Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Μάθημα 10ο Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Μάθημα 10ο Διδάσκουσα: Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου Email: avasil@ecd.uoa.gr

Έμφαση στα πολιτισμικά στοιχεία. Θεωρία του πολιτισμικού (ή μορφωτικού) κεφαλαίου (Bourdieu & Passeron [1964] (1996) Οι κληρονόμοι: Οι φοιτητές και η κουλτούρα Bourdieu & Passeron [1970] (2014)Αναπαραγωγή Έμφαση στα πολιτισμικά στοιχεία. Το κοινωνικο-μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας και η οικογενειακή αγωγή: οι πιο σημαντικοί παράμετροι της σχολικής επιτυχία.

Θεωρία του πολιτισμικού κεφαλαίου Προνομιούχα είναι τα παιδιά που προέρχονται από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα: έχουν το «πολιτισμικό κεφάλαιο» που αξιολογείται θετικά στο σχολείο. Μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για την απόκτηση τίτλων σπουδών.

Θεωρία του πολιτισμικού κεφαλαίου Πολιτισμικό κεφάλαιο: το σύνολο των διανοητικών στοιχείων όπως στάσεις, γνώσεις, δεξιότητες (στυλ, καλοί τρόποι), πληροφόρηση ως προς τις λεπτομέρειες της σχολικής ζωής, γλωσσική άνεση και ελεύθερη κουλτούρα στοιχεία που αποκτώνται μέσα στην οικογένεια και διαφέρουν ανάλογα με το κοινωνικο-μορφωτικό επίπεδο (Bourdieu&Passeron 1970).

Θεωρία του πολιτισμικού κεφαλαίου (Bourdieu&Passeron) Το σχολείο όμως δεν αναγνωρίζει ότι η κοινωνικά διαφοροποιημένη οικογενειακή αγωγή αποτελεί σημαντική παράμετρο σχολικής επιτυχίας. Γιατί;

1) Στο σχολείο βρίσκει πρόσφορο έδαφος η «ιδεολογία του χαρίσματος» Το σχολείο δεν αναγνωρίζει ότι η οικογενειακή αγωγή αποτελεί παράμετρο επιτυχίας για δύο λόγους: 1) Στο σχολείο βρίσκει πρόσφορο έδαφος η «ιδεολογία του χαρίσματος» 2) Στο επίπεδο της πρακτικής, το σχολείο δεν εγχαράσσει αυτά που απαιτεί (Bourdieu&Passeron 1970).

Με αυτόν τον τρόπο το σχολείο συντελεί στην πολιτισμική αναπαραγωγή που έχει ως συνέπεια την κοινωνική αναπαραγωγή (Bourdieu&Passeron 1970).

Όλα τα μέλη της κυρίαρχης τάξης (κάτοχοι οικονομικού κεφαλαίου) κατέχουν ισχυρό πολιτισμικό κεφάλαιο;

-Διευθυντές/στελέχη/μάνατζερ -Μηχανικοί -Δάσκαλοι Η κατάταξη στη μορφωτική ιεραρχία είναι αντίστροφη από την κατάταξη στην οικονομική ιεραρχία: -Βιομήχανοι/έμποροι -Διευθυντές/στελέχη/μάνατζερ -Μηχανικοί -Δάσκαλοι ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΙΕΡΑΡΧΙΑ

Πρώτο μέρος του κειμένου του P Πρώτο μέρος του κειμένου του P.Bourdieu, «Το συντηρητικό σχολείο» στο βιβλίο της Άννας Φραγκουδάκη Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, σελ. 359-366.

1. Τι είναι και από τι αποτελείται το «μορφωτικό (ή πολιτιστικό) κεφάλαιο»;

Το σύνολο των διανοητικών στοιχείων όπως στάσεις, γνώσεις, δεξιότητες, καλαισθησία, πληροφόρηση ως προς τις λεπτομέρειες της σχολικής/πανεπιστημιακής ζωής, αλλά κυρίως η γλωσσική άνεση και η ελεύθερη κουλτούρα, στοιχεία που αποκτώνται μέσα στην οικογένεια και διαφέρουν ανάλογα με το κοινωνικο-μορφωτικό επίπεδο.

Συνδυασμός κριτηρίων που επιτρέπει την κατανόηση παραλλαγών εντός των ίδιων κοινωνικο-επαγγελματικών κατηγοριών: Γενικό μορφωτικό επίπεδο οικογένειας, τόπος κατοικίας, σχολικό παρελθόν. Το μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας διαμορφώνει το πολιτισμικό κεφάλαιο και όχι η οικονομική κατάσταση.

