ΔΙΑΛΕΞΗ 1 Έννοιες διοίκησης Θεωρίες διοίκησης Λειτουργία Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας

Ορισμός Διοίκησης Σύμφωνα με τον Fayol, διοίκηση σημαίνει: Προβλέπω (εξετάζω το μέλλον και καταστρώνω το σχέδιο δράσης) Οργανώνω (δημιουργώ μια διττή δομή της επιχείρησης) Διευθύνω (ενοποιώ και εναρμονίζω όλες τις δραστηριότητες και τις προσπάθειες) Συντονίζω Ελέγχω (βλέπω πως τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τον καθιερωμένο κανόνα και την εκφρασθείσα ζήτηση) Η διοικητική επιστήμη, όπως και η Νοσηλευτική, αναπτύσσει μια θεωρητική βάση από πολλούς επιστημονικούς κλάδους (επιχειρηματικότητα, ψυχολογία, κοινωνιολογία και ανθρωπολογία)

Νοσηλευτική Διοίκηση Στη Νοσηλευτική, ο όρος διοίκηση έχει σχέση με την εκτέλεση των λειτουργιών του σχεδιασμού, της οργάνωσης, της στελέχωσης, της διεύθυνσης και του ελέγχου των δραστηριοτήτων μιας νοσηλευτικής υπηρεσίας και των τομέων της Οι μάνατζερ νοσηλευτές ή οι διευθυντές εργάζονται σε όλα τα επίπεδα για την υλοποίηση των εννοιών, των αρχών και των θεωριών της νοσηλευτικής διοίκησης Ασκούν διοίκηση στο περιβάλλον του οργανισμού για να εξασφαλίσουν άριστο κλίμα για την παροχή της φροντίδας υγείας Η νοσηλευτική διοίκηση χρειάζεται σε όλα τα επίπεδα παροχής φροντίδας του ΕΣΥ (ΚΥ, νοσοκομεία, κατ΄οίκον νοσηλεία, κέντρα αποκατάστασης, κα)

Θεωρίες Διοίκησης (Διοικητικές προσεγγίσεις) Οι σημαντικότερες θεωρητικές προσεγγίσεις της διοίκησης περιλαμβάνουν: Το επιστημονικό management (Frederick Taylor) Αρχές διαχείρισης (Henri Fayol) Γραφειοκρατικός οργανισμός (Max Weber) Οι οργανισμοί ως κοινότητες (Mary Follett) Οι μελέτες Hawthorne (Elton Mayo) Η θεωρία Χ και Y (Douglas McGregor) Προσωπικότητα και οργανισμός (Chris Argyris) Η θεωρία των ανθρώπινων αναγκών (Ab. Maslow) Οι άνθρωποι είναι λογικοί Οι άνθρωποι είναι κοινωνικοί και επιδιώκουν την αυτό-εκπλήρωση

Το επιστημονικό management (Frederick Taylor) Παρατήρησε ότι πολλοί εργαζόμενοι εκτελούσαν τις εργασίες με το δικό τους τρόπο και χωρίς ξεκάθαρες κι ομοιόμορφες προδιαγραφές = μείωνε την αποδοτικότητα Σκοπός του ήταν να αυξήσει την παραγωγικότητα των ανθρώπων στην εργασία = αν οι εργαζόμενοι μάθαιναν, υποστηρίζονταν από τους επιτηρητές τους, να εκτελούν πάντα τις εργασίες τους με τον σωστό τρόπο Η προσέγγιση του περιλαμβάνει 4 καθοδηγητικές αρχές δράσεις: ανάπτυξε για κάθε εργασία μια "επιστήμη" που να περιλαμβάνει κανόνες κινήσεων και κατάλληλες συνθήκες εργασία επίλεξε προσεκτικά εργαζόμενους με τις κατάλληλες ικανότητες για την κατάλληλη εργασία εκπαίδευσε προσεκτικά τους εργαζόμενους και δώσε τους κίνητρα στήριξε τους εργαζόμενους

Αρχές διαχείρισης (Henri Fayol) Αναγνώρισε τους 5 "κανόνες" της διοίκησης: πρόβλεψη (να καταρτίσεις ένα σχέδιο δράσης για το μέλλον) οργάνωση (να παρέχεις και να κινητοποιείς πόρους για την εφαρμογή του σχεδίου) διοίκηση (να ηγείσαι, να επιλέγεις και να αξιολογείς τους εργαζόμενους) συντονισμός (να εξασφαλίζεις ότι μοιράζεται η πληροφόρηση και επιλύονται τα προβλήματα) έλεγχος (να εγγυάσαι ότι τα πράγματα εκτελούνται βάσει του σχεδίου) Πίστευε ότι η διοίκηση μπορεί να διδαχθεί

