Πρότυπο Γυμνάσιο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης Παρασκευή-Ανδριάννα(Εβίνα) Μαρούτσου Κωνσταντίνα Μαυρουκάκη-Καραγκούνη Σχολικό έτος 2015 - 2016 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ελένη Γκόνου

Η επίδραση των ομηρικών επών στην τέχνη του νεότερου εθνικού χαρτονομίσματος

ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΕΣ ΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ Μέσο οικονομικών συναλλαγών Πρωτογενής πηγή της πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής ιστορίας ενός τόπου Έργο τέχνης, προϊόν συνεργασίας τόσο της ζωγραφικής όσο και της χαρακτικής και των γραφικών τεχνών Μέσο προβολής ιδεών και αξιών ενός έθνους μέσω των συμβόλων που απεικονίζει

Στοιχεία της μορφής του χαρτονομίσματος Οι παραστάσεις που απεικονίζονται στην πρόσθια και οπίσθια όψη Το υδατογράφημα Τα γράμματα και οι αριθμοί των αξιών Τα διακοσμητικά δάπεδα και πλέγματα (guilloches), που πλαισιώνουν τις παραστάσεις Τα γράμματα και τα νούμερα Οι κάθετες γραμμές ασφαλείας Τα χρώματα

Ομηρικά έπη και νόμισμα Τα ομηρικά έπη αποτέλεσαν ήδη από την αρχαιότητα βασική πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες, που κατασκεύαζαν τα νομίσματα των διαφόρων ελληνικών πόλεων όσο και των αποικιών τους. Τα αρχαία ελληνικά νομίσματα με τη σειρά τους αποτέλεσαν αγαπημένο θέμα των σύγχρονων εθνικών νομισμάτων, τόσο των κερμάτων όσο και των χαρτονομισμάτων, με τον πλούτο των μυθολογικών θεμάτων τους και την ποιότητα της αισθητικής τους.

Η αποθέωση του Ομήρου, Jean Auguste Dominique Ingres

Ασημένιο δίδραχμο από την Ίο Ασημένιο δίδραχμο από την Ίο. Στην πρόσθια όψη εικονίζεται ο Όμηρος και διακρίνεται η επιγραφή ΟΜΗΡΟΥ Προτομή του Ομήρου. Ρωμαϊκό αντίγραφο έργου του 2ου αι. π.Χ. Παρίσι, Μουσείο Λούβρου (αντίγραφο). Κέρμα 50 λεπτών του 1986 από ορείχαλκο με προτομή του Ομήρου αριστερά και αρχαία τριήρη δεξιά

ΚΕΡΜΑΤΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΙΟ 1 ΔΡΑΧΜΗΣ (1917) ΜΕ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΠΡΟΤΟΜΗΣ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΠΙΩΤΗ ΕΛΚΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

Ομηρικά θέματα στο νόμισμα και στο χαρτονόμισμα Ι. Όμηρος ΙΙ. Θεοί του Ολύμπου 1. Αθηνά V. Αρχαιολογικά ευρήματα 2. Δίας VΙ. Αρχαιολογικοί τόποι 3. Ποσειδώνας 4. Απόλλωνας VII. Στοιχεία υλικού πολιτισμού 5. Ερμής 1. Αρχαία ναυς 6. Δήμητρα 2. Τέθριππο άρμα 7. Ασκληπιός VIΙΙ. Μυθολογικά θέματα ΙΙΙ. Μοίρες Η ναυπήγηση της Αργούς Το μυθικό πουλί γρυψ ΙV. Θεότητες του νερού Θέτις Αρέθουσα

Οι αρχαίοι θεοί και οι αξίες που αντιπροσωπεύουν Το πιο συχνό θέμα που συναντάται στο νεότερο ελληνικό τραπεζογραμμάτιο είναι οι απεικονίσεις αρχαίων θεών. Από τους Ολύμπιους θεούς η πιο αγαπητή θεότητα είναι η Αθηνά και ακολουθούν ο Ερμής, ο Δίας, ο Απόλλωνας, ο Ποσειδώνας, η Δήμητρα, ο Ασκληπιός και άλλες κατώτερες θεότητες, όπως η Θέτις, η Αρέθουσα κ.ά.

