Υπολογιστική Ανάλυση Λαθών και Συγκριτική Διαγλωσσική Ανάλυση Τι τα χρειαζόμαστε τα Learner Corpora;

Ανάλυση Λαθών Η μελέτη των λαθών είναι μέρος της διαδικασίας μάθησης. Μοιάζει με την απόκτηση της μητρικής γλώσσας. Παρέχει πληροφορίες για την γλωσσική ανάπτυξη του μαθητή. Γίνεται οδηγός σε ότι αφορά την μαθησιακή διδασκαλία (Corder, 1974: 125).

Διαγλωσσική Ανάλυση Ανιχνεύει τις περιπτώσεις υπερβολικής ή ελλιπούς χρήσης της γλώσσας. Οι αποκλίσεις του μαθητή κατά την εκμάθηση της ξένης γλώσσας οφείλονται σε διάφορους παράγοντες σχετικούς με την μητρική γλώσσα με την γνώση άλλων ξένων γλωσσών κ.α. Απαραίτητο είναι να συγκριθεί η γλώσσα του μαθητή με αυτή του φυσικού ομιλητή

Η πορεία του ΛΑΘΟΥΣ: 1 Πριν από το 1960: Όταν κυριαρχούσε ο συμπεριφορισμός στην εκμάθηση της ξένης γλώσσας, τα λάθη των μαθητών θεωρούνταν ανεπιθύμητα και αποφευκτέα. Το λάθος ήταν μία λανθασμένη απάντηση στο ερέθισμα που θα έπρεπε να διορθωθεί αμέσως. Αν δεν διορθωνόταν σωστά, θα εντυπωνόταν στο μυαλό του μαθητή ο λανθασμένος τύπος.

Η πορεία του ΛΑΘΟΥΣ: 2 Μετά τον Chomsky: Η στροφή προς μία συστηματοποιημένη θεώρηση της γλώσσας οδήγησε πολλούς δασκάλους της ξένης γλώσσας στην εγκατάλειψη της συμπεριφοριστικής μεθόδου και στην υιοθέτηση μίας γνωστικής προσέγγισης. Η νέα προσέγγιση προκάλεσε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ανάλυση της γλώσσας του μαθητή. Οι έννοιες της «διαγλώσσας» και του «συστήματος προσέγγισης» παρουσίασαν ευκαιρίες για περιγραφική αναζήτηση.

Η πορεία του ΛΑΘΟΥΣ:3 Το 1970 Η Ανάλυση Λαθών αναπτύσσεται ως ξεχωριστός επιστημονικός τομέας. Οι ειδικοί στις ξένες γλώσσες βλέπουν τα λάθη ως παράθυρα για να παρατηρήσουν τη διαγλώσσα των μαθητών, δημιουργώντας πολλές και διάφορες τυπολογίες λαθών που εφαρμόζονται σ’ ένα μεγάλο φάσμα δεδομένων για το μαθητή.

Η πορεία του ΛΑΘΟΥΣ:4 Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80: Μεγάλος αριθμός από εργασίες σχετικά με την ανάλυση λαθών έκανε την εμφάνισή του στον κόσμο. Παρόλα αυτά έχασε το κύρος της, καθώς όλο και αυξανόταν η αρνητική κριτική κατά της προσέγγισης και της μεθόδου της ανάλυσης λαθών. Για να βρεθεί απάντηση στα παραπάνω μειονεκτήματα εμφανίζεται στο προσκήνιο η αναγκαιότητα της ανάλυσης λαθών μέσα από τους υπολογιστές

Αμφισβήτηση της Ανάλυσης Λαθών Βασίζεται σε ετερόκλητα μαθησιακά δεδομένα. Η κατηγοριοποίηση της Ανάλυσης Λαθών είναι συγκεχυμένη. Η Ανάλυση Λαθών δεν μπορεί να συμπεριλάβει όλα τα φαινόμενα. Η Ανάλυση Λαθών περιορίζεται σ’ αυτό που ο μαθητής δεν μπορεί να κάνει. Τέλος, δίνει μία στατική εικόνα της εκμάθησης της ξένης γλώσσας.

Πως γινόταν στο παρελθόν η Ανάλυση Λαθών ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Διαδικασία της Ανάλυσης Λαθών Συγκέντρωση υλικού Παρατήρηση (σε μονολόγους, role play κ.α.) Πειραματική φάση (με ανίχνευση σε δοκιμασίες εκτός τάξης) Eνδοσκόπηση

Ενδοσκόπηση Κατ’ αυτήν ο διδάσκων προσπαθεί να διερευνήσει αλληλεπιδρώντας με τον μαθητή τις γλωσσικές του διαισθήσεις. Η κεντρική ιδέα της ενδοσκόπησης είναι ότι ο μαθητής, όπως και ο διδάσκων, έχει πρόσβαση στη διαδικασία εκμάθησης συνειδητά και μπορεί να την ελέγξει χρησιμοποιώντας κάποιου είδους μεταγλώσσα

