μετά το τέλος κάθε αγωνίσματος γινόταν μια πρώτη ανακήρυξη και βράβευση του νικητή. Ο κριτής ελλανοδίκης έδινε στον νικητή ένα κλαδί φοίνικα και έδενε στο κεφάλι του πορφυρή κορδέλα. Ταυτόχρονα ο κήρυκας διαλαλούσε το όνομα, το πατρώνυμο και την πατρίδα του νικητή ενώ ακολουθούσαν οι ζητωκραυγές των θεατών. Αμέσως μετά ο ολυμπιονίκης έκανε το γύρο του θριάμβου, τον περιαγερμό, όπως τον ονόμαζαν οι αρχαίοι. Όλοι οι θεατές τον χειροκροτούσαν, πολλοί τον φυλλοβολούσαν, ενώ μερικοί θερμόαιμοι μπορεί και να τον σήκωναν στους ώμους τους. Η επίσημη τελετή βράβευσης γινόταν την τελευταία ημέρα των αγώνων, στον πρόναο του ναού του Δία, ακριβώς κάτω από τις μετόπες με τους έξι από τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή (οι υπόλοιποι έξι απεικονίζονταν στον οπισθόναο).

Πρόλογος Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, έπαθλο γινόταν μόνο στον πρώτο νικητή, ενώ σε μερικούς άλλους αγώνες όπως τα Παναθήναια, μικρότερα βραβεία λάμβανε και ο δεύτερος. Από τη στιγμή αυτή, το όνομα και η δόξα του Ολυμπιονίκη έκαναν φτερά και γίνονταν γνωστά σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Εκτός από αυτό, αθάνατη καθιστούσαν τη νίκη και δύο ακόμα γεγονότα: Η αναγραφή του ονόματος και της πατρίδας ου νικητή στα αρχεία της Ολυμπίας, καθώς και το δικαίωμα του νικητή να παραγγείλει σε γλύπτη και να στήσει μέσα στο ιερό της Ολυμπίας έναν ανδριάντα που στη βάση του θα έγραφε το όνομα και το κατόρθωμά του.

Πρόλογος Οι τιμές προς τον Ολυμπιονίκη δε σταματούσαν εκεί° η επιστροφή στην πατρίδα ήταν θριαμβευτική. Όλοι οι συμπολίτες του τον αποθέωναν και τον συνόδευαν στο ναό του θεού, όπου αφιέρωνε το στεφάνι, για να συμμετάσχουν κατόπιν στο ολονύκτιο συμπόσιο της πόλης. Εκτός όμως από τις τιμές και τη φήμη, οι νικητές είχαν και πολλές άλλες απολαβές που τους εξασφάλιζαν εφ’ όρου ζωής. Οι πόλεις κέρδιζαν πολλά απ΄ τη δόξα του σπουδαίου τέκνου τους!

Πρόλογος Παρακάτω θα δούμε μερικά από τα αγωνίσματα των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, όπως: Τους αγώνες δρόμου Το παγκράτιο Την πυγμαχία Το άλμα εις μήκος

Αγώνες Δρόμου ΙΣΤΟΡΙΑ-ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα αγωνίσματα. Η πρώτη αναφορά σε αυτό γίνεται στον Όμηρο, στην Ιλιάδα, όπου νικητής ανακηρύχθηκε ο Οδυσσέας. Μέχρι τους 15ους Ολυμπιακούς αγώνες οι αθλητές που έπαιρναν μέρος φορούσαν μια μικρή ποδιά, ενώ αργότερα αγωνίζονταν εντελώς γυμνοί, επιδεικνύοντας την επίδοσή τους στο βάδισμα και στο τρέξιμο. Τέρμα ήταν το σημείο που βρίσκονταν το βραβείο, ενώ οι θεατές στέκονταν δεξιά και αριστερά κατά μήκος της αμμώδους διαδρομής που είχε μήκος εξακοσίων Ολυμπιακών ποδιών (περ. 192 μέτρα). Οι έφηβοι αγωνίζονταν μόνο στο απλό «στάδιο», δηλαδή στον αγώνα δρόμου μιας διαδρομής. Ο Παυσανίας μνημονεύει επίσης τον αγώνα δρόμου των «Ηλείων παρθένων», οι οποίες έπαιρναν μέρος ντυμένες με έναν κοντό χιτώνα, τον δεξιό ώμο γυμνό και τα μαλλιά λυτά.

