Χρονική οργάνωση των κινήσεων Η έννοια του σχετικού ρυθμού Εισηγήτρια: Ελιζάνα Πολλάτου,αναπ.καθ. Παν/μιου Θεσσαλίας, Τ.Ε.Φ.Α.Α, Τρίκαλα

Ο ρυθμός στη φύση και στη ζωή του ανθρώπου Η έννοια του ρυθμού είναι ταυτόσημη με εκείνη της ζωής Οι φυσιολογικές ανθρώπινες λειτουργίες ακολουθούν δικό τους ρυθμό (Kenyon, Schauer, McIntosh,1999) H οργάνωση του χρόνου γίνεται μέσω του ρυθμού (η υπαγόρευση ρυθμικού ηχητικού προτύπου κάνει τον άνθρωπο να βηματίζει, να χτυπά τα χέρια, κ.λ.π.)

Εσωτερικός και εξωτερικός ρυθμός Οι εσωτερικές λειτουργίες παραμένουν ανεπηρέαστες από τα εξωτερικά ρυθμικά ερεθίσματα. Η ικανότητα συγχρονισμού των μελών του σώματος μεταξύ τους ή με κάποιο εξωτερικό ερέθισμα είναι γενετικά καθορισμένη (Fleishman,1964,1967) και εμφανίζεται σε παρεμφερείς δεξιότητες.

Γενικευμένα κινητικά προγράμματα Αποθηκευμένα σχέδια κίνησης που περιλαμβάνουν μια κατηγορία παρόμοιων κινήσεων (π.χ. βάδισμα έως και βάδην ή τρέξιμο 3-6 χλμ/ώρα) Οι παράμετροι που διαφοροποιούν τις κινήσεις σε ένα γενικευμένο κινητικό πρόγραμμα είναι: ποικιλία στο χρόνο κίνησης,στο πλάτος κίνησης και στα χρησιμοποιούμενα μέλη (Schmidt,1991).

Τα γενικευμένα κινητικά προγράμματα δίνουν λύση στο πρόβλημα της αποθήκευσης των κινήσεων Από ένα και μόνο Γ.Κ.Π. μπορεί να παραχθεί ένας απεριόριστος αριθμός π.χ. ριπτικών κινήσεων παρά ένας απεριόριστος αριθμός προγραμμάτων

Σχετικός ρυθμός Αποτελεί ένα από τα αμετάβλητα χαρακτηριστικά σε ένα γενικευμένο κινητικό πρόγραμμα  Ο σχετικός ρυθμός είναι μια σταθερά Είναι η βασική χρονική διάρθρωση, οργάνωση ή ρυθμός σχεδίου κίνησης, ο οποίος είναι ανεξάρτητος από την όλη ταχύτητα ή το πλάτος της κίνησης (π.χ. υπογραφή σε τσεκ και σε πίνακα).

Τι ορίζει τον σχετικό ρυθμό Η εσωτερική διαίρεση-κατανομή των επιμέρους στοιχείων που αποτελούν την κίνηση (π.χ. φάσεις αιώρησης και στήριξης στη βάδιση διαφορετικές από τις αντίστοιχες του τρεξίματος), (Shapiro,Zernick,Gregor,Diestel, 1981).

Συνοψίζοντας… Κάθε κατηγορία κινήσεων χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερο σχετικό ρυθμό Οι κινήσεις της ίδιας κατηγορίας έχουν τον ίδιο σχετικό ρυθμό ενώ διαφορετικών κατηγοριών έχουν διαφορετικό σχετικό ρυθμό Ο συγκεκριμένος σχετικός ρυθμός επιτρέπει στην κίνηση να αναγνωρισθεί σαν είδος της συγκεκριμένης κατηγορίας κινήσεων (π.χ. αλματάκια στους βράχους και άλμα τριπλούν).

Εκμάθηση ελεύθερης βολής

Σουτ στο μπάσκετ

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ 1. Ο ασκούμενος πρέπει πρώτα να αποκτήσει τον σχετικό ρυθμό της κίνησης και μετά να αλλάξει την ταχύτητα ή το πλάτος. 2. Η τροποποίηση των σχετικών ρυθμών είναι δύσκολη γι αυτό τα λάθη πρέπει να διορθώνονται όσο γίνεται πιο νωρίς στην εξάσκηση (π.χ. στην κολύμβηση, μπέρδεμα της αναλογίας χεριών-ποδιών στο ελεύθερο στυλ και στην πεταλούδα).