Παράδειγμα διαδικασίας ενδοσκόπησης Ποιά πιστεύεις ότι είναι τα πιο συχνά σου λάθη; Λάθη στις προθέσεις Γιατί νομίζεις ότι σε δυσκολεύουν οι προθέσεις; Γιατί δεν μοιάζουν με τα ελληνικά (παρεμβολή μητρικής) Ή Γιατί έχουν πολλούς κανόνες (έλλειμμα στην διαδικασία εκμάθησης)

Εντοπισμός του Λάθους Γραπτά ή προφορικά Φυσικοί ή μη φυσικοί ομιλητές

Επισήμανση του Λάθους Πολλοί έχουν κατακρίνει την Ανάλυση Λαθών επειδή οι μελετητές της επισημαίνουν τα λάθη, αντί να επαινούν τους μαθητές για τα σωστά. Με την επισήμανση όμως του λάθους ουσιαστικά αναγνωρίζεται αυτό που οι μαθητές λένε και αυτό, ως διαδικασία, τους είναι απαραίτητο, αφού πρώτα σταματούν να παράγουν λανθασμένες δομές και έπειτα χρησιμοποιούν τη σωστή

Περιγραφή του Λάθους Για να γίνει η περιγραφή του λάθους πρέπει να υιοθετηθεί από τον ερευνητή ένα σύστημα με δυο κύρια χαρακτηριστικά. Πρώτον, πρέπει να είναι ανεπτυγμένο και λεπτομερές, γιατί πολλά λάθη ιδιαίτερα των αρχαρίων είναι αρκετά πολύπλοκα. Δεύτερον, αν αυτό το σύστημα χρησιμοποιείται και από μαθητές, πρέπει να είναι εύκολο στην κατανόηση και στην εκμάθηση.

Οι στόχοι περιγραφής του λάθους Να γίνει κατανοητό το λάθος που χωρίς την περιγραφή του ουσιαστικά θα έχει αποσιωπηθεί. Είναι άλλωστε ένα βασικό στοιχείο του ανθρώπινου μυαλού να εμπεδώνει καλύτερα όταν δίνει ταμπέλες σε αντικείμενα. Η περιγραφή βοηθά στην καταμέτρηση. Μπορεί δηλαδή, κάποιος να μάθει πόσες φορές έγιναν και τι είδους λάθη και να καταλήξει σε ανάλογα συμπεράσματα. Όταν περιγραφεί το λάθος είναι πιο εύκολο να δημιουργηθούν κατηγορίες λαθών και να αξιοποιηθούν αυτά τα λάθη.

Αξιοποίηση Λαθών Ένας ιδιαίτερα χρήσιμος τρόπος για την αξιοποίηση των λαθών είναι αυτής του «λεξικού λαθών». Όπως και με τα κοινά λεξικά παρατίθενται λήμματα στα οποία λανθάνουν συχνότερα οι μαθητές (λίστες συχνότητας λαθών) με αλφαβητική σειρά και ενώ στα συμβατικά λεξικά συνοδεύονται από πληροφορίες λεξικολογικές και όχι γραμματικές, στα «λεξικά λαθών» υπάρχουν και οι δυο κατηγορίες των παραπάνω πληροφοριών.

Ταξινόμηση ή Κατηγοριοποίηση Λαθών Η κατηγοριοποίηση των λαθών του Tono (2003), για παράδειγμα, χωρίζει τα λάθη σε γλωσσολογικές κατηγορίες ανάλογα με το επίπεδο, την τάξη, το σύστημα και τη διάκριση και έπειτα σε κατηγορίες σύμφωνα με αυτό που ο ίδιος ονομάζει επιφανειακή δομή και ουσιαστικά πρόκειται για την αλλοτρίωση των δομών από τους μαθητές της ξένης γλώσσας .

Πίνακας ταξινόμησης λαθών (1) Επίπεδο (LEVEL):Φωνολογία (PHONOLOGY) / Γραφολογία (GRAPHOLOGY) / Γραμματική (GRAMMAR) / Λεξιλόγιο (LEXIS) / Κείμενο (TEXT)/ Λόγος (DISCOURSE) Τάξη (CLASS):Ουσιαστικό (NOUN) / ρήμα (VERB) / επίθετο (ADJECTIVE)/ επίρρημα (ADVERB)/ πρόθεση PREPOSITION) / σύνδεσμος (CONJUNCTION) / προσδιοριστής (DETERMINER) Διάκριση (RANK):Μόρφημα (MORPHEME) / λέξημα (WORD) / φράση (PHRASE)/ πρόταση (CLAUSE) / περίοδος (SENTENCE) Σύστημα (SYSTEM):Χρόνος (TENCE) / αριθμός (NUMBER) / φωνή (VOICE) / μετρησιμότητα (COUNTABILITY) / σαφήνεια (SENSE RELATION) / τοποθέτηση (COLLOCATION)

