Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νομική Σχολή Ενιαίο ΠΜΣ Δίκαιο Ενέργειας Αικατερίνη Ν. Ηλιάδου Επικ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Αθήνα, 19.12.2016

Εξυπηρέτηση κοινής ωφέλειας Ιδιαίτερη σημασία κοινής ωφέλειας τομέα ενέργειας Αγαθό απολύτως ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο – προϋπόθεση διασφάλισης ελάχιστου επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης Βασικός συντελεστής για την παραγωγή άλλων βιομηχανικών προϊόντων και για την παροχή βασικών υπηρεσιών (τηλεπικοινωνίες, μεταφορές)  παράμετρος της οικονομικής ανάπτυξης και της προόδου Πηγή περιβαλλοντικών κινδύνων και μόλυνσης  παράμετρος διαμόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής Μέθοδοι που πλαισιώνουν την ελεύθερη αγορά, ενόψει απομάκρυνσης από δημόσια υπηρεσία (λειτουργική έννοια)

Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας Ιδιαίτερη μέριμνα για περιπτώσεις ζήτησης που είναι αμφίβολο εάν θα εξυπηρετηθούν (αποτελεσματικά) με βάση ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια (προσφορά - ζήτηση) ΥΚΩ: ειδικές εγγυήσεις προστασίας, που επιβάλλονται στις επιχειρήσεις του τομέα Έννοια από το παράγωγο Δίκαιο ΕΕ

Ορισμός ΥΚΩ Ά. 3 Καν.1191/69 περί των ενεργειών των κρατών μελών που αφορούν τις υποχρεώσεις οι οποίες είναι συνυφασμένες με την έννοια της δημόσιας υπηρεσίας στον τομέα των σιδηροδρομικών, οδικών και εσωτερικών πλωτών μεταφορών Ως ΥΚΩ «νοούνται οι υποχρεώσεις τις οποίες οι επιχειρήσεις (μεταφορών) αν ελάμβανον αποκλειστικά υπόψη τα δικά τους συμφέροντα δεν θα ανελάμβαναν ή δεν θα ανελάμβαναν στην ίδια έκταση ή με τους αυτούς όρους» Όχι αποτέλεσμα ελεύθερης επιχειρηματικής πρωτοβουλίας αλλά επιβολή υποχρέωσης Αρχή του ιδιώτη επενδυτή

Σχέση με όρο ΥΓΟΣ Ρητή παραπομπή των διατάξεων παράγωγου Δικαίου ΕΕ στο ά. 106 παρ. 2 ΣΛΕΕ βλ. ά. 3 παρ. 2 Οδ. 2009/72/ΕΚ: «2. Τηρώντας πλήρως τις οικείες διατάξεις της συνθήκης, και ιδίως το άρθρο 86, τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλλουν στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ηλεκτρικής ενεργείας, χάριν του γενικού οικονομικού συμφέροντος, υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας οι οποίες μπορούν να αφορούν την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας του εφοδιασμού, την τακτική παροχή, την ποιότητα και τις τιμές παροχής, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής αποδοτικότητας, της ενεργείας από ανανεώσιμες πηγές και της προστασίας του κλίματος. (....)» Συνδυασμός με έννοια ΥΓΟΣ – παρόμοια λειτουργία

Έννοια ΥΓΟΣ Κατηγορία Υπηρεσιών Γενικού Συμφέροντος (ΥΓΟΣ + μη οικονομικές ή κοινωνικές υπηρεσίες και κρατικές αρμοδιότητες όπως δημόσια ασφάλεια και δικαιοσύνη) – Πρωτ. 26 ΣΛΕΕ για τις Υπηρεσίες Γενικού Συμφέροντος ΔΕΕ C-393/92 Almelo (1994): Οι δραστηριότητες μίας επιχείρησης η οποία οφείλει να διασφαλίζει τον εφοδιασμό κατοίκων περιοχής με ηλεκτρική ενέργεια αδιαλείπτως και υπό ομοιόμορφα τιμολόγια χωρίς να επιτρέπεται να διαφοροποιούνται παρά εάν συντρέχουν αντικειμενικά και γενικώς εφαρμοζόμενα κριτήρια είναι ΥΓΟΣ Ιδιαίτερη αξιολογική σημασία για την οικονομική και κοινωνική δομή της Ευρώπης Ά. 14 ΣΛΕΕ Ά. 36 ΧΘΔΕΕ «πρόσβαση στις ΥΓΟΣ ΕΕ» Πρωτόκολλο 26 Πρακτική σημασία: οριοθέτηση της εφαρμογής κανόνων ανταγωνισμού – στενή ερμηνεία!