Γραφειοκρατικός οργανισμός (Max Weber) Η γραφειοκρατία είναι μια ορθολογική και αποδοτική μορφή οργανισμού η οποία βασίζεται στη λογική, την τάξη, και τη νόμιμη εξουσία Χαρακτηριστικά γραφειοκρατικού οργανισμού του Weber: σαφής καταμερισμός εργασίας (εργασίες καθορισμένες με σαφήνεια, εργαζόμενοι εξειδικευμένοι) σαφής ιεραρχία εξουσίας (κάθε θέση αναφέρεται σε μια υψηλότερη) επίσημοι κανόνες και διαδικασίες (γραπτές κατευθύνσεις καθορίζουν τη συμπεριφορά και τις αποφάσεις στην εργασία) απρόσωπη εργασία (οι κανόνες και οι διαδικασίες εφαρμόζονται ομοιόμορφα) σταδιοδρομίες οι οποίες βασίζονται στην επιβράβευση (επιλέγονται και προάγονται με βάση την ικανότητα, τη δεξιότητα και την απόδοση τους)

Οι οργανισμοί ως κοινότητες (Mary Follett) Θεωρεί τους οργανισμούς "κοινότητες" στις οποίες οι managers και οι εργαζόμενοι πρέπει να εργάζονται σε αρμονία, χωρίς κανένα από τα δύο μέρη να επιβάλλεται στο άλλο, και να επιλύουν ελεύθερα μέσω της συζήτησης και της συναινετικής αντιμετώπισης τυχόν συγκρούσεις και διαφορές Οι ομάδες είναι μηχανισμοί μέσω των οποίων διαφορετικά άτομα να συνδυάσουν τα ταλέντα τους για το γενικότερο καλό Πίστευε ότι το να κάνεις κάθε υπάλληλο να αισθάνεται ιδιοκτήτης της επιχείρησης θα δημιουργούσε αισθήματα ευθύνης

Οι μελέτες Hawthorne (Elton Mayo) Ερεύνησε την επίδραση της εργασιακής καταπόνησης στην παραγωγικότητα Έξι εργάτες που συναρμολογούσαν μοχλούς απομονώθηκαν για εντατική μελέτη σε ένα ειδικό δωμάτιο δοκιμαστικού ελέγχου Οι εργάτες είχαν διαλλείματα, άδειες, προνόμια και μέτρησαν την παραγωγικότητα Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το νέο "κοινωνικό σκηνικό" ήταν υπεύθυνο για την αυξημένη παραγωγικότητα Οι σημαντικότεροι παράγοντες που απομονώθηκαν ήταν: ατμόσφαιρα της ομάδας (οι εργάτες ανάπτυξαν ευχάριστες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους) συμμετοχική επίβλεψη (ένοιωθαν περισσότερο σημαντικοί, λάμβαναν περισσότερη πληροφόρηση και τους ζητούσαν συχνά τη γνώμη τους)

Η θεωρία Χ και θεωρία Y (Douglas McGregor) Επηρεάστηκε από τις μελέτες Hawthorne και Maslow Πρότεινε οι managers να μεταπείσουν την άποψη τους για την ανθρώπινη φύση από ένα σύνολο υποθέσεων, τις οποίες αποκάλεσε "Θεωρία Χ", προς ένα άλλο σύνολο το οποίο αποκάλεσε "Θεωρία Υ" Θεωρία Χ: οι managers που υποστηρίζουν τις υποθέσεις της Θεωρίας Χ προσεγγίζουν τις εργασίες τους πιστεύοντας ότι αυτοί που εργάζονται δεν αγαπούν τη δουλειά τους, τους λείπει η φιλοδοξία, είναι ανεύθυνοι, αντιδρούν στην αλλαγή και προτιμούν να καθοδηγούν παρά να ηγούνται Θεωρία Υ: ο manager πιστεύει ότι οι άνθρωποι έχουν θέληση για εργασία, είναι ικανοί για αυτοέλεγχο, διατεθειμένοι να αναλάβουν ευθύνη, έχουν φαντασία και δημιουργικότητα και είναι ικανοί να κατευθύνουν τον εαυτό τους Πίστευε ότι οι managers που έχουν υιοθετήσει οποιοδήποτε από τα δύο σύνολα υποθέσεων παράγουν αυτο-εκπληρούμενες προφητείες (μέσα από τη συμπεριφορά τους δημιουργούν καταστάσεις στις οποίες οι άλλοι λειτουργούν με τρόπους που επιβεβαιώνουν τις αρχικές τους προσδοκίες)