Αγώνες Δρόμου Ο ΙΔΑΙΟΣ ΗΡΑΚΛΗΣ Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ιδαίος Ηρακλής ήταν εκείνος που πρώτος οργάνωσε το άθλημα του δρόμου. Επιπλέον, όρισε το μήκος του σταδίου (600 πόδια) στην Ολυμπία. Ήταν αυτός που φύτεψε για πρώτη φορά αγριελιά στην Ολυμπία. Ο Ιδαίος Ηρακλής είχε φέρει την αγριελιά από τον Βορρά ή από την πατρίδα του, την Κρήτη.

Παγκράτιο ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ Το Παγκράτιο ήταν ένα αγώνισμα των αρχαίων Ελλήνων, ένας συνδυασμός πάλης, λακτισμάτων και πυγμαχίας χωρίς ιμάντες, που ο Αριστοτέλης το ορίζει ως εξής: «ὁ δὲ θλίβειν καὶ κατέχειν παλαιστικός, ὁ δὲ ὦσαι τῇ πληγῇ πυκτικός, ὁ δ' ἀμφοτέροις τούτοις παγκρατιαστικός». Η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις παν + κρατείν, δηλαδή νικητής γινόταν αυτός που "κατέχει την κυρίαρχη δύναμη" ή αυτός που "κυριαρχεί απόλυτα", ενώ οι αθλητές ονομάζονταν παγκρατιαστές.

Παγκράτιο ΙΣΤΟΡΙΑ Το άθλημα αυτό, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και πολεμική τέχνη, εισήχθη στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 648 π.Χ. στην 33η Ολυμπιάδα. Ήταν θεαματικό και δημοφιλές ("Εν Ολυμπία το κάλλιον", Φιλόστρατος), αλλά και επικίνδυνο, αφού είχε ως αποτέλεσμα πολλές φορές ως και το θάνατο του ενός των αντιπάλων. Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες μετά το 200 π.Χ. εισήγαγαν κι έναν λιγότερο βίαιο διαγωνισμό "Παγκρατίου παίδων" για τα νέα αγόρια.

Παγκράτιο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Το παγκράτιο συνδύαζε το χτύπημα και την αρπαγή (λαβή) και ήταν αγώνας που κερδιζόταν με την υποταγή του αντιπάλου. Ένας αγωνιζόμενος θα μπορούσε να επισημάνει την υποβολή του με ανάταση του χεριού ή ενός δακτύλου του, αλλά μερικές φορές η μόνη μορφή υποβολής ήταν ο θάνατος ενός από τους αγωνιζόμενους.

Παγκράτιο ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ-ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ Οι "κοινές κλειδαριές" και η "έμφραξη κρατούν" ήταν κοινές τεχνικές. Σήμερα αυτές οι τεχνικές θα μεταφράζονταν ως λαβές εξάρθρωσης σημείων όπως αυχένας, ώμος, αγκώνας, καρπός, μηρός, αστράγαλος και άλλα. Τα λακτίσματα και η χρησιμοποίηση των "πυγμών" ήταν η μέθοδος επίθεσης, που στηρίζεται σε μεγάλο ποσοστό στη δύναμη. Για αυτό το λόγο, το Παγκράτιον ήταν υπόθεση των βαρύτερων και πιο δυνατών αθλητών. Στην πραγματικότητα υπήρχαν μόνο τρεις κανόνες: οι αγωνιζόμενοι δεν είχαν το δικαίωμα να βγάλουν ο ένας τα μάτια του άλλου, να δαγκώσουν ο ένας τον άλλον ή να τον χτυπήσουν στην περιοχή των όρχεων.

Πυγμαχία ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Η πυγμαχία ήταν ένα πολύ βίαιο και πολλές φορές έως και θανατηφόρο αγώνισμα. Τα χέρια των αθλητών ήταν ενισχυμένα με χοντρά δερμάτινα λουριά από τον αγκώνα μέχρι τις γροθιές, ενώ τα δάχτυλα έμεναν ακάλυπτα έτσι ώστε να μπορούν να κλείνουν σχηματίζοντας γροθιά (τα λουριά μπορεί να ήταν ενισχυμένα με μικρούς μολυβένιους βόλους ή καρφιά). Επιτρεπόταν οποιοδήποτε χτύπημα με το χέρι, εκτός από το να προσπαθήσει ο ένας να βγάλει τα μάτια του άλλου.

