στη Συμπεριληπτική Εκπαίδευση (mainstreaming) Από την Ειδική Αγωγή στη Συμπεριληπτική Εκπαίδευση (mainstreaming) Καλησπεράκη Πόπη Τ.Ε. 7ου Δημ. Σχ. Ρεθυμνου

Ιστορική Αναδρομή της Ειδικής αγωγής στην Ελλάδα Ιστορική Αναδρομή της Ειδικής αγωγής στην Ελλάδα  Για να κατανοήσουμε την ιστορία της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τις κοινωνικές αλλαγές μέσα στο χρόνο και τις επιπτώσεις τους, στην αντιμετώπιση των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης όσο και σε ποιότητα ζωής γενικότερα. Με βάση λοιπόν τις κοινωνικές αντιλήψεις έχουμε τρία διακριτά στάδια:

Με βάση λοιπόν τις κοινωνικές αντιλήψεις έχουμε τρία διακριτά στάδια: Το στάδιο της απόρριψης και της κακοµεταχείρισης . Το στάδιο του οίκτου, της περίθαλψης, της προστασίας και της ξεχωριστής εκπαίδευσης. Το σηµερινό στάδιο της διεκδίκησης ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης, συνεκπαίδευσης και ισότιµης συµµετοχής των ανθρώπων µε ειδικές ανάγκες στην κοινωνία.

Απουσία κρατικού φορέα Αρχές του 20ού αιώνα κυριαρχούν μεμονωμένες,αποσπασματικές και τις περισσότερες φορές ατομικές προσπάθειες .Μόλις εκλείπουν οι ιδρυτές σταματούν και αυτές. Υπάρχει στασιμότητα λόγω: Στασιμότητα Απουσία κρατικού φορέα Επίπεδο επιστημών Έλλειψη έρευνας Κοινωνικό κλίμα Πολιτική αστάθεια

Μέριμνα για Τυφλούς 1905 Καλλιθέα «ΟΙΚΟΣ ΤΥΦΛΩΝ» Ελληνικό αλφάβητο τυφλών με πρότυπο το γαλλικό BRAILLE 1939 Φιλοθέη «ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΤΥΦΛΩΝ»κοινωνική προστασία σε μικρά τυφλά κορίτσια

Μέριμνα για Κωφούς 1923-1932 Σύρο Σχολείο κωφών Την ίδια περίοδο «ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΚΩΦΑΛΑΛΩΝ» μέχρι το 1938 1936 Αμπελόκηπους«ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΩΦΑΛΑΛΩΝ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ»

Μέριμνα για Προβλήματα νόησης Μέριμνα για Προβλήματα νόησης 1937 Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών Διευθύντρια: Ρόζα Ιμβριώτη ( Προτάσεις για συμβουλευτικούς σταθμούς,ειδικά σχολεία σε μεγάλες πόλεις,οικοτροφεία, μαθήματα θεραπευτικής αγωγής στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες, εξειδίκευση ψυχιάτρων,δασκάλων,γυμναστών στο εξωτερικό) Ο πόλεμος ανέστειλε τα πάντα και οι εκπαιδευτικοί εξορίστηκαν ως αντιφρονούντες. 1950-1970 αξιόλογες κινήσεις για την ψυχική υγεία.  

1960-1970 Η περίοδος της αμφισβήτησης και της κριτικής  Κοινωνικές αλλαγές: κινητοποιήσεις για τα ανθρώπινα & πολιτικά δικαιώματα Έντονη κριτική για την παρεχόμενη ξεχωριστή εκπαίδευση αιτήματα για εκπαιδευτική ισοτιμία και είσοδο παιδιών με ειδικές ανάγκες στα σχολεία γενικής εκπαίδευσης Εμφάνιση κινήματος για τα δικαιώματα του παιδιού Ανάπτυξη αναπηρικού κινήματος Οργανώσεις γονέων Αμφισβήτηση του επικρατούντος ιατρικού- παθολογικού μοντέλου για την αναπηρία και την εκπαίδευση των παιδιών