Αθηνά «γλαυκώπις» φωτοστάλαχτη, λιοπερίχυτη, γλαυκομάτα Η Αθηνά, θεά της σοφίας αλλά και της υγείας, όπως και της τέχνης του πολέμου, προστάτιδα της πόλης των Αθηνών, παριστάνεται σχεδόν σε όλα τα νομίσματα από τον 6ο αιώνα μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. Επίσης παραστάσεις της θεάς κοσμούν τα νομίσματα και πολλών άλλων πόλεων. Στα νομίσματα η Αθηνά είναι νέα, ωραία, με μάτια γαλανά και περικεφαλαία , όπως και στα χαρτονομίσματα.

Κερματικό γραμμάτιο 1 δραχμής, 1885. Εκτύπωση B.W.C. Προτομή της Αθηνάς του Βαρβακείου

Χαρτονόμισμα 100 δρχ. του 1892. Εκτύπωση στη Βιέννη Χαρτονόμισμα 100 δρχ. του 1892. Εκτύπωση στη Βιέννη. Αριστερά ολόσωμη Αθηνά – δεξιά σε μετάλλιο προτομή του Γ. Σταύρου

Αριστερά ο Γ. Σταύρου, δεξιά η Αθηνά 500 δρχ. του 1918 Αριστερά ο Γ. Σταύρου, δεξιά η Αθηνά 500 δρχ. του 1918 Αριστερά η Αθηνά δεξιά ο Ποσειδώνας, στη μέση ο ναός στου Ποσειδώνα στο Σούνιο

ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑ 50 ΔΡΑΧΜΩΝ ΤΟΥ 1923 Οπίσθια πλευρά Ανάγλυφο Αθηνάς σκεπτόμενης Γ. Σταύρου

Χαρτονόμισμα 100.000 δρχ. του 1944, με απεικόνιση των δύο όψεων αθηναϊκού τετράδραχμου. Κεφάλι Αθηνάς αριστερά και γλαύκα δεξιά.

100 ΔΡΑΧΜΕΣ 1978 Αθηνά Πειραιώς και το Πανεπιστήμιο Αθηνών  1978 Αθηνά Πειραιώς και το Πανεπιστήμιο Αθηνών Χαράκτης: Λ. Ορφανός Ο Αδαμάντιος Κοραής , Μονή Αρκαδίου Χαράκτης: Γ. Αγγελόπουλος

Ζευς «νεφεληγερέτα», «αιγίοχος» Αιγιδοφόρος, Βροντοφόρος Πάνσοφος Κρονίδης, Ολύμπιος, Νεφελοσυνάκτης, Βροντητής, Μαυροσύννεφος, Βροντόφωνος Ο Δίας, ο «πατέρας των θεών», που ήταν ο ανώτατος όλων των θεών, παριστάνεται σε πολλά αρχαία νομίσματα.

Κερματικό γραμμάτιο 20 δρχ. του 1944. Προτομή Δία αρχαϊκής εποχής Κερματικό γραμμάτιο 20 δρχ. του 1944. Προτομή Δία αρχαϊκής εποχής

Χαρτονόμισμα 500.00 δρχ. του 1944. Προτομή αγάλματος Δία

1000 ΔΡΑΧΜΕΣ 1970 Ζευς Χάραξη: Λ. Ορφανός Ύδρα Χάραξη: Γ. Αγγελόπουλος

ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ μακροβόλος τοξευτής, σμινθέας, φοίβος, αργυρότοξος Ο Απόλλωνας ήταν ο σπουδαιότερος μετά τον Δία. Είναι ο Θεός του φωτός, ο Θεός της μαντικής τέχνης και των οραμάτων, της μουσικής, των τραγουδιών και της ποίησης (προστάτης των καλών τεχνών), ο αιώνιος έφηβος. Ακόμη είναι ο Θεός της θεραπείας αλλά και της πανούκλας. Πατέρας του είναι ο Δίας και μητέρα του η Λητώ και είναι δίδυμος αδελφός της θεάς Άρτεμης.