Πυγμαχία ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Έως και το 500 π.Χ. οι ιμάντες χρησιμοποιούνταν ως προστασία για το χέρι και τις αρθρώσεις. Ήταν λωρίδες δέρματος από βόδι, με μήκος 3 με 3.7 μέτρα και περιτυλίγονταν πολλές φορές γύρω από το χέρι. Κατά το 400 π.Χ. εμφανίστηκαν οι σφαίραι οι οποίες ήταν παρόμοιες με τους ιμάντες, ωστόσο είχαν επένδυση στο εσωτερικό τους ενώ η εξωτερική τους υφή ήταν αρκετά σκληρότερη και τραχιά. Σύντομα μετά την υιοθέτηση των σφαιρών στην πυγμαχία εμφανίστηκαν και οι οξείς ιμάντες. Οι οξείς αποτελούνταν από διάφορα επίπεδα δερμάτινων λωρίδων που τυλίγονταν γύρω από το χέρι, καρπό, και μέρος του χεριού κάτω από τον αγκώνα. Συνήθως τοποθετούνταν και ένα απορροφητικό ύφασμα στην κορυφή της επένδυσης ώστε οι αθλητές να σκουπίζουν τον ιδρώτα από το μέτωπο τους. Η στήριξη που παρείχαν κατά τα λακτίσματα ήταν καλύτερη ενώ και οι αρθρώσεις της γροθιάς ενισχυθήκαν με δερμάτινες επικαλύψεις. Ο κώρυκος ήταν ο αντίστοιχος εξοπλισμός των σύγχρονων σάκων πυγμαχίας, και χρησιμοποιούνταν για εξάσκηση στην παλαίστρα. Γεμίζονταν με άμμο, αλεύρι ή κεχρί.

Πυγμαχία ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ Δεν είμαστε απολύτως σίγουροι για το ποιοι ήταν οι κανόνες. Με σκηνές από αγγεία αλλά και γραπτές αναφορές έχουμε καταγράψει ως πιο βασικούς τους παρακάτω: Απαγορεύονταν τα κρατήματα ή η πάλη Επιτρέπονταν οποιοδήποτε χτύπημα με το χέρι, εκτός από το να προσπαθήσει κάποιος να βγάλει τα μάτια του αντιπάλου Δεν υπήρχε αρένα Δεν υπήρχαν γύροι ή χρονικά όρια Ο νικητής αναδεικνύονταν όταν ο αντίπαλος παραιτούνταν ή δεν μπορούσε πλέον να συνεχίσει Δεν υπήρχαν κατηγοριοποιήσεις ανάλογα με το βάρος, τα ζεύγη των αντιπάλων επιλέγονταν τυχαία Οι ελλανοδίκες επέβαλαν την τήρηση των κανονισμών στέλνοντας τους ραβδούχους οι οποίοι χτυπούσαν με ραβδί ή μαστίγιο τους παραβάτες Οι μαχόμενοι είχαν την επιλογή να ανταλλάξουν χτυπήματα χωρίς να αμύνονται εάν ο αγώνας διαρκούσε πολύ ώρα.

Άλμα εις Μήκος ΙΣΤΟΡΙΑ Για πρώτη φορά το άλμα ως αυτόνομο αγώνισμα αναφέρεται στην Οδύσσεια, στους αγώνες των Φαιάκων προς τιμήν του Οδυσσέα. Επίσης στη μυθολογία αναφέρεται στους αγώνες που οργάνωσαν οι Αργοναύτες στη Λήμνο. Στην Ολυμπία το άλμα αποτελούσε πάντα αγώνισμα του πεντάθλου, το οποίο γινόταν στο στάδιο, σε ένα τετράπλευρο σκάμμα μήκους 50 ποδιών (16 μ.), γεμάτο με μαλακό χώμα.