1970-1980 Οι δεκαετίες των αλλαγών Νομοθετική κατοχύρωση της ένταξης μαθητών με ειδικές ανάγκες στα σχολεία γενικής εκπαίδευσης Εναλλακτικά μοντέλα και πλαίσια για όλους τους μαθητές ώστε να υπάρχει η δυνατότητα επιλογής Ατομικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για κάθε παιδί Ερευνητικά προγράμματα HELIOS Μεταπτυχιακή εκπαίδευση εκπαιδευτικών & επιμορφωτικά προγράμματα   Νόμος 1143/1981  Ο πρώτος νόμος για την Ειδική Αγωγή: «νόμος περί Ειδικής Αγωγής, επαγγελματικής εκπαιδεύσεως, απασχολήσεως και κοινωνικής μερίμνης των αποκλινόντων εκ του φυσιολογικού ατόμων» «Σκοπός του παρόντος νόμου είναι η παροχή ειδικής αγωγής και ειδικής επαγγελματικής εκπαιδεύσεως εις αποκλίνοντα εκ του φυσιολογικού άτομα, η λήψις μέτρων κοινωνικής μερίμνης και η αντίστοιχος προς τας δυνατότητάς των ένταξις αυτών εις την κοινωνικήν ζωήν κλπ.» Συντονιστικό και Γνωμοδοτικό Συμβούλιο Ειδικής Αγωγής 1984 Ιδρύονται οι πρώτες «τάξεις ειδικής αγωγής» 

Από τα τέλη της δεκαετίας του 90 η ειδική αγωγή φαίνεται να μπαίνει σε μια καινούρια εποχή.έντονων διεκδικήσεων για ριζοσπαστικές αλλαγές,τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην κοινωνία (Αναγνωστοπούλου,1991.Μπάρδης,1997).   Ακολουθεί ο Νόμος 2817/2000 Οι Ειδικές τάξεις δίνουν τη θέση τους στα Τμήματα Ένταξης Νόμος 3699/2008 Με το νόμο αυτό,παρά τις αδυναμίες του, έχουμε μια σοβαρή προσπάθεια βελτίωσης του πλαισίου ειδικής αγωγής.Εισάγει σημαντικές καινοτομίες όπως: η υποχρεωτικότητα στην ειδική αγωγή επίσημο ορισμός των μαθητών με ιδιαίτερες νοητικές ικανότητες και ταλέντα και προβλέπονται ενέργειες για την εκπαιδευτική τους υποστήριξη(άρθρο 3,παρ.2,3). Τα Κ.Δ.Α.Υ. μετονομάζονται σε ΚΕ.Δ.Δ.Υ. με περισσότερες αρμοδιότητες Εισάγεται ο θεσμός «πρώιμης παρέμβασης» στο Νηπιαγωγείο.

Διαδικασία μετάβασης από την Ειδική στη Συμπεριληπτική εκπαίδευση (mainstreaming) Ειδική Εκπαίδευση Ένταξη Ενσωμάτωση Συμπεριληπτική Εκπαίδευση

Προσπάθεια εννοιολογικού προσδιορισμού των όρων Προσπάθεια εννοιολογικού προσδιορισμού των όρων Ένταξη (integration) Τοποθέτηση μέσα σε μια ομάδα χωρίς να χάνονται τα βασικά χαρακτηριστικά του ατόμου. Εκπαίδευση σε ξεχωριστές ομάδες μέσα στο χώρο του σχολείου. Οδηγεί στην ένταξη κάποιων παιδιών από τα ειδικά στα γενικά σχολεία της γειτονιάς τους. Ενσωμάτωση ( assimilation) Τοποθέτηση σε μια ομάδα με διαδικασίες αλληλεπίδρασης και στόχο τα εξαφανισθούν τα βασικά χαρακτηριστικά έχοντας αφομοιωθεί από την ευρύτερη ομάδα. Διδασκαλία μέσα στην τάξη με μερική απόσυρση κάποιες ώρες. Συμπεριληπτική Εκπαίδευση Ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση για όλους τους μαθητές που (inclusive education) αντιμετωπίζουν αποκλεισμό από την ενεργή συμμετοχή στα κανονικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. «Ο καλύτερος τρόπος για επίτευξη της εκπαίδευσης για όλους,είναι να δοθεί στα σχολεία ένας συμπεριληπτικός προσανατολισμός» Salamanca World Conference on Special Needs Education,UNESCO 1994