Πίνακας ταξινόμησης λαθών (2) Παράλειψη: η οποία δεν αποτελεί μέρος της γραμματικής, όπως η έλλειψη και τα ευνοούμενα στοιχεία Προσθήκη: υπεργενίκευση του κανόνα υπεργενίκευση της εξαίρεσης διπλή επισήμανση: η αποτυχία να εξαλειφθούν κάποια στοιχεία που χρειάζονται σε συγκεκριμένες δομές αλλά όχι σε άλλες Παραμόρφωση: η χρήση λανθασμένων δομών ή μορφημάτων Ανάταξη (Misordering): η κατάταξη των σωστών δομών με λάθος σειρά Σύγχυση: όταν συγχέονται δύο παρόμοιες δομές

Αιτίες των Λαθών Διαγλωσσικά λάθη: τα λάθη που διαπράττονται μετά από παρεμβολή της μητρικής γλώσσας. Ενδογλωσσικά λάθη: λάθη που προκαλούνται από τη γλώσσα-στόχο. Λάθη βασισμένα στην επικοινωνιακή στρατηγική: είναι τα λάθη που διαπράττει ο μαθητής προσπαθώντας με κάποιον τρόπο να επικοινωνήσει και χρησιμοποιώντας είτε μια ολιστική τακτική (έναν όρο για όλα τα συνώνυμα) είτε αναλυτική τακτική (τη διατύπωση ενός όρου περιφραστικά). Λάθη που οφείλονται στη διαδικασία εκμάθησης: αυτά πιο συγκεκριμένα μπορεί να οφείλονται α) στο διδακτικό υλικό, β) στο διδάσκοντα, γ) στις ασκήσεις και δ) στις παιδαγωγικές προτεραιότητες.

Υπολογιστική Ανάλυση Λαθών (χειρονακτική φάση) Στο πρώτο στάδιο η επισήμανση γίνεται από τον ειδικό και – όχι αυτόματα – προτείνεται μάλιστα ο ειδικός να είναι φυσικός ομιλητής της ξένης γλώσσας. Έπειτα εισάγονται χαρακτηρισμοί για το κάθε λάθος (tags) Και γίνεται η διόρθωση του κάθε λάθους στα κειμενικά αρχεία (text files). Σ’ αυτή τη φάση η ιδανική ομάδα ερευνητών θα ήταν ένας φυσικός ομιλητής της ξένης γλώσσας και ένας ομιλητής της μητρικής γλώσσας του μαθητή που να γνωρίζει καλά τη γραμματική, αλλά και τη γλώσσα γενικότερα. Αυτή η δίγλωσση ομάδα εγγυάται μία ποιότητα στη διόρθωση των λαθών, αν και η όλη επιχείρηση παραμένει δύσκολη, γιατί υπάρχουν περισσότερες από μία σωστές μορφές για κάθε λάθος και η όλη διεξαγωγή γίνεται χειρωνακτικά.

Υπολογιστική Ανάλυση Λαθών (αυτόματη φάση) Ο χαρακτηρισμός των λαθών υποβοηθείται από ένα ειδικευμένο λογισμικό που βοηθά αυτή την διαδικασία. Έπειτα καταχωρούνται τα λάθη μέσα στο κείμενο. Στη συνέχεια γίνεται καταμέτρηση των λαθών, δημιουργούνται λίστες με συγκεκριμένο είδος λαθών και τέλος γίνεται η συμφραστική ανάλυση των σημαντικότερων λαθών

Επισημειωτές Τα συστήματα χαρακτηρισμού λαθών είναι ένα σύνολο από κωδικούς. Κάθε κωδικός περιγράφει ένα στοιχείο του λάθους και η ολοκληρωμένη περιγραφή του λάθους είναι ένας συνδυασμός κάποιων από αυτούς τους κωδικούς και ονομάζεται επισημείωση. Για να δημιουργηθεί ένα σύστημα χαρακτηρισμού πρέπει αρχικά να κατηγοριοποιηθούν τα λάθη, για να προαποφασιστεί ποιοι κωδικοί θα περιγράφουν ποιες κατηγορίες λαθών (ώστε να γίνει η συστηματοποιημένη επιλογή από τον ερευνητή) και ποια θα είναι η τελική μορφή των επισημειώσεων. Στην συνέχεια προστίθεται η διόρθωση από τον ίδιο ερευνητή που έκανε τον χαρακτηρισμό.

Αξιοποίηση των Λαθών Επιβεβαιώνονται ή καταρρίπτονται διαισθήσεις Αλλάζει η τακτική διδασκαλίας Δημιουργούνται άλλες στρατηγικές εμπέδωσης από τους μαθητές Συγκρινόμενα με άλλα λάθη άλλων Learner Corpora διατυπώνονται συμπεράσματα για το μαθητικό κοινό Συγκρινόμενα με Corpora φυσικών ομιλητών διατυπώνονται συμπεράσματα για την παρεμβολή της μητρικής γλώσσας

COMPITO Θα μπορούσατε να επισημειώσετε λάθη με βάση την πρώτη ή την δεύτερη ταξινόμηση λαθών; Αν ναι, ας κάνουμε την επόμενη φορά ένα παράδειγμα.