Χαρτονόμισμα 500.000.000 δρχ. του 1944. Αριστερά ο Απόλλων της Ολυμπίας

1000 ΔΡΑΧΜΕΣ 1987 Απόλλων της Ολυμπίας Χάραξη: Γ. Αγγελόπουλος Απόλλων  της Ολυμπίας Χάραξη: Γ. Αγγελόπουλος Δισκοβόλος του Μύρωνα, Ναός Ήρας στην Ολυμπία

Ποσειδώνας, ο κοσμοσείστης Ο Ποσειδώνας είναι ο θεός της στεριάς και της θάλασσας (και για αυτό ονομάζονταν και Πελαγαίος),των ποταμών, των πηγών και των πόσιμων νερών. Γιος του Κρόνου και της Ρέας και αδελφός του Δία κατοικούσε πότε στον Όλυμπο και πότε στο παλάτι του στα βάθη της θάλασσας, όπου ζούσε και η γυναίκα του, η Νηρηίδα Αμφιτρίτη. Ήταν ο προστάτης πολλών ελληνικών πόλεων, αν και έχασε το διαγωνισμό για την Αθήνα από τηνΑθηνά. Σύμβολά του ήταν η τρίαινα, το ψάρι (συνήθως τόνος ή δελφίνι) και σπανιότερα το άλογο ή ο ταύρος.

Χαρτονόμισμα 50 δρχ. του 1939 (οπίσθια όψη) με τμήμα της ζωφόρου του Παρθενώνα (Ποσειδώνας – Απόλλωνας – Άρτεμη)

Κερματικό γραμμάτιο 2 δραχμών, 1917 Ποσειδώνας της Μήλου Χαρτονόμισμα 20 δρχ. του 1940, Αριστερά κεφαλή Ποσειδώνα από αρχαίο νόμισμα

50 ΔΡΑΧΜΕΣ του 1978 Ποσειδώνας από αρχαίο νόμισμα Κάτω δεξιά: 50 ΔΡΑΧΜΕΣ του 1978 Ποσειδώνας από αρχαίο νόμισμα Κάτω δεξιά: Η ναυπήγηση της Αργούς Η Μπουμπουλίνα στον αγώνα. Παλαμήδι Χάραξη και των δύο όψεων: Λ. Ορφανός

ψυχοπομπός και αργοφονιάς ΕΡΜΗΣ ψυχοπομπός και αργοφονιάς Ο Ερμής είναι ο αγγελιαφόρος των θεών και ψυχοπομπός, οδηγεί δηλαδή τις ψυχές των νεκρών στον Άδη. Αλλά είναι και προστάτης των κλεφτών, των τυχερών παιχνιδιών και του εμπορίου. Λέγεται αργοφονιάς, γιατί σκότωσε το τέρας Άργο, που φύλαγε την Ιώ. Πρόκειται ίσως για την πιο συμπαθητική θεότητα του ελληνικού δωδεκάθεου, καθώς συνδυάζει αρχικά πολύ έντονα τα ανθρώπινα με τα θεϊκά στοιχεία, αλλά και γιατί θεωρείται επίσης θεός του Λόγου και ο πρώτος δάσκαλος του ανθρώπινου γένους. Σύμφωνα με τον επικρατέστερο μύθο, πατέρας του Ερμή ήταν ο Δίας και μητέρα του η Μαία. Σύμβολά του είναι το κηρύκειο και τα φτερωτά σανδάλια.