«Η Συμπερίληψη στην εκπαίδευση είναι μια διαδικασία που ενδυναμώνει όλα τα παιδιά να μάθουν και να συμμετέχουν αποτελεσματικά μέσα σε τυπικά σχολικά συστήματα, χωρίς διαχωρισμό. Πρόκειται για τη μετατόπιση της εστίασης από την τροποποίηση των ατόμων με αναπηρία για να προσαρμοστούν στην κοινωνία, στην τροποποίηση της κοινωνίας και του κόσμου, με την αλλαγή στάσεων, την εξάλειψη των εμποδίων και παροχή της κατάλληλης υποστήριξης» Richard Rieser (2008)

Διαφορές Ειδικής και Συμπεριληπτικής εκπαίδευσης Ειδική εκπαίδευση Συμπεριληπτική εκπαίδευση Διάφορες διακηρύξεις φέρνουν ανάλογες νομοθετικές αλλαγές Αρχές 20ου αιώνα Αργότερα: αρχές 90 Φιλοσοφία:Ιατρικό μοντέλο- το πρόβλημα οφείλετε στο άτομο Φιλοσοφία: Το πρόβλημα οφείλεται στην αποτυχία εκπαιδευτικών συστημάτων να προάγουν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση Φοίτηση σε ξεχωριστά σχολεία Φοίτηση σε σχολεία της γειτονιάς Διδασκαλία από ειδικούς εκπαιδευτικούς Διδασκαλία από το δάσκαλο της τάξης Εξειδικευμένο πρόγραμμα μάθησης Ίδια αναλυτικά προγράμματα Ξεχωριστές ευκαιρίες σε διδασκαλία και μάθηση Ίσες ευκαιρίες σε διδασκαλία και μάθηση Κατηγοριοποιεί τη διαφορετικότητα Σέβεται τη διαφορετικότητα Διαφορετικότητα ως πηγή περιθωριοποίησης Διαφορετικότητα ως πηγή μάθησης

Δυσκολίες για την εφαρμογή της Συμπερίληψης στα σχολεία μας Έμφαση στο παθολογικό μοντέλο Απουσία ειδικοτήτων στα σχολεία Ενιαίο αναλυτικό πρόγραμμα Εξειδικευμένες γνώσεις για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Στάσεις διευθυντών,εκπαιδευτικών και γονέων Υλικοτεχνικές υποδομές

Εκπαιδευτικές επιλογές μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

Εκπαιδευτικές δομές στην Ελλάδα ΝΟΜΟΣ 3699 (ΦΕΚ Α΄, 199/ 2-10-2008) Σχολική τάξη γενικού σχολείου Σχολική τάξη γενικού σχολείου με ενισχυτική διδασκαλία Σχολική τάξη γενικού σχολείου με Παράλληλη Στήριξη Tμήμα Ένταξης γενικού σχολείου Σε αυτοτελείς ΣΜΕΑ Παραρτήματα σε νοσοκομεία,Κ.Ψ.Υ. Διδασκαλία στο σπίτι