Άλμα εις Μήκος ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Όπως και σήμερα, στη μία πλευρά του σκάμματος υπήρχε ο βατήρ, όπου πατούσαν οι αθλητές. Μετά το άλμα του αθλητή στο σημείο που ακουμπούσαν τα πόδια του, τοποθετούσαν το σημείον, για να ξεχωρίζει η επίδοσή του, την οποία μετρούσαν με ξύλινο κοντάρι, τον κανόνα. Κατά την εκτέλεση του άλματος οι αθλητές χρησιμοποιούσαν τους αλτήρες, λίθινα ή μολύβδινα βάρη προκειμένου να εξασφαλίσουν οι άλτες καλύτερη επίδοση. Ανάλογα με τη σωματική τους διάπλαση, οι άλτες χρησιμοποιούσαν και τους κατάλληλους αλτήρες. Ωστόσο φαίνεται ότι οι αλτήρες που έχουν μεγάλο βάρος, κατά πάσα πιθανότητα ήταν αναθηματικοί.

Άλμα εις Μήκος ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ Γνωρίζουμε επίσης ότι κατά την εκτέλεση του άλματος, η χρήση των αλτήρων δεν ήταν υποχρεωτική. Οι αλτήρες χρησιμοποιούντο από τους αθλητές όχι μόνο στο άλμα, αλλά και για να γυμνάσουν τα χέρια, τους βραχίονες και τα δάχτυλα, όπως δείχνουν διάφορες απεικονίσεις σε αγγεία. Το άλμα, το οποίο ήταν πάντα εις μήκος, πιθανόν να ήταν απλό, διπλό ή και τριπλό. Σύμφωνα με μαρτυρίες που υπάρχουν, κατά τη διεξαγωγή του άλματος παιζόταν αυλός, και η μουσική βοηθούσε καλύτερα τον άλτη να αποκτήσει ρυθμό στις κινήσεις του.

Επίλογος Παραπάνω είδαμε μερικά από τα αγωνίσματα των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαία Ελλάδα. Κάπως έτσι φτάσαμε και στους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες. Όπως είναι φυσικό, κάποια από αυτά που αναφέραμε προηγουμένως έχουν αλλάξει, ενώ άλλα έχουν διατηρηθεί μέχρι και σήμερα. Οι διαφορές, όμως, είναι μικρές γιατί η Ελλάδα και ο πολιτισμός της δεν αλλάζουν, απλά εξελίσσονται. Έτσι, θεωρούμε αξιοσημείωτη τη σημασία των Ολυμπιακών Αγώνων στην εξέλιξη του αρχαίου κόσμου και θα θέλαμε να αναφερθούμε σε αυτή.

Επίλογος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Η συμβολή των αγώνων, και ιδιαιτέρως των Ολυμπιακών, στην πορεία του πολιτισμού υπήρξε μακρά και πολυποίκιλη. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το αγωνιστικό πνεύμα, γενικά, υπήρξε ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για τη δημιουργία του ιστορικού φαινομένου που ονομάζεται «αρχαίος ελληνικός πολιτισμός».

Επίλογος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Οι αξίες αλλά και η ζωή των αρχαίων, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικο-πολιτικό επίπεδο, διέπονταν από μια διάθεση για βελτίωση, αλλαγή, πρόοδο, υπέρβαση των παραδεδεγμένων. Αυτό οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην ιδιοσυστασία του λαού, αλλά και στο γεγονός ότι η γυμναστική και οι αθλητικοί αγώνες είχαν από πολύ νωρίς ενταχθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα των ανθρώπων της εποχής, που ανέπτυσσε, έτσι, το σώμα παράλληλα με το πνεύμα.

Επίλογος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Χαρακτηριστική είναι και η αναφορά του Ηροδότου, ότι μεγάλο ρόλο στις νίκες των Ελλήνων κατά των Περσών έπαιξε το γεγονός ότι οι Έλληνες ήταν πολύ περισσότερο γυμνασμένοι. Αλλά και επιμέρους στοιχεία του αθλητισμού και των αγώνων έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Η επιβολή της ιεράς εκεχειρίας, για παράδειγμα, έδινε τη δυνατότητα να διακόπτονται, έστω και προσωρινά, οι εχθροπραξίες και να αμιλλώνται στον αθλητικό στίβο ειρηνικά οι αθλητές εχθρικών, μεταξύ τους, περιοχών. Η ίδια εκεχειρία έδινε, επίσης, τη δυνατότητα να συνευρίσκονται στο ίδιο μέρος εχθρικές πόλεις, μέσα σε ένα χώρο όπου ένιωθαν, όσο πουθενά αλλού, τα κοινά στοιχεία που τους ένωναν.

