Μιχαέλα Φλώρου Α2 4ο Γυμνάσιο Νέας Ιωνίας Βόλου 2015-2016 Σχολικός εκφοβισμός Μιχαέλα Φλώρου Α2 4ο Γυμνάσιο Νέας Ιωνίας Βόλου 2015-2016

Ορισμός του σχολικού εκφοβισμού Ο εκφοβισμός έχει οριστεί ως μια επιθετική , σκόπιμη πράξη ή συμπεριφορά ,που εκδηλώνεται από ένα άτομο (θύμα) ή ομάδα ατόμων (θύτες) επαναλαμβανόμενα ,έχει διάρκεια στο χρόνο και απευθύνεται σε ένα άτομο (θύμα) που δεν μπορεί να υπερασπιστεί εύκολα τον εαυτό του. Σκοπός του θύτη είναι η πρόκληση σωματικής ή ψυχολογικής βλάβης στο θύμα. Υπάρχει ανισορροπία ισχύος μεταξύ του θύτη και του θύματος με την επιβεβαίωση της κυριαρχίας του θύτη πάνω στο θύμα (ως προς την ηλικία ,τη φυσική δύναμη κ.α)

Χαρακτηριστικά θύματος Άγχος , Ανασφάλεια Ευαίσθητο Σωματική αδυναμία Χαμηλή αυτοεκτίμηση Αρνητική άποψη για τον εαυτό τους Είναι απομονωμένα , εγκαταλειμμένα, δεν έχουν καλούς φίλους στην τάξη Δεν έχουν επιθετική ή ενοχλητική συμπεριφορά Αρνητική στάση προς τη βία και τη χρήση βίαιων μέσων

Εμπλεκόμενα μέρη Τα άτομα που εμπλέκονται στα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού είναι : Το παιδί που εκφοβίζεται Το παιδί που εκφοβίζει Οι παρατηρητές Οι εκπαιδευτικοί Οι γονείς

Χαρακτηριστικά του παιδιού που εκφοβίζει Χαρακτηριστικά του παιδιού που εκφοβίζει Επιθετικότητα Θετική στάση προς τη βία και τη χρήση βίαιων μέσων Παρορμητικότητα Θετική άποψη για τον εαυτό τους Μεγαλύτερη σωματική διάπλαση από τα θύματα Είναι συνήθως δημοφιλείς Λιγότερο ανασφαλή και αγχώδη από τα θύματα

Οι παρατηρητές μπορεί να είναι: Παιδία υποστηρικτές του θύτη Παιδία υποστηρικτές του θύματος Παιδία αδιάφορα που απλά παρατηρούν το περιστατικό

Ποια όμως είναι η στάση των παρατηρητών; Τα παιδιά μάρτυρες με την σιωπηρή τους στάση ενισχύουν τις τάσεις των θυτών για εκφοβισμό των άλλων Τα παιδιά μάρτυρες δεν παρεμβαίνουν διότι συνήθως φοβούνται τις συνέπειες Κάποια παιδιά μάρτυρες είτε αντλούν ικανοποίηση, είτε διασκεδάζουν από τον εκφοβισμό συμμαθητών τους, μη συνειδητοποιώντας τις συνέπειες Πολλά παιδιά-μάρτυρες παρακινούνται να μετέχουν και κάποια από αυτά πράγματι συμμετέχουν στον εκφοβισμό / θυματοποίηση συμμαθητών τους Πολλά παιδιά-μάρτυρες φοβούνται να καταγγείλουν το γεγονός σε εκπαιδευτικούς γονείς, όπως συνήθως και πολλά από τα παιδιά-θύματα Πολλά παιδιά-μάρτυρες θεωρούν ότι γίνονται «καρφιά» όταν καταγγέλλουν παρόμοια επεισόδια Πολλά παιδιά-μάρτυρες τείνουν να ταυτίζονται και να προσχωρούν στις ομάδες των δυνατών /παλικαράδων θυτών