Κερματικό γραμμάτιο 1 δραχμής του 1918, Δεξιά Ερμής

Κερματικό γραμμάτιο 2 δραχμών του 1885 με κεφαλή Ερμή

Χαρτονόμισμα 100 δρχ. του 1935, Ερμής με κηρύκειο (Εκτύπωση στη Γαλλία)

Χαρτονόμισμα 1000 δραχμών του 1917 Στο κέντρο ο Ερμής που δένει το σανδάλι του

ΔΗΜΗΤΡΑ Καλόβολη θεά Η Δήμητρα ήταν η ιδεατή ανθρωπόμορφη θεότητα της καλλιέργειας ,δηλαδή της γεωργίας, αλλά και της ελεύθερης βλάστησης, του εδάφους και της γονιμότητας αυτού, συνέπεια των οποίων ήταν να θεωρείται και προστάτιδα του γάμου και της μητρότητας των ανθρώπων. Σύμβολα της Δήμητρας ήταν οιγερανοί, το στάχυ, ο νάρκισσος, η μυρτιά και ο κρόκος. Οι μέλισσες θεωρούντο ιέρειές της και στις θυσίες προς τιμήν της προσέφεραν ταύρους, μοσχάρια και μέλι.

Χαρτονόμισμα 50 δραχμών του 1935 με το ανάγλυφο Δήμητρας, Τριπτόλεμου και Περσεφόνης (εκτύπωση Γαλλία)

Θεά Δήμητρα Κερματικό γραμμάτιο του 1940, Εκτύπωση Λειψία Θεά Δήμητρα και στάχυ, αργυρό νόμισμα 10 δραχμών του 1930

500 δραχμές του 1968 Ανάγλυφο Ελευσίνιων Μυστηρίων με Δήμητρα, Τριπτόλεμο και Περσεφόνη Χάραξη: Λ. Ορφανός Μινωική αίγαγρος με τα μικρά της και φρούτα Χάραξη: Γ. Αγγελόπουλος

50 δραχμές του 1927 Αριστερά κεφάλι Απόλλωνα από αρχαίο νόμισμα Δεξιά ο θεός Ασκληπιός από αρχαίο νόμισμα

10000 δραχμές του 1995 Άγαλμα και ανάγλυφο του θεού Ασκληπιού Ο γιατρός Γ. Παπανικολάου

ΘΕΤΙΣ, η κόρη η αργυρόποδη, η θεία μητέρα Η Θέτις ήταν μία από τις Νηρηίδες της ελληνικής μυθολογίας, κόρη του Νηρέα και απόγονος (εγγονή) της Τιθύος. Η Θέτις σύμφωνα με το μύθο γέννησε ένα γιο, τον Αχιλλέα, τον οποίο προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταστήσει αθάνατο. Σε μια μεταγενέστερη εκδοχή φέρεται να βυθίζει το παιδί στον ποταμό της Στύγας, κρατώντας το από τη φτέρνα. Όλα τα σημεία που άγγιξε ο ποταμός έγιναν άτρωτα. Η φτέρνα όμως έμεινε στεγνή και ο Αχιλλέας απέκτησε το τρωτό σημείο του, έμβλημα της θνητότητάς του. Σε μια άλλη εκδοχή του μύθου άλειψε το σώμα του νηπίου με αμβροσία και το έβαλε επάνω στη φωτιά, προκειμένου να καούν τα θνητά μέρη. D. Ingres, Δίας και Θέτις

Αργυρός στατήρας του 295-272 π. Χ Αργυρός στατήρας του 295-272 π.Χ., Πύρρος, Ήπειρος Η Θέτις με τα όπλα του Αχιλλέα

Χαρτονόμισμα 5. 000 δραχμών του 1947 Χαρτονόμισμα 5.000 δραχμών του 1947. Σύνθεση οπίσθιας πλευράς με τη Θέτιδα να φέρνει τα όπλα του Αχιλλέα πάνω σε θαλάσσιο άλογο