Ενισχυτική διδασκαλία Η ενισχυτική διδασκαλία είναι μια μορφή φροντιστηρίου που ανταποκρίνεται στην ύλη της γενικής τάξης την οποία παρακολουθεί ο μαθητής. Το ημερήσιο πρόγραμμα της ενισχυτικής διδασκαλίας καλύπτει, ανάλογα με τις ανάγκες και τον αριθμό των μαθητών που το παρακολουθούν, 1-2 διδακτικές ώρες την ημέρα και μέχρι 6 ώρες την εβδομάδα και παρέχεται κατά ή μετά τη λήξη του ημερήσιου ωρολογίου προγράμματος. Στη δεύτερη περίπτωση απαιτείται η έγγραφη σύμφωνη γνώμη του γονέα ή κηδεμόνα του μαθητή. Τα τμήματα της ενισχυτικής διδασκαλίας δε μπορούν να περιλαμβάνουν περισσότερους από 5 μαθητές. Τα τμήματα της ενισχυτικής διδασκαλίας μπορούν να λειτουργούν σε όλη τη διάρκεια του διδακτικού έτους ή για ορισμένο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τις ανάγκες και την πρόοδο των μαθητών που τα παρακολουθούν, και γίνονται σε χώρο του σχολείου. Τα τμήματα της ενισχυτικής διδασκαλίας συγκροτούνται από το σύλλογο των διδασκόντων ύστερα από εισήγηση του διευθυντή του σχολείου, στηριζόμενη στις προτάσεις των δασκάλων των τάξεων, από τις οποίες προέρχονται οι μαθητές που έχουν ανάγκη ενισχυτικής διδασκαλίας.  

Παράλληλη στήριξη Παράλληλη στήριξη δέχεται κάθε μαθητής με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες εφόσον μπορεί ν’ ανταποκριθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα της τάξης φοίτησής του καθώς και σε κάθε εκδήλωση σχολικής διαδικασίας.

Τμήμα Ένταξης Το τμήμα Ένταξης λειτουργεί μέσα στο γενικό σχολείο ως ξεχωριστό τμήμα και δέχεται παιδιά από όλες τις τάξεις. Στο Τ.Ε. φοιτούν μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ορισμένες ώρες την εβδομάδα με: Κοινό και εξειδικευμένο πρόγραμμα, που καθορίζεται με πρόταση του οικείου ΚΕΔΔΥ για τους μαθητές με ηπιότερης μορφής ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, το οποίο για κάθε μαθητή δεν θα υπερβαίνει τις δεκαπέντε (15) διδακτικές ώρες εβδομαδιαίως. Εξειδικευμένο ομαδικό ή εξατομικευμένο πρόγραμμα, που καθορίζεται με πρόταση του οικείου ΚΕΔΔΥ, για τους μαθητές με σοβαρότερης μορφής ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Σ.Μ.Ε.Α Πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: τα νηπιαγωγεία ΕΑΕ (μέχρι 7ο έτος) τα δημοτικά σχολεία ΕΑΕ (μέχρι το 14ο ή 15ο έτος) Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Τα γυμνάσια ΕΑΕ ( μέχρι το δέκατο ένατο 19ο έτος) Τα λύκεια ΕΑΕ (μέχρι το 23ο έτος)

Για τη δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση: Τα ειδικά επαγγελματικά γυμνάσια η φοίτηση διαρκεί 5 έτη Τα ειδικά επαγγελματικά λύκεια η φοίτηση διαρκεί 4 έτη Την ειδική επαγγελματική σχολή η φοίτηση διαρκεί 4 έτη Τα Εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευ σης και Κατάρτισης (ΕΕΕΕΚ), η φοίτηση διαρκεί από 5 μέχρι 8 έτη

Διαγνωστικοί, αξιολογικοί και υποστηρικτικοί φορείς ΚΕΔΔΥ Την ανίχνευση και τη διαπίστωση του είδους και του βαθμού των δυσκολιών Την εισήγηση για την κατάρτιση προσαρμοσμένων εξατομικευμένων ή ομαδικών προγραμμάτων ψυχοπαιδαγωγικής και διδακτικής υποστήριξης και δημιουργικής απασχόλησης,

Την εισήγηση για την κατάταξη, εγγραφή και φοίτηση στην κατάλληλη σχολική μονάδα ή άλλο εκπαιδευτικό πλαίσιο ή πρόγραμμα ΕΑΕ. Την παροχή συνεχούς συμβουλευτικής υποστήριξης και ενημέρωσης στο εκπαιδευτικό προσωπικό. Τον καθορισμό του είδους των εκπαιδευτικών βοηθημάτων και τεχνικών οργάνων τα οποία διευκολύνουν την πρόσβαση στο χώρο και στη μαθησιακή διαδικασία.