3. Διαφορετικές κατηγορίες κινήσεων έχουν διαφορετικό σχετικό ρυθμό( π    3.   Διαφορετικές κατηγορίες κινήσεων έχουν διαφορετικό σχετικό ρυθμό( π.χ. περπάτημα 3-6 χλμ./ώρα και τρέξιμο 7-12 χλμ./ώρα) 4. Η ταξινόμηση των κινήσεων γίνεται σύμφωνα με τα γενικευμένα κινητικά προγράμματα και τον αμετάβλητο σχετικό ρυθμό (π.χ.ρίψη σφαίρας,σφύρας και δίσκου)

5. Εάν μία κίνηση φαίνεται πιο αργή ή πιο γρήγορη μιας άλλης, τότε ανήκουν στη ίδια κατηγορία (π.χ. είδη ντρίπλας, διαφορά πλάτους και ταχύτητας). 6. Εάν δυο κινήσεις έχουν διαφορετική σειρά ενεργειών τότε ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες (π.χ. ρυθμικό βήμα hop και βήμα πόλκα).

7. Ο σχεδιασμός της εξάσκησης πρέπει να γίνεται βάσει της ομοιότητας των κινήσεων ώστε να διευκολύνεται ο ασκούμενος και να υπάρχει αποτελεσματική μάθηση, έστω σε κάποια από τις εκδοχές της κίνησης, αν όχι στις περισσότερες (π.χ. στο μπαλέτο, στροφή passe΄ και attitude μπροστά, en dedans). 8. Ο διδάσκων οφείλει να γνωρίζει το κινητικό φάσμα των δεξιοτήτων που περιλαμβάνεται σε μια κατηγορία κινήσεων ώστε να τις παρουσιάζει στην ίδια διδακτική ενότητα και με σειρά προοδευτικής δυσκολίας.

Σχετικός ρυθμός και χώρος Σχετικός ρυθμός και χώρος. Χρονική και χωρική διάρθρωση των κινήσεων που ανήκουν στο ίδιο γενικευμένο κινητικό πρόγραμμα- παράγοντες ομαδοποίησης και διαφοροποίησης Η χρονική διάρθρωση των κινήσεων σχετίζεται άμεσα με τον χώρο στον οποίο εκτελούνται, π.χ. οι μικρές, στατικές κινήσεις διδάσκονται πρώτα από εκείνες που απαιτούν μετακίνηση, εξαντλώντας όλες τις παραλλαγές του ίδιου γενικευμένου κινητικού προγράμματος.

Ομαδοποίηση-διαφοροποίηση Οργάνωση των γενικευμένων κινητικών προγραμμάτων από το Κ.Ν.Σ.-ομαδοποίηση κινήσεων με παρόμοια χρονική και χωρική διάρθρωση π.χ. βήματα στα 4/4, 2/4, 8/8 και στη συνέχεια εισαγωγή στα /16 και στα παρεστιγμένα.

Διδασκαλία των κινήσεων ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν και το στάδιο μάθησης του ασκούμενου Διατήρηση της αρχής ‘από τα απλά στα σύνθετα’, ελαττώνοντας στο ελάχιστο τους βαθμούς ελευθερίας που πρέπει να ελέγξει ο ασκούμενος (Berstein 1967). Αφού έχει εμπεδωθεί (κινητικό στάδιο) η πλειονότητα των ασκήσεων που περιλαμβάνεται σε ένα Γ.Κ.Π., τότε εισάγονται κινήσεις που ανήκουν σε διαφορετικό Γ.Κ.Π., π.χ. στην κατηγορία στροφών en dedans (προς τη φορά του ποδιού στήριξης), διδασκαλία κ΄εμπέδωση των passe΄,attitude μπροστά κ΄πίσω,à la seconde, και στη συνέχεια οι ίδιες στροφές en dehors (αντίθετα από τη φορά του ποδιού στήριξης).

Πρακτικές εφαρμογές σε απλές, αδρές κινητικές δεξιότητες Προπόνηση ξεχωριστά για το βάδην, τρέξιμο σπριντ, τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων και τρέξιμο με εμπόδια. Διαφοροποίηση στις φάσεις αιώρησης και στήριξης. Διδασκαλία και προπόνηση στις κινήσεις που περιλαμβάνονται στο Γ.Κ.Π. των ρίψεων μετά από κυκλική τροχιάς

Σε απλές κινήσεις μουσικοκινητικής-ρυθμικής αγωγής, διδασκαλία όλων των κινήσεων που περιλαμβάνουν στήριξη στα δύο πόδια εναλλάξ σε συνάφεια με τις ρυθμικές αξίες, στη συνέχεια προσθήκη κινήσεων των χεριών και τέλος εισαγωγή των ισορροπιών στο ένα πόδι.

H εσωτερική χρονική διάρθρωση των κινήσεων είναι υπεύθυνη για τον συγχρονισμό των μελών του σώματος που τις εκτελούν ταυτόχρονα και τις κάνει να αναπαράγονται εύκολα π.χ. οι αιωρήσεις των χεριών σε μετωπιαίο ή εγκάρσιο επίπεδο είναι κινήσεις ρέουσες με ωραίο αισθητικό αποτέλεσμα σε αντίθεση με την προσπάθεια συγχρονισμού κάθετων και περιστροφικών κινήσεων στο κεφάλι και στο στομάχι (για ανασκόπηση βιβλιογραφίας Klapp,1979).