Νύμφη Αρέθουσα Η Αρέθουσα είναι νύμφητων πηγών και των δασών, συνοδός της ΘεάςΑρτέμιδος, καθώς και θυγατέρα του Νηρέα (εξ ου Νηρηίδα νύμφη) και της Δωρίδας. Αυτήν αγάπησε ο ποτάμιος θεός Αλφειός, τον οποίο, για να αποφύγει η Αρέθουσα, διαπέρασε τη μεταξύ Πελοποννήσου και Σικελίας θάλασσα και, φθάνοντας στην παρά τις Συρακούσες νήσο Ορτυγία, μεταμορφώθηκε από την Άρτεμη σε "πηγή" πλούσια σε γάργαρο νερό. Στην Οδύσσεια (ν 408) είναι το όνομα μιας κρήνης στην Ιθάκη

Χαρτονόμισμα 5.000.000.000 δραχμών του 1944 με κεφάλι Αρέθουσας από ασημένιο δεκάδραχμο των Συρακουσών Χαρτονόμισμα 10.000.000.000 δραχμών του 1944 με κεφάλι Αρέθουσας από ασημένιο δεκάδραχμο των Συρακουσών

Χαράκτης και των δύο πλευρών: 50 ΔΡΑΧΜΕΣ 1964 Αρέθουσα και αρχαία τριήρης Χαράκτης και των δύο πλευρών: Λάμπρος Ορφανός Ναυπηγείο

ΜΟΙΡΕΣ Οι Μοίρες είναι οι δυνάμεις που ευθύνονται για τα καλά και τα κακά της ζωής του κάθε θνητού, από τη γέννηση μέχρι το θάνατό του. Παίρνουν την δύναμή τους από τον Δία. ο οποίος για το λόγο αυτό καλείται και «Μοιραγέτης». Στην Μοίρα υπακούουν μέχρι και οι θεοί, οι οποίοι έχουν όμως τη δύναμη να την αλλάζουν. Μια αλλαγή τέτοια όμως θα διατάρασσε την αρμονία του σύμπαντος. Στα ομηρικά έπη εμφανίζονται ως μία και μόνη: η «Αίσα ή Μοίρα», η οποία είναι σύνθρονη του Δία και δίνει σε κάθε θνητό το μερίδιό του από τις χαρές και τις λύπες, ορίζοντας έτσι το πεπρωμένο του.

Χαρτονόμισμα 100 δραχμών του 1922, Δύο από τις τρεις μοίρες από μετώπη του Παρθενώνα

Χαρτονόμισμα 500 δραχμών του 1932, Σύνθεση Μιχ. Αξελού Κεφάλι θεάς Αθηνάς μέσα σε πλαίσιο μυκηναϊκού κοσμήματος Χρυσό κύπελλο Βαφειού Λακωνίας, αρ. 1758, Εθνικό Αρχ. Μουσείο 16ου - 15ου αιώνα π.Χ Παράσταση αιχμαλωσίας τριών ταύρων με δίχτυ, κατά την οποία τραυματίζονται οι δύο θαρραλέοι κυνηγοί.

Γρύπας Ο γρύπας είναι ένα μυθικό ζώο, που είχε σώμα λιονταριού, κεφάλι και φτερά αετού. Επίσης σε μερικές αναπαραστάσεις του φαίνεται πως έχει και ουρά φιδιού. Ο μύθος του θεωρείται ότι προέρχεται από την Μεσοποταμία. Γεννούσε αυγά από αχάτη και κατασκεύαζε φωλιές από χρυσάφι. Συνδέεται με διάφορους θεούς, όπως ο Δίας και ο Απόλλωνας και ήταν για τους Έλληνες προστάτης των μεταλλείων χρυσού και αργύρου.