Μορφές εκφοβισμού • Σωματικός: φυσικός τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον. Εκδηλώνεται με σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές και κλοτσιές, τρικλοποδιές, χτυπήματα με αντικείμενα, τσιμπήματα και δαγκωνιές, περιορισμό του άλλου μέσω σωματικών πρακτικών. • Λεκτικός: συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, φραστικών επιθέσεων, προσβολών και απειλών, αγενών σχολίων και ειρωνείας, χρήση παρατσουκλιών. • Εκφοβισμός με εκβιασμό: εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές ή και τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις. • Έμμεσος ή κοινωνικός: προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση ή αγνόηση ατόμου, για άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο συγκεκριμένο συμμαθητή τους, διάδοση κακόβουλων φημών και ψευδών. • Ηλεκτρονικός: αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών MMS και SMS που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης, χρήση ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου ατόμου, αποκλεισμός του από μια δικτυακή ομάδα, κλήσεις στο κινητό του από άγνωστο νούμερο. • Ρατσιστικός: διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της οικονομικής κατάστασης, της διαφορετικότητας. • Σεξουαλικός: υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύμητο άγγιγμα, μέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.

Ελλάδα και σχολικός εκφοβισμός Ποιοι είναι οι αριθμοί των περιστατικών σχολικής βίας στην Ελλάδα; 46,3 % έως 58,9% Τα ποσοστά των μαθητών δημοτικής εκπαίδευσης που έχουν συμμετάσχει σε περιστατικά σχολικής βίας 51% Το ποσοστό των μαθητών που είχαν δεχτεί σχολικό εκφοβισμό και δήλωσαν ότι δεν είχαν φίλους. 85% Το ποσοστό των νέων με ομοφυλοφυλικές σεξουαλικές προτιμήσεις βιώνουν σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό θυματοποίηση ή παρενόχληση στο χώρο του σχολείου. 85% Το ποσοστό των περιστατικών σχολικής βίας κατά τα οποία πέρα από το θύμα και τον δράστη, εμπλέκονται και άλλοι μαθητές ως παρατηρητές. 85% Η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη σε κρούσματα σχολικού εκφοβισμού. 4η Μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει πέσει θύμα από συμμαθητές του και ένας στους δυο γίνεται μάρτυρας τέτοιων περιστατικών. 1 στους 3 Είναι ο αριθμός των συνολικών κλήσεων που δέχθηκε «Το Χαμόγελο του Παιδιού» το 2014, σχετικά με καταγγελίες, από τις οποίες οι 351 αφορούσαν περιστατικά bullying.  719 Είναι το ποσοστό των εφήβων στην Ελλάδα που έχει δεχτεί διαδικτυακό εκφοβισμό σε διάστημα τεσσάρων μηνών 6,3% Είναι το ποσοστό των μαθητών που αναφέρουν ότι υφίστανται εκφοβισμό 2 με 3 φορές τον μήνα 8,5%

Αποτελέσματα για το θύμα Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στα παιδιά είναι πολλές και σοβαρές. Τα παιδιά που πέφτουν θύματα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο είναι δυνατόν: • να νιώσουν έντονο άγχος και ανασφάλεια, • να παρουσιάσουν σχολική άρνηση, • να κάνουν πολλές απουσίες από το σχολείο, • να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία. • να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση κ.ά., • να παρουσιάσουν φοβίες, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας.

Ενέργειες του εκπαιδευτικού για την αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο Για την άμεση αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο ο εκπαιδευτικός πρέπει: • να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί»,  • να του θυμίσει ότι το νοιάζεται και ότι ο εκπαιδευτικός μπορεί να το προστατεύει,    • να του πει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή» και να εξηγήσει ότι η κοινοποίηση των περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αποτελεί «κάρφωμα»,  • να συζητήσει το γεγονός στην ομάδα τάξης ως κάτι σοβαρό και ως ευθύνη όλων, να κινητοποιήσει την αλληλεγγύη των μαθητών,  • να προτείνει στο παιδί και στην ομάδα τάξης πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων,  • να ενημερώσει αμέσως τους γονείς του παιδιού,  • να ενημερώσει παράλληλα την ομάδα των εκπαιδευτικών και το διευθυντή του  σχολείου,  • εάν κρίνεται αναγκαίο, να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

Ενέργειες των συμμαθητών μέσα στην τάξη: Προσδιορίστε ποιοι συμμαθητές σας ήταν παρόντες στο περιστατικό εκφοβισμού Ξεκαθαρίστε αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί που εκφοβίζει Συζητήστε μαζί τους για το ποια θα ήταν η κατάλληλη συμπεριφορά σε μια τέτοια περίπτωση (π.χ. να μιλήσουν σε κάποιον ενήλικα για να βοηθήσει) και για το ποιες ευθύνες έχουν όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού Συζητήστε σχετικά με το τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους συμμαθητές τους

Ενέργειες γονέων παιδιού που εκφοβίζεται : Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια, χωρίς να το κατακρίνετε Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις ανάγκες του Παρακολουθείτε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.