Προσωπικότητα και οργανισμός (Chris Argyris) Παρουσιάζει την αντίθεση μεταξύ των διοικητικών πρακτικών, που υιοθετούνται σε παραδοσιακούς και ιεραρχικούς οργανισμούς, και των αναγκών και δυνατοτήτων των ώριμων ενηλίκων Πιστεύει ότι ορισμένες πρακτικές, ειδικά αυτές που επηρεάζονται από τις κλασικές διοικητικές προσεγγίσεις, δεν συνάδουν με την προσωπικότητα των ώριμων ενηλίκων Διαφωνεί με τις προηγούμενες προσεγγίσεις: επιστημονικό management Taylor: περιορίζει τις ευκαιρίες για αυτο-εκπλήρωση γραφειοκρατία Weber: δημιουργεί εξαρτώμενους, παθητικούς εργάτες αρχές διαχείρισης Fayol: οι εργαζόμενοι καθοδηγούνται από ένα επιτηρητή = μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες απάθειας

Η θεωρία των ανθρώπινων αναγκών (Abraham Maslow) Περιέγραψε την ανάγκη ως μια έλλειψη (φυσιολογική ή ψυχολογική) την οποία το άτομο ωθείται παρορμητικά να ικανοποιήσει Οι ανάγκες δημιουργούν εντάσεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τις στάσεις και τις συμπεριφορές ενός ατόμου στην εργασία Βασίζεται σε δύο βαθύτερες αρχές: η αρχή του ελλείμματος (οι άνθρωποι δρουν για να ικανοποιήσουν "μη καλυφθείσες" ανάγκες) η αρχή της προοδευτικότητας (τα πέντε είδη αναγκών βρίσκονται σε μια ιεραρχία επικράτησης) Φυσιολογικές ανάγκες (φαγητό, νερό, κα), ανάγκες ασφάλειας (προστασία, σταθερότητα), κοινωνικές ανάγκες (αγάπη, τρυφερότητα), ανάγκες για αφοσίωση (δόξα, αναγνώριση), ανάγκες για αυτο-εκπλήρωσης (ικανοποίηση)

Το σκοπό ή τη λειτουργία τους (γενικά – ειδικά) Τύποι Νοσοκομείων Περιλαμβάνει διαφορετικούς τύπους ιδρυμάτων που διακρίνονται ανάλογα με τα εξής χαρακτηριστικά: Το σκοπό ή τη λειτουργία τους (γενικά – ειδικά) Το είδος των περιπτώσεων που νοσηλεύουν (οξείας νοσηλείας – χρονίων περιπτώσεων) Τη νομική τους μορφή (κρατικά – ιδιωτικά) Τη γεωγραφική τους εμβέλεια και τον πληθυσμό που εξυπηρετούν (τοπικά < 50.000, νομαρχιακά ≤ 200.000, περιφερειακά ≤ 1.000.000) Τον εκπαιδευτικό τους ρόλο (πανεπιστημιακά, περιορισμένο εκπαιδευτικό ρόλο, νοσοκομεία που δεν επιτελούν εκπαιδευτικό έργο)

Κέντρα Αποθεραπείας - Αποκατάστασης Η Φυσική Ιατρική και Αποκατάσταση (ΦΙΑπ) είναι μια κύρια και αυτόνομη ιατρική ειδικότητα Άρχισε να αναπτύσσεται μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω των επιζώντων στρατιωτών με βαριές αναπηρίες = έπρεπε να επανενταχθούν στην κοινωνία Παρεμβαίνει σε όλα τα επίπεδα και είδη φροντίδας, από την πρόληψη, τη θεραπεία, την αποθεραπεία έως και την πλήρη κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη του ασθενούς Υπάρχει μια αμφίδρομη επικοινωνία του αρρώστου με το γιατρό και τα μέλη της ομάδας, σε αντίθεση με την παραδοσιακή ιατρική, όπου ο ρόλος του αρρώστου είναι παθητικός

Ανάπτυξη των δυνατοτήτων του οργανισμού Στόχοι αποκατάστασης Ο κύριος στόχος είναι η ανάπτυξη της μεγαλύτερης δυνατής λειτουργικότητας του ατόμου Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, απαιτείται παρέμβαση στα εξής σημεία: Πρόληψη επιπλοκών Ανάπτυξη των δυνατοτήτων του οργανισμού Επανεκπαίδευση της μόνιμης ανικανότητας Εφαρμογή τεχνολογικών μέσων αντικατάστασης του ελλείμματος (ειδικά αμαξίδια) Λειτουργική, ψυχική και σωματική αυτονομία Επανένταξη, κοινωνική και επαγγελματική

