ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Μετάδοση μιας πληροφορίας πλήρους νοήματος από ένα άτομο σε ένα άλλο. ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Άμεση επαφή Ηλεκτρονικά και γραπτά μέσα Λέξεις, εκφράσεις Χειρονομίες και σήματα

ΓΛΩΣΣΑ: Ένα σύστημα ήχων που φέρουν σημασία εξαιτίας κοινών γραμματικών και σημασιολογικών Κανόνων. ΕΚΦΩΝΗΜΑ: Ήχοι που εκφέρονται και απευθύνονται από ένα άτομο προς ένα άλλο. ΦΡΑΣΗ: Λέξεις τοποθετημένες σε μια ακολουθία ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ: Λέξεις τοποθετημένες σε μια ακολουθία και το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτό λαμβάνει χώρα

ΠΑΡΑΓΛΩΣΣΑ: Τα μη γλωσσικά στοιχεία που συνοδεύουν την ομιλία (π.χ. η έμφαση, το εύρος συχνοτήτων της φωνής, η ταχύτητα, ο τόνος, οι παύσεις) ΥΦΟΣ ΟΜΙΛΙΑΣ: Ο τρόπος με τον οποίο λέγεται κάτι (π.χ. η προφορά). ΔΥΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: 1. Σκηνή (σκοπός ομιλίας, ώρα της ημέρας, κατά πόσο υπάρχουν θεατές) και 2. ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ (προσωπικότητα των θεατών , εθνικότητα, κατά πόσο συμπαθούν ο ένας τον άλλον) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ: Χαρακτηριστικά του ύφους ομιλίας που μεταδίδουν πληροφορίες σχετικά με τη διάθεση, το πλαίσιο, την κοινωνική θέση και την υπαγωγή σε μια ομάδα

ΓΛΩΣΣΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΘΝΟΤΗΤΑ: Ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε (π.χ. προφορά,γλώσσα) επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο μας αξιολογούν οι άλλοι. Τα ύφη ομιλίας σχετίζονται με συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και αξιολογούνται περισσότερο ή λιγότερο θετικά από την κοινωνία. Η χρήση ενός ύφους ομιλίας που σχετίζεται με μια ομάδα χαμηλότερου status μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν τα μέλη αυτής της ομάδας με βάση την αξιολόγησή τους για την ομάδα αυτή. Η υπαγωγή σε μια ομάδα επηρεάζει και τη γλωσσική συμπεριφορά.

ΘΕΩΡΙΑ ΕΘΝΟΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ: Εφαρμογή και προέκταση της θεωρίας της κοινωνικής ταυτότητας που ασχολείται με τη γλωσσική συμπεριφορά εθνογλωσσικών ομάδων ΕΘΝΟΓΛΩΣΣΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Κοινωνική ομάδα που ορίζεται πρωταρχικά με βάση τη γλώσσα της. Το ύφος ομιλίας είναι μια σημαντική και συχνά κυρίαρχη στερεοτυπική κανονιστική ιδιότητα υπαγωγής σε μια ομάδα. ΓΛΩΣΣΑ και ΥΦΟΣ ΟΜΙΛΙΑΣ αποτελούν ένδειξη της εθνοτικής ταυτότητας Σε κοινωνίες πολυπολιτισμικές υπάρχει η κυρίαρχη ομάδα υψηλού status της οποίας η γλώσσα είναι η κυρίαρχη και όλες οι γλώσσες των άλλων εθνοτικών ομάδων θεωρούνται υποδεέστερες.

ΕΘΝΟΓΛΩΣΣΙΚΟ ΣΦΡΙΓΟΣ: Τα αντικειμενικά χαρακτηριστικά ενός διεθνοτικού πλαισίου που επηρεάζουν τη γλώσσα και τελικά την πολιτισμική επιβίωση ή εξάλειψη μιας εθνογλωσσικής ομάδας Οι εθνοτικές ομάδες με υψηλό status και υψηλά επίπεδα δημογραφικής και θεσμικής υποστήριξης, έχουν υψηλό εθνογλωσσικό σφρίγος. Αυτό ενισχύει τη χρήση της γλώσσας και εξασφαλίζει την επιβίωσή της. Το χαμηλό σφρίγος σχετίζεται με τη φθίνουσα χρήση της εθνοτικής γλώσσας και την προοδευτική εξαφάνισή της. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΣΦΡΙΓΟΣ: Ο τρόπος με τον οποίο τα μεμονωμένα μέλη μιας ομάδας αναπαριστούν το αντικειμενικό εθνογλωσσικό σφρίγος.