Ενέργειες γονέων παιδιού που εκφοβίζει : Συζητήστε με τον Διευθυντή του σχολείου για το περιστατικό εκφοβισμού που προκλήθηκε από το παιδί σας Συνεργαστείτε με το σχολείο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος του παιδιού σας σχετικά με τη βία Συνεργαστείτε με τον Διευθυντή και τον δάσκαλο του παιδιού σας για την εφαρμογή των κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών Παρακολουθήστε την εξέλιξη της κατάστασης και συνεργαστείτε στενά με το σχολείο. Παρατηρήστε αν το παιδί σας εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή εκδηλώνει εκφοβιστική συμπεριφορά και με τα παιδιά της γειτονιάς ή και με εσάς στο σπίτι. Μιλήστε γι’ αυτά στο Διευθυντή και το δάσκαλο της τάξης και συνεργαστείτε μαζί τους για να πάρετε βοήθεια

Γενικά αναγκαία μέτρα για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο • Απαιτείται να διερευνηθεί συστηματικά στη χώρα μας το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο, σε όλες τις διαστάσεις, τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά.  • Απαιτείται να εκδοθεί άμεσα από το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων γραπτή πολιτική αντιμετώπισης. Η πολιτική θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει τις διαδικασίες καταγραφής των συμβάντων, διορισμού υπεύθυνου εκπαιδευτικού και συμβούλου με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, παρακολούθησης των διαδικασιών αντιμετώπισης, ενημέρωσης των μαθητών για την πρόσβαση σε σύστημα υποστήριξης, συνεργασίας με τους γονείς και οργάνωσης ουσιαστικής εποπτείας των μαθητών κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων.  • Είναι απαραίτητη η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την αναγνώριση και τη διαχείριση του προβλήματος.  • Είναι αναγκαία η διαρκής παρότρυνση και υποστήριξη των γονέων για την ενεργό συμμετοχή και συνεργασία τους με το σχολείο.  • Απαιτείται συνεχής συμβουλευτική των εκπαιδευτικών προς τους μαθητές με στόχο την ενίσχυση της μαθητικής ομάδας για την αντιμετώπιση συμβάντων εκφοβισμού και βίας στο σχολείο.  • Απαιτείται να αναπτυχθούν προγράμματα προαγωγής της ψυχικής υγείας των μαθητών, τα οποία να εντάσσονται στο σχολικό πρόγραμμα με διαθεματικό χαρακτήρα και συνδεδεμένα με το πρόγραμμα σπουδών.  • Απαιτείται να στελεχωθούν οι εκπαιδευτικές περιφέρειες άμεσα με ειδικούς ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων (παιδοψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς), οι οποίοι παρεμβαίνουν στην αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων που εκδηλώνονται στη σχολική καθημερινή πραγματικότητα.

Τόσο οι γονείς μέσα στο σπίτι όσο και οι εκπαιδευτικοί μέσα στο σχολείο, ο καθένας με τον τρόπο του και ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, μπορούν να συμβουλεύσουν τα παιδιά παρατηρητές, ώστε να μην σωπαίνουν, όταν βλέπουν κάποιον συμμαθητή τους να είναι θύμα του εκφοβιστή και να το λένε στον εκπαιδευτικό της τάξης. Γιατί με αυτό τον τρόπο βοηθούν τον συμμαθητή τους! Επίσης θα πρέπει να επισημαίνεται σε αυτά τα παιδιά ότι λέγοντας το τι είδαν δεν είναι σε καμία περίπτωση «καρφιά» όπως επίσης δεν έχουν να φοβηθούν απολύτως τίποτα από τον εκφοβιστή και ότι κάνουν με αυτή τους την πράξη ένα πολύ μεγάλο καλό