Κόστος αποκατάστασης Πολλοί υποστηρίζουν ότι το κόστος των υπηρεσιών αποκατάστασης είναι πολύ υψηλό, ιδιαίτερα όταν συγκρίνεται με άλλες υπηρεσίες υγείας Το συνολικό κόστος διαμορφώνεται από ποικίλους παράγοντες, όπως το κόστος των ιατρικών και νοσηλευτικών φροντίδων, το κόστος του χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού και το κόστος των υποστηρικτών υπηρεσιών Ωστόσο, θεωρείται πλέον δεδομένο ότι το κόστος της αποκατάστασης αντισταθμίζεται από το όφελος της αποφυγής μακροχρόνιων επιπλοκών, των οποίων το κόστος είναι πολύ υψηλότερο Επίσης, αποβαίνει συχνά οικονομικά ωφέλιμη (μειώνει την απώλεια παραγωγικότητας λόγω αναπηρίας) Τα άτομα που επανεντάσσονται εμφανίζουν ιδιαίτερο ζήλο και αποκαλύπτουν «κρυμμένες» κλίσεις και δεξιότητες

ΦΙΑπ στην Ελλάδα Είναι αναγνωρισμένη από το 1974 αλλά ακόμη δεν καταλαμβάνει τη θέση που αρμόζει στο ρόλο της στην προαγωγή της υγείας Ο ρυθμός ανάπτυξης δεν ήταν ο ίδιος με αυτόν άλλων χωρών και η ανάγκη δημιουργίας υπηρεσιών αποκατάστασης παραμένει επιτακτική Οι λιγοστές δημόσιες κλίνες αποκατάστασης που διατίθενται από τα νοσοκομεία της χώρα μας, με την ελλιπή στελέχωση τους, δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες Ως αποτέλεσμα, η αποκατάσταση είναι αποσπασματική και ανεπαρκής ενώ οι ασθενείς δεν απολαμβάνουν τις υπηρεσίες που έχουν ανάγκη, έχει σοβαρό οικονομικό κόστος (παράταση του χρόνου νοσηλείας), το οικογενειακό περιβάλλον επωμίζεται την ευθύνη της αποκατάστασης, το κόστος σε κέντρα αποκατάστασης του εξωτερικού είναι πολύ μεγάλο

Επίπεδα φροντίδας στην αποκατάσταση Πρωτοβάθμια φροντίδα Εξυπηρετεί περιπατητικούς ασθενείς, που σε κάποια φάση της ζωής τους έχουν κάποιο πρόβλημα στο μυοσκελετικό ή νευρικό σύστημα με συμπτώματα πόνου, μυϊκής αδυναμίας, κα Έχει χαρακτήρα πρόληψης, διάγνωσης και παρακολούθησης Παρέχεται: Από τα ιδιωτικά ιατρεία των φυσιάτρων Από τους ασφαλιστικούς φορείς

Νοσοκομειακή περίθαλψη Παρέχεται σε: Κλινική φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης Κέντρο φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης Οι ασθενείς κατηγοριοποιούνται: Α. σε πρώιμο στάδιο της πάθησης τους (σταθεροποίηση της διεργασίας της πάθησης και αρχίζει το στάδιο της εξέλιξης) Β. σε υποξύ στάδιο (καθυστέρησε η έναρξη της αποκατάστασης λόγω επιπλοκών) Γ. σε χρόνιο στάδιο (ουδέποτε υποβλήθηκαν σε πρόγραμμα αποκατάστασης) Δ. επαναεισαγωγή για παρακολούθηση (νέα θεραπεία, διαγνωστική διερεύνηση) Ε. χρήζουν μακράς θεραπευτικής παρέμβασης αλλά με προοπτικές βελτίωσης

Ιδανικός χρόνος εσωτερικής νοσηλείας κατά πάθηση Κατηγορίες παθήσεων Χρόνος Νοσηλείας Αγγειακά Νοσήματα του εγκεφάλου - Ημιπληγία 2-3 μήνες Παραπληγία 3-4 μήνες Τετραπληγία 4-6 μήνες Κατά πλάκας Σκλήρυνση 1-3 μήνες Βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση 6-12 μήνες Πολυτραυματίες Παθήσεις του περιφερικού νευρικού συστήματος 1-2 μήνες Παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος Σύνδρομο πόνου 0.5 - 2 μήνες Καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα

Μετανοσοκομειακή αποκατάσταση Α. Μονάδα ημερήσιας νοσηλείας (νοσοκομείου ημέρας) Β. Κατ’ οίκον νοσηλεία (πλεονεκτήματα:) Παραμονή του ασθενούς σε οικείο περιβάλλον και αποφυγή της στρεσογόνου επαφής με το νοσοκομειακό περιβάλλον Μείωση της διάρκειας νοσηλείας Μείωση του κόστους νοσηλείας Απελευθέρωση κρεβατιών Αποφυγή ενδονοκομειακών λοιμώξεων Ψυχολογική και ηθική υποστήριξη Διατήρηση της οικογενειακής συνοχής Στην Ελλάδα, η κατ’ οίκον νοσηλεία δεν οργανώθηκε ποτέ συστηματικά

Νοσηλευτικές μονάδες μακροχρόνιας φροντίδας (nursing homes) Πρόκειται για υγειονομικές μονάδες που παρέχουν σε μακροχρόνια βάση εξειδικευμένη νοσηλευτική φροντίδα σε: - χρόνιους ασθενείς - ασθενείς σε φάση ανάρρωσης - άτομα με κινητικά προβλήματα - ηλικιωμένους που χρήζουν νοσηλευτικών φροντίδων - ασθενείς τελικού σταδίου Στη χώρα μας, δεν υπάρχουν ακόμη νοσηλευτικές μονάδες μακροχρόνιας φροντίδας υγείας Αρκετές κλίνες οξείας νοσηλείας καταλαμβάνονται από χρόνιους ασθενείς

Φροντίδα ασθενών τελικού σταδίου Είναι ένα ζήτημα που θα απασχολεί ολοένα και περισσότερο τις κοινωνίες μας Η επίπτωση του καρκίνου και άλλων ασθενειών που σχετίζονται με το γήρας προβλέπεται αυξητική, η οργάνωση των σχετικών υπηρεσιών γίνεται επιτακτική Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ασθενειών αυτών είναι ότι η αντιμετώπιση τους, εγείρει πολλά ζητήματα βιο-ηθικής και ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ο όρος Ανακουφιστική Ιατρική (Palliative Medicine) αναφέρεται στην ειδικότητα που ασκούν οι γιατροί για τη μελέτη και το χειρισμό των ασθενών με εξελισσόμενη και μακρά προχωρημένη ασθένεια

Hospice (ξενώνες) Η πιο διαδεδομένη μορφή παροχής φροντίδας τελικού σταδίου Προέρχεται από το λατινικό hospes = φιλοξενούμενος Συντονισμένο πρόγραμμα καταπραϋντικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών, που παρέχονται σε μονάδες ή κατ’ οίκον και παρέχουν φυσική, ψυχολογική, κοινωνική και πνευματική φροντίδα για μελλοθάνατους Δυστυχώς, η συγκεκριμένη μορφή υπηρεσιών υγείας δεν έχει αναπτυχθεί στη χώρα μας και η έλλειψη αυτή αποτελεί σημαντική αδυναμία του ΕΣΥ

Πλεονεκτήματα των ξενώνων Ψυχολογική και πνευματική βοήθεια Καλά εδραιωμένες τεχνικές που παρέχουν για τον έλεγχο του σωματικού πόνου Παροχή ποιοτικής νοσηλείας Δυνατότητα διεξαγωγής έρευνας Αποτελεσματικότητα σε σχέση με το κόστος Άνετη διαμονή και αξιοπρεπής θάνατος Κατάλληλο για υπερήλικες Συμβάλλουν στην επιμήκυνση της ζωής

Θεωρητικό μοντέλο του ιδανικού νοσοκομείου Συνηθίζεται το αποτελεσματικό, άρτια εξοπλισμένο και επανδρωμένο νοσοκομείο, που επιτελεί με επιτυχία την αποστολή του να αποκαλείται σύγχρονο νοσοκομείο Ο όρος σύγχρονο, ενώ είναι χρονικά περιορισμένος δεν είναι σαφής αφού….. παράγοντες όπως η εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, της κοινωνίας καθώς και οι μεταβολές των υγειονομικών αναγκών επηρεάζουν την νοσοκομειακή δομή Για πχ το «Θεραπευτήριο Ευαγγελισμός» στη δεκαετία του 60 αποτελούσε ένα από τα καλύτερα νοσοκομεία της Ευρώπης, στη δεκαετία του 70 δεν ήταν

Τα δεδομένα σήμερα…στη χώρα μας Η μέχρι σήμερα εφαρμοσμένη πρακτική ίδρυσης νοσοκομείων, έχει γίνει με βάση: Πολιτικά Οικονομικά Χωροταξικά Κοινωνικά κριτήρια Δεν καθορίστηκαν σαφώς, ούτε αιτιολογήθηκαν επαρκώς (δεν συνδέθηκαν με συγκεκριμένους δείκτες)…. Αλλά εφαρμόστηκαν μάλλον με βάση την υποκειμενική κρίση αυτών που πήραν την ιδρυτική απόφαση

Παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην ίδρυση ενός νοσοκομείου (1/2) 1. Την αξιολόγηση (μετά από επιδημιολογική έρευνα) της θνησιμότητας και νοσηρότητας του συγκεκριμένου πληθυσμού 2. Χωροταξικός παράγοντας (το νοσοκομείο θα πρέπει να είναι εγκατεστημένο σε περιοχή που να είναι απαλλαγμένο από θορύβους και ρύπους, ευάερο, ευήλιο, εύκολα προσβάσιμο σε μεταφορικά μέσα) 3. Γεωγραφικό κριτήριο (να καλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής στην οποία είναι εγκατεστημένο) 4. Τα νοσοκομεία θα πρέπει να λειτουργούν με πλήρη ικανότητα 24 ώρες την ημέρα για 365 ημέρες το χρόνο

Παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην ίδρυση ενός νοσοκομείου (2/2) 5. Εκπαιδευτικό έργο του νοσοκομείου (τα νοσοκομεία είναι επιφορτισμένα κυρίως με την εκπαίδευση και εξάσκηση των φοιτητών ιατρικής και νοσηλευτικής) 6. Η έρευνα θα πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο της λειτουργίας ενός νοσοκομείου (δεν θα πρέπει να επαφίεται στην πρωτοβουλία και τη φιλοτιμία του απασχολούμενου επιστημονικού δυναμικού) 7. Η αποστολή των νοσοκομείων θα ολοκληρωθεί με εφαρμογή από αυτά φροντίδας πρόληψης, ώστε η παροχή των υπηρεσιών υγείας να πλησιάσει το ιδανικό

Γενικές αρχές ανάπτυξης των σύγχρονων συστημάτων υγείας Οργάνωση των συστημάτων υγείας Αύξηση των πόρων Αυξανόμενη χρήση υπηρεσιών υγείας Αύξηση των δαπανών υγείας Συλλογική χρηματοδότηση Στρατηγικές περιορισμού του κόστους Βελτίωση της αποτελεσματικότητας των Συστημάτων Υγείας Εισαγωγή νέας τεχνολογίας Υγείας Πρόληψη και Πρωτοβάθμια Φροντίδα Διασφάλιση της ποιότητας Ενίσχυση της δημόσιας ευθύνης Συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση της πολιτικής υγείας

Δαπάνες υγείας Οι ΗΠΑ ξοδεύουν περίπου τα διπλά (16% ΑΕΠ) από το μέσο όρο των υπολοίπων χωρών Οι χώρες της «παλαιάς» Ευρώπης ξεπερνούν το 10% ενώ οι χώρες της «νέας» Ευρώπης (Ουγγαρία, Πολωνία) βρίσκονται περίπου στο 7% Η Ελλάδα είναι η 2η Μεσογειακή χώρα μετά την Πορτογαλία με τις υψηλότερες δαπάνες (9.5% του ΑΕΠ) το 2008, ξεπερνώντας χώρες όπως η Ισπανία (8.4%) και Ιταλία (9%) Παρότι οι Μεσογειακές χώρες είναι η ομάδα χωρών με το χαμηλότερο εισόδημα, είχαν υψηλότερο μέσο όρο δαπάνης από χώρες όπως η Αγγλία (8.5%) και Φινλανδία (8.3%) - στοιχεία του 2008 -

Η αποτελεσματικότητα των δαπανών υγείας Η διάθεση οικονομικών πόρων στο σύστημα υγείας είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για τη βελτίωση της προστασίας της υγείας Παράδειγμα αποτελεί η Βρετανία, όπου τα τελευταία χρόνια 2002-2008 η κυβέρνηση ενίσχυσε το ΕΣΥ κατά 10% ετησίως Σκοπός ήταν η αύξηση των υπηρεσιών, η μείωση του χρόνου αναμονής, η βελτίωση της ποιότητας των διαγνωστικών υπηρεσιών και της φαρμακευτικής περίθαλψης Όμως αξιολογώντας την αποδοτικότητα αυτών των αυξήσεων, βρήκαν ότι το μεγαλύτερο μέρος (43%) των πρόσθετων δαπανών κατευθύνθηκε σε αύξηση των αμοιβών και των τιμών και μικρότερα ποσοστά στην επέκταση των υπηρεσιών και στη βελτίωση της ποιότητας