Χαρτονόμισμα 5000 δραχμών του 1932 Σύνθεση Μιχ. Αξελού Πορτραίτο Αθηνάς σε μετάλλιο Γρύπας

Χαρτονόμισμα 1000 δραχμών του 1926 Η Πύλη των λεόντων είναι η κύρια είσοδος της ακρόπολης των Μυκηνών, του κύριου κέντρου του μυκηναϊκού πολιτισμού. Η πύλη κατασκευάστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα π.χ. Η κατασκευή αποτελεί ένα επιβλητικό μεγαλιθικό μνημείο. Επάνω ακριβώς από την πύλη, στο ανακουφιστικό τρίγωνο προβάλλει παράσταση δύο ανάγλυφων αντιμέτωπων λιονταριών που στηρίζουν τα μπροστινά τους πόδια σε ένα αμφίκοιλο βωμό και περιβάλλουν έναν κίονα μινωικού τύπου. Η επιβλητική πύλη ήταν το έμβλημα των μυκηναίων ηγεμόνων και το σύμβολο της ισχύος τους.

Χαρτονόμισμα 5000 δραχμών του 1926 Οπίσθια πλευρά Τέθριππον άρμα Εμπρόσθια πλευρά Πομπή Παναθηναίων και Γ. Σταύρου σε μετάλλιο

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Προβολή κατά κύριο λόγο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού από την Μυκηναϊκή εποχή και έπειτα μέσα από την απεικόνιση σημαντικών έργων της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Τα αρχαία νομίσματα και αγάλματα αποτελούν το πιο αγαπητό θέμα στο χαρτονόμισμα. Η θεά Αθηνά και ο θεός Ερμής λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους παρουσιάζουν την προτίμηση των ζωγράφων και χαρακτών των χαρτονομισμάτων. Επανάληψη κάποιων θεμάτων σε διάφορες αξίες τόσο στο νόμισμα όσο και στο χαρτονόμισμα. Ο Όμηρος όπως και ο Ησίοδος είναι οι μόνοι αρχαίοι ποιητές, που απεικονίζονται στα νεότερα χαρτονομίσματα, γεγονός που τονίζει τη μεγάλη τους απήχηση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γερ. Νοταράς, Το ελληνικό χαρτονόμισμα, Μια διαδρομή 1822 – 2002, Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα 2005 Α. Ταρασουλέας, Χαρτονομίσματα Ελλάδος – Κύπρου , Αθήνα 1982 Π. Πυλαρινός, Τα ελληνικά Χαρτονομίσματα 1828 – 1987, Αθήνα 1987 Μύθος και νόμισμα, ΥΠΠΟ – Εθνικό Αρχαιολ. Μουσείο – Νομισματικό Μουσείο, Alpha Bank, Αθήνα 2011 Όθων Τσουνάκος, Δραχμούλα μου καλό σου ταξίδι…, Εκδ. Ηλιοτρόπιο, Αθήνα 2001 Τράπεζα Πίστεως, Το ελληνικό χαρτονόμισμα από το 1828 έως σήμερα. Τράπεζα Πίστεως 1979. Alfa Τράπεζα Πίστεως, Τα χαρτονομίσματα της Ελλάδος από το 1828 μέχρι σήμερα, έκδοση Alfa Τράπεζα Πίστεως με τη συνεργασία της Ελληνικής Νομισματικής Εταιρείας, Αθήνα 1994 A. Karamitsos, «Νομίσματα της Νεότερης Ελλάδας», Θεσσαλονίκη, 2007 Τα πρώτα πενήντα χρόνια της Τραπέζης Ελλάδος 1928-1978, Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1978 Τα ελληνικά χαρτονομίσματα, Περ. ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυρ., 04/02/1996. Νομισματική ιστορία της δραχμής, από τον οβολό στη δραχμή και από τη δραχμή στο ευρώ, ερευνητική εργασία Α΄ τάξης ΓΕΛ Πάτρας 2012 Η ιστορία της δραχμής http://www.teamgr.gr/index.php?option=com_kunena&func=view&catid=46&id=7777&Itemid=314 http://www.tilestwra.com/ola-ta-ellinika-xartonomismata-se-drachmes-pou-kikloforisan-stin-istoria/ Ελ. Γκόνου, Οι πρώτοι έλληνες χαράκτες του εθνικού χαρτονομίσματος και το χαρακτικό τους έργο (Διδακτορική διατριβή), Αθήνα 1997

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ! ΤΕΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!