Την εισήγηση για την αντικατάσταση των γραπτών δοκιμασιών των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαι δευτικές ανάγκες με προφορικές ή άλλης μορφής δοκιμασίες,. Την εισήγηση στις αρμόδιες υπηρεσίες της περιοχής αρμοδιότητάς τους για την ίδρυση, την κατάργηση, την προαγωγή, τον υποβιβασμό, τη μετατροπή ή τη συγχώνευση των ΣΜΕΑΕ κ.λ.π.

Η Ειδική Διαγνωστική Επιτροπή Αξιολόγησης (ΕΔΕΑ) Λειτουργεί στα ειδικά σχολεία για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου των μαθητών που φοιτούν σε αυτά. Τα ΙΠΔ άλλων Υπουργείων συνιστούν αναγνωρισμένο διαγνωστικό και αξιολογικό φορέα.

ΣΔΕΥ -ΕΔΕΑΥ ΣΔΕΥ - Σχολικό Δίκτυο Εκπαίδευσης και Υποστήριξης . ΣΔΕΥ - Σχολικό Δίκτυο Εκπαίδευσης και Υποστήριξης . ΕΔΕΑΥ - Επιτροπή Διαγνωστικής Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης Υποστήριξης

ΕΔΕΑΥ ΕΔΕΑΥ ΕΔΕΑΥ ΣΜΕΑΕ ΚΕΝΤΡΟ ΣΔΕΥ ΕΔΕΑΥ ΕΔΕΑΥ ΕΔΕΑΥ

Κάθε ΣΔΕΥ έχει σκοπό: την προώθηση της συνεργασίας, το συντονισμό του έργου των σχολικών μονάδων και την ενδυνάμωσή τους στην ανταπόκριση στις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών τους την ένταξη και συμπερίληψη των μαθητών με αναπηρία στο σχολείο των συνομηλίκων τους και την υποστήριξη των Τμημάτων Ένταξης ,της παράλληλης στήριξης –συνεκπαίδευσης και των μαθητών στους οποίους εφαρμόζεται κατ’ οίκον διδασκαλία

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΔΕΑΥ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΔΕΑΥ Διενεργεί διαγνωστική εκπαιδευτική αξιολόγηση των εμποδίων εκπαίδευσης και των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. Διαμορφώνει πρόγραμμα διαφοροποιημένης Διδασκαλίας για μαθητές με διαπιστωμένη δυσκολία μάθησης ή και συμπεριφοράς σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξης στην οποία φοιτά ο μαθητής.

Πραγματοποιεί συνεργατική διεπιστημονική αντιμέτωπη των δυσκολιών του μαθητή μέσα στη γενική σχολική τάξη, στο σπίτι και στην κοινότητα για επιπρόσθετες παρεμβάσεις. Συνεργάζεται με ΙΠΔ ή ιατρικές ή ψυχολογικές δημόσιες Υπηρεσίες της περιοχής της, με κοινωνικές Υπηρεσίες και με τις αρμόδιες δικαστικές Αρχές.

Διαμορφώνει προγράμματα προσχολικής πρώιμης παρέμβασης σε συνεργασία με παιδιατρικές υπηρεσίες ή ΙΠΔ της περιοχής αρμοδιότητάς της. Παρακολουθεί την εφαρμογή του εξατομικευμέ- νου προγράμματος εκπαίδευσης (ΕΠΕ) για μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του σχολείου της και του προγράμματος υποστήριξης της οικογένειάς τους και για μαθητές με κατ’ οίκον διδασκαλία.

Συνεργάζεται με τις κοινωνικές Υπηρεσίες του Δήμου και άλλους αρμόδιους Φορείς. Υποστηρίζει τις σχολικές μονάδες κατά τη μετεγγραφή των μαθητών, τους τελειόφοιτους και τους απόφοιτους με αναπηρία. Παραπέμπει μαθητές που χρειάζονται γνωμάτευση από το ΚΕΔΔΥ όταν συνεχίζουν, παρά την υποστήριξη στο σχολείο τους, να έχουν δυσκολίες μάθησης ή συμπεριφοράς ή ένταξης στο σχολικό περιβάλλον.