2. Πώς μεταβιβάζεται το «μορφωτικό κεφάλαιο»;

«Ώσμωση»: γλωσσική άνεση, εξοικείωση με την τέχνη, εξάσκηση σε καθημερινή βάση. Η πολιτιστική κληρονομιά μέσα από την οικογενειακή αγωγή της αστικής τάξης μεταδίδεται τόσο αβίαστα που νομίζει κανείς ότι το πολιτιστικό κεφάλαιο είναι έμφυτο.

3. Ποια σχέση έχει η γλώσσα με το «μορφωτικό κεφάλαιο»;

Η γλωσσική υπεροχή εμφανίζεται ως άνεση στη σύνταξη, στην εκφορά, άρθρωση κλπ. αλλά χωρίς να σημειώνεται φανερή προσπάθεια. Η γλώσσα που καλλιεργείται στην οικογένεια επηρεάζει τα πρώτα στάδια της σχολικής πορείας. Δυσκολίες όταν απέχει πολύ από τη γλώσσα η οποία χρησιμοποιείται στο σχολείο.

4. Έχουν όλα τα παιδιά «μορφωτικό κεφάλαιο», ναι ή όχι και σε ποια επιχειρήματα στηρίζεται η απάντηση;

Κάθε οικογένεια μεταβιβάζει στα παιδιά της κάποιο μορφωτικό κεφάλαιο Κάθε οικογένεια μεταβιβάζει στα παιδιά της κάποιο μορφωτικό κεφάλαιο. Δεν έχουν τα παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων το ίδιο μορφωτικό κεφάλαιο. Οι γονείς με υψηλό μορφωτικό επίπεδο παρέχουν τις δυνατότητες στα παιδιά τους να αναπτύξουν σε μεγάλη έκταση τα στοιχεία του μορφωτικού κεφαλαίου.

5. Τι είναι η «ελεύθερη μόρφωση»;

Μη σχολικές γνώσεις γύρω από τα πολιτιστικά πράγματα που το άτομο μαθαίνει ωσμωτικά μέσα στην οικογένειά του. Το σχολείο απαιτεί και επιβραβεύει την ελεύθερη μόρφωση χωρίς όμως να την παρέχει.

6. Γιατί επιδρά στην καλή αξιολόγηση των μαθητών η «ελεύθερη μόρφωση», εφόσον δεν περιέχεται στην ύλη του σχολείου;

Το σχολείο δεν ξεκινάει από το μηδέν: δεν παρέχει με σαφές και συστηματικό τρόπο στα παιδιά την προκαταρκτική γνώση. Τη θεωρεί αυτονόητη και με μια έννοια προαπαιτούμενη για όλους. Η ελεύθερη μόρφωση μεταβιβάζεται στο εσωτερικό προνομιούχων (μορφωμένων) οικογενειών, αλλά θεωρείται, λανθασμένα, από το σχολείο ως «φυσικό χάρισμα».

Βιβλιογραφία * Blackledge, D. και B. Hunt (1994, 2004) Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, Αθήνα: εκδ. Μεταίχμιο. σσ. 255-274 * Bourdieu, P. (1966)(ελληνική μετάφραση 1985) «Το συντηρητικό σχολείο: οι ανισότητες στην εκπαίδευση και την παιδεία» στο Α. Φραγκουδάκη Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Θεωρίες για την Κοινωνική Ανισότητα στο Σχολείο, Αθήνα: εκδ. Παπαζήσης, σσ. 357-391. * Bourdieu, P. & J.-Cl. Passeron (1964) (ελλην. μετάφραση 1996) Οι κληρονόμοι: Οι φοιτητές και η κουλτούρα, [Les héritiers: Les étudiants et la culture]Αθήνα, εκδ. Καρδαμίτσα. * Bourdieu , P. & J.-Cl. Passeron (1970) La reproduction: Éléments pour une théorie du système d’enseignement [Η αναπαραγωγή], Παρίσι: Minuit. * Πατερέκα, X. (1986) Βασικές έννοιες των Pierre Bourdieu και Jean-Claude Passeron σε θέματα κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης. * Φραγκουδάκη, Α. (1985) «Οι ερμηνείες της κοινωνικής ανισότητας στο σχολείο» στο Α. Φραγκουδάκη Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης: Θεωρίες για την κοινωνική ανισότητα στο σχολείο. Αθήνα: Παπαζήσης, σσ. 149-177.