ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΜΑ-ΗΕΡ ΘΕ 3

Η άνοδος του νεοφιλελευθερισμού Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 και η παγκόσμια οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1970 οδήγησε στην αμφισβήτηση του κευνσιανισμού και της σοσιαλδημοκρατίας και στην άνοδο του νέο-φιλελευθερισμού, με βασικούς εκφραστές θεωρητικούς όπως τους Hayek, Friedman, Stigler, Nozick. Προτείνουν την επιστροφή στο κλασικό laisser-faire του φιλελευθερισμού, με ακόμα μεγαλύτερη συρρίκνωση του ρόλου του κράτους σε όλους τους τομείς. Το κράτος τίθεται στην υπηρεσία της ελεύθερης αγοράς. Ελάχιστο κράτος δικαίου έναντι του κοινωνικού κράτους. Σε επίπεδο πολιτικής, βασικές εκφραστές υπήρξαν οι Θάτσερ και Ρήγκαν.

Νεοφιλελευθερισμός στην εκπαίδευση (α) Η εκπαίδευση προσεγγίζεται στη λογική της θεωρίας του New Public Management. Tο κράτος πρόνοιας απεδείχθη αναποτελεσματικό και σπάταλο και πρέπει να αντικατασταθεί από ένα ελάχιστο κράτος που θα λειτουργεί με όρους και κριτήρια της ιδιωτικής οικονομίας. Βασικοί στόχοι πρέπει να είναι η βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας, η αποδοτικότητα και η ελαχιστοποίηση των δαπανών. Η μεταφορά και η επέκταση ιδεών και μεθόδων από το χώρο της ιδιωτικής οικονομίας παρουσιάζεται ως η μόνη λύση για την αποδοτική διαχείριση των περιορισμένων δημόσιων πόρων.

Νεοφιλελευθερισμός στην εκπαίδευση (β) Στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης προσέγγισης, ασκείται κριτική στις κοινωνικές και προνοιακές πολιτικές, γιατί επιφέρουν: Αύξηση γραφειοκρατίας. Επιβολή υψηλής φορολογίας. Κατασπατάληση δημοσίου πλούτου. Αδυναμία επίτευξης τιθέμενων στόχων. Απουσία μηχανισμών ελέγχου και κοινωνικής λογοδοσίας. «Ισοπέδωση», ισότητα «προς τα κάτω». Μη αξιοποίηση των «ικανών». Μείωση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών.

Νεοφιλελευθερισμός στην εκπαίδευση (γ) Εισαγωγή όρων και πρακτικών της αγοράς στην εκπαίδευση: Δημιουργία αγοράς στη δημόσια εκπαίδευση και προώθηση ανταγωνισμού ανάμεσα στις σχολικές μονάδες. Οι γονείς αντιμετωπίζονται ως καταναλωτές υπηρεσιών και πρέπει να έχουν την επιλογή να επιλέξουν ελεύθερα τη σχολική μονάδα φοίτησης των παιδιών τους (γονεϊκή επιλογή σχολείου). Τα σχολεία ανταγωνίζονται για να προσελκύσουν μαθητές και να αυξήσουν τις εγγραφές για να διατηρήσουν τη χρηματοδότηση τους. Συγχρόνως, πολλαπλασιάζονται οι πάροχοι εκπαίδευσης και προωθείται η εξειδίκευση και οι διαφορετικοί τύποι σχολικών μονάδων. Προωθείται η αρχή της Δια βίου Μάθησης έναντι της Δια Βίου Εκπαίδευσης.

Νεοφιλελευθερισμός στην εκπαίδευση (δ) Το μοντέλο οργάνωσης και διοίκησης των σχολικών μονάδων αλλάζει → τεχνοκρατικό management και προώθηση του leadership. Ενισχύεται η αυτονομία των σχολικών μονάδων και ο ρόλος των τοπικών αρχών και κοινωνιών. Το κράτος θέτει μόνο το περίγραμμα των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν. Το σχολείο αναλαμβάνει το σχεδιασμό για την επίτευξη των στόχων αυτών και την αξιοποίηση των περιορισμένων δημοσίων πόρων. Οφείλει να είναι αποτελεσματικό → effective school improvement. Κοινωνική λογοδοσία για την επίτευξη των στόχων και τη διαχείριση των δημοσίων πόρων.

Νεοφιλελευθερισμός στην εκπαίδευση (ε) Οι στόχοι που τίθενται ποσοτικοποιούνται και διαμορφώνονται δείκτες αποτελεσματικότητας. Η παρεχόμενη εκπαίδευση πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Όλα τίθενται υπό σύγκριση και ανταγωνισμό, σχολικές μονάδες, πανεπιστήμια, τα ίδια τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα. Η χρηματοδότηση συναρτάται από την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της εκπαιδευτικής μονάδας και προωθείται η αναζήτηση μη κρατικών πόρων και χορηγιών από την ελεύθερη αγορά. Εισάγονται νέες μορφές επιτήρησης και ελέγχου, καθορίζονται δείκτες αξιολόγησης όλων των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία και πολλαπλασιάζονται οι φορείς αξιολόγησης.

Νεοφιλελευθερισμός στην εκπαίδευση (στ) Στην Αγγλία, τα αποτελέσματα των σχολικών αποτελεσμάτων στις εξετάσεις δημοσιοποιούνται, ώστε οι γονείς να πληροφορηθούν τα «επιτυχημένα» και τα «αποτυχημένα» σχολεία. Παιδιά της εργατικής τάξης και συγκεκριμένων εθνοπολιτισμικών ομάδων που αποτυγχάνουν συστηματικά τίθενται πλέον στο επίκεντρο και αποτελούν ανεπιθύμητες ομάδες. Η παρουσία τους προκαλεί πτώση των σχολικών αποτελεσμάτων στα δημοσιευμένα league tables και αποτρέπουν άλλους γονείς από το να εγγράψουν τα παιδιά τους στα σχολεία αυτά. Ως εκ τούτου, μειώνεται η κρατική χρηματοδότηση, οδηγώντας πολλές φορές και στην κατάργηση σχολικών μονάδων ή στην «επανίδρυση» τους.

Η έννοια της διακυβέρνησης (governance) Η άνοδος (και κυριαρχία;) της νεοφιλελεύθερης προσέγγισης της εκπαίδευσης, έθεσε στο επίκεντρο τη συγκρότηση νέων μορφών ελέγχου και επιτήρησης του εκπαιδευτικού μηχανισμού μέσα στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Ο ρόλος του εθνικού κράτους στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής θεωρείται ότι έχει αποδυναμωθεί. Η κρατική εξουσία υποχωρεί έναντι ενός δικτύου-πλέγματος εξουσίας που διαμορφώνει με πολύπλοκους και έμμεσους τρόπους την εκπαιδευτική πολιτική. Το δίκτυο αυτό συγκροτείται από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς σε τοπικό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. Τίθεται στο επίκεντρο ο ρόλος υπερεθνικών οργανισμών, όπως ο ΟΟΣΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση.