Παλαιολιθική εποχή (ΠΕ) Κατώτερη ή Πρώιμη ΠΕ (2.600.000 – 200.000) Μέση ΠΕ (200.000 – 35.000) Ανώτερη ή Ύστερη ΠΕ (35.000 – 10.000) χρόνια πριν Homo habilis Homo erectus Αρχαϊκός Homo sapiens Homo sapiens neanderthalensis Homo sapiens sapiens Homo sapiens neanderthalensis Homo sapiens sapiens Στην Ελλάδα υπάρχουν αναμφισβήτητα ευρήματα της Μέσης και της Ύστερης Παλαιολιθικής εποχής

Παλαιολιθικής Εποχής ► Υπαίθριες θέσεις ► Βραχοσκεπές ► Σπήλαια Θέσεις κατοίκησης της Παλαιολιθικής Εποχής ► Υπαίθριες θέσεις ► Βραχοσκεπές ► Σπήλαια

Μία από τις παλαιότερες δομές κατοικίας (;) στο Ολντουβάι (Τανζανία) 1.700.000 χρόνια πριν

Ο ευρύτερος χώρος της ανα- σκαφής της προ- γούμενης θέσης

Μέτζιριχ, Ουκρανία Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή (γύρω στο 15.000 π.Χ.)

Αναπαράσταση κατοικίας στο Μέτζιριχ, Ουκρανία

Κατάλοιπα μαμούθ (Ανατολική Σιβηρία, 1900)

(Pincevent, Γαλλία): Αναπαράσταση θέσης κατοίκησης στην Ύστερη ΠΕ

Αναπαράσταση καλύβας στη θέση Terra Amata κοντά στη Νίκαια (Γαλλία): 360.0000-230.000 π.Χ. Εστία στη θέση Terra Amata

Εστία στη θέση Etiolles, Γαλλία (Mαγδαλήνια περίοδος)

Θέσεις Κατώτερης, Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής εποχής στην Ελλάδα

Σπήλαιο Κλεισούρα Αργολίδας: Εστία: 34.000-23.000 π.Χ.

Υπαίθρια θέση: Κοκκινόπηλος

Κοκκινόπηλος: Χειροπέλεκυς Μέσης ΠΕ

Χειροπέλεκυς από τη Σιάτιστα Χειροπέλεκυς από τη Λευκάδα

Σχηματισμός και καταστροφή μιας βραχοσκεπής

Μποΐλα: Ανασκαφή

Βραχοσκεπή Κλειδί

Χρήση εκτοξευτήρα

Το σπήλαιο Arago στην Ισπανία

Σπήλαιο Lazaret, Γαλλία: Αναπαράσταση τέντας

Το σπήλαιο Θεόπετρα στην Καλαμπάκα

Σπήλαιο Φράγχθι στην Ερμιονίδα

Λίθινη λάμπα από το σπήλαιο Lascaux - Γαλλία

Λίθινες λάμπες από θέσεις της Γαλλίας

Αναπαράσταση φωτισμού σπηλαίου (αριστερά λάμπες, δεξιά κερί)

Το σπήλαιο Καλαμάκια στον κόλπο του Οιτύλου στη Μάνη

Καλαμάκια: Είσοδος σπηλαίου

Καλαμάκια: Αποκάλυψη επιφάνειας εγκατάστασης

Μάνη: Σπήλαιο Καλαμάκια

Καλαμάκια: Κυκλοτερής κατασκευή

Καλαμάκια: Λίθινα εργαλεία

Καλαμάκια: Το ζωικό περιβάλλον

Καλαμάκια: Δόντια αγριοκάτσικου, ελέφαντα,ρινόκερου και σιαγόνες ελαφιού

Καλαμάκια: Σιαγόνα πλατονιού

Θάσος: Είσοδος ορυχείου ώχρας της Ανώτερης ΠΕ

Ορυχείο ώχρας στη Θάσο: Λίθινα και οστέινα εργαλεία in situ

Λίθινα και οστέινα εργαλεία από τό ορυχείο ώχρας στη Θάσο

Δραστηριότητες του ανθρώπου της παλαιολιθικής εποχής ► Κυνήγι ► Περισυλλογή ► Αλιεία Σημαντικότατος παράγοντας επιβίωσης και εξέλιξης ήταν η χρήση της φωτιάς, ήδη από τον Homo erectus. ► Μουσική ► Τέχνη

Στα πρώτα στάδια εξέλιξης του ανθρώπου κυνήγι και πτωματοφαγία συνυπήρχαν

Λιθοτεχνία Homo sapiens neanderthalensis Λιθοτεχνία Homo erectus Λιθοτεχνία Homo sapiens sapiens Με την εξέλιξη των εργαλείων (οστέινες αιχμές, εκτοξευτήρας ) και τη χρήση της φωτιάς οι πρακτικές κυνηγίου βελτιώνονται.

Λιθοτεχνία της Κατώτερης Παλαιολιθικής εποχής Αχελαία (από τη θέση Saint Acheul): 400.000 – 200.000 χρόνια πριν (Ευρώπη) Τυπικό εργαλείο: Χειροπέλεκυς Λιθοτεχνία Μέσης Παλαιολιθικής εποχής Μουστέρια (από το σπήλαιο Le Moustier): 200.000 – 35.000 χρόνια πριν (Ευρώπη) Τυπικά εργαλεία: Ξέστρα, αιχμές

Εργαλεία της Μέσης Παλαιολιθικής εποχής

Ξέστρα Μουστέριας λιθοτεχνίας

Η τεχνική των λεπίδων (Ύστερη Παλαιολιθική εποχή)

Λιθοτεχνίες της Ανώτερης Παλαιολιθικής εποχής Ωρινιάκια (από το σπήλαιο Aurignac): 36.000 – 20.000 χρόνια πριν (Δυτική Ευρώπη) Τυπικό εργαλείο: Καρινόμορφο ξύστρο Γκραβέττια (από τον τύπο αιχμής La Gravette): 27.000 – 20.000 χρόνια πριν (Κεντρική Ευρώπη) Τυπικά εργαλεία: α) Γκραβέττια Αιχμή με ευθύγραμμη ή ελαφρώς κυρτή ράχη και απότομη επεξεργασία και β) Αιχμή με ώμο με μεγάλη εγκοπή στην κάτω απόληξη Σολουτραία (από την υπαίθρια θέση Solutre): 20.000 – 16.000 χρόνια πριν Τυπικά εργαλεία: Φυλλόσχημες αιχμές και αιχμές με πλευρικό μίσχο Μαγδαλήνια (από τη βραχοσκεπή Magdeleine): 16.000 – 10.000 χρόνια πριν Επιγκραβέτια: 16.000 -12.000 χρόνια πριν (Μεσογειακή Ευρώπη) Τυπικά εργαλεία: Λεπίδες με στομωμένη ράχη, γεωμετρικοί μικρόλιθοι

Τα σημειωμένα ξύστρα είναι καρινόμορφα (Ωρινιάκια λιθοτεχνία)

Σολουτραία λιθοτεχνία: Διπρόσωπη φυλλόσχημη αιχμή

Τυπικά εργαλεία Επιγκραβέττιας λιθοτεχνίας: Αιχμές με στομωμένη ράχη (επάνω) και γεωμετρικοί μικρόλιθοι (αριστερά) Έχουν βρεθεί σε πολλές θέσεις στην Ελλάδα

Υπερεξειδίκευση κυνηγίου: Συσσώρευση οστών βοοειδών σε θέση της Γαλλίας

Σκελετός μαμούθ

Χρήση εκτοξευτήρα

Εκτοξευτήρας από κέρατο ταράνδου από σπήλαιο της Γαλλίας

Οστέινα εργαλεία της Ύστερης Παλαιολιθικής εποχής

Σύνεργα ψαρέματος Ύστερης Παλαιολιθικής εποχής: Καμάκι και αγκίστρια

Απεικονίσεις ψαριών στην τέχνη των σπηλαίων Απεικονίσεις ψαριών στην τέχνη των σπηλαίων. Διακρίνεται σολομός (ΥΠ εποχή)

Ανάγλυφη παράσταση σολομού σε σπήλαιο της Γαλλίας (ΥΠ εποχή)

Σπήλαιο Φράγχθι στην Ερμιονίδα