Πρακτικές εφαρμογές σε σύνθετες, λεπτές, ρυθμικές-χορευτικές κινητικές δεξιότητες Μία από τις σύνθετες δεξιότητες με υψηλές απαιτήσεις συγχρονισμού μελών του σώματος είναι η οδήγηση κι αυτό διότι τα χέρια και τα πόδια εκτελούν ταυτόχρονα διαφορετικές κινήσεις με δύσκολη χρονική και χωρική διάρθρωση (Schmidt, 1991). Σύνθετη και λεπτή κινητική δεξιότητα είναι το παίξιμο του πιάνου

Η εισαγωγή των ρυθμικών βημάτων στις μικρές ηλικίες αλλά και στα αρχικά στάδια μάθησης θα πρέπει να γίνεται σταδιακά ξεκινώντας από την εμπέδωση του βασικού προς μάθηση ρυθμού όταν αυτός εκτελείται από τα χέρια π.χ. παλαμάκια με ισοτονισμό και στη συνέχεια εκμάθηση παύσης, ισχυρού-αδύνατου σημείου. Συνδυασμός χεριών και ποδιών επιτόπου. Ασκήσεις μετακίνησης. Κάλυψη κατευθύνσεων στο χώρο.

Οι πρώτοι ρυθμοί προς μάθηση θα πρέπει να είναι αμιγείς (π. χ Οι πρώτοι ρυθμοί προς μάθηση θα πρέπει να είναι αμιγείς (π.χ. 2/4, 4/4) αλλά και αργοί σχετικά ώστε να δίνεται η ευκαιρία ανατροφοδότησης κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της κίνησης. Στη συνέχεια εισαγωγή του ρυθμού 3/4 που απαιτεί χρονικό και χωρικό διαχωρισμό ισχυρού κ΄αδύνατου. Μετά τα 8/8 και 16/16 που είναι γρήγορες κινήσεις με μειωμένη δυνατότητα ανατροφοδότησης.

Τέλος οι σύνθετοι ρυθμοί θα πρέπει να παρουσιάζονται τελευταίοι και αφού έχουν εμπεδωθεί οι αμιγείς ρυθμικές αξίες π.χ. 1/4,1/4,1/2 ή 1/4,1/8,1/8,1/4. Οι ρυθμικές αξίες των 4/4 και 2/4 και του 1/4 ανήκουν στο ίδιο Γ.Κ.Π., αντιπροσωπεύοντας τις κινήσεις της στάσης ή ισορροπίας,του αργού βαδίσματος και του κανονικού βαδίσματος Η συνοδεία ταμπουρίνου ή μουσικού οργάνου βοηθά στην διαδικασία μάθησης των ρυθμικών μοτίβων.

Βιβλιογραφία Schmidt R., Weisberg C. (2009). Κινητική μαθηση και απόδοση, μια εφαρμοσμένη προσεγγιση, Επιμ.,Μιχαλοπούλου Μαρία, εκδ. Αθλότυπο, Αθήνα Κυνηγού-Φλάμπουρα Μ. (1992). Ρυθμική και κινητική αγωγή, ρυθμικά μοτίβα. Εκδόσεις Σάλτος, Θεσ/κη. Πολυμενοπούλου Κ.,Καραδήμου Κ., Πολλάτου Ε. (2008). Ρυθμικές ασκήσεις στη Φυσική Αγωγή. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα. Humphrey,J. (1987). Child development and learning through dance. AMS Press, Inc. Schmidt, R. (1993). Κινητική μάθηση και απόδοση. Εκδόσεις Αθλότυπο, Αθήνα. Schmidt, R, Lee, T. (1999). Motor control and learning.Human Kinetics.

Προτεινόμενη αρθρογραφία Getchell,N, Forrester,L.Whitall,J. (2001). Individual differences and similarities in the stability, timing consistency and natural frequency of rhythmic coordinated actions. Research Quarterly for Exercise and Sport, 2001, 72(1), 13-21. Hugell, F., Cadopi, M.,Kohler, F., Perrin, Ph. (1999). Postural control of ballet dancers:a specific use of visual input for artistic purposes. International Journal of Sport Medicine,1999,20:86-92. Iwanaga, M.,Moroki, Y. (1999). Selective and physiological responses to music stimuli controlled over activity and preference. Journal of Music Therapy 1999, 36(1),26-38. Thaut, MH, Kenyon, GP, Schauer ML, McIntosh GC. (1999). The connection between rhythmicity and brain function. IEEE 1999, 18(2), 101-8.