Πόροι του συστήματος υγείας (1/2) Η έκταση της κάλυψης του πληθυσμού σε υπηρεσίες υγείας εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τους διατιθέμενους ανθρώπινους (γιατροί, νοσηλευτές, κα) και υλικούς πόρους Η αύξηση του αριθμού των γιατρών (τα τελευταία 50 χρόνια) είναι ίσως το κυριότερο χαρακτηριστικό των συστημάτων υγείας Η Ελλάδα βρίσκεται στη 1η θέση με 5.3 γιατρούς/1000 κατοίκους το 2008 Αξίζει να αναφερθεί ότι οι Αγγλοσαξονικές χώρες (Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς) και οι ΗΠΑ, βρίσκονται σταθερά στην τελευταία θέση

Πόροι του συστήματος υγείας (2/2) Την ακριβώς αντίθετη εικόνα έχουμε για τους νοσηλευτές Οι Αγγλοσαξονικές (11 νοσηλευτές/1000 κατοίκους) και Σκανδιναβικές χώρες (16/1000) παρουσιάζουν την καλύτερη στελέχωση σε νοσηλευτικό προσωπικό – στοιχεία του 2008 - Βέβαια τα στοιχεία αυτά παρουσιάζουν ασάφειες, διότι η παρουσία μεγάλου αριθμού νοσηλευτών να συνδέεται και με την έμφαση ορισμένων χωρών στην πρωτοβάθμια φροντίδα Οι Μεσογειακές χώρες παρουσιάζουν σημαντική υστέρηση Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση με περίπου 4.5 νοσηλευτές / 1000 κατοίκους

Δημόσιος και Ιδιωτικός τομέας Είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που χαρακτηρίζουν την οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων υγείας Το γενικότερο οικονομικό επίπεδο σε κάθε χώρα, παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς διαμορφώνει τη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας Σε χώρες με ικανοποιητική οικονομική ανάπτυξη, η σχέση δημοσίων δαπανών και εισοδήματος είναι θετική Αντίθετα, στις φτωχές χώρες, τα χαμηλά δημόσια έσοδα δεν επαρκούν για την ανάπτυξη ενός υποτυπώδους πλέγματος υπηρεσιών, και οι λίγοι διαθέσιμοι πόροι διατίθενται στη βάση της δυνατότητας πληρωμής

Δημοκρατικός και αποκεντρωτικός χαρακτήρας Πρώτο υπόδειγμα Οι Σκανδιναβικές χώρες έχουν μακρόχρονη παράδοση στη Νομαρχιακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση (καθαριότητα, παιδεία, συγκοινωνίες, αστυνόμευση, υγεία) Η ανάπτυξη, η χρηματοδότηση και η διαχείριση του υγειονομικού συστήματος γίνεται από την Δημοτική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, η οποία έχει και το δικαίωμα επιβολής τοπικών φόρων για την άντληση πόρων Η κεντρική εξουσία (κυβέρνηση) παρεμβαίνει μόνο σε στρατηγικής σημασίας θέματα και διαμορφώνει την εθνική πολιτική Δημοκρατικός και αποκεντρωτικός χαρακτήρας

Δεύτερο υπόδειγμα Η Αμερικανική κοινωνία ήταν και παραμένει προσηλωμένη στις αρχές του φιλελευθερισμού (ατομική ελευθερία, ιδιωτική πρωτοβουλία και ελεύθερη αγορά) Αυτό δεν επέτρεψε την ανάπτυξη κράτους πρόνοιας, στο βαθμό και στην έκταση που αυτό συνέβη μεταπολεμικά στην Ευρώπη Οι ΗΠΑ, ακόμα και σήμερα, αδυνατούν ή αρνούνται να υιοθετήσουν ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και ένα ΕΣΥ που θα βασίζεται στη συλλογική κάλυψη των αναγκών υγείας, την κυβερνητική δράση και παρέμβαση Το Αμερικανικό σύστημα υγείας χαρακτηρίζεται περισσότερο ως φιλελεύθερο και αφήνεται σε μεγάλο βαθμό στους νόμους της αγοράς

Άλλες Εθνικές πολιτικές Υγείας Σε μερικές Ευρωπαϊκές χώρες ο ρόλος του κράτους στην υγεία είναι παραδοσιακά μεγάλος (Βρετανία, Ισπανία, Δανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, κα) Σε κάποιες άλλες είναι υποβαθμισμένος και «διακριτικός», αφήνοντας ελεύθερο πεδίο δράσης σε αυτό-διαχειριζόμενα ταμεία και ενώσεις προμηθευτών (Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο) Στις πρώην ανατολικές χώρες όπου ο ρόλος του κράτους ήταν για πολιτικούς λόγους ασφυκτικός, σήμερα γίνεται προσπάθεια να βρεθεί ισορροπία μεταξύ κρατικών παρεμβάσεων, κανόνων αγοράς και κοινωνικής συμμετοχής, με την ενθάρρυνση της εμπλοκής των ασφαλιστικών ταμείων, των ενώσεων πολιτών και μη κυβερνητικών οργανώσεων