Επίλογος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Δεν είναι τυχαίος, λοιπόν, ο ισχυρισμός ότι οι χώροι των πανελληνίων ιερών και των μεγάλων αγώνων, έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο σε αυτό που, καθ’ υπέρβασιν για την αρχαιότητα, ονομάζουμε «διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων». Δεν είναι τυχαίο και το γεγονός ότι μέσα στον ιερό χώρο της Ολυμπίας κατά τη διάρκεια των αγώνων ακούστηκαν οι φωτισμένοι σοφιστές και ρήτορες, που με τους λόγους τους πρέσβευαν μια πανελλήνια πολιτική.

Επίλογος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Εκεί, όμως, που ο ρόλος των πανελληνίων αγώνων, και ιδιαιτέρως των Ολυμπιών, υπήρξε καταλυτικός στην αρχαιότητα, ήταν ότι αποτέλεσαν μία από τις κυριότερες αιτίες για την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών, και ιδιαιτέρως της γλυπτικής. Αρκεί να σκεφτούμε ότι πολλοί, κυρίως οι πλουσιότεροι από τους 4.000-5.000 περίπου ολυμπιονίκες που αναδείχθηκαν σε όλη τη διάρκεια διεξαγωγής των αγώνων, εκμεταλλεύτηκαν το δικαίωμα να παραγγείλουν σε γλύπτη το χάλκινο ή μαρμάρινο ανδριάντα τους και να τον στήσουν μέσα στο ιερό της Ολυμπίας ή στην Αγορά της γενέτειράς τους. Με το δεδομένο, δε, ότι το γυμνό ανδρικό σώμα αποτελούσε τον κατεξοχήν αντικείμενο μελέτης και εξέλιξης των μεγάλων δημιουργών της γλυπτικής, μπορούμε να κατανοήσουμε τη συμβολή του αθλητισμού και των αγώνων στη συνολική ανάπτυξη όλης της αρχαίας ελληνικής τέχνης.

Επίλογος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Ο ρόλος και η σημασία των Ολυμπιακών αγώνων στον αρχαίο κόσμο, καταφαίνεται και από το γεγονός ότι, όταν από τον 3ο αι. π.Χ. δημιουργήθηκε στην αρχαία ελληνική ιστοριογραφία η ανάγκη εύρεσης ενός κοινού χρονολογικού συστήματος για όλη την Ελλάδα. Το σύστημα αυτό βασίστηκε στις ολυμπιάδες και υιοθετήθηκε μέχρι και από τους ιστορικούς της ρωμαϊκής και της πρώιμης βυζαντινής περιόδου.

Σημείωση Η κατανομή των ομάδων έγινε ως εξής: Πρόλογος-Επίλογος: Καλογιαννίδου Ελισσάβετ, Βουγιουκλάκη Σοφία-Φωτεινή, Αλιφτήρα Ιωάννα, Αντωνοπούλου Άριστη-Αντωνία, Ασκούνης Απόστολος, Κανταρτζής Σπυρίδων Αγώνες Δρόμου: Ζούνης Όμηρος, Γεράση Ελένη, Γεράσης Θεόδωρος, Καρτσοπούλου Ελένη-Μαρίνα, Αλεξάκη Ιφιγένεια Παγκράτιο: Ακρίβος Χρήστος-Εμμανουήλ, Γεωργιάδης Αλέξανδρος, Καπαραλιώτης Θεοφάνης, Αλωνιστιώτης Αστέριος, Αφεντουλίδης Βασίλειος Πυγμαχία: Εξαρχάκος Αργύριος, Γιαννιτσιώτης Κωνσταντίνος, Καραβάς Χρήστος, Γομάτος Ορέστης Άλμα εις Μήκος: Καλλονιάτης Σπυρίδων, Γεράσης Αναστάσιος, Καντιάνης Παντελεήμων, Δαληβίγκας Γεώργιος-Ρωμανός, Βασσάλος Δημήτριος