Πρακτική λειτουργία ΥΓΟΣ – οριοθέτηση κρατικής ενίσχυσης ΔΕΕ C-280/00 Altmark (2003) – κριτήρια αξιολόγησης παρεχόμενου ανταλλάγματος Σαφήνεια ως προς την υποχρέωση που επιβάλλεται και ως προς την επιχείρηση που επιφορτίζεται Αντικειμενικός και με διαφάνεια τρόπος προσδιορισμού των βασικών παραμέτρων καθορισμού του αντισταθμίσματος που παρέχεται για την εκπλήρωση της υποχρέωσης Περιορισμός του αντισταθμίσματος στο πρόσθετο κόστος το οποίο προκύπτει από την εκτέλεση της υποχρέωσης, λαμβανομένων υπόψη τυχόν εσόδων και ευλόγου κέρδους για παροχή ΥΓΟΣ Καθορισμός του επιπέδου της παρεχόμενης αντιστάθμισης βάσει αναλύσεως κόστους για μία μέση επιχείρησης, με χρηστή διαχείριση και κατάλληλο εξοπλισμό όταν δεν προηγείται διαγωνισμός

Ερμηνεία ΥΚΩ Κριτήρια ελέγχου συμβατότητας κατά την Επιτροπή Να συνδέονται με την παροχή της ΥΓΟΣ εξαιτίας της οποίας επιβάλλονται (καταλληλότητα) Να συνεισφέρουν στην εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος εξαιτίας του οποίου επιβάλλονται (αναγκαιότητα) Να επιβάλλονται κατά τρόπο ώστε να μην θίγεται η ανάπτυξη του εμπορίου σε έκταση που αντιβαίνει τα συμφέροντα της ΕΕ

Αρμοδιότητα επιβολής ΥΚΩ Κράτη μέλη ουσιαστικά όρια: Γενικά κριτήρια: Επιφύλαξη τήρησης διατάξεων Συνθηκών – να μην επηρεάζονται οι συναλλαγές σε βαθμό που θα ήταν αντίθετο στο συμφέρον της Ένωσης Αρχή αναλογικότητας Ειδικά κριτήρια Σκοποί ά. 3 Είναι δυνατόν να γίνει αναγωγή στο 106 παρ. 2 ΣΛΕΕ ή αποκλειστική απαρίθμηση;

Διαδικαστικές προϋποθέσεις Υποχρέωση ενημέρωσης Επιτροπής – όχι έγκριση (ά. 3 παρ. 15 Οδ. 2009/72/ΕΚ) Σημασία για έλεγχο και παρακολούθηση Κίνηση διαδικασίας παράβασης Εξειδίκευση 1ου κριτηρίου Altmark: ά. 3 παρ. 2 β’ Οδ. 2009/72/ΕΚ: Οι υποχρεώσεις αυτές πρέπει να ορίζονται σαφώς, να είναι διαφανείς, αμερόληπτες και επαληθεύσιμες και να διασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση των επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενεργείας της Κοινότητας στους εθνικούς καταναλωτές.