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: η μετάδοση κατανοητών πληροφοριών από το ένα άτομο σε ένα άλλο με τη χρήση μέσων εκτός της γραπτής ή της προφορικής γλώσσας (π.χ. βλέμμα, έκφραση προσώπου,στάση, άγγιγμα) ΣΚΟΠΟΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Παρέχει πληροφορίες για συναισθήματα και προθέσεις (συμπάθεια ή αντιπάθεια προς τον άλλον) Ρυθμίζει τις αλληλεπιδράσεις (π.χ. κάποιος άλλος θέλει να μιλήσει) Εκφράζει οικειότητα (π.χ. άγγιγμα, αμοιβαία βλεμματική επαφή) Εδραιώνει κυριαρχία ή έλεγχο (μη λεκτικές απειλές) Διευκολύνει την εκπλήρωση ενός στόχου (δείχνοντας με το δάχτυλο)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: 1. Οι κοινωνικές νόρμες επηρεάζουν την έκφραση της μη λεκτικής επικοινωνίας 2. Υπάρχουν ατομικές και ομαδικές διαφορές στη χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας: π.χ. κάποιοι άνθρωποι προσέχουν και χρησιμοποιούν τα μη λεκτικά στοιχεία καλύτερα από άλλους. 3. Οι γυναίκες είναι καλύτερες από τους άνδρες στην αποκωδικοποίηση των οπτικών και των ακουστικών ενδείξεων (π.χ. τόνος φωνής, της οξύτητας του ήχου (Εξήγηση: τα κορίτσια ενθαρρύνονται να εκφράζονται συναισθηματικά και να δείχνουν μεγαλύτερη προσοχή στα συναισθήματα των άλλων) 4. ΥΦΟΣ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗΣ: Καθορίζεται κατά την παιδική ηλικία και αφορά τη μη λεκτική συμπεριφορά στις αλληλεπιδράσεις γονέων και παιδιών

ΒΛΕΜΜΑ ΚΑΙ ΒΛΕΜΜΑΤΙΚΗ ΕΠΑΦΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Οι άνθρωποι περνούν το 61% του χρόνου τους κοιτάζοντας τον άλλον στα μάτια και ένα βλέμμα διαρκεί περίπου 3 sec. Το βλέμμα είναι το πιο πλούσιο σε πληροφορίες Οι άνθρωποι κοιτάζουν περισσότερο τους ανθρώπους που τους αρέσουν παρά εκείνους που αντιπαθούν. Η μεγαλύτερη διάρκεια βλέμματος σηματοδοτεί οικειότητα, ειδικότερα εάν το βλέμμα είναι αμοιβαίο Το βλέμμα μεταδίδει πληροφορίες για το status Τα ‘ατομα με χαμηλό status κοιτάζουν περισσότερο τους συντρόφους τους από τα άτομα με υψηλό status.

7. Οι γυναίκες παραδοσιακά τοποθετούνται σε χαμηλότερο Status από τους άντρες και γι’ αυτό κοιτάζουν περισσότερο στα μάτια απ’ ό,τι οι άντρες. 8. Άντρες και γυναίκες με περισσότερη σχετική γνώση επιδεικνύουν την ισχύ τους μη λεκτικά (π.χ. κοιτάζοντας όταν μιλούν ), ενώ άνδρες και γυναίκες με λιγότερη γνώση εμφανίζουν το συνηθισμένο τρόπο συμπεριφοράς χαμηλότερου status (κοιτάζουν περισσότερο όταν ακούν παρά όταν μιλάνε). 9. Άντρες και γυναίκες με ίση γνώση: οι γυναίκες παρουσιάζουν έναν μη λεκτικό τρόπο συμπεριφοράς χαμηλότερου status και οι άνδρες έναν τρόπο συμπεριφοράς υψηλότερου status. 10. Η βλεμματική επαφή είναι σημαντικό μέσο για να ξεκινήσει μια συζήτηση και ρυθμίζει την πορεία της συζήτησης.