Η σχέση Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα έχει δύο πτυχές Η πρώτη έχει να κάνει με τη ζήτηση (κατά πόσο οι δαπάνες υγείας καλύπτονται από δημόσιους ή από ιδιωτικούς πόρους) Η δεύτερη σχετίζεται με την προσφορά (κατά πόσο ο δημόσιο τομέας ή οι ιδιώτες προμηθευτές κυριαρχούν στην αγορά της υγείας) Η διάκριση είναι σημαντική, καθώς συχνά δημιουργείται σύγχυση μεταξύ της ιδιωτικής δαπάνης και του μεγέθους του ιδιωτικού τομέα Μπορεί σε μια χώρα να έχουμε ισχυρή ιδιωτική ασφάλιση που αγοράζει υπηρεσίες από δημόσιες υποδομές (Ολλανδία, Γαλλία) ή αντίστροφα, δημόσια ασφάλιση που αγοράζει υπηρεσίες από ιδιωτικά νοσοκομεία (Ελλάδα)

Η συμμετοχή του ιδιωτικού στοιχείου στην προσφορά υπηρεσιών Συμμετέχει με δύο κυρίως τρόπους: Τα ιδιωτικά νοσοκομεία Την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος σε ιδιωτική βάση Οι τρεις Μεσογειακές χώρες (Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία) παρουσιάζουν την μικρότερη παρουσία του ιδιωτικού τομέα στο σύστημα υγείας Αντίθετα, η Ελλάδα, βρίσκεται σε αναντιστοιχία, παρουσιάζοντας ευρεία διείσδυση του ιδιωτικού τομέα (3.5 % του ΑΕΠ)

Η ιδιωτική δραστηριότητα στο νοσοκομειακό τομέα Φαίνεται από το ποσοστό των κλινών που ανήκουν σε ιδιωτικά θεραπευτήρια και από το βαθμό στον οποίο επιτρέπεται το ιδιωτικό έργο στα δημόσια νοσοκομεία Οι χώρες που έχουν σημαντικό αριθμό ιδιωτικών κρεβατιών είναι η Σλοβακία (40%), η Ελλάδα (28%) και η Γαλλία (25%) Στην Ολλανδία και το Βέλγιο, παρότι ο ιδιωτικός τομέας θεωρείται ισχυρός, υπάρχουν ελάχιστα ιδιωτικά κρεβάτια (το σύνολο του νοσοκομειακού τομέα αποτελείται από μη κερδοσκοπικά νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου) Στη Σκανδιναβία δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ιδιωτικά κρεβάτια (πλην της Φινλανδίας-11%), ενώ στις Μεσογειακές χώρες τα ιδιωτικά κρεβάτια είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό

Συμπερασματικά (1/2) Η Ελλάδα, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες: Έχει τους περισσότερους γιατρούς αλλά και τους λιγότερους νοσηλευτές Πληρώνουμε πολλά (10% του ΑΕΠ) αλλά τα περισσότερα τα πληρώνουμε από τη τσέπη μας Έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό ιδιωτικών κλινών (παρά τη συνταγματικά κατοχυρωμένη υποχρέωση του κράτους για δημόσια και δωρεάν υγεία) Η ποιότητα και η υπάρχουσα πληροφόρηση είναι ελλιπής Η εισφοροδιαφυγή είναι εκτεταμένη Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί των ταμείων είναι αναποτελεσματικοί

Συμπερασματικά (2/2) Οι ανάγκες υγείας θα αυξάνονται συνεχώς, καθώς η κοινωνία μας γερνάει και η ανεπάρκεια της πολιτικής υγείας έχει ήδη ως αποτέλεσμα την επιδείνωση των σχετικών δεικτών Η επίπτωση της παχυσαρκίας θα προκαλέσει σύντομα απώλεια 2.7 ετών από το προσδόκιμο ζωής και σημαντική νοσηρότητα Η σπατάλη πόρων από τη συνεχιζόμενη λειτουργία ενός επικαλυπτόμενου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, θα κάνει το σύστημα υγείας ακόμη πιο προβληματικό Απαιτείται μεταρρυθμίσεις στο σύστημα χρηματοδότησης του συστήματος υγείας (η κεντρική χρηματοδότηση από φορολογικά έσοδα παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