Εξειδίκευση κριτηρίων Σαφήνεια και διαφάνεια: η επιβολή υποχρεώσεων παροχής ΥΚΩ να γίνεται με δημόσια απόφαση (official public instrument) Κανονιστική πράξη / σύμβαση / οδηγία Να καθορίζονται η φύση των επιβαλλόμενων ΥΚΩ, Οι επιχειρήσεις που βαρύνονται Αρμοδιότητα καθορισμού τιμολογίων Τυχόν παροχή αποκλειστικών ή ειδικών δικαιωμάτων Ποσό αποζημίωσης και ρήτρες αναπροσαρμογής Χρονικός ορίζοντας ισχύος Αμεροληψία : δημόσιος διαγωνισμός Όχι μόνον οι ιστορικοί πάροχοι Επαληθεύσιμο: έλεγχος αναλογικότητας – βάρος απόδειξης κράτη μέλη

Αντιστάθμισμα ΥΚΩ Θέμα ανάκτησης κόστους που προκαλείται από την παροχή ΥΚΩ Αρμοδιότητα κρατών μελών Είτε με παροχή ειδικού / αποκλειστικού δικαιώματος: έμμεση ανάκτηση / θέμα 106 παρ. 2 ΣΛΕΕ Είτε παροχή αντισταθμίσματος, είτε από κρατικούς πόρους είτε από τέλη που επιβάλλονται στους συμμετέχοντες στην αγορά Κριτήρια νομολογίας Altmark Αποφυγή κινδύνου υπεραντιστάθμισης – έλεγχος διαρκής από κράτη μέλη του ύψους +λογιστικός διαχωρισμός

Καθολική υπηρεσία - έννοια Δίκαιο τηλεπικοινωνιών : πλέγμα εγγυήσεων ώστε να διασφαλίζεται ότι βασικές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες ορισμένης ποιότητας και σε προσιτές τιμές θα παρέχονται πάντοτε, ανεξάρτητα από τόπο εγκατάστασης και από το εάν το αποτέλεσμα αυτό δεν προκύπτει από τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς Σύνδεση στο δίκτυο σταθερής, πρόσβαση σε τηλεφωνικές υπηρεσίες, διαθεσιμότητα υπηρεσίας πληροφοριών καταλόγου, κοινόχρηστα τηλέφωνα, υπηρεσίες για ανάπηρους Σκοπός: προστασία καταναλωτή

Ά. 3 παρ. 3 Οδ. 2009/72 – ά. 55-58α Ν.4001/2011 Διάκριση σύνδεση στο δίκτυο και προμήθεια Σύνδεση στο δίκτυο για όλους Προμήθεια ορισμένης ποιότητας, σε λογικές, εύκολα και σαφώς συγκρίσιμες, διαφανείς και μη εισάγουσες διακρίσεις τιμές μόνο για οικιακούς και μικρές επιχειρήσεις Σύστημα προμηθευτή τελευταίου καταφυγίου ως μία εκδοχή για τη διασφάλιση καθολικής υπηρεσίας – ά. 57 Ν.4001/2011 + ΡΑΕ 114/2013 ανάθεση στη ΔΕΗ κατόπιν διαγωνισμού για 5 έτη (αδυναμία προμήθειας λόγω προμηθευτή) ΔΕΗ καθολική υπηρεσία: ΡΑΕ 115/2013 για όσους δεν έχουν ασκήσει δικαίωμα επιλογής προμηθευτή ή δεν μπορούν να βρουν προμηθευτή με τους ισχύοντες εμπορικούς όρους (οικιακοί ή μέχρι 25 kVA) Όχι για φυσικό αέριο! Μπορεί να επεκταθεί η καθολική υπηρεσία μέσω μηχανισμού ΥΚΩ;

N.4001/2011 Ορισμός 2 ΥΚΩ στον ίδιο το νόμο – Τελευταίο καταφύγιο και καθολική υπηρεσία 2013 προσθήκη ειδικό τιμολόγιο για ΝΠ προνοιακού χαρακτήρα Άλλες ΥΚΩ με ΠΔ – διαδικασία κοινοποίησης στην Επιτροπή Σκοποί: προστασία των Ευάλωτων Πελατών, την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης και της ασφάλειας του εφοδιασμού, την τακτική παροχή, την ποιότητα και τις τιμές παροχής, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής αποδοτικότητας, της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της προστασίας κλίματος Λογιστικός διαχωρισμός Διεξαγωγή διαγωνισμού Κριτήρια – Δίκαιο ΕΕ