11. Οι λευκοί ενήλικες ξοδεύουν το 75% του χρόνου τους κοιτάζοντας όταν ακούν και 41% κοιτάζοντας όταν μιλούν. 12. Οι Αφροαμερικανοί κοιτάζουν περισσότερο όταν μιλούν παρά όταν ακούν. 13. Το βλέμμα ασκεί έλεγχο. Οι άνθρωποι κοιτάζουν περισσότερο όταν προσπαθούν να είναι πειστικοί ή όταν προσπαθούν να γίνουν αρεστοί. 14. Ένα σταθερό βλέμμα μπορεί να εκφράσει αποδοκιμασία, κυριαρχία ή απειλή. 15. ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΟΠΤΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ: Η τάση να καρφώνει κανείς το βλέμμα του σε έναν ομιλητή χαμηλότερου Status (π.χ. ηγέτες) 16. Το βλέμμα διευκολύνει την πραγματοποίηση διαφόρων στόχων: α. να μεταδώσει πληροφορίες κρυφά, όταν υπάρχει και τρίτο άτομο στη συζήτηση, β. σηματοδοτεί μια δραστηριότητα ρουτίνας σε καθιερωμένη σχέση εργασίας

ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Οι εκφράσεις του προσώπου προσφέρουν πληροφορίες για τα συναισθήματα. ΔΑΡΒΙΝΟΣ: υπάρχουν οικουμενικά συναισθήματα και οικουμενικές εκφράσεις προσώπου συνυφασμένες με αυτά. Υπάρχουν διαπολιτισμικές διαφορές σε σχέση με το φύλο ως προς το πόσο συχνά βιώνονται τα βασικά και τα σύνθετα συναισθήματα. Οι γυναίκες αναφέρουν πιο συχνά τα συναισθήματα αδυναμίας όπως π.χ. φόβος, λύπη, ντροπή, ενοχή, ενώ οι άνδρες αναφέρουν πιο συχνά τα συναισθήματα ισχύος τους (θυμός, εχθρότητα). Οι εκφράσεις προσώπου είναι οικουμενικές και σχετικά μοιάζουν μεταξύ όλων των λαών.

ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ: Η σημειολογία της επικοινωνίας του Σώματος ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Οι πιο συνηθισμένες κινήσεις που συνοδεύουν την προφορική γλώσσα είναι οι χειρονομίες των χεριών και των βραχιόνων. Κάποιες χειρονομίες είναι οικουμενικές π.χ. το να δίνει κανείς οδηγίες κουνώντας το χέρι του, ή δείχνοντας με το δάχτυλο. Οι χειρονομίες είναι ο πρόδρομος της ανθρώπινης γλώσσας.

4. ΕΜΒΛΗΜΑΤΑ: χειρονομίες που αντικαθιστούν ή αναπληρώνουν την προφορική γλώσσα (π.χ. το κούνημα του χεριού όταν χαιρετάμε). Κάποια εμβλήματα είναι ευρέως κατανοητά σε διαπολιτισμικό επίπεδο΄αλλά πολλά είναι συγκεκριμένα για κάθε κουλτούρα (π.χ. όταν αναφερόμαστε στον εαυτό μας δείχνουμε με το δάχτυλο το στήθος μας, ενώ οι Ιάπωνες βάζουν το δάχτυλο στη μύτη). 5. Τα άτομα με υψηλότερο status ή τα κυρίαρχα άτομα καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο υιοθετώντας μια επεκτατική στάση του σώματος : χαλαρή, χέρια και πόδια σχετικά ανοιχτά, κλίση του σώματος προς τα πίσω. 6. Τα άτομα με χαμηλότερο Status καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο με περιορισμένη στάση του σώματος, μαζεμένα χέρια και πόδια και λυγισμένο κορμό.

7. Οι άντρες χρησιμοποιούν μια επεκτατική στάση του σώματος, ενώ οι γυναίκες μια υποχωρητική στάση του σώματος. 8. Οι άνθρωποι που αρέσει ο ένας στον άλλον τείνουν να κλίνουν προς τα εμπρός, να διατηρούν μια χαλαρή στάση σώματος και να στέκονται αντικριστά. 9. Αίσθηση ΑΜΕΣΟΤΗΤΑΣ: περιλαμβάνει βλεμματική επαφή, χαλαρό σώμα, χαμόγελο, φωνητική εκφραστικότητα, μικρή σωματική απόσταση και χειρονομίες 10. Αίσθηση ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ: περιλαμβάνει το άγγιγμα, δείξιμο με το δάχτυλο, στεκόμαστε πάνω από το κεφάλι του άλλου.

ΑΓΓΙΓΜΑ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Πρώιμη μορφή επικοινωνίας Δίνουμε και λαμβάνουμε πληροφορίες ΕΙΔΗ ΑΓΓΙΓΜΑΤΟΣ: σύντομο, διαρκές, σταθερό, τρυφερό. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΓΓΙΓΜΑΤΟΣ: α. ΘΕΤΙΚΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ: εκτίμηση, τρυφερότητα, επιβεβαίωση, περιποίηση,σεξουαλικό ενδιαφέρον. β. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑΡΙΚΟ: χιούμορ, εύθυμη διάθεση γ. ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ: καθιερωμένες απαιτήσεις (χαιρετισμού, αποχώρησης) δ. ΣΧΕΤΙΚΟ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ: επίτευξη ενός έργου (π.χ. νοσοκόμα μετρά το σφυγμό) ε. ΑΓΓΙΓΜΑΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ: π.χ. ευγενική απώθηση ενός ενοχλητικού χεριού στ. ΕΠΙΘΕΤΙΚΑ ΑΓΓΙΓΜΑΤΑ: (π.χ. τα χαστούκια, οι κλωτσιές, τα σπρωξίματα, οι γροθιές)

5. Οι άνδρες αγγίζουν πιο συχνά τις γυναίκες από ό,τι οι γυναίκες τους άνδρες. 6. Οι άνθρωποι αρέσκονται να αγγίζουν μέλη του αντίθετου φύλου παρά του ίδιου φύλου. 7. Οι γυναίκες αντλούν μεγαλύτερη ευχαρίστηση από το άγγιγμα σε σχέση με τους άνδρες. 8. Οι γυναίκες δεν απολαμβάνουν το άγγιγμα αγνώστων ανδρών , ενώ οι άνδρες απολαμβάνουν το άγγιγμα αγνώστων γυναικών! 9. Οι άνδρες προβαίνουν πιο πολύ σε σεξουαλικούς συνειρμούς με το άγγιγμα σε σχέση με τις γυναίκες.

10. Οι άνθρωποι που ξεκινούν το άγγιγμα προσλαμβάνονται ως άτομα με υψηλότερο status σε σχέση με εκείνους που δέχονται το άγγιγμα. 11. Όταν αυτός που αγγίζει έχει υψηλό Status τότε και οι άνδρες και οι γυναίκες αντιδρούν θετικά στο άγγιγμα. 12. Άτομα από τη ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ, ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ αγγίζουν σε μεγάλο βαθμό. Αντίθετα, άτομα από ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ, ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΡΩΠΗ, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ, ΑΣΙΑ δεν αγγίζουν πολύ.

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ – ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Όσο πιο κοντά βρίσκονται δύο άνθρωποι ο ένας στον άλλον τόσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των μη λεκτικών νύξεων και η μη λεκτική επικοινωνία γίνεται πλουσιότερη. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση τόσο περισσότερο προφυλάσσει κανείς την ιδιωτικότητά του. Η διαπροσωπική απόσταση σηματοδοτεί το βαθμό της οικειότητας και μεταδίδει πληροφορίες για τη συμπάθεια. Η μη αρμόζουσα απόσταση μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση

5. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: φυσικός χώρος γύρω από τα σώματα των ανθρώπων τον οποίο μεταχειρίζονται ως προέκταση του εαυτού τους 6. ΘΕΩΡΙΑ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ – ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ: τα σημάδια οικειότητας αυξάνονται ως προς έναν παράγοντα ενώ μειώνονται ως προς άλλους : π.χ. βλεμματική επαφή. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: πλησιάζοντας έναν άγνωστο στο δρόμο αλλά βρίσκεται σε κάποια απόσταση από εμάς, τότε μπορεί να τον κοιτάξουμε διακριτικά. Εάν όμως ο άγνωστος αυτός μπει στην κοινωνική μας ζώνη, τότε ή κοιτάμε αλλού και εάν εισβάλει στον προσωπικό μας χώρο, τότε ή χαμογελάμε ή μουρμουρίζουμε . 7. Οι άνθρωποι συχνά αγχώνονται όταν ο προσωπικός τους χώρος δέχεται εισβολή.

8. ΕΡΕΥΝΕΣ: α. Τα παιδιά με Αφροαμερικανική καταγωγή ή από την εργατική τάξη στις ΗΠΑ τείνουν να στέκονται πιο κοντά στους άλλους ανθρώπους από ό, τι τα λευκά παιδιά ή τα παιδιά που δεν προέρχονται από την εργατική τάξη. β. Οι νότιοι Ευρωπαίοι προτιμούν στενότερες αλληλεπιδράσεις από ό,τι οι βόρειοι Ευρωπαίοι. γ. Τα παιδιά ανέχονται στενότερες αποστάσεις από τους ενήλικες. δ. Οι γυναίκες αλληλεπιδρούν στενότερα με άλλες γυναίκες παρά με τους άνδρες.